ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԵՎ ԴԵՌԱՀԱՍՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆԸ ԵՎ 2016-2020 ԹՎԱ ...

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԻՍՏԻ
ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՔԱՂՎԱԾՔ

 

2 սեպտեմբերի 2016 թվականի N 34

 

i

2. ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԵՎ ԴԵՌԱՀԱՍՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆԸ ԵՎ 2016-2020 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳՐԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2016 թվականի հունվարի 14-ի N 131-Ն որոշման N 1 հավելվածի 67-րդ կետի`

1. Հավանություն տալ`

1) երեխաների և դեռահասների առողջության բարելավման ռազմավարությանը` համաձայն N 1 հավելվածի.

2) երեխաների և դեռահասների առողջության բարելավման ռազմավարության 2016-2020 թվականների գործողությունների ծրագրին` համաձայն N 2 հավելվածի:

2. Համաձայն սույն որոշման N 2 հավելվածի` պատասխանատու կատարող հանդիսացող` Հայաստանի Հանրապետության հանրապետական գործադիր իշխանության և տարածքային կառավարման մարմինների ղեկավարներին`

1) Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեից երեխաների և դեռահասների առողջության բարելավման ռազմավարության 2016-2020 թվականների գործողությունների ծրագրի ցանկով նախատեսվող միջոցառումների ֆինանսավորման հնարավորության հարցին անդրադառնալ յուրաքանչյուր տարվա` Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի նախագծի և Հայաստանի Հանրապետության միջնաժամկետ ծախսերի եռամյա ծրագրերի քննարկումների շրջանակներում.

2) մինչև յուրաքանչյուր տարվան հաջորդող տարվա փետրվարի 15-ը Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարին ներկայացնել տեղեկատվություն` երեխաների և դեռահասների առողջության բարելավման ռազմավարության 2016-2020 թվականների գործողությունների ծրագրի իրականացման ընթացքի մասին:

 

ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ

2016 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 8-ԻՆ

 

Հավելված N 1

ՀՀ կառավարության

2016 թ. սեպտեմբերի 2-ի նիստի

N 34 արձանագրային որոշման

 

ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԵՎ ԴԵՌԱՀԱՍՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

ԲԱԺԻՆ I. ՆԱԽԱԲԱՆ

 

1. Երեխաների և դեռահասների առողջության պահպանումը կարևոր է յուրաքանչյուր ընտանիքի, ողջ հասարակության համար, քանի որ նրանց զարգացման և առողջության կարգավիճակը զգալի չափով կանխորոշում է հասարակության ապագա բարեկեցությունը, հանդիսանում տնտեսական և սոցիալական կայուն զարգացման գրավական, իսկ երեխայի առողջության ոլորտում կատարվող ներդրումները դիտարկվում են որպես բարեկեցիկ ապագային ուղղված արդյունավետ ներդրումներ:

2. Լինելով խոցելի տարիքային խումբ` թե՛ երեխաները, թե՛ դեռահասները պահանջում են առավել ուշադրություն և առանձնահատուկ մոտեցումներ: Վերջին տասնամյակների ընթացքում միջազգային հանրությունն ընդունել է մի շարք հիմնարար հռչակագրեր և ռազմավարություններ, որոնք կոչված են բարձրացնելու կառավարությունների, հասարակության և մասնագետների իրազեկվածությունը առկա խնդիրների վերաբերյալ և մատնանշում են խնդիրների լուծման ուղիները:

3. 2014թ. Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (այսուհետ` ԱՀԿ) կողմից ընդունվել է «Ներդրումներ երեխաների համար` երեխաների և դեռահասների առողջության 2016-2020 թթ. եվրոպական ռազմավարությունը», 2015 թ. Միավորված ազգերի կազմակերպությունը (այսուհետ` ՄԱԿ) հռչակել է «Փոխենք մեր աշխարհը. Օրակարգում Կայուն զարգացում մինչև 2030 թ. գործողությունների պլանը», որի շրջանակներում ՄԱԿ անդամ երկրները, այդ թվում Հայաստանի Հանրապետությունն (այսուհետ` ՀՀ), ընդունել են Կայուն զարգացման 17 նպատակները, որոնցից 3-րդ նպատակը սահմանում է` «Ապահովել առողջ կյանք և խթանել բարեկեցությանը բոլոր տարիքների համար»: Այս նպատակի թիրախներից են` ամբողջ աշխարհում 2030 թվականին նորածնային մահացությունը չպետք է գերազանցի 12%, իսկ մինչև 5 տարեկան երեխաների մահացությունը` չպետք է գերազանցի 25%:

4. Անկախացումից ի վեր ՀՀ կառավարությունը մշտապես ձգտել է իր ուշադրության կենտրոնում պահել երեխաների առողջության խնդիրները և հնարավորության սահմաններում աջակցել դրանց լուծմանը: ՀՀ կառավարությունը 2009 թվականի սեպտեմբերի 10-ի N 37 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացրեց «Երեխաների և դեռահասների առողջության և զարգացման ռազմավարությունը» և 2010-2015 թթ. գործողությունների պլանը, որի արդյունքում գրանցվել են երեխաների և դեռահասների առողջության ցուցանիշների ակնհայտ դրական միտումներ, միևնույն ժամանակ որոշ խնդիրներ պահպանում են իրենց արդիականությունը:

5. Սույն ռազմավարությունը մշակվել է` նկատի ունենալով երեխաների և դեռահասների արդի հիմնախնդիրների լուծման անհրաժեշտությունը, հաշվի առնելով Երեխաների և դեռահասների առողջության և զարգացման 2010-2015 թթ. ռազմավարության իրականացման արդյունքները և քաղած դասերը, ինչպես նաև հիմք ընդունելով ԱՀԿ Եվրոպական տարածաշրջանային նոր ռազմավարության գաղափարախոսությունն ու մոտեցումները` միջազգային (ԱՀԿ Եվրոպական տարածաշրջանային և ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի հայաստանյան գրասենյակների հետ համատեղ) և միջգերատեսչական համագործակցության պայմաններում:

6. Սույն ռազմավարության առաջնորդող սկզբունքներն են.

1) Մարդու կյանքի փուլերի հաջորդականություն և փոխկապակցվածությունը` ըստ որի մարդու կյանքի բոլոր փուլերը փոխկապակցված են: Երեխաների առողջությունը կախված է ծնողների առողջությունից, իր հերթին մեծահասակի առողջությունը կախված է մանկական և դեռահասային հասակում ձևավորված առողջական վիճակից և առողջության վարքագծից: Մյուս կողմից, որոշակիորեն առանձնանում են հենց մանկության հասակի փուլերը` նորածնային շրջան, վաղ մանկություն, դպրոցական տարիք և դեռահասություն, որոնք բնութագրվում են զարգացման, հիվանդացության յուրահատուկ առանձնահատկություններով:

2) Ապացուցահենությունը` մշակվող քաղաքականությունը և ծրագրերը հիմնվում են ապացուցողական տվյալների և մոտեցումների և ծախսարդյունավետության վերլուծության վրա:

3) Միջգերատեսչական համագործակցության և մասնակցային մոտեցումների խրախուսումը` ըստ որի երեխաների և դեռահասների առողջության վրա ներազդող գործոնները բազմազան են և պահանջում են բոլոր ներգրավված ոլորտների համագործակցություն` տարբեր մակարդակներում, սկսած` համայնքներից: Մասնակցային մոտեցումները նախատեսում են մասնագետների, որոշում կայացնողների, խնամք իրականացնողների և երեխաների ներգրավվում ռազմավարության մշակման և ներդրման բոլոր փուլերում:

4) Իրավունքների վրա հիմնված մոտեցումների ամրագրումը` այն է, որ յուրաքանչյուր երեխա Հայաստանում լինի ցանկալի, ապրի առողջությունը և զարգացումը խրախուսող միջավայրում, ստանա կրծքով սնուցում կյանքի առաջին օրվանից և առողջ սնունդ մանկության և դեռահասության շրջաններում, ժամանակին ստանա պատվաստումները, ազատ լինի վնասակար սովորությունների ազդեցությունից, հնարավորություն ունենա դրսևորել տարիքին համապատասխան ֆիզիկական ակտիվություն, հնարավորություն ունենա ստանալ իր զարգացման մակարդակին համապատասխանող տեղեկատվություն առողջության վերաբերյալ, ունենա հնարավորություն օգտվել որակյալ բժշկական ծառայություններից` անկախ բնակության վայրից և սոցիալական կարգավիճակից:

7. Ռազմավարության առաջնահերթությունները/գերակայություններն են.

1) Նորածինների առողջություն,

2) Վաղ հասակի երեխաների առողջություն և զարգացում, ներառյալ սնուցում, և իմունականխարգելում,

3) Երեխաների զարգացման խանգարումներ և մանկական հաշմանդամություն,

4) Դպրոցահասակ և դեռահաս երեխաների առողջություն և զարգացում,

5) Հոգեկան առողջություն,

6) Քրոնիկ հիվանդություններ և պալիատիվ խնամք,

7) Վնասվածքներ և բռնություն:

 

ԲԱԺԻՆ II. ԻՐԱՎԻՃԱԿԱՅԻՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ, ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐ

 

ԳԼՈՒԽ 1.

ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԲՈՒԺՕԳՆՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄ

 

8. Վերջին տարիներին իրականացված աշխատանքների և ՀՀ կառավարության 2009 թվականի սեպտեմբերի 10-ի N 37 արձանագրային որոշմամբ սահմանված գործողությունների իրականացման արդյունքում:

1) Բարելավվել է երեխաների առողջության պահպանման ոլորտը կարգավորող օրենսդրական դաշտը, ընդունվել են մի շարք ռազմավարական փաստաթղթեր և նորմատիվ իրավական ակտեր, այդ թվում` «Երեխաների կրծքով կերակրման խրախուսման և մանկական սննդի շրջանառության մասին» ՀՀ օրենքը (2014 թ.), ՀՀ կառավարության 2012 թ. հուլիսի 4-ի նիստի N 27 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած «Երեխաների հիվանդանոցային բժշկական օգնության բարելավման 2013-2015 թվականների ռազմավարությանը և գործողությունների ծրագիրը», ՀՀ կառավարության 2012 թվականի դեկտեմբերի 27-ի N 1694-Ն որոշմամբ հաստատված «Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2013-2016 թվականների ռազմավարական ծրագիրը և միջոցառումների ժամանակացույցը», ՀՀ կառավարության 2014 թ. սեպտեմբերի 25-ի նիստի N 40 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած «Երեխաների սնուցման բարելավման հայեցակարգը և հայեցակարգի իրականացման 2015-2020 թվականների գործողությունների ծրագիրը», ՀՀ կառավարության 2016 թվականի մարտի 17-ի N 10 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած «2016-2020 թվականների Իմունականխարգելման ազգային ծրագիրը, Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի առաջնահերթ միջոցառումների ցանկը»:

2) 2011 թ. ապահովվեց մանկական հիվանդանոցային օգնության ծրագրերի ֆինանսավորման աճ, ինչը թույլ տվեց ներդնել «Երեխայի առողջության պետական հավաստագրի ծրագիրը», որի արդյունքում ոչ պաշտոնական վճարումների կրճատմանը զուգահեռ զգալի բարձրացավ մինչև 7 տարեկան երեխաների հիվանդանոցային բուժօգնության ծառայությունների մատչելիությունը, ծառայությունների նկատմամբ բնակչության վստահությունը, ինչն իր հերթին բերեց հոսպիտալացման դեպքերի շարունակական աճի:

3) Երեխաներին անվճար հիվանդանոցային բուժօգնություն երաշխավորող «Երեխայի առողջության պետական հավաստագրի» ծրագրի ներդրման շնորհիվ գրանցվել է երեխաների առողջության առանցքային ցուցանիշների բարելավում, ներառյալ մանկական մահացության կրճատումը:

4) 2010-2015 թթ. ընթացքում բարելավվել են մարզային 12 հիվանդանոցային բժշկական կազմակերպությունների ֆիզիկական պայմանները, սարքավորումներով հագեցվածությունը, բացվել են նոր ծառայություններ: Բացվել են «անհետաձգելի բուժօգնության ընդունարաններ» Երևանի մի քանի մանկական հիվանդանոցային բժշկական կազմակերպությունների կազմում, ինչը ստեղծել է պայմաններ հիվանդների կարճաժամկետ և ավելի քիչ ծախսատար հոսպիտալացումների համար:

5) Պետական քաղաքականության ներդրման և որակի ապահովման նպատակով յուրաքանչյուր տարի ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից հրատարակվում են բուժօգնության կազմակերպման չափորոշիչներ: Մշակվել և տպագրվել են ուղեցույցներ և գործելակարգեր կարևոր հիմնահարցերի շուրջ` իմունականխարգելում, սնուցում, առողջ երեխայի աճ և զարգացում, հաճախակի հանդիպող մանկական հիվանդություններ և այլն: ՀՀ առողջապահության նախարարի հրամաններով հաստատվել են վիրաբուժական և սոմատիկ հիվանդ երեխաների ընդունման և վարման գործելակարգերը, ինչպես նաև մեթոդական ձեռնարկներ և ուղեցույցներ մի շարք արդիական մանկաբուժական խնդիրների շուրջ:

6) Մանկաբուժության և մանկաբուժական այլ նեղ մասնագիտություններով կլինիկական օրդինատուրայի ընդունելությունը ավելացվել է` 2015 թ. տվյալներով օրդինատուրայում բոլոր 3 կուրսերում ուսուցանվել են շուրջ 90 մանկաբույժ և մանկական այլ մասնագետ: Իրականացվել են հիվանդանոցային օղակում ներգրավված շուրջ 100 մասնագետների վերապատրաստումներ արտերկրում:

9. Սակայն հանրապետությունում երեխաների առողջության պահպանման ոլորտի ձեռքբերումներին զուգահեռ` իրավիճակը դեռևս բավարար չէ ժամանակակից հնարավորությունների և արդիական պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից և հետագա բարելավման կարիք ունի:

1) Բյուջետային հատկացումները դեռևս բավարար չեն երեխաների բուժօգնության աճող ծավալներն ամբողջությամբ ներառելու համար, հատկապես հոսպիտալացման դեպքերի շարունակական աճի և դեպի Երևանի հիվանդանոցային բժշկական կազմակերպություններ երեխաների գնալով աճող հոսքի պայմաններում:

2) Առկա է առողջապահական ծառայությունների ֆիզիկական հասանելիության և մատչելիության խնդիր: Թե՛ ամբուլատոր և թե՛ ստացիոնար մասնագիտացված բուժօգնության կառույցները հիմնականում կենտրոնացված են Երևանում և ոչ լրիվ ծավալով` մի քանի տարածաշրջաններում: Մարզային մակարդակում մասնագիտացված ծառայությունները սահմանափակ են կամ ոչ հասանելի:

3) Հիվանդանոցային բժշկական կազմակերպությունների վերանորոգումների ընթացքում ոչ միշտ են հաշվի առնվել մանկական ծառայության առանձնահատկությունները` թե՛ տարածքային առումով, թե՛ մանկական սարքավորումների/պարագաների և անհրաժեշտ կահավորման առումով:

4) Արձանագրվում է հիվանդանոցային օղակի ծանրաբեռնվածության բարձրացում, առաջնային օղակի նկատմամբ վստահության և ԱԱՊ օղակում ներգրավված բուժանձնակազմի որակյալ աշխատանքի մոտիվացիայի իջեցում, ԱԱՊ օղակում երեխաների պատրոնաժ բուժօգնության համակարգի թուլացում:

5) Դեռևս թերի են որակի ապահովման գործող մեխանիզմները և առկա գործիքները, առկա է կարգավորող փաստաթղթերի, ապացուցահեն ուղեցույցների և գործելակարգերի պակաս` դրանից բխող բուժօգնության որակի խնդիրներով: Գործելակարգերի մեծ մասը տարանջատված չեն ըստ բուժօգնության մակարդակների, որոշ չափորոշիչների և ուղեցույցների վերանայման և վերահրատարակման կարիք ունեն: Ռեսուրսների պակասի հետևանքով դեպքից դեպք է իրականացվում աջակցող վերահսկողություն և մշտադիտարկում տեղերում:

6) Լուրջ խնդիր է շարունակում մնալ մանկական մասնագետների թվի շարունակական կրճատումը` մանկաբուժական կադրերի ծերացման և երիտասարդ մասնագետների պակասի պատճառով, իսկ մարզային առանձին բժշկական կազմակերպություններում նեոնատոլոգների, մանկական ռեանիմատոլոգ-անեսթեզիոլոգների, մանկական վիրաբույժների բացակայության խնդիրը:

7) Դեռևս լիարժեք լուծում չի ստացել կարճատև «աշխատանքային վայրում» ձևաչափով վերապատրաստումների խնդիրը, որոնք հարկ ունեն ինստիտուցիոնալացման և պետք է կրեն շարունակական բնույթ, հատկապես հաշվի առնելով մարզերում անձնակազմի պակասը և աշխատատեղից բացակայելու սահմանափակումները:

10. Երեխաների և դեռահասների առողջապահական ոլորտի վերը ներկայացված իրավիճակային վերլուծության հիման վրա վերհանված համակարգային խնդիրներն են,

1) ոլորտի իրավական և նորմատիվ դաշտի միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցման և բարելավման անհրաժեշտություն,

2) պետական պատվերի շրջանակներում երեխաներին և դեռահասներին տրամադրվող ծառայությունների կազմակերպման համար անհրաժեշտ ֆինանսական հատկացումների շարունակական աճի անհրաժեշտություն,

3) երեխաներին և դեռահասներին ուղղված առողջապահական ծառայությունների որակի և մատչելիության շարունակական բարելավման անհրաժեշտություն, բուժօգնության որակի ապահովման մեխանիզմների, վերահսկման և մոնիտորինգի, աջակցող վերահսկման համակարգի կատարելագործման անհրաժեշտություն,

4) մարդկային ռեսուրսների անընդմեջ աճող հիմնախնդրի լուծման, հատկապես մարզերում մանկաբուժական ոլորտի մասնագետներով ապահովվածության բարձրացման անհրաժեշտություն,

5) առողջ և հիվանդ երեխաների վարմանն առնչվող ապացուցահեն գործելակարգերի և մասնագիտական ուղեցույցների ստեղծման, վերանայման և ներդրման անհրաժեշտություն,

6) ըստ մակարդակների տարբերակված բուժօգնության տարանջատման և ուղեգրման համակարգի կատարելագործման անհրաժեշտություն,

7) առողջության առաջնային պահպանման բժշկական կազմակերպություններում բուժաշխատողների մոտիվացիայի խթանման, պատրոնաժ աշխատանքների ուժեղացման անհրաժեշտություն,

8) առանձին բժշկական կազմակերպությունների ֆիզիկական պայմանների բարելավման և սարքավորումների արդիականացման անհրաժեշտություն,

9) բուժաշխատողների մասնագիտական և կառավարչական հմտությունների, շարունակական մասնագիտական զարգացման հնարավորությունների ընդլայնման անհրաժեշտություն,

10) միջգերատեսչական/միջսեկտորալ համագործակցության, միջազգային կազմակերպությունների, մասնագիտական ասոցիացիաների հետ համագործակցության արդյունավետության բարելավման և համակարգման անհրաժեշտություն:

 

ԳԼՈՒԽ 2.

ՆՈՐԱԾԻՆՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ

 

11. ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից իրականացված ծրագրերը որոշակիորեն անդրադարձել են նորածնային առողջության ցուցանիշների վրա: Ըստ Ազգային վիճակագրական ծառայության (այսուհետ` ԱՎԾ) կողմից հրապարակված վերջին տվյալների, նորածնային մահացության հանրապետական ցուցանիշը 2014 թ. եղել է 6.7%, ինչը, սակայն, բավարար չէր Հազարամյակի նպատակների հասանելիության համատեքստում: Անբավարար են նաև պերինատալ մահացության ցուցանիշի անկման միտումները (2010 թ.` 24.1%, 2014 թ.` 22.1%. նվազեցում ընդամենը 2%-ով):

12. 2014 թ. նորածինների 6,95% ծնվել են անհաս, վերջին 10 տարիներին այս ցուցանիշը մնում է հարաբերականորեն կայուն: Ցածր քաշով նորածինները (2500 գ պակաս) կազմում են 8%, իսկ 500-1000 գ. քաշով ծնված նորածինները 0,2%: Հասուն նորածինների ընդհանուր հիվանդացությունը 2014թ. կազմել է 8,5% և գործնականորեն չի նվազել վերջին 20 տարիների ընթացքում (1990 թ.` 8,3%): Առաջատար պատճառներն են` բնածին արատները, ծննդաբերական վնասվածքները, ներարգանդային հիպօքսիան և ասֆիքսիան: Բնածին արատների հաճախականությունը (1000 նորածնի հաշվով), մի փոքր նվազել է (2000 թ.- 18.4, 2014 թ.-16.9):

13. Ինչպես և այլ ոլորտներում, նեոնատալ ծառայությունում ամենաէական խնդիրներն են նեոնատոլոգների պակասը, առանձին մարզային ծննդատներում նույնիսկ բացակայությունը, առկա բուժանձնակազմի գիտելիքների և հմտությունների ոչ բավարար մակարդակը, հատկապես մարզերում: Լիարժեք չէ նորածնային պաթոլոգիաների ներարգանդային ախտորոշումը:

14. Որոշ մարզային ծննդատներում նեոնատալ ծառայությունների ամբողջ ծավալը հասու չէ շուրջօրյա պայմաններում: Որոշ հաստատություններում առկա է առաջին անհրաժեշտության սարքավորումներով և պարագաներով ոչ լիարժեք հագեցվածություն: Ծննդատների մակարդակում բացակայում են որակի վերահսկողության գործուն մեխանիզմները:

15. Նորածինների ուղեգրման համակարգը դեռևս կարիք ունի հետագա բարելավման: Առանձնահատուկ խնդիր է նորածինների առաջնային վերակենդանացումը և վիճակի հետագա կայունացումը, որի արդյունավետությունը անմիջապես կապված է վերոհիշյալ խնդիրների հետ:

16. Անբավարար է նորածինների կրծքով կերակրման վաղ նախաձեռնման ցուցանիշը, դեռևս կան կաթնախառնուրդների անհիմն կիրառման դեպքեր: Առկա են խնդիրներ տան պայմաններում նորածինների պատշաճ խնամքը ապահովելու գործում:

17. Նորածինների առողջության հետ կապված հիմնախնդիրներն են.

1) նորածնային մահացության և հիվանդացության ցուցանիշների նվազեցման անհրաժեշտություն, հատկապես` անհաս և ցածր քաշով ծնված երեխաների շրջանում,

2) ախտաբանությունների ներարգանդային ախտորոշման գործընթացի, նորածնային հիվանդությունների վաղ ախտորոշման և ռացիոնալ բուժման գործելակարգերի բարելավման անհրաժեշտություն,

3) ծննդատներում կրծքով կերակրման, տնային պայմաններում նորածինների հետագա վարման գործելակերպի բարելավման անհրաժեշտություն:

 

ԳԼՈՒԽ 3.

ՎԱՂ ՀԱՍԱԿԻ ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ

 

18. Մանկան կենսաապահովման հարցում առավել խոցելի են կյանքի առաջին հինգ տարիները, որը սահմանվում է որպես վաղ մանկության շրջան: Այս շրջանը համարվում է առանցքային մանկան ֆիզիկական և հոգեշարժական զարգացման, մտավոր կարողությունների ձևավորման և հմտությունների ձեռք բերման տեսանկյունից:

19. Հազարամյակի զարգացման 4-րդ նպատակը սահմանում է 1990-2015 թթ. ժամանակահատվածում կրճատել մինչև հինգ տարեկան երեխաների մահացության ցուցանիշը երկու երրորդով: Ըստ ՀՀ ԱՎԾ պաշտոնական տվյալների` մինչև 5 տարեկան երեխաների մահացության ցուցանիշը 2015 թ. կազմել է 10,4%` կրճատվելով շուրջ 56%, նպատակային` 66%-ի փոխարեն, ինչը վկայում է, որ բավականին մոտ լինելով Հազարամյակի թիրախային ցուցանիշին, այնուամենայնիվ այն հաղթահարված չէ:

20. Սակայն ըստ ԱՀԿ-ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի գնահատականի` մինչև 5 տարեկան երեխաների մահացության հաշվարկային ցուցանիշը այլ է (2015թ.` 14,2%) և կրճատվել է 71%-ով, նպատակային` 66%-ի փոխարեն, ինչը փաստում է, որ Հայաստանը հաղթահարել է Հազարամյակի զարգացման 4-րդ նպատակը:

21. Նույն միտումն է արձանագրվել մանկական մահացության (0-1 տարեկան) ցուցանիշի առումով, որը, ըստ ՀՀ ԱՎԾ պաշտոնական տվյալների, 1990-2015 թթ. ժամանակահատվածում կրճատվել է շուրջ 53%` 2015 թ. կազմելով 8,8%, իսկ ըստ ԱՀԿ եվրոպական գրասենյակի 2015 թ. զեկույցում ներկայացված հաշվարկային ցուցանիշի, կրճատվել է 3 և ավելի անգամ, 2015 թ. կազմելով` 12,7%:

22. Ըստ ԱՎԾ տվյալների, մանկական մահացության (այսուհետ` ՄՄ) կառուցվածքում առաջին տեղում պերինատալ պատճառներն են (41%), երկրորդ տեղում` բնածին արատները (28%), այնուհետ` շնչառական օրգանների (13%) և փորլուծային (6%) հիվանդությունները: Այս վերջին 2 պատճառներով պայմանավորված մանկական մահացության դեպքերի կրճատումը շուրջ 70%-ով առավելագույն ազդեցությունն է ունեցել ՄՄ ցուցանիշի անկման միտումների վրա:

23. Վաղ հասակի երեխաների մահացության ցուցանիշների վրա ակնհայտ ազդեցություն են թողել նաև վերջին տարիների բարեփոխումները: Երեխայի առողջության պետական հավաստագրի ներդրմանը հաջորդող 2-3 տարիների ընթացքում մինչև մեկ տարեկան երեխաների հիվանդանոցային մահաբերության ցուցանիշը նվազեց 30%-ով, տնային մահերի դեպքերը` 37%-ով, իսկ մինչշուրջօրյա մահաբերության ցուցանիշը կրճատվեց ավելի քան 4 անգամ` 2012 թ. հասնելով 3,6%:

24. Վաղ հասակի երեխաների սնուցման խնդիրները և իրավիճակի բարելավման հետագա ռազմավարությունները ներկայացվել են ՀՀ կառավարության 2014 թ. սեպտեմբերի 25-ի նիստի N 40 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած «Երեխաների սնուցման բարելավման հայեցակարգը և հայեցակարգի իրականացման 2015-2020 թվականների գործողությունների ծրագրում»: ՀՀ կառավարության 2015 թվականի նոյեմբերի 19-ի թիվ 1353-Ն որոշմամբ հաստատվել է «Մանուկներին և վաղ տարիքի երեխաներին անվտանգ և համապատասխան (համարժեք) սնուցում ապահովելու նպատակով կրծքով կերակրման խրախուսման ազգային ծրագիրը և ծրագրի իրականացման 2016-2020 թվականների գործողությունների ժամանակացույցը»:

25. Իմունականխարգելման ոլորտում ռազմավարությունն ուղղված է ՀՀ կառավարության 2016 թվականի մարտի 17-ի N 10 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած «2016-2020 թվականների իմունականխարգելման ազգային ծրագրի» շարունակական իրագործմանը և հետագա զարգացումների ապահովմանը:

26. Չնայած այդ ձեռքբերումներին, ոլորտում դեռևս մտահոգիչ են, եվրոպական երկրների համեմատ, մանկական և 0-5 տարեկան երեխաների մահացության հարաբերականորեն բարձր մակարդակը, «գյուղ-քաղաք» կտրվածքով, ըստ աղքատության մակարդակի և մայրերի կրթական ցենզի ՄՄ ցուցանիշների զգալի անհավասարությունների պահպանումը, մանկական մահացության կառուցվածքում նորածնային մահացության և պերինատալ պատճառներից երեխաների մահացության բարձր տեսակարար կշիռը, հետնորածնային մահացության աճի միտումը:

27. Վաղ հասակի երեխաների առողջության հետ կապված հիմնախնդիրներն են.

1) մանկական և 0-5 տարեկան երեխաների մահացության հետագա իջեցման անհրաժեշտություն, այդ թվում փորլուծային և հատկապես շնչառական հիվանդություններով պայմանավորված,

2) վաղ մանկությանն ուղղված բուժօգնության որակի շարունակական բարձրացման, «գյուղ-քաղաք» կտրվածքով անհավասարությունների հետագա կրճատման անհրաժեշտությունը,

3) մարզերից ծանր հիվանդ երեխաների հայտնաբերման, հիմնավոր ուղեգրման և տեղափոխումների համակարգի հետագա բարելավման անհրաժեշտությունը:

 

ԳԼՈՒԽ 4.

ԵՐԵԽԱՅԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐ, ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՀԱՇՄԱՆԴԱՄՈՒԹՅՈՒՆ

 

28. Ըստ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության բժշկասոցիալական փորձաքննության գործակալության առ 01.01.2015թ. տվյալների` ՀՀ-ում գրանցված է մինչև 18 տարեկան 8006 հաշմանդամ երեխա, որից` 2511 աղջիկ (31,4%) և 5495 տղա (68,6%), քաղաքաբնակ` 5029 երեխա (62,8%), գյուղաբնակ` 2977 երեխա (37,2%): Մանկական հաշմանդամության տարածվածության պաշտոնական ցուցանիշը կազմում է 1.5%: Ըստ հաշմանդամության պատճառների, ամենահաճախ հանդիպող 4 խմբերն են. նյարդային համակարգի հիվանդություններ` 29%, հոգեկան և վարքային խանգարումներ` 17%, բնածին արատներ և ձևախախտումներ` 17%, աչքի հիվանդություններ` 8%:

29. Այս ոլորտում ունեցած վերջին ձեռքբերումներից են` զարգացման խանգարումներով և հաշմանդամ երեխաներին սպասարկող ծառայությունների ցանցի ընդլայնումը, համայնքային ինտեգրացված ծառայությունների մոդելի ներդրումը, նորածնային սկրինինգ ծրագրերի ընդլայնումը թե՛ աշխարհագրական ընդգրկվածության, թե՛ ֆինանսական ծավալների մեծացման առումով:

30. Երեխաների զարգացման խանգարումների և մանկական հաշմանդամության ոլորտում դեռևս առկա են զարգացման խանգարումների և դրանցով պայմանավորված հաշմանդամության աճի միտում, հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման և համապարփակ ախտորոշման դեռևս ոչ բավարար մակարդակ, զարգացման գնահատման և վերականգնողական մարզային և համայնքային ծառայությունների մատչելիության պակաս, երեխաների իրավունքների և սպասարկման վերաբերյալ իրազեկության, գիտելիքների և հմտությունների պակաս ոչ բավարար մակարդակ, առողջապահական, կրթական և սոցիալական ոլորտների գործունեության որոշակի տարանջատվածություն:

31. Երեխաների զարգացման խանգարումների և մանկական հաշմանդամության ոլորտի հիմնախնդիրներ են`

1) մանկական հաշմանդամության և երեխայի զարգացման խանգարումների առաջնային և երկրորդային կանխարգելման համակարգի շարունակական բարելավման անհրաժեշտություն,

2) ռիսկի խմբի երեխաների նկատմամբ մոնիտորինգի գործուն համակարգի ստեղծման, գնահատման և վերականգնման ծառայությունների մատչելիության բարձրացման անհրաժեշտություն,

3) հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման և ախտորոշման բարելավման, նեոնատալ սկրինինգներում նորածինների ընդգրկվածության մեծացման անհրաժեշտություն:

 

ԳԼՈՒԽ 5.

ԴՊՐՈՑԱՀԱՍԱԿ ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԵՎ ԴԵՌԱՀԱՍՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ

 

32. Ըստ 2013-2014 թթ. իրականացված Հայաստանի դպրոցահասակ երեխաների առողջության վարքագծի (այսուհետ` ԴԵԱՎ) ազգային հետազոտության արդյունքների` դեռահասների 33% մոտ առկա են բազմակի գանգատներ առողջության վերաբերյալ, դեռահասների շրջանում տարածված են անառողջ սննդային սովորույթներ և նստակյաց վարքագիծ, առկա են հոգեկան առողջության խնդիրներ, ցածր է դիմելիությունը բժշկական կազմակերպություններ:

33. Դեռահասների առողջության պաշտպանության և բարելավման նպատակով 2012 թվականից իրականացվում է փորձնական ծրագիր «Դեռահասների/ դպրոցահասակների բարյացակամ առողջապահական, հոգեբանասոցիալական ինտեգրացված ծառայությունների մոդել» 3 դպրոցներում` 2 Երևանում, 1` Արմավիր մարզում: Ամենամյա սկրինինգների իրականացման օպտիմալացման, դպրոցական թիմի (ուսուցիչներ, հոգեբաններ, բուժաշխատողներ) ակտիվ համագործակցության և համատեղ աշխատանքի շնորհիվ երեխաների շրջանում բացահայտվել են առողջության և զարգացման խնդիրներ, տրամադրվել է համապատասխան օգնություն:

34. 2010 թ. ՀՀ առողջապահության և կրթության և գիտության նախարարների համատեղ հրամանով հաստատվել է «Առողջ դպրոց» ծրագիրը, որում 2015 թվականի դրությամբ ընդգրկվել են հանրակրթական 13 դպրոց:

35. Արդիական են մնում դպրոցական սննդակարգի բարելավման հարցերը: Չնայած այն փաստին, որ ՀՀ առողջապահության նախարարի 2014 հունիսի 6-ի թիվ 32-Ն հրամանով հաստատվել են «Հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում սովորողների սննդի կազմակերպմանը ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ» N 2.3.1-02-2014 սանիտարական նորմերը և կանոնները, այնուամենայնիվ դպրոցները շարունակում են վաճառել «արագ սնունդ», որը մեծ քանակով ճարպեր և շաքար է պարունակում, ունի ցածր սննդային արժեք և նույնիսկ վնասակար է դպրոցականների համար: Թերի են մեխանիզմները, որոնք կարգելեին նման սննդի վաճառքը դպրոցներում:

36. ՀՀ առողջապահության նախարարի հրամանով հաստատվել է նախադպրոցական և հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում երեխաների բուժսպասարկման կարգը: Այնուամենայնիվ, դպրոցական բուժքույրերի համար համապատասխան վերապատրաստումներ չեն իրականացվել:

37. Դիտարկումներ վկայում են, որ դպրոցականների շրջանում տարածված է ատամների կարիեսը, թեև երեխաների շրջանում ստոմատոլոգիական հիվանդությունների տարածվածության վերաբերյալ համապարփակ գնահատում չի իրականացվել: Ըստ ԴԵԱՎ տվյալների, անբավարար են բերանի խոռոչի հիգիենայի հետ կապված սովորույթները (դպրոցականների ընդամենը 52% է մաքրում ատամներն օրը մեկ անգամից հաճախ), ցածր է ստոմատոլոգին այցելելու հաճախականությունը:

38. Դպրոցահասակ երեխաների և դեռահասների առողջապահական հիմնախնդիրներն են.

1) դեռահասների առողջական վիճակի, ներառյալ ֆիզիկական, հոգեկան և վերարտադրողական առողջության, բարելավման անհրաժեշտությունը

2) դպրոցահասակ երեխաների շրջանում առողջ ապրելակերպի, ֆիզիկական ակտիվության, սնուցման, ռիսկային վարքագծի, սեռական և վերարտադրողական առողջության, ֆիզիկական և հոգեկան առողջությանը վերաբերվող գիտելիքների և վարքագծի բարելավման անհրաժեշտությունը,

3) աճի, զարգացման, առողջական վարքագծի, հիվանդացության վերաբերյալ տեղեկատվության, այդ թվում տարիքային և սեռային կտրվածքով առանձնացված և կանոնավոր գործող հավաքագրման համակարգի ստեղծման անհրաժեշտությունը,

4) Դպրոցներում առողջապահական ծառայությունների բարելավման և «Դեռահասներին բարյացակամ ծառայություններ» տրամադրող հաստատությունների հզորացման, գործող ծառայությունների թերությունների վերացման անհրաժեշտությունը,

5) դպրոցահասակ երեխաների շրջանում ստոմատոլոգիական հիվանդությունների տարածվածության ուսումնասիրության իրականացման, կանխարգելման և բուժօգնության բարելավմանն ուղղված հայեցակարգի և գործողությունների ծրագրի մշակման անհրաժեշտությունը:

 

ԳԼՈՒԽ 6.

ՍՈՄԱՏԻԿ և ՔՐՈՆԻԿ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՊԱԼԻԱՏԻՎ ԽՆԱՄՔ և ԲՈՒԺՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

39. Համաձայն ՀՀ առողջապահության նախարարության և ԱՎԾ տվյալների` վերջին տարիների ընթացքում էապես բարձրացել է երեխաների հիվանդացության ցուցանիշները կամ դրանց գրանցումը բժշկական հաստատությունների կողմից: Տագնապալի է ուռուցքային հիվանդություններով հիվանդացության աճը (2014 թ.` 66.3 100 000 0-14 տարեկան բնակչության հաշվով): Աճել են արյան և արյունաստեղծ օրգանների, մաշկի, աղեստամոքսային, միզասեռական համակարգերի հիվանդացությունը: Նույն մակարդակի վրա է պահպանվել արյան շրջանառության համակարգի, ներզատական օրգանների, ականջի հիվանդությունների հաճախականությունը:

40. Մասնագիտացված դիսպանսեր կենտրոնների տվյալներով` 2015թ. տարեսկզբին պարբերական հիվանդությամբ դիսպանսեր հսկողության տակ գտնվող երեխաների թիվը կազմել է 2696, բրոնխիալ ասթմայով` 648, ստամոքսաղիքային և լյարդի հիվանդություններով` 145, երիկամների հիվանդություններով` 1299, էպիլեպսիայով` 2565, ռևմատոլոգիական խնդիրներով` 253, լսողության խանգարումներով` 1041, մուկովիսցիդոզով` 42 երեխա (2014 թ.):

41. 2009-2015 թթ. մշակվել են մի շարք մեթոդական ձեռնարկներ, ուղղված քրոնիկ հիվանդությունների վարման գործելակարգերի բարելավմանը (Պարբերական հիվանդություն, Ռևմաթոիդ արթրիտ, Մուկովիսցիդոզ և այլն):

42. Մանկական բնակչության շրջանում մի շարք հիվանդություններով տառապող երեխաներ, ներառյալ ուռուցքային հիվանդությունները, նյարդամկանային ախտահարումները, մանկական ուղեղային կաթվածի ծանր ձևերը, ծանր գանգուղեղային և ողնուղեղային տրավմաների հետևանքները, զարգացման ծանր` անդառնալի բնույթ ունեցող խանգարումները, բնածին և ժառանգական հիվանդությունները (զարգացման բազմակի անոմալիաներ) և այլն, պալիատիվ խնամքի և բուժօգնության կարիք ունեն, մինչդեռ բացակայում է երեխաների պալիատիվ օգնության խնդրի շուրջ որևէ ծրագիր, թերի են տրամադրվող օգնության մեխանիզմները:

43. Ոլորտի հիմնախնդիրներն են`

1) տարբեր մակարդակներում դեպքերի վաղ հայտնաբերման, ախտորոշման և վարման գործելակարգերի մշակման և ներդրման անհրաժեշտությունը,

2) ըստ մակարդակների գործառույթների հստակեցման, երեխաների շարունակական (դիսպանսեր) հսկողության, անհրաժեշտ հետազոտություններով և դեղերով ապահովման, համապարփակ վերականգնողական (ներառյալ առողջարանային) բուժման և հոգեբանասոցիալական աջակցության ծրագրերի իրականացման անհրաժեշտությունը,

3) մանկական պալիատիվ խնամքի ծավալների հստակեցման, մանկական պալիատիվ օգնության հայեցակարգի, մոդելների և ծրագրերի մշակման և ներդրման անհրաժեշտություն:

 

ԳԼՈՒԽ 7.

ՀՈԳԵԿԱՆ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ

 

42. Ինչպես և ամբողջ աշխարհում, Հայաստանում ևս տարբեր հասակային խմբերում նկատվում է հոգեկան առողջության գրանցված խանգարումների աճ: Ըստ ՀՀ առողջապահության նախարարության առողջապահության ազգային ինստիտուտի հրապարակած տվյալների` 2013 թ. 0-14 տարեկանների շրջանում գրանցվել է հոգեկան առողջության խանգարումների 623.7 (100 000 երեխայի) հաշվով ինտենսիվ ցուցանիշ, ինչը էապես գերազանցում է նախորդ տարիների ցուցանիշը: 15-17 տարեկանների շրջանում 2014 թ. գրանցվել է 678 դեպք:

43. Համաձայն ԱՎԾ տվյալների` մինչև 17 տարեկան տարիքային խմբում 2014 թ. գրանցվել է 8 ինքնասպանություն և 21 ինքնասպանության փորձ: Տվյալ ցուցանիշը վերջին 3 տարիների ընթացքում դրսևորում է նվազման որոշակի միտում` 2012 թ. գրանցվել էր ինքնասպանության 10 դեպք և 32 ինքնասպանության փորձ, 2013 թ.` համապատասխանաբար 7 և 29 դեպք: Հոգեկան առողջության խնդիրները առավել ակտուալ են դեռահասության տարիքում: Օրակարգային է նրանց հիվանդանոցային բուժօգնության կազմակերպման և տևական մասնագիտական խնամքի խնդիրը` գործնականում համապատասխան ծառայության և ենթակառուցվածքների բացակայության պատճառով:

44. Թեև ՀՀ կառավարության 2014 թվականի ապրիլի 17-ի N 15 արձանագրային որոշմամբ հավանության է արժանացել «Հայաստանի Հանրապետությունում հոգեկան առողջության պահպանման և բարելավման 2014-2019 թվականների ռազմավարությունը և ռազմավարության կատարումն ապահովող միջոցառումների ցանկը», այնուամենայնիվ դրա մեջ մանկական հոգեբուժության հարցերին բավարար անդրադարձ չի կատարվել: Երեխաների առողջության և զարգացման նախորդ ռազմավարությամբ նախատեսված Հոգեկան առողջության ծրագրի մշակումը և իրագործումը չի իրականացվել համապատասխան ռեսուրսների բացակայության պատճառով:

45. Առկա հիմնախնդիրներն են.

1) երեխաների հոգեկան առողջության խնդիրներին ուղղված հայեցակարգային փաստաթղթի մշակման անհրաժեշտություն,

2) մանկական հոգեբույժների պատրաստման, ծառայությունների մատուցման համապատասխան ենթակառուցվածքների ստեղծման անհրաժեշտություն:

 

ԳԼՈՒԽ 8.

ՎՆԱՍՎԱԾՔՆԵՐ

 

46. Ըստ ՄԱԿ-ի Մանկական հիմնադրամի 2008 թ. զեկույցի, յուրաքանչյուր տարի աշխարհում մինչև 18 տարեկան ավելի քան 830 000 երեխա և դեռահաս մահանում է ոչ կանխամտածված տրավմատիզմի արդյունքում: Ավելի քան 1000 երեխա գլխուղեղի վնասվածքի հետևանքով յուրաքանչյուր օր հաշմանդամ է դառնում:

47. Հայաստանում դեռևս ներդրված չէ միջազգային պահանջներին համապատասխան տրավմատիզմի համաճարակաբանական հսկողության համակարգ: Այնուամենայնիվ, 2013 թ. վնասվածքներից, թունավորումներից և արտաքին պատճառների ներգործության այլ հետևանքներից գրանցվել է 106 մահվան դեպք 0-19 տարիքային խմբում:

48. Մանկական մահացության կառուցվածքում դժբախտ պատահարներից, վնասվածքներից և թունավորումներից մահացածների ցուցանիշը կազմում է` 2.2` 10.000 կենդանածինների հաշվով: Ըստ ՀՀ ԱՎԾ տվյալների, 0-14 տարեկան երեխաների շրջանում առաջին անգամ բացահայտված «Վնասվածքներ և թունավորումներ» ախտորոշումով գրանցվածների թիվը 2014 թ. կազմել է 14 287 դեպք կամ 2492.5` 0-14 տարեկան 100 000 երեխայի հաշվով:

49. Տարածված խնդիրներից են դպրոցական ագրեսիան և միջանձնային բռնությունը: ԴԵԱՎ հետազոտության տվյալներով` դեռահասների 10%-ը հայտնել է, որ հարցմանը նախորդող ամսվա ընթացքում առնվազն մեկ անգամ չի հաճախել դպրոց` ցանկանալով խուսափել հնարավոր բռնությունից կամ հետապնդումից: Վերջին մեկ տարվա ընթացքում առնվազն մեկ անգամ ֆիզիկական կռիվներին մասնակցել է տղաների 50%-ը և աղջիկների` 6%-ը:

50. ՀՀ կառավարության 2015 թ. հունվարի 22-ի թիվ 2 արձանագրային որոշմամբ հավանության է արժանացել «Տրավմատիզմի կանխարգելմանն ուղղված ռազմավարությունը», որի 4-րդ ռազմավարական ուղղությունը վերաբերում է մանկական տրավմատիզմի կանխարգելմանը և նպատակաուղղված է մանկական տրավմատիզմի քաղաքականության մշակմանն ու ներդրմանը, համաճարակաբանական հսկողության համակարգի ձևավորմանը, տրամադրվող բժշկական ծառայությունների որակի կատարելագործմանը և վնասվածքների հետևանքների, բարդությունների կանխարգելմանը:

 

ԲԱԺԻՆ III. ՄԻՋԳԵՐԱՏԵՍՉԱԿԱՆ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐ

 

51. Առողջապահության, կրթության և սոցիալական պաշտպանության ոլորտներում առկա խնդիրների մի մասի լուծումը ներոլորտային է, և նույն համակարգի ներքո դրանք ստանում են իրենց արդյունավետ լուծումները: Սակայն ոլորտային բաժանումը պայմանական է, իսկ սոցիալական խնդիրների զգալի մասը` փոխկապակցված: Համագործակցությունը ոլորտների միջև պայմանավորված է ծառայությունների մատուցման ապակենտրոնացման մակարդակի աստիճանով, ինչի համար կիրառվում են համագործակցության համաձայնագրերը և միջգերատեսչական կանոնակարգերը:

 

ԳԼՈՒԽ 1.

ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏ

 

52. Սոցիալական բնույթի միջոլորտային խնդիրներից է երեխայի հանդեպ բռնությունը, որը տեղի է ունենում ընտանիքում, կրթական, խնամք և պաշտպանություն իրականացնող հաստատություններում, քրեակատարողական հիմնարկներում, փողոցում: Ըստ Երևանի երեխաների ընդունման և կողմնորոշման կենտրոնի տվյալների` ներկա դրությամբ կենտրոն տեղափոխված երեխաներից 75%-ը ընտանիքում ենթարկվել է անտեսման, 53%-ը` ֆիզիկական, 8%-ը սեռական, 61%-ը` հոգեբանական բռնության: Ըստ ՀՀ ԿԱ ՀՀ ոստիկանության տվյալների` 2013 թվականի 12 ամիսների ընթացքում գրանցվել է անչափահասների նկատմամբ բռնության 224 դեպք:

53. Վերջին տարիների ընթացքում աճել է նաև անչափահասների խոցելիությունը շահագործման (թրաֆիքինգի) ենթարկվելու վտանգի նկատմամբ: Ըստ պաշտոնական տվյալների` 2009-2013 թթ. թրաֆիքինգի է ենթարկվել 14-ից մինչև 18 տարեկան 16 անչափահաս:

54. ՀՀ կառավարության 2014 թ. դեկտեմբերի 4-ի նիստի N 51 արձանագրային որոշմամբ հավանության է արժանացել «Երեխայի հանդեպ բռնության երևույթի դեմ պայքարի հայեցակարգը»: Հայեցակարգի նպատակն է` սահմանել երեխայի հանդեպ բռնության երևույթի վերացմանը, կանխարգելմանը և բռնության ենթարկված երեխայի, ինչպես նաև բռնություն գործադրող անձի վերականգնմանն ուղղված պետական քաղաքականության հիմնական ուղղությունները:

 

ԳԼՈՒԽ 2.

ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏ

 

55. ՀՀ կառավարության կողմից 2009 թ. սեպտեմբերի 10-ի N 37 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած «Երեխաների և դեռահասների առողջության ու զարգացման 2010-2015 թթ. ազգային ռազմավարության» ընդունումից հետո, երեխաների զարգացման ապահովման ոլորտում առաջընթաց է նկատվել կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաներին ընդհանուր դպրոցներում ներգրավելու գործընթացում:

56. Վերջերս հիմնված «Աուտիզմ ազգային հիմնադրամ»-ը իրականացնում է կրթական ծրագրեր աուտիզմով տառապող երեխաների համար: Պետական մանկավարժական համալսարանում և այլ ուսումնական հաստատություններում կատարելագործվել են ոլորտում ներգրավված համապատասխան մասնագետները (հատուկ մանկավարժ, լոգոպեդ)` ըստ հատուկ կրթական ծրագրերի:

57. Ֆիզիկական դաստիարակության իրականացման համար մանուկների ու պատանիների շրջանում կազմակերպվել են տարբեր ուսումնամարզական միջոցառումներ, ապահովվել է նրանց մասնակցությունը տեղական, հանրապետական և միջազգային մրցաշարերին: 2013-2014 թվականներին մարզական խաղերում ավելացել են ևս երեք նոր մարզաձև:

58. Առողջության պահպանման և առողջ ապրելակերպի ամրապնդման ուղղությամբ հետևողականորեն շարունակվել են Երևանի և մարզերի կրթական հաստատությունների ֆիզիկական պայմանների բարելավման աշխատանքները: Երեխաների և դեռահասների շրջանում առողջ ապրելակերպը սերմանելու և ամրապնդելու նպատակին է ծառայում «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացը, որի 8-9 դասարանների ծրագիրը և ձեռնարկը ուսուցիչների համար վերանայվել է 2015թ.: Ի կատարումն 2010 թվականին ՀՀ առողջապահության և կրթության և գիտության նախարարների համատեղ հրամանով հաստատված «Առողջ դպրոցների» ծրագրի 13 դպրոցներ դարձան միջազգային այդ ցանցի անդամ:

59. Ի կատարումն ՀՀ կառավարության 2013 թ. սեպտեմբերի 28-ի «Հայաստանի Հանրապետությունում թմրամոլության և թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարի 2014 թվականի միջոցառումների ծրագիրը և ժամանակացույցը հաստատելու մասին» N 1030-Ա որոշման, տարբեր մակարդակների ուսումնական հաստություններում 2013-2014թթ. թմրամիջոցների և վնասակար այլ նյութերի շրջանառության կանխարգելման և աշակերտների զգոնությունը բարձրացնելու նպատակով կազմակերպվել են զրույցներ, հանդիպումներ իրավապահ մարմինների աշխատակիցների հետ, կլոր սեղաններ:

60. Այդուհանդերձ, ոլորտում առկա են հետևյալ հիմնախնդիրները.

1) որոշ կրթական հաստատությունների դեռևս անբավարար ֆիզիկական պայմաններ, բարելավման անհրաժեշտություն,

2) հանրակրթական դպրոցների դեռևս սահմանափակ կարողություններ` կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների կրթությունը ապահովելու համար, ներառյալ ֆիզիկական հասանելիության և մասնագետներով ապահովվածության խնդիրը,

3) «Առողջ ապրելակերպ» առարկայի դասավանդման հետագա կատարելագործման, աջակից վերահսկողության մեխանիզմների ներդրման անհրաժեշտություն,

4) Դպրոցներում աշակերտներին տրամադրվող հոգեբանասոցիալական աջակցության, առողջապահական ծառայությունների, ծնողների և աշակերտական խորհուրդների հետ համագործակցության մեխանիզմների ներդրման անհրաժեշտություն:

 

ԲԱԺԻՆ IV. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆՊԱՏԱԿԸ

 

61. Երեխաների և դեռահասների առողջության բարելավման 2016-2020 թվականների սույն ռազմավարությունը նպատակ է հետապնդում Հայաստանի երեխաների և դեռահասների զարգացման, առողջության և բարեկեցության ապահովումը, մահացության և հիվանդացության իջեցումը: Որպես նպատակին հասնելու կարևոր միջոցներ են դիտարկվում երեխայակենտրոն առողջապահական ծառայությունների տրամադրումը` վաղ մանկությունից սկսած մինչև հասունություն, մասնագետների, հասարակության, միջգերատեսչական համագործակցության խթանումը:

 

ԲԱԺԻՆ V. ԻՐԱԿԱՆԱՑՎԵԼԻՔ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

 

62. Երեխաների և դեռահասների առողջության բարելավման ռազմավարությունը նախատեսվում է իրականացնել հետևյալ ուղղությունով.

1) Ռազմավարական ուղղություն 1. Երեխաների և դեռահասների առողջության պահպանման ոլորտի նորմատիվային բազայի արդիականացում, միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցում:

2) Ռազմավարական ուղղություն 2. Երեխաներին և դեռահասներին ցուցաբերվող բուժօգնության մատչելիության և որակի բարելավում, ապացույցների վրա հիմնված ժամանակակից մոտեցումների, գործելակարգերի ներդրում:

3) Ռազմավարական ուղղություն 3. Մարդկային ռեսուրսների զարգացում, մասնագետների շարունակական ուսուցման ապահովում:

4) Ռազմավարական ուղղություն 4. Երեխայի առողջության, սնուցման, զարգացման, խնամքի, անվտանգության, հիվանդությունների կանխարգելման և վարման հարցերի շուրջ բնակչության իրազեկվածության բարձրացում:

5) Ռազմավարական ուղղություն 5. Նորածինների առողջության բարելավում, նորածնային հիվանդացության և մահացության կրճատում:

6) Ռազմավարական ուղղություն 6. Վաղ մանկության շրջանում երեխաների առողջության բարելավման և զարգացման ապահովում:

7) Ռազմավարական ուղղություն 7. Երեխաների զարգացման խանգարումների և մանկական հաշմանդամության կանխարգելում, որակյալ բուժօգնության կազմակերպում:

8) Ռազմավարական ուղղություն 8. Դպրոցահասակ երեխաների առողջության ու զարգացմանն ուղղված ծրագրերի իրականացում:

9) Ռազմավարական ուղղություն 9. Երեխաների հոգեկան առողջության բարելավմանն ուղղված միջոցառումների իրականացում:

10) Ռազմավարական ուղղություն 10. Խրոնիկ հիվանդություններով երեխաներին տրամադրվող ծառայությունների արդիականացում, պալիատիվ օգնության ծառայության ներդրում:

 

ԲԱԺԻՆ VI. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՇԱՀԱՌՈՒՆԵՐԸ

 

63. Ռազմավարության շահառուներն են` Հայաստանի Հանրապետությունում բնակվող 0-18 տարեկան երեխաները, նրանց ծնողներն ու խնամողները, երեխաների առողջության պահպանման ոլորտի ծառայություններ մատուցող բուժանձնակազմը, բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունները, բարձրագույն և միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունները, գիտահետազոտական ինստիտուտները:

 

ԲԱԺԻՆ VII. ՄՇՏԱԴԻՏԱՐԿՈՒՄ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄ

 

64. Երեխաների և դեռահասների առողջության ու զարգացման ռազմավարությանն ուղղված գործողությունների արդյունավետության գնահատման համար անհրաժեշտ է առանձին ծրագրերի և միջոցառումների գնահատում: Գնահատումը պետք է հենվի տվյալ խնդրին վերաբերվող ցուցանիշների վերլուծության վրա` տնային տնտեսությունների ուսումնասիրությունների (հարցումների) կամ բժշկական կազմակերպությունների հետազոտությունների միջոցով:

65. Գնահատումը պետք է ներառի երեխայի առողջության և զարգացման շուրջ հետևյալ հարցերի պարզաբանումը`

1) ինստիտուցիոնալ կառույցների հնարավորությունները, բժշկական ծառայությունների որակը և մատչելիությունը.

2) բուժաշխատողների գիտելիքների մակարդակը և հմտությունները.

3) մայրերի/խնամողների գիտելիքների մակարդակը և գործելակերպը.

4) ընտանիքում/համայնքում գոյություն ունեցող պատկերացումները երեխաների խնամքի և առողջության հարցերի շուրջ:

66. Ռազմավարության ներդրման ընթացքում առաջնահերթ ուշադրություն կդարձվի շարունակական մոնիտորինգի և աջակից վերահսկողության անցկացմանը, ուղղված սույն ռազմավարության ներդրման արդյունավետության գնահատմանը, ծագած խնդիրների հստակեցմանը և հնարավոր լուծումներին: Ռազմավարության լայնածավալ գնահատումը պետք է հիմնվի մի քանի աղբյուրների, այն է` մոնիտորինգի և գնահատման, այլընտրանքային հետազոտությունների, պաշտոնական վիճակագրական տվյալների վերլուծության վրա, որոնց դրական արդյունքները և քաղած դասերը կօգտագործվեն տվյալ ռազմավարության շրջանակներում իրականացված ծրագրային միջոցառումների արդյունավետության գնահատման և հետագա զարգացումների ապահովման նպատակով: Ռազմավարության ներդրման արդյունավետության միջանկյալ գնահատումը կկատարվի 2018 թվականին:

 

VIII. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՏԱՐՈՂԱԿԱՆԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐ

 

67. Ռազմավարության ներդրման առաջընթացի և ակնկալվող արդյունքի գնահատման հիմնական մոնիտորինգային ցուցանիշները հետևյալն են,

1) պերինատալ մահացության (մեռելածնություն+0-7 օրական մահեր) ցուցանիշի մակարդակը (1000 ծնունդի հաշվով` %),

2) վաղ նորածնային (0-7 օրական) և նորածնային (0-28 օրական) մահացության ինտենսիվ ցուցանիշները` 1000 կենդանի ծնունդի հաշվով (%,)

3) նորածնային մահացության էքստենսիվ ցուցանիշը` տեսակարար կշիռը ՄՄ կառուցվածքում (%),

4) ցածր քաշով և անհաս ծնված նորածինների ցուցանիշը` տեսակարար կշիռը ընդհանուր ծնունդների մեջ (%),

5) բնածին արատներով ծնված երեխաների տեսակարար կշիռը նորածինների ընդհանուր թվաքանակում (%),

6) մանկական (0-1 տարեկան) և մինչև 5տ. երեխաների մահացության մակարդակը (1000 կենդանածնության հաշվով` %),

7) մինչև մեկ տարեկան երեխաների մահացության տարիքային և պատճառական կառուցվածքը (%-ներով),

8) մինչև մեկ տարեկան երեխաների մահացության մակարդակը փորլուծային և շնչառական հիվանդություններից (ինտենսիվ ցուցանիշ` %),

9) մինչև 1 տարեկան երեխաների հիվանդանոցային մահաբերության ցուցանիշը` %, (հիվանդանոցում բուժված 0-1 տարեկան երեխաներից մահացածների %-ը),

10) 1-5 տարեկան երեխաների մահացությունը դժբախտ պատահարներից, էքստենսիվ ցուցանիշը` տեսակարար կշիռը մինչև 5 տարեկան երեխաների մահացության կառուցվածքում (%),

11) տնային մահացություն և մինչ շուրջօրյա մահաբերության դեպքերի տեսակարար կշիռը մանկական մահացության և հիվանդանոցային մահաբերության կառուցվածքում (%),

12) մինչև 14 տարեկան երեխաների հիվանդանոցային մահաբերության ցուցանիշը (հիվանդանոցում բուժված 0-14 տարեկան երեխաներից մահացածների %-ը),

13) նորածնային սկրինինգների արդյունքում հայտնաբերված դեպքերի թիվը,

14) բնածին հիպոթիրեոզի, Ֆենիլկետոնուրիայի, Լսողության, Անհասության ռետինոպաթիայի և Ազդրի բնածին դիսպլազիայի սկրինինգներում նորածինների ընդգրկվածության %,

15) մանկական հաշմանդամություն ունեցող երեխաների թիվը, հաշմանդամության պատճառական կառուցվածքը (%),

16) զարգացման խանգարումներ և/կամ հաշմանդամություն ունեցող երեխաների ընդգրկվածությունը վերականգնողական ծառայություններում (%),

17) համայնքային մակարդակում գործող առողջապահական, կրթական և սոցիալական ծառայությունների ինտեգրացված մոդելով աշխատող հաստատությունների թիվը,

18) դպրոցականներին սպասարկող բժշկական, հոգեբանասոցիալական ինտեգրացված մոդելով գործող ծառայությունների թիվը,

19) «Առողջ դպրոցներ» նախագծում ընդգրկված դպրոցների թիվը,

20) անառողջ սննդային սովորույթներ դրսևորող դպրոցականների տոկոսը,

21) վնասակար սովորությունների` ծխելու, հոգեմետ միջոցների օգտագործման տարածվածությունը,

22) դպրոցականների շրջանում ստոմատոլոգիական հիվանդությունների տարածվածությունը (%),

23) հոգեկան առողջության խնդիրների տարածվածությունը, ինքնասպանությունների թիվը դեռահասների շրջանում,

24) գործող դեռահասներին բարյացակամ առողջապահական ծառայությունների թիվը,

25) պալիատիվ խնամք ստացող երեխաների և պալիատիվ խնամք տրամադրող հաստատությունների թիվը:

 

ԲԱԺԻՆ VIII. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐԴՐՄԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿՆԵՐԸ, ԻՐԱԿԱՆԱՑՆՈՂՆԵՐԻ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐԸ

 

68. Սույն ռազմավարության ներդրման գործընթացում ենթադրվում է ըստ մակարդակների պատասխանատվությունների հետևյալ տարանջատումը.

1) Ազգային մակարդակ` ՀՀ կառավարություն, Երեխաների պաշտպանության միջգերատեսչական հանձնաժողով, իրավասու նախարարություններ և այլ գերատեսչություններ, ՀՀ առողջապահության նախարարության սույն ռազմավարության ներդրման համակարգող միջգերատեսչական մարմին, «Արաբկիր» բժշկական համալիր - Երեխաների և դեռահասների առողջության ինստիտուտ, Մանկական բժիշկների հայկական ասոցիացիա, Նեոնատոլոգիական ասոցիացիա, և այլ մասնագիտական ասոցիացիաներ: Այս մակարդակում ապահովվում է.

ա. երեխաների և դեռահասների առողջության պահպանման ծրագրերի գերակայության ճանաչում, մայրության և մանկության առողջության հիմնախնդիրներին առնչվող օրենսդրական և այլ իրավական ակտերի մշակում և հաստատում,

բ. երեխաներին և դեռահասներին առնչվող առողջապահական պետական նպատակային ծրագրերի կայուն ֆինանսավորում,

գ. ազգային մակարդակում սույն ռազմավարության ներդրման ռազմավարական ուղղություններին համապատասխան իրականացվող գործողությունների համակարգում,

դ. ազգային ուղեցույցների և կրթական այլ նյութերի մշակման գործընթացի կազմակերպում և նյութերի հաստատում,

ե. ծնողների համար տեղեկատվական նյութերի մշակում և հրատարակման կազմակերպում,

զ. սույն ռազմավարության շրջանակներում իրականացվող ծրագրերի ներդրման և շարունակական հսկողության/մոնիտորինգի գործընթացի կառավարում:

2) Մարզային մակարդակ` ՀՀ մարզպետարաններ, մարզային ենթակայության առողջապահական, կրթական և երեխաների պաշտպանության կազմակերպություններ: Ապահովվում է.

ա. մասնակցություն սույն ռազմավարության ներդրմանն ուղղված միջոցառումների կատարման գործընթացին,

բ. սույն ռազմավարության շրջանակներում իրականացվող ծրագրերի իրականացման համակարգում մարզային մակարդակով,

գ. սույն ռազմավարության շրջանակներում իրականացվող ծրագրերի ծրագրի իրականացման մոնիտորինգ` մարզային մակարդակում:

3) Երեխաների և դեռահասների բուժօգնություն իրականացնող կազմակերպություններ` ղեկավար և կատարող անձնակազմ` սույն ռազմավարության շրջանակներում իրականացվող ծրագրերի իրականացում տեղերում, ներառյալ բնակչության կրթման/իրազեկման աշխատանքները:

4) Երեխաների և դեռահասների առողջության պահպանման ոլորտում գործող ոչ կառավարական կազմակերպություններ` սույն ռազմավարության շրջանակներում իրականացվող հանրային առողջապահական ծրագրերի իրականացում, բնակչության իրազեկում և առողջապահական կրթում, առողջապահական կարևորագույն խնդիրների վերաբերյալ տեղեկատվության տարածում, մոնիտորինգ, հետազոտությունների կազմակերպում և այլն:

5) Միջազգային կազմակերպություններ` տեխնիկական աջակցություն մշակվող ծրագրային և իրավական փաստաթղթերին, միջազգային փորձաքննության ապահովում, բազմածավալ աջակցություն սույն ռազմավարության շրջանակներում իրականացվող ծրագրերի ներդրման գործընթացին:

6) Մասնավոր սեկտոր` սոցիալական գործընկերության ապահովում, աջակցություն:

 

ԲԱԺԻՆ IX. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՄԲ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՓՈՒԼԵՐԻ ԺԱՄԿԵՏՆԵՐԸ, ԱԿՆԿԱԼՎՈՂ ԻՐԱՎԻՃԱԿԸ ԵՎ ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ

 

69. Ռազմավարությամբ նախատեսված միջոցառումներն իրականացվելու են մեկ փուլով, որի ավարտը 2020 թ. դեկտեմբերի 31-ը է: Ռազմավարության ներդրման արդյունքում 2020 թ. թիրախային տարվա համար ակնկալվող (ելքային տարի 2014 թ.) հիմնական առանցքային ցուցանիշներն են.

1) Պերինատալ մահացության (մեռելածնություն 0-7 օրական մահեր) ցուցանիշը (1000 ծնունդի հաշվով` %) կնվազի 15%-ով (ելակետ` 22,4%, նպատակակետ`

2) Նորածնային (0-28 օրական) մահացության ցուցանիշը կկրճատվի նվազագույնը 15%-ով (ելակետ` 6.7%, նպատակակետ`

3) Անհաս և ցածր քաշով ծնված նորածինների ցուցանիշը կնվազի 10%-ով: Դրանք չեն գերազանցի համապատասխանաբար` 6,3 և 7,2 տոկոսները:

4) Բնածին արատներով ծնված երեխաների տեսակարար կշիռը նորածինների ընդհանուր թվաքանակում կնվազի շուրջ 15%-ով (ելակետ` 1.7%, նպատակակետ`

5) Մանկական (0-1 տարեկան) մահացության ցուցանիշը կնվազի 20%-ով (ելակետ` 8,8%, նպատակակետ`

6) Մինչև 5տ. երեխաների մահացության ցուցանիշը կնվազի 20%-ով (ելակետ` 10,3%, նպատակակետ`

7) Մինչև 1 տարեկան երեխաների հիվանդանոցային մահաբերության ցուցանիշը կնվազի 10%-ով (ելքային ցուցանիշ` 1.7%, նպատակակետ`

8) Մինչև 14 տարեկան երեխաների հիվանդանոցային մահաբերության ցուցանիշը կնվազի 20%-ով (ելքային ցուցանիշ` 0,5%, նպատակակետ`

9) Առանձին պատվաստումներով ընդգրկման ցուցանիշի 95% և ավելի բարձր մակարդակի պահպանում:

10) Բոլոր նպատակային տարիքային խմբերում պատվաստումներում >/- 95% ամբողջական ընդգրկվածության ընդգրկվածության ապահովում:

 

ԲԱԺԻՆ X. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐԴՐՄԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԸ

 

70. Ռազմավարության ներդրումն ապահովող ֆինանսավորումն ակնկալվում է հետևյալ աղբյուրներից.

1) Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջե (ՀՀ պետական բյուջեից` առողջապահության նախարարությանը տրամադրվող միջոցների շրջանակներում),

2) Միջազգային կազմակերպությունների կողմից նպատակային ֆինանսավորում, սեփական ֆոնդեր,

3) Հայաստանի Հանրապետությունում գործող մասնավոր կազմակերպությունների միջոցներ,

4) Հասարակական կազմակերպությունների կողմից նպատակային ֆինանսավորում,

5) Հայաստանի Հանրապետության օրենքով չարգելված այլ ֆինանսական աղբյուրներ:

 

ԲԱԺԻՆ XI. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՌԻՍԿԵՐԸ

 

71. Ռազմավարության իրականացման ընթացքում ռիսկեր չեն կանխատեսվում:

 

ԲԱԺԻՆ XII. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐԴՐՄԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ

 

72. Ռազմավարությունը կներդրվի մեկ փուլով: Իրականացման 2016-2020 թվականների գործողությունների ծրագիրը ներկայացվում է առանձին` N 2 հավելվածով:

 

ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԵՎ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2015-2020 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳՐՈՒՄ ԿԻՐԱՌՎԱԾ ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ

 

1. Երեխա` Երեխա է համարվում 18 տարին չլրացած յուրաքանչյուր ոք, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ նա օրենքով սահմանված կարգով գործունակություն է ձեռք բերում կամ գործունակ է ճանաչվում ավելի վաղ: («Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ օրենք, հոդված 1)

2. Դեռահասներ` բժշկակենսաբանական (ֆիզիոլոգիական) հասկացություն, որը ներառում է 10-18 տարեկան անձանց տարիքային խումբը և բնորոշում է մանկությունից լրիվ չափահասության անցումային շրջանը. («Մարդու վերարտադրողական առողջության և վերարտադրողական իրավունքների մասին» ՀՀ Օրենք, հոդված 2)

3. Նորածնային շրջան` սկսվում է ծննդով և վերջանում է ծննդից 28 լրացած օր (4 շաբաթ) հետո: (ՀՀ կառավարության 2005թ. N 949-Ն որոշում)

4. Նորածին` ծննդից մինչև կյանքի 28-րդ օրը լրացած երեխա:

5. Վաղ հասակի երեխա` սույն ռազմավարության իմաստով ծննդից մինչև 5 տարեկան 11 ամսական 29 օրական երեխա

6. Դպրոցահասակ երեխա` 6 տարեկանից մինչև 18 տարեկան երեխա:

 

 

Հավելված N 2

ՀՀ կառավարության

2016 թ. սեպտեմբերի 2-ի նիստի

N 34 արձանագրային որոշման

 

ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԵՎ ԴԵՌԱՀԱՍՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2016-2020 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐ

 

._____________________________________________________________________.

|Գործողություն/|Ակնկալվող   |Ժամկետ|Պատասխանատու|Վերստուգելի|Ֆինանսա- |

|Միջոցառում    |արդյունք    |      |կատարողներ  |չափանիշ    |կան      |

|              |            |      |Համակատա-   |           |աղբյուրը |

|              |            |      |րողներ      |           |         |

|_____________________________________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 1. Երեխաների և  դեռահասների առողջության     |

|պահպանման ոլորտի նորմատիվային բազայի արդիականացում, միջազգային       |

|չափանիշներին համապատասխանեցում                                       |

|_____________________________________________________________________|

|1. Երեխաների  |Երեխաների   |2017- |ՀՀ առողջա-  |Օրենսդրու- |Ֆինանսա- |

|և  դեռահասների|իրավունք-   |2018թթ|պահության   |թյան       |վորում չի|

|առողջության   |ների`       |      |նախարարու-  |իրականացված|պահանջում|

|պահպանման     |ներառյալ    |      |թյուն       |վերլուծու- |         |

|իրավունքի և   |երեխաների ու|      |            |թյունն,    |         |

|առողջապահական |դեռահասների |      |            |օրենսդրու- |         |

|ծառայություն- |առողջության |      |            |թյան       |         |

|ների          |և  բուժ-    |      |            |բարելավման |         |

|վերաբերյալ ՀՀ |օգնության   |      |            |առաջարկների|         |

|օրենսդրական և |վերաբերյալ  |      |            |մշակված    |         |

|ենթաօրենս-    |օրենսդրու-  |      |            |փաթեթի     |         |

|դրական ակտերի |թյան համա-  |      |            |առկայու-   |         |

|վերլուծու-    |պատասխանե-  |      |            |թյուն:     |         |

|թյուն,        |ցում        |      |            |           |         |

|օրենսդրության |միջազգային  |      |            |           |         |

|բարելավման    |չափանիշներին|      |            |           |         |

|առաջարկների   |            |      |            |           |         |

|մշակում:      |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|2. Երեխաների  |Ծննդի և     |2016- |ՀՀ առողջա-  |Ծննդի և    |ՀՀ       |

|ծննդի,        |մանկական    |2017թթ|պահության   |մանկական   |օրենքով  |

|պերինատալ     |մահացության |      |նախարարու-  |մահացության|չարգելված|

|մահացության,  |հաշվառման և |      |թյուն,      |հաշվառման  |ֆինան-   |

|նորածնային և  |գրանցման    |      |ՄԱԿ-ի       |և  գրանցման|սական    |

|մանկական      |գործընթացի  |      |մանկական    |գործելա-   |միջոցներ |

|մահացության   |կանոնակար-  |      |հիմնադրամ   |կարգի      |         |

|դեպքերի       |գում        |      |(համաձայ-   |իրականացված|         |

|հաշվառման     |            |      |նությամբ)   |գնահատում, |         |

|և  գրանցման   |            |      |            |հրապարակված|         |

|գործընթացի    |            |      |            |արդյունքներ|         |

|գնահատում,    |            |      |            |           |         |

|իրավիճակի     |            |      |            |           |         |

|բարելավման    |            |      |            |           |         |

|առաջարկու-    |            |      |            |           |         |

|թյունների     |            |      |            |           |         |

|մշակում       |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|3. Հիմնական   |Հիմնական    |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Վերանայված |Ֆինանսա- |

|դեղերի        |դեղերի ցանկի|      |պահության   |և          |վորում չի|

|ցանկի         |արդիականա-  |      |նախարարու-  |լրամշակված |պահանջում|

|վերանայում`   |ցում և      |      |թյուն       |դեղերի ցանկ|         |

|ԱՀԿ           |համապատաս-  |      |            |           |         |

|երեխաների     |խանեցում    |      |            |           |         |

|համար         |միջազգային  |      |            |           |         |

|նախատեսված    |չափանիշներին|      |            |           |         |

|դեղերի        |            |      |            |           |         |

|հիմնական      |            |      |            |           |         |

|ցանկին        |            |      |            |           |         |

|համապատասխան  |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|4. Երեխաների  |Երեխաների և |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |ՀՀ առողջա- |Ֆինանսա- |

|և  դեռահասների|դեռահասների |      |պահության   |պահության  |վորում չի|

|ծրագրերի և    |առողջապահա- |      |նախարարու-  |նախարարի   |պահանջում|

|միջոցառում-   |կան ծրագրերի|      |թյուն,      |հրաման`    |         |

|ներում        |արդյունա-   |      |Միջազգային  |Երեխաների  |         |

|մասնագիտական  |վետության   |      |կազմակերպու-|և          |         |

|ասոցիացիաների |բարձրացում  |      |թյուններ    |դեռահասների|         |

|ընդգրկվածու-  |            |      |(համաձայնու-|առողջապա-  |         |

|թյան          |            |      |թյամբ)      |հական      |         |

|ընդլայնում,   |            |      |Մասնագիտական|ծրագրերի   |         |

|համակարգող    |            |      |ասոցիացիաներ|համակարգող |         |

|միջսեկտորալ   |            |      |(համաձայնու-|միջսեկտորալ|         |

|խմբի ստեղծում |            |      |թյամբ)      |խումբ      |         |

|              |            |      |            |ստեղծելու  |         |

|              |            |      |            |մասին      |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|5. Երեխաներին |Երեխաներին  |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Երեխաներին |ՀՀ       |

|մատուցվող     |մատուցվող   |և     |պահության   |մատուցվող  |օրենքով  |

|առողջապահական |առողջապահա- |շարու-|նախարարու-  |առողջապա-  |չարգելված|

|ծառայություն- |կան ծառայու-|նակա- |թյուն,      |հական      |այլ      |

|ների գնահատման|թյունների   |կան   |ՄԱԿ-ի       |ծառայու-   |ֆինանսա- |

|և  բուժաշխա-  |որակի       |      |մանկական    |թյունների  |կան      |

|տողներին      |ապահովում   |      |հիմնադրամ   |գնահատման  |միջոցներ |

|աջակցող վերա- |            |      |(համաձայ-   |և  աջակցող |         |

|հսկողության   |            |      |նությամբ)   |վերահսկո-  |         |

|համակարգի     |            |      |ԱՀԿ         |ղության    |         |

|մշակում և     |            |      |(համաձայ-   |ներդրված   |         |

|փորձնական     |            |      |նությամբ)   |փորձնական  |         |

|ներդրում      |            |      |            |համակարգ   |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|6. Երեխաների  |Երեխաների   |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Երեխաների  |ՀՀ       |

|առողջության և |առողջության |և     |պահության   |առողջության|պետական  |

|սնուցման      |և  սնուցման |շարու-|նախարարու-  |և  սնուցման|բյուջե   |

|վիճակի        |վիճակի      |նակա- |թյուն, ՀՀ ԱՆ|վիճակի     |(լրացու- |

|գնահատման և   |շարունակական|կան   |ԱԱԻ, ԱՄՆ ՄԶԳ|գնահատման  |ցիչ ֆինան|

|շարունակական  |հսկողության |      |ՄԱԿ-ի       |և  շարու-  |սավորում |

|հսկողության   |համակարգի   |      |մանկական    |նակական    |չի պահան-|

|համակարգի     |ստեղծում    |      |հիմնադրամ   |հսկողության|ջում) ՀՀ |

|մշակում և     |            |      |(համաձայ-   |մշակված և  |օրենքով  |

|ներդրում,     |            |      |նությամբ)   |ներդրված   |չարգելված|

|սնուցման      |            |      |            |համակարգ   |այլ ֆինան|

|կարգավիճակի և |            |      |            |           |սական    |

|առողջապահական |            |      |            |           |միջոցներ |

|տվյալների     |            |      |            |           |         |

|հավաքագրում`  |            |      |            |           |         |

|առանձնացված   |            |      |            |           |         |

|ըստ տարիքի և  |            |      |            |           |         |

|սեռի          |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|7. Երեխաների  |Երեխաների   |2017թ |ՀՀ առողջա-  |Երեխաների  |Ֆինանսա- |

|և  դեռահասների|բուժօգնու-  |      |պահության   |բուժօգնու- |վորում չի|

|բուժօգնության |թյան        |      |նախարարու-  |թյան կազմա-|պահանջում|

|կազմակերպման  |կազմակերպման|      |թյուն       |կերպման    |         |

|հետ կապված    |հաշվառման և |      |            |հաշվառման  |         |

|հաշվառման և   |հաշվետվական |      |            |և          |         |

|հաշվետվական   |ձևերի       |      |            |հաշվետվական|         |

|առանձին ձևերի |արդիականա-  |      |            |վերանայված |         |

|վերանայում    |ցում և      |      |            |և          |         |

|              |համապատասխա-|      |            |հաստատված  |         |

|              |նեցում      |      |            |առանձին    |         |

|              |համակարգի   |      |            |ձևեր       |         |

|              |արդի        |      |            |           |         |

|              |պահանջներին |      |            |           |         |

|_____________________________________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 2. Երեխաներին և  դեռահասներին ցուցաբերվող   |

|բուժօգնության մատչելիության և  որակի բարելավում, ապացույցների վրա    |

|հիմնված ժամանակակից մոտեցումների, գործելակարգերի ներդրում            |

|_____________________________________________________________________|

|8. Պետական    |Երեխաների և |2017- |ՀՀ առողջա-  |Տարեկան    |ՀՀ       |

|նպատակային    |դեռահասների |2020թթ|պահության   |նպատակային |պետական  |

|ծրագրերի      |առողջապա-   |      |նախարարու-  |ծրագրերում |բյուջե   |

|շրջանակներում |հական       |      |թյուն       |ամրագրված  |(Նպատա-  |

|երեխաների և   |ծառայու-    |      |            |երեխաներին |կային    |

|դեռահասների   |թյունների   |      |            |և  դեռա-   |ծրագրերի |

|առողջապահական |բյուջետային |      |            |հասներին   |բյուջե-  |

|ծառայություն- |ֆինանսա-    |      |            |ուղղված    |տային    |

|ների և        |վորման      |      |            |պետության  |հատկա-   |

|բուժօգնության |շարունակա-  |      |            |կողմից     |ցումներ, |

|անհրաժեշտ     |կանության   |      |            |երաշխավոր- |լրացուցիչ|

|ծավալների     |ապահովում:  |      |            |ված անվճար |ֆինանսա- |

|ֆինանսավորման |            |      |            |բուժօգնու- |վորում   |

|ապահովում     |            |      |            |թյան       |չի պահան-|

|              |            |      |            |ծավալներ   |ջում)    |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|9. Երեխաների, |Երեխաների   |2017- |ՀՀ առողջա-  |Ըստ մակար- |Ֆինանսա- |

|այդ թվում     |ուղեգրման   |2018թթ|պահության   |դակների    |վորում չի|

|նորածինների   |համակարգի   |      |նախարարու-  |երեխաներին |պահանջում|

|առողջապահու-  |բարելավում  |      |թյուն       |ուղղված    |         |

|թյան ոլորտում |            |      |            |բուժօգնու- |         |

|ըստ           |            |      |            |թյան       |         |

|մակարդակների  |            |      |            |ծավալների  |         |

|բուժօգնության |            |      |            |հստակեցման |         |

|ծավալների     |            |      |            |և/կամ      |         |

|հստակեցում,   |            |      |            |ուղեգրման  |         |

|ուղեգրման և   |            |      |            |վերաբերյալ |         |

|տեղափոխման    |            |      |            |նախարարի   |         |

|համակարգի     |            |      |            |հրաման     |         |

|կատարելա-     |            |      |            |           |         |

|գործում       |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|10. Նորածնային|Մարզերում   |2016- |ՀՀ առողջա-  |Ապահովված  |ՀՀ       |

|և  մանկական   |մասնագիտաց- |2017թթ|պահության   |մանկական և |պետական  |

|արտագնա       |ված         |      |նախարարու-  |նորածնային |բյուջե   |

|անհետաձգելի   |անհետաձգելի |      |թյուն       |արտագնա    |         |

|բուժօգնության |բուժօգնու-  |      |            |անհետաձգելի|         |

|ծառայություն- |թյան կարիք  |      |            |(սանավիա-  |         |

|ների շարունա- |ունեցող     |      |            |ցիայի)     |         |

|կականության   |հիվանդներին |      |            |բուժօգնու- |         |

|ապահովում     |մասնագիտաց- |      |            |թյուն` ըստ |         |

|              |ված բուժօգ- |      |            |կատարողա-  |         |

|              |նության     |      |            |կանի       |         |

|              |տրամադրում  |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|11. Երեխաներին|Մանկական    |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Հիվանդա-   |ՀՀ       |

|առողջապահական |բուժօգնու-  |և  շա-|պահության   |նոցային    |օրենքով  |

|ծառայություն- |թյուն       |րունա-|նախարարու-  |առանձին    |չարգելված|

|ներ մատուցող  |մատուցող    |կական |թյուն       |կազմակեր-  |ֆինանսա- |

|ինստիտուցիոնալ|ծառայու-    |      |Միջազգային  |պություն-  |կան      |

|կառույցների   |թյունների   |      |կազմակերպու-|ների       |միջոցներ |

|հզորացում`    |հագեցվածու- |      |թյուններ    |ուժեղացված,|         |

|մարզային      |թյան        |      |(համաձայնու-|սարքավո-   |         |

|շեշտադրմամբ,  |բարելավում  |      |թյամբ)      |րումներով  |         |

|կազմակերպու-  |            |      |Մասնագիտաց- |հագեցված   |         |

|թյունների     |            |      |ված         |մանկական   |         |

|վերակառուցման/|            |      |ասոցիացիաներ|ծառայու-   |         |

|վերանորոգման  |            |      |(համաձայ-   |թյուններ:  |         |

|և  վերազինման |            |      |նությամբ)   |           |         |

|շարունակական  |            |      |            |           |         |

|աշխատանքներ   |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|12. Մանկական  |Մանկական    |2017- |ՀՀ առողջա-  |Մանկական   |ՀՀ       |

|հիվանդանոցային|հիվանդանո-  |2018թթ|պահության   |հիվանդա-   |օրենքով  |

|ծառայություն- |ցային       |      |նախարարու-  |նոցային    |չարգելված|

|ների          |ծառայության |      |թյուն       |ծառայու-   |ֆինանսա- |

|բեռնաթափմանը  |արդյունա-   |      |            |թյունների  |կան      |

|և  ռեսուրսների|վետության   |      |            |բեռնաթափ-  |միջոցներ |

|առավել        |բարձրացում  |      |            |մանն       |         |

|արդյունավետ   |            |      |            |ուղղված    |         |

|օգտագործմանն  |            |      |            |առաջարկու- |         |

|ուղղված       |            |      |            |թյունների  |         |

|բուժօգնության |            |      |            |առկայու-   |         |

|կազմակերպման  |            |      |            |թյուն      |         |

|արդյունավետ   |            |      |            |           |         |

|մեխանիզմների  |            |      |            |           |         |

|մշակում և     |            |      |            |           |         |

|ներդրում:     |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|13.           |ԱԱՊ         |2016- |ՀՀ առողջա-  |Առողջության|Ֆինանսա- |

|Առողջության   |համակարգի   |2017թթ|պահության   |առաջնային  |վորում չի|

|առաջնային     |գործունեու- |      |նախարարու-  |պահպանման  |պահանջում|

|պահպանման     |թյան արդյու-|      |թյուն       |համակարգում|         |

|համակարգում   |նավետության |      |            |երեխաների  |         |

|երեխաների     |բարելավում  |      |            |որակյալ    |         |

|բուժօգնության |            |      |            |բուժօգնու- |         |

|կազմակերպման  |            |      |            |թյանն      |         |

|արդյունավե-   |            |      |            |ուղղված    |         |

|տության       |            |      |            |բուժաշխա-  |         |

|բարելավման,   |            |      |            |տողների    |         |

|այդ թվում     |            |      |            |մոտիվացված |         |

|բուժաշխա-     |            |      |            |աշխատանքի  |         |

|տողների       |            |      |            |վարձատրու- |         |

|մոտիվացված և  |            |      |            |թյան       |         |

|որակյալ       |            |      |            |մեխանիզմ-  |         |

|աշխատանքի     |            |      |            |ների       |         |

|վարձատրության |            |      |            |առկայու-   |         |

|մեխանիզմների  |            |      |            |թյուն      |         |

|կատարելա-     |            |      |            |           |         |

|գործում       |            |      |            |           |         |

|_____________________________________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 3. Մարդկային ռեսուրսների զարգացում,         |

|մասնագետների շարունակական ուսուցման ապահովում                        |

|_____________________________________________________________________|

|14. Մարդկային |Նպատակային  |2016թ.|ՀՀ կրթության|ԱԱՊ        |ՀՀ       |

|ռեսուրսի      |կլինիկական  |և     |և  գիտության|ոլորտում   |պետական  |

|պակասի և      |օրդինատու-  |շարու-|նախարարու-  |մասնագետ-  |բյուջե   |

|մասնագիտական  |րայի միջոցով|նակա- |թյուն       |ների պլանա-|ՀՀ       |

|ներուժի       |պատրաստված  |կան   |ՀՀ առողջա-  |վորված     |օրենքով  |

|անհամաչափու-  |մանկաբու-   |      |պահության   |պատրաստում`|չարգելված|

|թյան          |ժական և     |      |նախարարու-  |մանկաբույժ-|այլ      |

|հիմնախնդրի    |մանկական    |      |թյուն       |ների կողմից|ֆինան-   |

|հաղթահարմանը, |մասնագետների|      |Միջազգային  |երեխաների  |սական    |

|մասնագիտական  |թվի մեծացում|      |կազմակերպու-|բուժսպա-   |միջոցներ |

|հմտությունների|մարդկային   |      |թյուններ,   |սարկման    |         |

|և             |ռեսուրսների |      |(համաձայնու-|դեպքում`   |         |

|բուժօգնության |պակասի      |      |թյամբ)      |700-1000   |         |

|որակի         |հիմնախնդրի  |      |Մասնագիտական|երեխային 1 |         |

|բարելավմանն   |աստիճանական |      |ասոցիացիաներ|մանկաբույժ |         |

|ուղղված       |մեղմացում   |      |(համաձայնու-|հաշվարկով, |         |

|միջոցառումների|            |      |թյամբ)      |իսկ        |         |

|իրականացում,  |            |      |հասարակական |ընտանեկան  |         |

|ներառյալ      |            |      |կազմակերպու-|բժիշկների  |         |

|1) Մարդկային  |            |      |թյուններ    |կողմից     |         |

|ռեսուրսների   |            |      |(համաձայնու-|երեխաների  |         |

|զարգացման     |            |      |թյամբ)      |բուժսպա-   |         |

|ռազմավարության|            |      |            |սարկման    |         |

|շրջանակներում |            |      |            |պարագայում |         |

|մարզային      |            |      |            |3 ընտանեկան|         |

|բուժհաստատու- |            |      |            |բժշկին` 1  |         |

|թյուններին    |            |      |            |մանկաբույժ |         |

|անհրաժեշտ     |            |      |            |հաշվարկով: |         |

|մանկական      |            |      |            |Վերանայված,|         |

|մասնագետներով |            |      |            |լրամշակված |         |

|համալրում`    |            |      |            |ուսումնական|         |

|նպատակային    |            |      |            |ծրագրեր և  |         |

|կլինիկական    |            |      |            |պլաններ:   |         |

|օրդինատուրա   |            |      |            |           |         |

|ընդունելության|            |      |            |           |         |

|անվճար տեղերի |            |      |            |           |         |

|սահմաններում  |            |      |            |           |         |

|2) Բարձրագույն|            |      |            |           |         |

|և  միջին      |            |      |            |           |         |

|մասնագիտական  |            |      |            |           |         |

|ուսումնական   |            |      |            |           |         |

|հաստատություն-|            |      |            |           |         |

|ներում        |            |      |            |           |         |

|երեխայի և     |            |      |            |           |         |

|դեռահասների   |            |      |            |           |         |

|առողջությանը  |            |      |            |           |         |

|և  զարգացմանն |            |      |            |           |         |

|առնչվող       |            |      |            |           |         |

|առարկաների    |            |      |            |           |         |

|նախա և        |            |      |            |           |         |

|հետբուհական   |            |      |            |           |         |

|ուսումնական   |            |      |            |           |         |

|ծրագրերի և    |            |      |            |           |         |

|պլանների      |            |      |            |           |         |

|վերլուծություն|            |      |            |           |         |

|լրամշակում և  |            |      |            |           |         |

|համապատասխա-  |            |      |            |           |         |

|նեցում ազգային|            |      |            |           |         |

|և  ԱՀԿ ուղե-  |            |      |            |           |         |

|ցույցներին,   |            |      |            |           |         |

|ինչպես նաև    |            |      |            |           |         |

|մանկաբուժական |            |      |            |           |         |

|մասնագիտու-   |            |      |            |           |         |

|թյունների     |            |      |            |           |         |

|որակավորման   |            |      |            |           |         |

|բնութագրերին: |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|3) Երեխաների  |Բուժօգ-     |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Երեխաների  |ՀՀ       |

|հսկողության և |նության     |և     |պահության   |հսկողության|օրենքով  |

|բուժօգնության |որակի և     |շարու-|նախարարու-  |և  բուժօգ- |չարգելված|

|ոլորտի        |մասնագետների|նակա- |թյուն       |նության    |ֆինանսա- |

|ապացուցահեն   |գիտելիքների |կան   |Միջազգային  |ոլորտում   |կան      |

|ուղեցույցների |ու հմտու-   |      |կազմակերպու-|տարեկան    |միջոցներ |

|և             |թյունների   |      |թյուններ և  |առնվազն 6  |         |

|գործելակարգերի|բարելավմանն |      |կրթական     |հաստատված  |         |

|մշակում և     |ուղղված     |      |հաստատու-   |ուղեցույցի |         |

|շարունակական  |միջազգային  |      |թյուններ    |և  գործելա-|         |

|ներդրում      |չափանիշներին|      |(համաձայնու-|կարգի      |         |

|(մանկական     |համապատասխան|      |թյամբ)      |առկայու-   |         |

|հասակում      |գործիքի     |      |            |թյուն      |         |

|հանդիպող      |ստեղծում    |      |            |           |         |

|առավել        |            |      |            |           |         |

|տարածված      |            |      |            |           |         |

|հիվանդություն-|            |      |            |           |         |

|ներ, քրոնիկ   |            |      |            |           |         |

|հիվանդություն-|            |      |            |           |         |

|ներ, հոգեկան  |            |      |            |           |         |

|առողջության   |            |      |            |           |         |

|խնդիրներ,     |            |      |            |           |         |

|երեխաների     |            |      |            |           |         |

|անհետաձգելի   |            |      |            |           |         |

|բուժօգնություն|            |      |            |           |         |

|և  այլն):     |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|4) «Շարունա-  |Ապացուցողա- |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Հիվանդանոց-|ՀՀ       |

|կական         |կան ուղե-   |և     |պահության   |ների և  ԱԱՊ|պետական  |

|մասնագիտական  |ցույցների և |շարու-|նախարարու-  |հաստատու-  |բյուջե   |

|զարգացման»    |գործելակար- |նակա- |թյուն       |թյունների  |(լրացու- |

|հայեցակարգին  |գերի հիմքով |կան   |ՀՀ կրթության|առնվազն    |ցիչ      |

|համապատասխան, |կրթական     |      |և  գիտության|50%-ում    |ֆինանսա- |

|ժամանակակից/  |ծրագրերի    |      |նախարարու-  |երեխաներին |վորում չի|

|ապացուցողական |շարունակական|      |թյուն       |սպասարկող  |պահան-   |

|հիմքով        |իրագործում, |      |Միջազգային  |բժշկական   |ջում)    |

|մասնագիտական  |երեխաներին  |      |կազմակերպու-|անձնակազմի |ՀՀ       |

|զարգացման     |բուժօգնու-  |      |թյուններ և  |կողմից     |օրենքով  |

|ծրագրերի և    |թյուն       |      |կրթական     |ապացուցո-  |չարգելված|

|միջոցառումների|տրամադրող   |      |հաստատու-   |ղական      |ֆինանսա- |

|մշակում և     |բուժանձնա-  |      |թյուններ    |գործելա-   |կան      |

|իրականացում,  |կազմին      |      |(համաձայնու-|կարգերի    |միջոցներ |

|երեխաների     |ապացուցահեն |      |թյամբ)      |կիրառում   |         |

|հսկողության և |գիտելիքների |      |            |Առնվազն 60%|         |

|բուժօգնության |տրամադրում  |      |            |վերապատ-   |         |

|տարբեր        |            |      |            |րաստված    |         |

|ոլորտներում   |            |      |            |մանկաբույժ-|         |

|ներգրավված    |            |      |            |ներ և      |         |

|մասնագետների  |            |      |            |ընտանեկան  |         |

|գիտելիքների և |            |      |            |բժիշկներ`  |         |

|հմտությունների|            |      |            |ազգային    |         |

|բարելավում    |            |      |            |ուղեցույց- |         |

|գործող ազգային|            |      |            |ներին      |         |

|և  միջազգային |            |      |            |համապատաս- |         |

|չափանիշներին  |            |      |            |խան:       |         |

|համապատասխան: |            |      |            |           |         |

|_____________________________________________________________________|

|1) Ռազմավարական ուղղություն 4. Երեխայի առողջության, սնուցման,        |

|զարգացման, խնամքի, անվտանգության, հիվանդությունների կանխարգելման և   |

|վարման հարցերի շուրջ բնակչության իրազեկվածության բարձրացում:         |

|_____________________________________________________________________|

|15. Վաղ       |Հիվանդ      |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Հիվանդ     |ՀՀ       |

|մանկության    |երեխայի     |      |պահության   |երեխայի    |օրենքով  |

|շրջանում      |խնամքի      |      |նախարարու-  |խնամքի     |չարգելված|

|հիվանդ երեխայի|վերաբերյալ  |      |թյուն       |վերաբերյալ |ֆինանսա- |

|խնամքի        |մայրերի     |      |            |մայրերի    |կան      |

|վերաբերյալ    |գիտելիքների |      |            |գիտելիքների|միջոցներ |

|մայրերի       |այլընտրան-  |      |            |իրականացված|         |

|գիտելիքների   |քային       |      |            |գնահատում` |         |

|գնահատում     |գնահատում`  |      |            |ժողովրդա-  |         |

|              |համայնքային |      |            |գրական և   |         |

|              |իրազեկման   |      |            |առողջության|         |

|              |ծրագրերի    |      |            |հարցերի    |         |

|              |ուղղություն-|      |            |հետազոտու- |         |

|              |ների որոշման|      |            |թյան շրջա- |         |

|              |նպատակով    |      |            |նակներում  |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|16. Երեխաների |Մայրերի/    |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Իրականացված|ՀՀ       |

|սնուցման      |խնամողների  |և     |պահության   |նպատակային |պետական  |

|հարցերի       |գիտելիքների |շարու-|նախարարու-  |ծրագիր     |բյուջե   |

|բարելավմանն   |բարելավում  |նակա- |թյուն       |ուղղված    |(լրացու- |

|ուղղված       |            |կան   |            |երեխաների  |ցիչ      |

|հանրային      |            |      |            |սնուցման   |ֆինանսա- |

|իրազեկման     |            |      |            |հարցերի    |վորում չի|

|նպատակային    |            |      |            |հանրային   |պահան-   |

|ծրագրի        |            |      |            |իրազեկմանը`|ջում)    |

|շարունակական  |            |      |            |ըստ        |         |

|իրականացում   |            |      |            |հաստատված  |         |

|              |            |      |            |ժամանակա-  |         |

|              |            |      |            |ցույցի     |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|17. Երեխայի   |Երեխայի     |2016- |ՀՀ առողջա-  |Մշակված և  |ՀՀ       |

|աճի և         |առողջության |2020թթ|պահության   |հաստատված  |օրենքով  |

|զարգացման,    |հիմնական    |      |նախարարու-  |հանրային   |չարգելված|

|խնամքի        |հարցերի     |      |թյուն       |իրազեկման  |ֆինանսա- |

|կազմակերպման, |շուրջ       |      |Միջազգային  |նյութեր,   |կան      |

|հիվանդու-     |մայրերի/    |      |դոնոր       |ՀՀ ԱՆ      |միջոցներ |

|թյունների     |խնամողների  |      |կազմակերպու-|կայքում    |         |

|կանխարգելման, |գործելակերպի|      |թյուններ    |տեղադրված  |         |

|զարգացման     |բարելավում  |      |(համաձայ-   |մայրերի    |         |

|խանգարումների,|            |      |նությամբ)   |իրազեկման  |         |

|քրոնիկական    |            |      |            |հուշաթեր-  |         |

|հիվանդու-     |            |      |            |թիկներ,    |         |

|թյունների,    |            |      |            |բրոշյուրներ|         |

|պալիատիվ      |            |      |            |պաստառներ, |         |

|խնամքի և  այլ |            |      |            |նկարահանված|         |

|հարցերի շուրջ |            |      |            |և  հեռար-  |         |

|մայրերի/      |            |      |            |ձակված     |         |

|ծնողների,     |            |      |            |տեսաֆիլմեր |         |

|խնամողների և  |            |      |            |           |         |

|հիվանդների    |            |      |            |           |         |

|գիտելիքների   |            |      |            |           |         |

|բարելավման    |            |      |            |           |         |

|միջոցառումների|            |      |            |           |         |

|իրականացում   |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|18. Հանրության|Երեխաների և |2016- |ՀՀ ԱՆ,      |Համացանցի/ |ՀՀ       |

|իրազեկում     |դեռահասների |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ      |լուսավոր-  |պետական  |

|երեխայի կյանքի|առողջության |      |Մասնագիտաց- |չական կայքի|բյուջե,  |

|տարբեր        |խնդիրների   |      |ված բժշկական|միջոցով    |ՀՀ       |

|փուլերում     |շուրջ       |      |կազմակերպու-|յուրաքանչ- |օրենքով  |

|առողջության   |հանրության  |      |թյուններ և  |յուր տարի  |չարգելված|

|հիմնական      |գիտելիքների |      |բժշկական    |տարածված   |ֆինանսա- |

|խնդիրների և   |բարելավում  |      |ասոցիացիաներ|կամ        |կան      |

|առողջ         |            |      |(համաձայնու-|հեռարձակված|միջոցներ |

|ապրելակերպի   |            |      |թյամբ)      |4 հաղորդում|         |

|վերաբերյալ:   |            |      |            |տպագրված 2 |         |

|              |            |      |            |բուկլետ    |         |

|_____________________________________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 5. Նորածինների առողջության բարելավում,      |

|նորածնային հիվանդացության և  մահացության կրճատում                    |

|_____________________________________________________________________|

|19. Նեոնատալ  |Նորածինների |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Նեոնատալ   |ՀՀ       |

|ծառայության   |առողջության |      |պահության   |ծառայության|օրենքով  |

|իրավիճակի     |իրավիճակի   |      |նախարարու-  |իրավիճակի  |չարգելված|

|գնահատում,    |վերլուծու-  |      |թյուն       |իրականացված|ֆինանսա- |

|վերլուծու-    |թյուն`      |      |Մասնագիտական|գնահատումն,|կան      |

|թյուն, առկա   |դրանից բխող |      |ասոցիացիաներ|հրապարակված|միջոցներ |

|հիմնախնդիրների|գերակայու-  |      |(համաձայնու-|զեկույց    |         |

|վերհանում     |թյունների   |      |թյամբ)      |           |         |

|              |սահմանում և |      |            |           |         |

|              |վիճակի      |      |            |           |         |

|              |բարելավման  |      |            |           |         |

|              |առաջարկների |      |            |           |         |

|              |ձևավորում   |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|20. Նորածին-  |Նորածնային  |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Ստեղծված   |ՀՀ       |

|ների          |բուժօգնու-  |և     |պահության   |նորածինների|պետական  |

|բուժօգնության |թյան        |շարու-|նախարարու-  |վերակենդա- |բյուջե   |

|ծառայություն- |ծառայության |նակա- |թյուն       |նացման հան-|(տարեկան |

|ների որակի և  |կարողու-    |կան   |Միջազգային  |րապետական  |բյուջե-  |

|մատչելիության |թյունների   |      |դոնոր       |ռեֆերենս   |տային    |

|բարելավում`   |(կազմա-     |      |կազմակերպու-|կենտրոն    |ֆինանսա- |

|1) Նորածինների|կերպական,   |      |թյուններ    |Նորածնային |վորման   |

|վերակեն-      |ֆիզիկական)  |      |(համաձայ-   |վերակենդա- |շրջանակ- |

|դանացման      |հզորացում   |      |նությամբ)   |նացման     |ներում)  |

|հանրապետական  |            |      |Մասնագիտական|ստորաբաժա- |ՀՀ       |

|ռեֆերենս      |            |      |ասոցիացիաներ|նումների   |օրենքով  |

|կենտրոնի      |            |      |(համաձայնու-|սարքավո-   |չարգելված|

|ստեղծում և    |            |      |թյամբ)      |րումներով  |ֆինանսա- |

|հագեցում      |            |      |            |բարելավված |կան      |

|2) Նորածնային |            |2017- |            |հագեցվածու-|միջոցներ |

|վերակենդա-    |            |2018թթ|            |թյուն      |         |

|նացման և      |            |      |            |Ցածր քաշով |         |

|ինտենսիվ      |            |      |            |ծնված      |         |

|թերապիայի     |            |      |            |նորածինների|         |

|ծառայություն- |            |      |            |հետագա     |         |

|ների          |            |      |            |շարունակա- |         |

|ուժեղացում,   |            |      |            |կան        |         |

|հագեցում      |            |      |            |հսկողության|         |

|ժամանակակից   |            |      |            |բարելավված |         |

|սարքավորում-  |            |      |            |համակարգ,  |         |

|ներով         |            |      |            |մշակված    |         |

|3) Ցածր քաշով |            |      |            |կանոնակար- |         |

|ծնված և  ռիսկի|            |      |            |գող        |         |

|այլ խմբերի    |            |      |            |գործելա-   |         |

|նորածինների   |            |      |            |կարգեր     |         |

|հետագա        |            |      |            |           |         |

|շարունակական  |            |      |            |           |         |

|հսկողության   |            |      |            |           |         |

|համակարգի     |            |      |            |           |         |

|ուժեղացում,   |            |      |            |           |         |

|գործընթացի    |            |      |            |           |         |

|կանոնակարգում |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|21. Նորածին-  |Նորածնային  |2016- |ՀՀ առողջա-  |Առաջատար   |ՀՀ       |

|ներին         |բուժօգնու-  |2017թթ|պահության   |կլինիկայի/ |օրենքով  |

|սպասարկող     |թյան        |և     |նախարարու-  |ների       |չարգելված|

|բուժանձնակազմի|ծառայության |շարու-|թյուն       |բազայի վրա |ֆինանսա- |

|գիտելիքների և |մարդկային   |նակա- |Միջազգային  |ստեղծված   |կան      |

|գործնական     |ռեսուրսների |կան   |դոնոր       |մասնագիտա- |միջոցներ |

|հմտությունների|ուժեղացում, |      |կազմակերպու-|կան հմտու- |         |

|բարելավում`   |նորածինների |      |թյուններ    |թյունների  |         |

|ԱՀԿ/ՄԱԿ-ի     |խնամքի և    |      |(համաձայ-   |բարելավման |         |

|Մանկական      |բուժման     |      |նությամբ)   |ուսուցողա- |         |

|հիմնադրամի    |առաջատար    |      |Մասնագիտական|կան կենտրոն|         |

|«Յուրաքանչյուր|գործելակերպի|      |ասոցիացիաներ|Նորածինների|         |

|նորածին»      |ներդնում    |      |(համաձայնու-|վարման     |         |

|գործողություն-|            |      |թյամբ)      |ազգային    |         |

|ների պլանին   |            |      |            |լրամշակված |         |

|համապատասխան  |            |      |            |ուղեցույց- |         |

|1) Մասնագիտա- |            |      |            |ներ,       |         |

|կան հմտու-    |            |      |            |Նորածինների|         |

|թյունների     |            |      |            |տնային     |         |

|բարելավման    |            |      |            |խնամքի     |         |

|ուսուցողական  |            |      |            |լրամշակված |         |

|կենտրոնի      |            |      |            |և  ներդրված|         |

|ստեղծում և    |            |      |            |գործելա-   |         |

|հագեցում      |            |      |            |կարգեր,    |         |

|կրթական       |            |      |            |2020թ.-ի   |         |

|նյութերով     |            |      |            |առնվազն 80%|         |

|2) Առողջ և    |            |      |            |վերապատ-   |         |

|հիվանդ        |            |      |            |րաստված    |         |

|նորածինների   |            |      |            |նեոնատոլոգ-|         |

|վարման ազգային|            |      |            |ներ,       |         |

|ուղեցույցների |            |      |            |2020թ.-    |         |

|լրամշակում,   |            |      |            |նորածնի    |         |

|անձնակազմի    |            |      |            |որակյալ    |         |

|ուսուցում     |            |      |            |խնամքի     |         |

|3) Առաջնային  |            |      |            |համար      |         |

|օղակում և     |            |      |            |անհրաժեշտ  |         |

|տնային        |            |      |            |սարքավորում|         |

|պայմաններում  |            |      |            |ներով և    |         |

|նորածինների   |            |      |            |պայմաններով|         |

|խնամքին       |            |      |            |(ներառյալ  |         |

|ուղղված       |            |      |            |ջերմային   |         |

|գործելակերպի  |            |      |            |ռեժիմը)    |         |

|բարելավում    |            |      |            |ապահովված  |         |

|              |            |      |            |ծննդատներ  |         |

|              |            |      |            |. Նեոնատալ |         |

|              |            |      |            |ծառայության|         |

|              |            |      |            |բարելավված |         |

|              |            |      |            |հիմնական   |         |

|              |            |      |            |ցուցանիշ-  |         |

|              |            |      |            |ներ:       |         |

|              |            |      |            |Այն է.     |         |

|              |            |      |            |նորածնային |         |

|              |            |      |            |մահացության|         |

|              |            |      |            |ցուցանիշի  |         |

|              |            |      |            |իջեցում    |         |

|              |            |      |            |նվազագույնը|         |

|              |            |      |            |15%-ով: Այն|         |

|              |            |      |            |չի         |         |

|              |            |      |            |գերազանցի  |         |

|              |            |      |            |5.5%       |         |

|              |            |      |            |. Պերինատալ|         |

|              |            |      |            |մահացության|         |

|              |            |      |            |ցուցանիշի  |         |

|              |            |      |            |կրճատում   |         |

|              |            |      |            |15%-ով:    |         |

|              |            |      |            |Ցուցանիշը  |         |

|              |            |      |            |չի         |         |

|              |            |      |            |գերազանցի  |         |

|              |            |      |            |18,8%      |         |

|              |            |      |            |. Ցածր     |         |

|              |            |      |            |քաշով      |         |

|              |            |      |            |նորածինների|         |

|              |            |      |            |ցուցանիշի  |         |

|              |            |      |            |նվազեցում  |         |

|              |            |      |            |10%-ով:    |         |

|              |            |      |            |Այն չի     |         |

|              |            |      |            |գերազանցի  |         |

|              |            |      |            |7,2%       |         |

|              |            |      |            |. Զարգացման|         |

|              |            |      |            |բնածին     |         |

|              |            |      |            |արատների   |         |

|              |            |      |            |թվի        |         |

|              |            |      |            |կրճատում   |         |

|              |            |      |            |15%-ով:    |         |

|              |            |      |            |Ցուցանիշը  |         |

|              |            |      |            |չի         |         |

|              |            |      |            |գերազանցի  |         |

|              |            |      |            |1,5%       |         |

|______________|____________|______|____________|           |_________|

|22. Նախա-     |            |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |           |ՀՀ       |

|ծննդյան խնամքի|            |և     |պահության   |           |պետական  |

|և  պտղի       |            |շարու-|նախարարու-  |           |բյուջե   |

|բուժօգնության |            |նակա- |թյուն       |           |(տարեկան |

|ծառայություն- |            |կան   |Միջազգային  |           |բյուջե-  |

|ների          |            |      |դոնոր       |           |տային    |

|ուժեղացում,   |            |      |կազմակերպու-|           |ֆինանսա- |

|նորածնային    |            |      |թյուններ    |           |վորման   |

|ախտաբանու-    |            |      |(համաձայ-   |           |շրջանակ- |

|թյունների     |            |      |նությամբ)   |           |ներում)  |

|ներարգանդային |            |      |Մասնագիտական|           |ՀՀ       |

|ախտորոշման    |            |      |ասոցիացիաներ|           |օրենքով  |

|գործընթացի,   |            |      |(համաձայնու-|           |չարգելված|

|անտենատալ     |            |      |թյամբ)      |           |ֆինանսա- |

|գործիքային    |            |      |            |           |կան      |

|սկրինինգների  |            |      |            |           |միջոցներ |

|կատարողականի  |            |      |            |           |         |

|բարելավում    |            |      |            |           |         |

|_____________________________________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 6. Վաղ մանկության շրջանում երեխաների        |

|առողջության բարելավման և  զարգացման ապահովում:                       |

|_____________________________________________________________________|

|23. «Երեխայի  |0-7 տարեկան |2016- |ՀՀ առողջա-  |Յուրա-     |ՀՀ       |

|առողջության   |երեխաների   |2020թթ|պահության   |քանչյուր   |պետական  |

|պետական       |հիվանդանո-  |      |նախարարու-  |տարի 0-7   |բյուջե   |

|հավաստագրի»   |ցային բուժ- |      |թյուն       |տարեկան    |         |

|ծրագրի        |օգնության   |      |            |շուրջ 60000|         |

|շարունակական  |մատչելիու-  |      |            |երեխա ըստ  |         |

|իրականացում,  |թյան առկա   |      |            |անհրաժեշ-  |         |

|մատուցվող     |իրավիճակի   |      |            |տության    |         |

|ծառայություն- |պահպանում   |      |            |կստանա     |         |

|ների          |և           |      |            |մատչելի և  |         |

|ընդլայնման    |բարելավում  |      |            |որակյալ    |         |

|ուղղությամբ   |            |      |            |հիվանդա    |         |

|զարգացումների |            |      |            |նոցային    |         |

|ապահովում     |            |      |            |բուժօգնու- |         |

|              |            |      |            |թյուն      |         |

|              |            |      |            |0-1տ. և    |         |

|              |            |      |            |մինչև  5   |         |

|              |            |      |            |տարեկան    |         |

|              |            |      |            |երեխաների  |         |

|              |            |      |            |մահացու-   |         |

|              |            |      |            |թյունը     |         |

|              |            |      |            |կկրճատվի   |         |

|              |            |      |            |նվազագույնը|         |

|              |            |      |            |20%-ով`    |         |

|              |            |      |            |2020թ.     |         |

|              |            |      |            |ցուցանիշ-  |         |

|              |            |      |            |ները չեն   |         |

|              |            |      |            |գերազանցի  |         |

|              |            |      |            |համապատաս- |         |

|              |            |      |            |խանաբար`   |         |

|              |            |      |            |7% և  8,5% |         |

|              |            |      |            |Մինչև  1   |         |

|              |            |      |            |տարեկան    |         |

|              |            |      |            |երեխաների  |         |

|              |            |      |            |հիվանդանո- |         |

|              |            |      |            |ցային      |         |

|              |            |      |            |մահաբերու- |         |

|              |            |      |            |թյան       |         |

|              |            |      |            |ցուցանիշը  |         |

|              |            |      |            |կնվազի     |         |

|              |            |      |            |10%-ով,    |         |

|              |            |      |            |2020թ.     |         |

|              |            |      |            |այն չի     |         |

|              |            |      |            |գերազանցի` |         |

|              |            |      |            |

|              |            |      |            |Մինչև  14  |         |

|              |            |      |            |տարեկան    |         |

|              |            |      |            |երեխաների  |         |

|              |            |      |            |հիվանդանո- |         |

|              |            |      |            |ցային      |         |

|              |            |      |            |մահաբերու- |         |

|              |            |      |            |թյան       |         |

|              |            |      |            |ցուցանիշը  |         |

|              |            |      |            |կնվազի     |         |

|              |            |      |            |20%-ով,    |         |

|              |            |      |            |2020թ.     |         |

|              |            |      |            |այն չի     |         |

|              |            |      |            |գերազանցի` |         |

|              |            |      |            |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|24. Մանկական  |ՄՀԻՎ ռազմա- |2016- |ՀՀ առողջա-  |Մանկական   |ՀՀ       |

|հիվանդություն-|վարության   |2020թթ|պահության   |հիվանդու-  |օրենքով  |

|ների          |շարունակական|      |նախարարու-  |թյունների  |չարգելված|

|ինտեգրացված   |ներդրման    |      |թյուն       |ինտեգրացված|ֆինանսա- |

|վարման (ՄՀԻՎ) |ապահովում,  |      |միջազգային  |վարման     |կան      |

|ռազմավարության|երեխաներին  |      |և  տեղական  |(ՄՀԻՎ)     |միջոցներ |

|ներդրման      |մատուցվող   |      |հասարակական |ռազմավարու-|         |

|գործընթացի    |պոլիկլինի-  |      |կազմակերպու-|թյան բուժ- |         |

|գնահատում և   |կական և     |      |թյուններ    |հաստատու-  |         |

|ծրագրի        |հիվանդանո-  |      |(համաձայնու-|թյուններում|         |

|շարունակական  |ցային բուժ- |      |թյամբ)      |ներդրման   |         |

|իրագործում    |օգնության   |      |Մասնագիտական|իրականացված|         |

|ազգային       |որակի       |      |ասոցիացիաներ|գնահատում, |         |

|մակարդակով.   |բարելավում  |      |(համաձայնու-|հրապարակված|         |

|1) ՄՀԻՎ       |            |      |թյամբ)      |զեկույց    |         |

|ռազմավարության|            |      |            |(2016թ),   |         |

|ներդրման      |            |      |            |վերանայված |         |

|կատարողականի  |            |      |            |Գրպանի     |         |

|գնահատմանն    |            |      |            |տեղեկատու  |         |

|ուղղված       |            |      |            |ձեռնարկ    |         |

|հետազոտության |            |      |            |հաստատված  |         |

|իրականացում   |            |      |            |ՀՀ առողջա- |         |

|բուժհաստատու- |            |      |            |պահության  |         |

|թյուններում   |            |      |            |նախարարի   |         |

|2) ՄՀԻՎ ծրագրի|            |      |            |հրամանով   |         |

|պոլիկլինիկական|            |      |            |ընթացքի մեջ|         |

|բաղադրիչի     |            |      |            |գտնվող ԱԱՊ |         |

|շարունակական  |            |      |            |և  հիվանդա-|         |

|ներդրում      |            |      |            |նոցային    |         |

|3) ՄՀԻՎ       |            |      |            |բուժհաստա- |         |

|հիվանդանոցային|            |      |            |տություն-  |         |

|բաղադրիչի     |            |      |            |ների       |         |

|ձեռնարկի      |            |      |            |անձնակազմի |         |

|(Գրպանի       |            |      |            |ուսուցում  |         |

|տեղեկատու)    |            |      |            |և          |         |

|վերանայում,   |            |      |            |մոնիտորինգ |         |

|բուժաշխատող-  |            |      |            |           |         |

|ների          |            |      |            |           |         |

|ուսուցում,    |            |      |            |           |         |

|մոնիտորինգ:   |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

 

-------------------------------------------------------------

ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում

 

 

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|Գործողություն/|Ակնկալվող   |Ժամկետ|Պատասխանատու|Վերստուգելի|Ֆինանսա- |

|Միջոցառում    |արդյունք    |      |կատարողներ  |չափանիշ    |կան      |

|              |            |      |Համակատարող-|           |աղբյուրը |

|              |            |      |ներ         |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|25. Պատրոնաժ  |Տնայցի առկա |2016- |ՀՀ Առողջա-  |Պատրոնաժ   |ՀՀ       |

|բուժօգնության/|համակարգի   |2020թթ|պահության   |այցերի     |օրենքով  |

|տնային այցերի |ուժեղացում, |      |նախարարու-  |ներկայիս   |չարգելված|

|համակարգի     |մայրերի հետ |      |թյուն       |համակարգի  |ֆինանսա- |

|ուժեղացում,   |տարվող      |      |ՄԱԿ-ի       |անցկացված  |կան      |

|տնային այցերի |աշխատանքի   |      |մանկական    |իրավիճակի  |միջոցներ |

|անցկացման     |բարելավում  |      |հիմնադրամ   |վերլուծու- |         |

|միասնական     |            |      |(համաձայ-   |թյուն, դրա |         |

|մոտեցումների  |            |      |նությամբ)   |բարելավմանն|         |

|ու մեթոդաբա-  |            |      |            |ուղղված    |         |

|նության       |            |      |            |մշակված    |         |

|ապահովում     |            |      |            |ցուցումներ:|         |

|1) Պատրոնաժ   |            |      |            |           |         |

|այցերի        |            |      |            |Տնային     |         |

|ներկայիս      |            |      |            |այցերի     |         |

|համակարգի     |            |      |            |անցկացման  |         |

|գնահատում     |            |      |            |մշակված    |         |

|(իրավիճակի    |            |      |            |մեխանիզմներ|         |

|վերլուծու-    |            |      |            |ու մեթոդա- |         |

|թյուն)        |            |      |            |բանություն |         |

|2) Տնային     |            |      |            |           |         |

|այցերի        |            |      |            |ԱԱՊ օղակի  |         |

|անցկացման     |            |      |            |բուժաշխա-  |         |

|մեխանիզմների  |            |      |            |տողների    |         |

|և  դրանց      |            |      |            |իրականացված|         |

|ընթացքում     |            |      |            |ուսուցում  |         |

|կարիքների     |            |      |            |           |         |

|գնահատման ու  |            |      |            |Մշակված /  |         |

|խորհրդատ-     |            |      |            |վերանայված |         |

|վության       |            |      |            |անհրաժեշտ  |         |

|տրամադրման    |            |      |            |նորմատի-   |         |

|ստանդարտ      |            |      |            |վային դաշտ |         |

|մոտեցումների  |            |      |            |           |         |

|մշակում       |            |      |            |           |         |

|3) Տնային     |            |      |            |           |         |

|այցերի        |            |      |            |           |         |

|արդյունավետ   |            |      |            |           |         |

|անցկացման     |            |      |            |           |         |

|նպատակով      |            |      |            |           |         |

|բուժաշխա-     |            |      |            |           |         |

|տողների       |            |      |            |           |         |

|գիտելիքների ու|            |      |            |           |         |

|հմտությունների|            |      |            |           |         |

|բարելավում    |            |      |            |           |         |

|4) Համակարգի  |            |      |            |           |         |

|միասնականու-  |            |      |            |           |         |

|թյան ու       |            |      |            |           |         |

|շարունակա-    |            |      |            |           |         |

|կանության     |            |      |            |           |         |

|ապահովման     |            |      |            |           |         |

|նպատակով      |            |      |            |           |         |

|նորմատիվ դաշտի|            |      |            |           |         |

|բարելավում`   |            |      |            |           |         |

|ներառյալ      |            |      |            |           |         |

|բուժքույրերի  |            |      |            |           |         |

|աշխատանքի     |            |      |            |           |         |

|ծավալների     |            |      |            |           |         |

|կանոնակարգումը|            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|26. 0-5       |0-5 տարեկան |2016թ.|ՀՀ առողջա-  |Ժողովրդա-  |ՀՀ       |

|տարեկան       |երեխաների   |      |պահության   |գրական և   |պետական  |

|երեխաների     |առողջության |      |նախարարու-  |առողջապա-  |բյուջե   |

|առողջության և |հարցերի     |      |թյուն       |հական      |Միջազ-   |

|սնուցման      |այլընտրան-  |      |ՀՀ Ազգային  |հարցերի    |գային    |

|վիճակի և      |քային       |      |վիճակագրական|հետազոտու- |դոնոր    |

|բուժօգնության |գնահատում`  |      |ծառայություն|թյան շրջա- |կազմա-   |

|մատչելիության |ոլորտի      |      |Միջազգային  |նակներում  |կերպու-  |

|գնահատման     |հետագա      |      |կազմակերպու-|վաղ տարիքի |թյուններ |

|հետազոտու-    |քաղաքակա-   |      |թյուններ    |երեխաների  |ՀՀ       |

|թյունների     |նության     |      |(համաձայ-   |առողջության|օրենքով  |

|իրականացում   |մշակման     |      |նությամբ)   |և  սնուցման|չարգելված|

|տնային        |նպատակով    |      |            |վիճակի     |այլ      |

|տնտեսություն- |            |      |            |իրականացված|ֆինանսա- |

|ներում        |            |      |            |գնահատում, |կան      |

|(Ժողովրդա-    |            |      |            |հրապարակված|միջոցներ |

|գրական և      |            |      |            |զեկույց:   |         |

|առողջության   |            |      |            |           |         |

|հարցերի       |            |      |            |           |         |

|հետազոտու-    |            |      |            |           |         |

|թյուն)        |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|27. Երեխաների |Երեխաների   |2017- |ՀՀ առողջա-  |Երեխաների  |ՀՀ       |

|կրծքով        |սնուցման    |2018թթ|պահության   |առողջ      |օրենքով  |

|սնուցման      |ախտաբանու-  |      |նախարարու-  |սնուցման   |չարգելված|

|խորհրդատ-     |թյունների   |      |թյուն       |խորհրդատ-  |ֆինանսա- |

|վության,      |բուժօգնու-  |      |            |վության և  |կան      |

|թերսնուցման   |թյուն       |      |            |թերսնուցման|միջոցներ |

|և/կամ         |մատուցող    |      |            |տառապող    |         |

|սնուցման այլ  |ծառայության |      |            |երեխաների  |         |

|ախտաբանու-    |ստեղծում,   |      |            |վարման     |         |

|թյուններով    |վերջիններիս |      |            |ստեղծված   |         |

|տառապող       |բուժօգնու-  |      |            |ծառայու-   |         |

|երեխաների     |թյան որակի  |      |            |թյուններ   |         |

|վարման        |բարելավում  |      |            |1-2 խոշոր  |         |

|ծառայու-      |            |      |            |կլինիկա-   |         |

|թյունների     |            |      |            |ների/      |         |

|ստեղծում      |            |      |            |ծննդատների |         |

|մանկական խոշոր|            |      |            |բազայի     |         |

|կլինիկական    |            |      |            |վրա:       |         |

|հիվանդա-      |            |      |            |           |         |

|նոցներում     |            |      |            |           |         |

|և/կամ         |            |      |            |           |         |

|ծննդատներում  |            |      |            |           |         |

|_____________________________________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 7. Երեխաների զարգացման խանգարումների և      |

|մանկական հաշմանդամության կանխարգելում, որակյալ բուժօգնության         |

|կազմակերպում:                                                        |

|_____________________________________________________________________|

|28. Երեխաների |Երեխաների   |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Մշակված    |ՀՀ       |

|զարգացման և   |զարգացման և |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |ուղեցույց- |պետական  |

|վերականգնման  |վերականգնման|      |ՀՀ ԱՍՀՆ     |ներ, գործե-|բյուջե   |

|ծառայու-      |ծառայու-    |      |Մասնագիտաց- |լակարգեր,  |ՀՀ       |

|թյուններ      |թյուններ    |      |ված բժշկական|ուսուցողա- |օրենքով  |

|տրամադրող     |տրամադրող   |      |կազմակերպու-|կան նյութեր|չարգելված|

|անձնակազմի    |կադրային    |      |թյուններ,   |վերահսկողա-|այլ      |

|գործունեության|ներուժի     |      |(համաձայնու-|կան այցերի |ֆինանսա- |

|կանոնակարգում,|հզորացում   |      |թյամբ)      |հաշվետվու- |կան      |

|գիտելիքների և |            |      |ասոցիացիաներ|թյուններ   |միջոցներ |

|հմտությունների|            |      |(համաձայնու-|           |         |

|բարելավում    |            |      |թյամբ)      |           |         |

|1) Առողջապա-  |            |      |            |           |         |

|հական,        |            |      |            |           |         |

|կրթական,      |            |      |            |           |         |

|սոցիալական    |            |      |            |           |         |

|ոլորտներում   |            |      |            |           |         |

|երեխաների     |            |      |            |           |         |

|զարգացմանն    |            |      |            |           |         |

|առնչվող       |            |      |            |           |         |

|միասնական     |            |      |            |           |         |

|հրամանների,   |            |      |            |           |         |

|գործելակարգերի|            |      |            |           |         |

|և             |            |      |            |           |         |

|ուղեցույցների |            |      |            |           |         |

|լրամշակում և  |            |      |            |           |         |

|մշակում,      |            |      |            |           |         |

|ուսուցողական  |            |      |            |           |         |

|նյութերի      |            |      |            |           |         |

|վերանայում,   |            |      |            |           |         |

|մշակում       |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|2) Տարբեր     |            |2016- |ՀՀ ԱՆ, ԿԳՆ, |Ներգրավված |ՀՀ       |

|մակարդակներում|            |2020թթ|ԱՍՀՆ Մասնա- |անձնակազմի |պետական  |

|և  գերատեսչու-|            |      |գիտական     |60%        |բյուջե   |

|թյուններում   |            |      |ասոցիացիաներ|մասնակցել է|ՀՀ       |

|գործող        |            |      |և           |շարունա-   |օրենքով  |

|անձնակազմի    |            |      |կենտրոններ  |կական մասնա|չարգելված|

|շարունակական  |            |      |            |գիտական    |այլ      |

|մասնագիտական  |            |      |            |զարգացման  |ֆինանսա- |

|զարգացում,    |            |      |            |ծրագրերին, |կան      |

|գործունեության|            |      |            |նրանց      |միջոցներ |

|մշտադիտարկում |            |      |            |աշխատանքը  |         |

|և  աջակից     |            |      |            |պարբերաբար |         |

|վերահսկողու-  |            |      |            |վերահսկվում|         |

|թյուն         |            |      |            |է          |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|3) Ոլորտի     |            |2017- |ՀՀ ԱՆ, ԿԳՆ, |«Զարգացման |ՀՀ       |

|մասնագետների  |            |2020թթ|ԵՊԲՀ Մասնա- |մանկաբու-  |պետական  |

|հետբուհական   |            |      |գիտական     |ժություն»  |բյուջե   |

|պատրաստում    |            |      |բժշկական    |և          |         |

|կլինիկական    |            |      |կազմակերպու-|«Մանկական  |         |

|օրդինատու-    |            |      |թյուններ    |վերականգնո-|         |

|րայում`       |            |      |(համաձայ-   |ղաբան»     |         |

|օրդինատուրա   |            |      |նությամբ)   |մասնագիտու-|         |

|ընդունելության|            |      |            |թյուններով |         |

|անվճար տեղերի |            |      |            |2-ական     |         |

|սահմաններում  |            |      |            |մասնագետ-  |         |

|              |            |      |            |ների       |         |

|              |            |      |            |պատրաստում |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|29. Զարգացման |Մարզերում   |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Երեխաների  |ՀՀ       |

|խանգարումների |զարգացման   |2020թթ|Մարզպետա-   |զարգացման  |պետական  |

|և  հաշմանդա-  |խանգարումներ|      |րաններ      |և  վերա-   |բյուջե   |

|մություն      |և  հաշման-  |      |Երևանի      |կանգնման 2 |ՀՀ       |

|կանխարգելմանը,|դամություն  |      |քաղաքա-     |համայնքային|օրենքով  |

|հիվանդ        |ունեցող     |      |պետարան,    |մարզային   |չարգելված|

|երեխաներին    |հիվանդ      |      |(համաձայ-   |կենտրոնների|այլ      |

|ուղղված       |երեխաներին  |      |նությամբ)   |ստեղծում   |ֆինանսա- |

|ծառայություն- |ուղղված     |      |            |           |կան      |

|ների          |ծառայու-    |      |            |           |միջոցներ |

|ընդլայնում և  |թյունների   |      |            |           |         |

|մատչելիության |մատչելիու-  |      |            |           |         |

|բարձրացում    |թյան        |      |            |           |         |

|1) Զարգացման  |բարձրացում, |      |            |           |         |

|և  վերականգնո-|քրոնիկ      |      |            |           |         |

|ղական ծառայու-|հիվանդ      |      |            |           |         |

|թյունների     |երեխաների   |      |            |           |         |

|ընդլայնում և  |հանգստի և   |      |            |           |         |

|մատչելիության |ժամանցի     |      |            |           |         |

|բարձրացում    |կազմակերպում|      |            |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|_________|

|2) Համայնքային|            |2018- |ՀՀ ԱՆ,      |2 համայնք- |ՀՀ       |

|մակարդակում   |            |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |ներում     |պետական  |

|գործող        |            |      |ՀՀ ԱՍՀՆ,    |հաստատված  |բյուջե   |

|առողջապահական,|            |      |Մարզպետա-   |և  գործող  |ՀՀ       |

|կրթական և     |            |      |րաններ,     |ինտեգրացված|օրենքով  |

|սոցիալական    |            |      |Երևանի      |ծառայու-   |չարգելված|

|ծառայություն- |            |      |քաղաքապետա- |թյունների  |այլ      |

|ների          |            |      |րան         |           |ֆինանսա- |

|ինտեգրացված   |            |      |(համաձայ-   |           |կան      |

|գործունեու-   |            |      |նությամբ)   |           |միջոցներ |

|թյան մոդելի   |            |      |            |           |         |

|տարածում:     |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|3) Ամառային   |            |2016- |ՀՀ ԱՆ,      |Հիվանդ     |ՀՀ       |

|վերականգնո-   |            |2020թթ|«Արաբկիր»   |երեխաների  |պետական  |

|ղական ճամբարի |            |      |ԲՀ-ԵԴԱԻ     |համար      |բյուջե   |

|կազմակերպում  |            |      |(համաձայ-   |յուրա-     |ՀՀ       |

|զարգացման     |            |      |նությամբ)   |քանչյուր   |օրենքով  |

|խանգարում-    |            |      |            |տարի կազմա-|չարգելված|

|ներով/քրոնիկ  |            |      |            |կերպված 3  |այլ      |

|հիվանդություն-|            |      |            |հերթափոխ   |ֆինանսա- |

|ներով տառապող |            |      |            |           |կան      |

|երեխաների     |            |      |            |           |միջոցներ |

|համար         |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|4) Նյութափոխա-|Բնածին      |2016- |ՀՀ ԱՆ, ՀՀ   |Բնածին     |Պետական  |

|նակության     |ախտաբանու-  |2020թթ|ԿԳՆ, ՀՀ     |հիպոթիրեո- |բյուջե   |

|ժառանգական    |թյուններով  |      |ԱՍՀՆ        |զի, ֆենիլ- |Օրենքով  |

|հիվանդու-     |պայմանա-    |      |Մասնագիտց-  |կետոնու-   |չարգել-  |

|թյունների և   |վորված      |      |ված բժշկական|րիայի      |ված այլ  |

|բնածին այլ    |հիվանդու-   |      |կազմակերպու-|իրականացվող|ֆինան-   |

|շեղումների    |թյունների   |      |թյուններ,   |սկրինինգներ|սական    |

|հայտնաբերմանն |կանխարգե-   |      |(համաձայ-   |նորածինների|միջոցներ |

|ուղղված       |լում        |      |նությամբ)   |100%, իսկ  |         |

|նորածնային    |            |      |մարզպետա-   |լսողության,|         |

|սկրինինգի     |            |      |րաններ,     |անհասության|         |

|ծրագրի        |            |      |Երևանի      |ռետինոպա-  |         |

|շարունակական  |            |      |քաղաքապետա- |թիայի և    |         |

|իրագործում,   |            |      |րան         |ազդրի      |         |

|հայտնաբերված  |            |      |(համաձայ-   |բնածին     |         |

|հիվանդ        |            |      |նությամբ)   |դիսպլազիայի|         |

|երեխաների     |            |      |            |ուղղությամբ|         |

|հետագա        |            |      |            |սկրինինգ-  |         |

|բուժօգնության |            |      |            |ները` 75%  |         |

|և  հսկողության|            |      |            |դեպքերում: |         |

|կազմակերպում  |            |      |            |Նորածնային |         |

|              |            |      |            |սկրինինգով |         |

|              |            |      |            |հայտնաբեր- |         |

|              |            |      |            |ված        |         |

|              |            |      |            |երեխաների  |         |

|              |            |      |            |90%,       |         |

|              |            |      |            |կանոնավոր  |         |

|              |            |      |            |հսկողության|         |

|              |            |      |            |տրամադրում |         |

|_____________________________________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 8.Դպրոցահասակ երեխաների առողջության ու      |

|զարգացմանն ուղղված ծրագրերի իրականացում                              |

|_____________________________________________________________________|

|30. Ոլորտում  |            |      |            |           |ՀՀ       |

|ներգրավված    |            |      |            |           |պետական  |

|անձնակազմի    |            |      |            |           |բյուջե.  |

|գործունեության|            |      |            |           |ՀՀ       |

|կանոնակարգում,|            |      |            |           |օրենքով  |

|գիտելիքների և |            |      |            |           |չարգելված|

|հմտություն-   |            |      |            |           |այլ      |

|ների          |            |      |            |           |ֆինանսա- |

|բարելավում    |            |      |            |           |կան      |

|______________|____________|______|____________|___________|միջոցներ |

|1) Առողջապահա-|Դպրոցահասակ |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |լրամշակված |         |

|կան, կրթական, |երեխաների   |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |և          |         |

|սոցիալական,   |հետ աշխատող |      |ՀՀ ԱՍՀՆ,    |հաստատված  |         |

|հաստատություն-|անձնակազմի  |      |Մասնագիտական|միասնական  |         |

|ներում        |գիտելիքների |      |ասոցիացիաներ|կլինիկական |         |

|դպրոցահասակ   |բարելավում  |      |(համաձայ-   |ուղեցույց- |         |

|երեխաների և   |            |      |նությամբ)   |ներ/գործելա|         |

|դեռահասների   |            |      |մասնագի-    |կարգեր     |         |

|առողջությանը  |            |      |տացված      |           |         |

|և  զարգացման  |            |      |բժշկական    |           |         |

|խանգարումների |            |      |կենտրոններ  |           |         |

|վաղ           |            |      |(համաձայ-   |           |         |

|հայտնաբերման, |            |      |նությամբ)   |           |         |

|ուղեգրման և   |            |      |            |           |         |

|վարման        |            |      |            |           |         |

|միասնական     |            |      |            |           |         |

|ուղեցույցների,|            |      |            |           |         |

|գործելակարգերի|            |      |            |           |         |

|և  ուսուցողա- |            |      |            |           |         |

|կան նյութերի  |            |      |            |           |         |

|վերանայում և  |            |      |            |           |         |

|մշակում:      |            |______|____________|___________|         |

|2) Տարբեր     |            |2016- |ՀՀ ԱՆ,      |Անձնակազմի |         |

|մակարդակների  |            |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |վերապատ-   |         |

|ներգրավված    |            |      |ՀՀ ԱՍՀՆ,    |րաստված 60%|         |

|բուժաշխատող-  |            |      |Մասնագիտական|ընթացքի մեջ|         |

|ների, կրթական |            |      |ասոցիացիաներ|գտնվող     |         |

|հաստատություն-|            |      |(համաձայ-   |աջակցող    |         |

|ների          |            |      |նությամբ)   |վերահսկո-  |         |

|անձնակազմի    |            |      |մասնագի-    |ղությունը  |         |

|(մանկավարժներ,|            |      |տացված      |           |         |

|հոգեբաններ),  |            |      |բժշկական    |           |         |

|սոցիալական    |            |      |կենտրոններ  |           |         |

|աշխատողների   |            |      |(համաձայ-   |           |         |

|վերապատրաս-   |            |      |նությամբ)   |           |         |

|տում, գործու- |            |      |            |           |         |

|նեության      |            |      |            |           |         |

|աջակից        |            |      |            |           |         |

|վերահսկում    |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|3) Դպրոցահասակ|Դպրոցահասակ |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Դպրոցահասակ|ՀՀ       |

|երեխաների     |երեխաների   |2018թթ|Միջազգային  |երեխաների  |օրենքով  |

|շրջանում      |ստոմատոլո-  |      |դոնոր կազմա-|շրջանում   |չարգելված|

|ստոմատոլո-    |գիական      |      |կերպություն-|ստոմատոլո- |ֆինանսա- |

|գիական հիվան- |կարգավիճակի |      |ներ (համա-  |գիական     |կան      |

|դությունների  |բարելավում  |      |ձայնությամբ)|հիվանդու-  |միջոցներ |

|կանխարգելման  |            |      |Մասնագիտական|թյունների  |         |

|և  բուժօգնու- |            |      |ասոցիացիաներ|կանխարգել- |         |

|թյան          |            |      |(համաձայ-   |ման և      |         |

|բարելավմանն   |            |      |նությամբ)   |օգնության  |         |

|ուղղված       |            |      |            |բարելավման |         |

|հայեցակարգի և |            |      |            |հայեցակարգը|         |

|գործողություն-|            |      |            |և  գործո-  |         |

|ների ծրագրի   |            |      |            |ղություն-  |         |

|մշակում       |            |      |            |ների       |         |

|              |            |      |            |մշակված    |         |

|              |            |      |            |ծրագիր     |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|31. Դեռահաս-  |Դեռահասներին|2016- |ՀՀ ԱՆ,      |Ծառայու-   |ՀՀ       |

|ներին         |տրամադրվող  |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |թյունների  |պետական  |

|տրամադրվող    |ծառայու-    |      |ՀՀ ԱՍՀՆ,    |ինտեգրացված|բյուջե   |

|ծառայություն- |թյունների   |      |Մասնագիտական|մոդելը     |ՀՀ       |

|ների          |բարելավում  |      |ասոցիացիաներ|հաստատված  |օրենքով  |

|ուժեղացում,   |            |      |(համաձայ-   |և  3 կազմա-|չարգելված|

|բարյացակամ    |            |      |նությամբ)   |կերպություն|ֆինանսա- |

|բժշկական,     |            |      |մասնագի-    |ներում     |կան      |

|հոգեբանա-     |            |      |տացված      |գործող     |միջոցներ |

|սոցիալական    |            |      |բժշկական    |           |         |

|ինտեգրացված   |            |      |կենտրոններ  |           |         |

|մոդելի        |            |      |(համաձայ-   |           |         |

|ներդնում      |            |      |նությամբ)   |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|32. Դպրոցա-   |Դպրոցահասակ-|2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Իրականացված|ՀՀ       |

|հասակների և   |ների և      |2018թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |ԴԵԱՎ հետա- |օրենքով  |

|դեռահասների   |դեռահասների |      |Արաբկիր     |զոտություն,|չարգելված|

|առողջության և |առողջության |      |ԲՀ-ԵԴԱԻ     |հրապարակված|ֆինանսա- |

|առողջական     |և  առողջական|      |(համաձայ-   |զեկույց    |կան      |

|վարքագծի      |վարքագծի    |      |նությամբ)   |           |միջոցներ |

|վերաբերյալ    |վերաբերյալ  |      |            |           |         |

|տեղեկատվու-   |այլընտրան-  |      |            |           |         |

|թյան          |քային       |      |            |           |         |

|կանոնավոր     |տվյալների   |      |            |           |         |

|հավաքագրում և |հավաքագրում |      |            |           |         |

|վերլուծություն|վերլուծու-  |      |            |           |         |

|1) Դպրոցահասակ|թյուն       |      |            |           |         |

|երեխաների     |            |      |            |           |         |

|առողջության   |            |      |            |           |         |

|վարքագծի      |            |      |            |           |         |

|(ԴԵԱՎ)        |            |      |            |           |         |

|հետազոտության |            |      |            |           |         |

|իրականացում   |            |      |            |           |         |

|ԱՀԿ հետ       |            |      |            |           |         |

|համագործակ-   |            |      |            |           |         |

|ցությամբ:     |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|         |

|2) Դեռահասների|Դեռահասների |2016- |ՀՀ ԱՆ,      |Լրամշակված |         |

|առողջության   |առողջության |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |և          |         |

|վերաբերյալ    |վերաբերյալ  |      |Մասնագիտաց- |հաստատված  |         |

|հաշվառման և   |գերատեսչական|      |ված բժշկական|ձևերը  և   |         |

|հաշվետվական   |հաշվետվու-  |      |կազմակերպու-|մեխանիզմ-  |         |

|ձևերի         |թյան        |      |թյուններ    |ները       |         |

|լրամշակում,   |բարելավում  |      |(համաձայնու-|           |         |

|տեղեկատվության|            |      |թյամբ)      |           |         |

|հավաքագրման   |            |      |            |           |         |

|մեխանիզմների  |            |      |            |           |         |

|վերանայում:   |            |      |            |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|33. Կրթական   |Դպրոցներում |      |            |           |         |

|հաստատություն-|երեխաների   |      |            |           |         |

|ներում դպրոցա-|առողջու-    |      |            |           |         |

|հասակների և   |թյանը       |      |            |           |         |

|դեռահասների   |նպաստող     |      |            |           |         |

|առողջության   |միջավայրի   |      |            |           |         |

|պահպանմանն    |ստեղծում,   |      |            |           |         |

|ուղղված       |առողջ       |      |            |           |         |

|միջոցառումների|ապրելակերպի |      |            |           |         |

|իրականացում   |վերաբերյալ  |______|____________|___________|_________|

|1) Դպրոցներում|գիտելիքների |2016- |ՀՀ ԿԳՆ,     |Լրամշակված |ՀՀ       |

|առողջ         |բարելավում  |2020թթ|ՀՀ ԱՆ       |կրթական    |պետական  |

|ապրելակերպի   |            |      |Մասնագիտաց- |ծրագրեր    |բյուջե   |

|դասընթացի     |            |      |ված բժշկական|Գործող     |ՀՀ       |

|սննդակարգի և  |            |      |կազմակերպու-|մշտադիտարկ-|օրենքով  |

|սննդամթերքի   |            |      |թյուններ    |ման        |չարգելված|

|անվտանգության |            |      |(համաձայ-   |համակարգ   |ֆինանսա- |

|վերաբերյալ    |            |      |նությամբ)   |           |կան      |

|նյութերի      |            |      |            |           |միջոցներ |

|լրամշակում,   |            |      |            |           |         |

|օժանդակ       |            |      |            |           |         |

|նյութերի      |            |      |            |           |         |

|տրամադրում:   |            |      |            |           |         |

|Դասերի աջակից |            |      |            |           |         |

|վերահսկում և  |            |      |            |           |         |

|մշտադիտարկում:|            |      |            |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|_________|

|2) Նախակրթական|            |2016- |ՀՀ ԿԳՆ,     |Դպրոցական  |ՀՀ       |

|և  կրթական    |            |2020թթ|ՀՀ ԱՆ,      |սննդի      |պետական  |

|հաստատություն-|            |      |ՀՀ ԳՆ       |կազմակերպ- |բյուջե   |

|ներում        |            |      |սննդամթերքի |ման        |ՀՀ       |

|տրամադրվող    |            |      |անվտանգու-  |գործընթացի |օրենքով  |

|սննդի         |            |      |թյան պետական|վերահսկման |չարգելված|

|անվտանգության |            |      |ծառայություն|և  մշտա-   |ֆինանսա- |

|և  որակի      |            |      |Մասնագիտաց- |դիտարկման  |կան      |

|վերահսկման    |            |      |ված բժշկական|գործող     |միջոցներ |

|մեխանիզմների  |            |      |կազմակերպու-|համակարգը  |         |

|բարելավում,   |            |      |թյուններ    |           |         |

|ներառյալ      |            |      |(համաձայնու-|           |         |

|անառողջ սննդի |            |      |թյամբ)      |           |         |

|մարկետինգի    |            |      |            |           |         |

|սահմանափակում |            |      |            |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|_________|

|3) Կրթական    |            |2016- |ՀՀ ԿԳՆ,     |Ֆիզիկական  |ՀՀ       |

|հաստատություն-|            |2020թթ|ՀՀ ԱՆ,      |դաստիարա-  |պետական  |

|ներում        |            |      |ՀՀ ՏԿԶՆ     |կության    |բյուջե   |

|ֆիզդաստիարա-  |            |      |Մասնագիտաց- |կրթական    |ՀՀ       |

|կության       |            |      |ված բժշկական|լրամշակված |օրենքով  |

|իրականացման   |            |      |կազմակերպու-|ծրագրեր,   |չարգելված|

|պայմանների և  |            |      |թյուններ    |ուսուցանված|ֆինանսա- |

|ծրագրերի      |            |      |(համաձայնու-|անձնակազմ, |կան      |

|բարելավում,   |            |      |թյամբ)      |ֆիզիկական  |միջոցներ |

|ներառյալ      |            |      |            |դաստիրակու-|         |

|կրթության     |            |      |            |թյան       |         |

|առանձնահատուկ |            |      |            |բարելավված |         |

|պայմաններ     |            |      |            |պայմաններ  |         |

|պահանջող և    |            |      |            |           |         |

|քրոնիկ        |            |      |            |           |         |

|հիվանդություն-|            |      |            |           |         |

|ներով տառապող |            |      |            |           |         |

|երեխաների     |            |      |            |           |         |

|համար         |            |      |            |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|_________|

|4) «Առողջ     |            |2016- |ՀՀ ԱՆ,      |Ցանցին     |ՀՀ       |

|դպրոց» ցանցի  |            |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |միացել է   |օրենքով  |

|ընդլայնում:   |            |      |միջազգային  |10 նոր     |չարգելված|

|              |            |      |և  տեղական  |դպրոց      |ֆինանսա- |

|              |            |      |հասարակական |           |կան      |

|              |            |      |կազմակերպու-|           |միջոցներ |

|              |            |      |թյուններ    |           |         |

|              |            |      |(համաձայ-   |           |         |

|              |            |      |նությամբ)   |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|_________|

|5) Կրթական    |            |2016- |ՀՀ ՏԿԶՆ,    |Կրթական    |ՀՀ       |

|հաստատու-     |            |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ      |հաստատու-  |պետական  |

|թյունների     |            |      |            |թյունների  |բյուջե   |

|շենքային և    |            |      |            |շենքային և |ՀՀ       |

|սննդի         |            |      |            |սննդի      |օրենքով  |

|տրամադրման    |            |      |            |տրամադրման |չարգելված|

|պայմանների    |            |      |            |պայմանների |ֆինանսա- |

|շարունակական  |            |      |            |շարունա-   |կան      |

|բարելավում    |            |      |            |կական      |միջոցներ |

|              |            |      |            |պայմանները |         |

|              |            |      |            |բարելավվել |         |

|              |            |      |            |են         |         |

|___________________________|_________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 9. Երեխաների հոգեկան առողջության բարելավմանն|

|ուղղված միջոցառումների իրականացում                                   |

|_____________________________________________________________________|

|34. Հոգեկան   |Հոգեկան     |      |            |           |ՀՀ       |

|առողջության   |առողջության |      |            |           |պետական  |

|խնդիրներով    |խնդիրներով  |      |            |           |բյուջե   |

|երեխաներին    |երեխաներին  |      |            |           |ՀՀ       |

|տրամադրող     |տրամադրող   |      |            |           |օրենքով  |

|ծառայություն- |ծառայու-    |      |            |           |չարգելված|

|ների մատչելիու|թյունների   |      |            |           |ֆինանսա- |

|թյան և  որակի |մատչելիու-  |      |            |           |կան      |

|բարելավում    |թյան և      |      |            |           |միջոցներ |

|              |որակի       |      |            |           |         |

|              |բարելավում  |      |            |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|         |

|1) Երեխաների  |            |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Երեխաների  |         |

|և  դեռահասների|            |2018թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |հոգեկան    |         |

|հոգեկան       |            |      |ՀՀ ԱՍՀՆ     |առողջության|         |

|առողջության   |            |      |Մասնագիտական|բարելավման |         |

|բարելավման    |            |      |ասոցիացիաներ|մշակված    |         |

|հայեցակարգի/  |            |      |և  մասնա-   |հայեցակարգ |         |

|ծրագրի նախագծի|            |      |գիտացված    |և  ծրագիր  |         |

|մշակում և     |            |      |բժշկական    |           |         |

|ներկայացում   |            |      |կազմակերպու-|           |         |

|հաստատման     |            |      |թյուններ    |           |         |

|              |            |      |(համաձայնու-|           |         |

|              |            |      |թյամբ)      |           |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|2) Մանկական   |Մանկական    |2017- |ՀՀ ԿԳՆ,     |Պետական    |ՀՀ       |

|հոգեբույժների |հոգեբուժու- |2020թթ|ՀՀ ԱՆ,      |պատվերի    |պետական  |

|և  կլինիկական |թյան        |      |ԵՊԲՀ        |շրջանակնե- |բյուջե   |

|հոգեբանների   |ոլորտում    |      |(համաձայ-   |րում       |         |

|պատրաստում    |կադրային    |      |նությամբ)   |«Մանկական  |         |

|կլինիկական    |դեֆիցիտի    |      |            |հոգեբու-   |         |

|օրդինատու-    |մեղմացում   |      |            |ժություն»  |         |

|րայում`       |            |      |            |և»Մանկական |         |

|օրդինատուրա   |            |      |            |կլինիկական |         |

|ընդունելության|            |      |            |հոգեբանու- |         |

|անվճար տեղերի |            |      |            |թյուն»     |         |

|սահմաններում  |            |      |            |մասնագիտու-|         |

|              |            |      |            |թյուններով |         |

|              |            |      |            |4-ական     |         |

|              |            |      |            |կլինիկական |         |

|              |            |      |            |օրդինատոր- |         |

|              |            |      |            |ների/ռեզի- |         |

|              |            |      |            |դենտների   |         |

|              |            |      |            |ուսուցում  |         |

|_____________________________________________________________________|

|Ռազմավարական ուղղություն 9. Խրոնիկ հիվանդություններով երեխաներին     |

|տրամադրվող ծառայությունների արդիականացում, պալիատիվ օգնության        |

|ծառայության ներդրում                                                 |

|_____________________________________________________________________|

|35. Քրոնիկական|Քրոնիկական  |      |            |           |ՀՀ       |

|հիվանդություն-|հիվանդու-   |      |            |           |պետական  |

|ներով         |թյուններով  |      |            |           |բյուջե   |

|երեխաներին    |երեխաներին  |      |            |           |ՀՀ       |

|բուժօգնություն|բուժօգնու-  |      |            |           |օրենքով  |

|տրամադրող     |թյուն       |      |            |           |չարգելված|

|ծառայություն- |տրամադրող   |      |            |           |այլ      |

|ների հզորացում|ծառայու-    |      |            |           |ֆինանսա- |

|______________|թյունների   |______|____________|___________|կան      |

|1) Դիսպանսեր  |հզորացում   |2016- |ՀՀ ԱՆ,      |դիսպանսեր  |միջոցներ |

|ծառայություն- |            |2020թթ|Մասնագիտաց- |ծառայու-   |         |

|ների          |            |      |ված բժշկական|թյուններում|         |

|շարունակական  |            |      |կազմակերպու-|ներգրավված |         |

|տրամադրում,   |            |      |թյուններ    |երեխաների  |         |

|անհրաժեշտ     |            |      |(համաձայ-   |առնվազն    |         |

|դեղորայքով    |            |      |նությամբ)   |80%-ին     |         |

|ապահովում     |            |      |            |կանոնավոր  |         |

|              |            |      |            |հսկողու-   |         |

|              |            |      |            |թյամբ և    |         |

|              |            |      |            |անհրաժեշտ  |         |

|              |            |      |            |դեղորայքով |         |

|              |            |      |            |ապահովում  |         |

|______________|            |______|____________|___________|         |

|2) Քրոնիկական |            |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Կարիք      |         |

|հիվանդություն-|            |2020թթ|ՀՀ ԿԳՆ,     |ունեցող    |         |

|ներով տառապող |            |      |ՀՀ ԱՍՀՆ     |քրոնիկ     |         |

|երեխաներին    |            |      |Մասնագիտաց- |հիվանդների |         |

|հոգեբանա-     |            |      |ված բժշկական|առնվազն    |         |

|սոցիալական    |            |      |կազմակերպու-|65%-ին     |         |

|աջակցության   |            |      |թյուններ    |մասնագի-   |         |

|ապահովում     |            |      |(համաձայ-   |տական      |         |

|              |            |      |նությամբ)   |հոգեբանական|         |

|              |            |      |            |խորհրդատ-  |         |

|              |            |      |            |վության և  |         |

|              |            |      |            |աջակցության|         |

|              |            |      |            |տրամադրում |         |

|______________|            |______|____________|___________|         |

|3) ԱՀԿ ԳՄԴ    |            |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |2 դիսպանսեր|         |

|(ICF)         |            |2020թթ|Մասնագիտաց- |ծառայու-   |         |

|սկզբունքների  |            |      |ված բժշկական|թյուններում|         |

|ներդրում      |            |      |կազմակերպու-|ներդրված   |         |

|դիսպանսերների |            |      |թյուններ    |ԳՄԴ        |         |

|աշխատանքի մեջ |            |      |(համաձայնու-|           |         |

|              |            |      |թյամբ)      |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|         |

|4) Հիվանդների |            |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Առնվազն 4  |         |

|տվյալների     |            |2020թթ|Մասնագիտաց- |դիսպանսեր  |         |

|շտեմարանի     |            |      |ված բժշկական|ծառայու-   |         |

|(ռեեստրների)  |            |      |կազմակերպու-|թյուններում|         |

|ստեղծում      |            |      |թյուններ    |ներդրված   |         |

|              |            |      |(համաձայ-   |հիվանդների |         |

|              |            |      |նությամբ)   |ռեեստրներ  |         |

|______________|____________|______|____________|___________|_________|

|36. Երեխաների |Երեխաների   |      |            |           |ՀՀ       |

|պալիատիվ      |պալիատիվ    |      |            |           |պետական  |

|օգնության     |օգնության   |      |            |           |բյուջե   |

|ծառայություն- |ծառայություն|      |            |           |ՀՀ       |

|ների ներդրում |ների կարողու|      |            |           |օրենքով  |

|              |թյունների   |      |            |           |չարգելված|

|              |հզորացում,  |      |            |           |այլ      |

|              |կադրային    |      |            |           |ֆինանսա- |

|              |ներուժի     |      |            |           |կան      |

|              |բարելավում  |      |            |           |միջոցներ |

|______________|            |______|____________|___________|         |

|1) Մանկական   |            |2016- |ՀՀ ԱՆ,      |Մշակված և  |         |

|պալիատիվ      |            |2018թթ|ՀՀ ԱՍՀՆ,    |ընդունված  |         |

|օգնության     |            |      |ՀՀ ԿԳՆ      |հայեցակարգ,|         |

|հայեցակարգի.  |            |      |Մասնագիտա-  |գործողու-  |         |

|գործողու-     |            |      |կան         |թյունների  |         |

|թյունների     |            |      |ասոցիացիաներ|ծրագիր,    |         |

|ծրագրի,       |            |      |և  մասնա-   |հաստատված  |         |

|իրականացման   |            |      |գիտացված    |գործելա-   |         |

|մեխանիզմների, |            |      |բժշկական    |կարգեր և   |         |

|ուղեցույցների,|            |      |կազմակերպու-|ուղեցույց- |         |

|գործելակար-   |            |      |թյուններ,   |ներ:       |         |

|գերի, կրթական |            |      |(համաձայնու-|           |         |

|նյութերի      |            |      |թյամբ)      |           |         |

|մշակում:      |            |      |Հասարակական |           |         |

|              |            |      |կազմակերպու-|           |         |

|              |            |      |թյուններ    |           |         |

|              |            |      |(համաձայնու-|           |         |

|              |            |      |թյամբ)      |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|         |

|2) Մանկական   |            |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Պալիատիվ   |         |

|պալիատիվ խնամք|            |2020թթ|ՀՀ ԱՍՀՆ,    |խնամքի     |         |

|իրականացնող   |            |      |ՀՀ ԿԳՆ,     |շուրջ      |         |

|մասնագետների  |            |      |Մասնագիտա-  |դասընթաց-  |         |

|կրթում/       |            |      |կան         |ների       |         |

|վերապատրաստում|            |      |ասոցիացիաներ|իրականա-   |         |

|              |            |      |և  մասնա-   |ցում       |         |

|              |            |      |գիտացված    |ներգրավված |         |

|              |            |      |բժշկական    |մասնագետ-  |         |

|              |            |      |կազմակերպու-|ների       |         |

|              |            |      |թյուններ    |առնվազն    |         |

|              |            |      |(համաձայնու-|75%-ի համար|         |

|              |            |      |թյամբ)      |           |         |

|              |            |      |Հասարակական |           |         |

|              |            |      |կազմակերպու-|           |         |

|              |            |      |թյուններ    |           |         |

|              |            |      |(համաձայնու-|           |         |

|              |            |      |թյամբ)      |           |         |

|______________|            |______|____________|___________|         |

|3) Մանկական   |            |2017- |ՀՀ ԱՆ,      |Ընդհանուր  |         |

|պալիատիվ      |            |2020թթ|ՀՀ ԱՍՀՆ,    |թվով 4     |         |

|օգնության     |            |      |ՀՀ ԿԳՆ,     |սոցիալական |         |

|արդիական      |            |      |Մասնագիտական|և  առողջա- |         |

|ծառայություն- |            |      |ասոցիացիաներ|պահական    |         |

|ների ներդրում |            |      |և  մասնա-   |հաստատու-  |         |

|առողջապահական |            |      |գիտացված    |թյուններում|         |

|և  սոցիալական |            |      |բժշկական    |ներում     |         |

|հաստատություն-|            |      |կազմակերպու-|ՀԿ-ներում  |         |

|ներում        |            |      |թյուններ    |ներդրված   |         |

|              |            |      |(համաձայ-   |արդիական   |         |

|              |            |      |նությամբ)   |ծառայու-   |         |

|              |            |      |Հասարակական |թյուններ   |         |

|              |            |      |կազմակերպու-|           |         |

|              |            |      |թյուններ    |           |         |

|              |            |      |(համաձայնու-|           |         |

|              |            |      |թյամբ)      |           |         |

._____________________________________________________________________.