ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական Քաղաքացիական գործ թիվ ԱՎԴ/0985/02/09
դատարանի որոշում 2010 թ.
Քաղաքացիական գործ թիվ ԱՎԴ/0985/02/09
Նախագահող դատավոր` Գ. Մատինյան
Դատավորներ` Լ. Գրիգորյան
Ա. Թումանյան
ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական
պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)
նախագահությամբ Ե. Խունդկարյանի
մասնակցությամբ դատավորներ Մ. Դրմեյանի
Վ. Աբելյանի
Ս. Անտոնյանի
Վ. Ավանեսյանի
Ա. Բարսեղյանի
Գ. Հակոբյանի
Է. Հայրիյանի
Տ. Պետրոսյանի
Ե. Սողոմոնյանի
2010 թվականի դեկտեմբերի 27-ին
դռնբաց դատական նիստում, քննելով Խաչիկ Թադևոսյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 07.07.2010 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի «ԱրմենՏել» ՓԲԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) ընդդեմ Խաչիկ Թադևոսյանի` 867.162 ՀՀ դրամ (որից 850.159 ՀՀ դրամը` որպես պարտքի գումար, 17.003 ՀՀ դրամը` որպես նախապես վճարված պետական տուրքի գումար) բռնագանձելու պահանջի մասին,
ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը
Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է բռնագանձել Խաչիկ Թադևոսյանից 867.162 ՀՀ դրամ, որից 850.159 ՀՀ դրամը` որպես պարտքի գումար, 17.003 ՀՀ դրամը` որպես նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:
ՀՀ Արարատի և Վայոց Ձորի մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 13.04.2010 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 07.07.2010 թվականի որոշմամբ Դատարանի 13.04.2010 թվականի վճիռը բեկանվել է, և գործն ուղարկվել է նույն դատարան` նոր քննության:
Սույն գործով Վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Խաչիկ Թադևոսյանը:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Ընկերությունը:
2. Վճռաբեկ բողոքների հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ, 53-րդ, 130-րդ և 221-րդ հոդվածները, չի կիրառել ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 որոշումը, որը պետք է կիրառեր:
Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.
Վերաքննիչ դատարանը սխալ է գնահատել «Շրջանառու տեղեկանք» ապացույցը, քանի որ դրանում նշված են բաժանորդին մատուցված ծառայությունները, այնուհանդերձ «Շրջանառու տեղեկանք»-ից չի երևում պայմանագրերի հիման վրա Խաչիկ Թադևոսյանին տրամադրված 091-42-12-20, 091-19-11-24 և 091-19-12-54 հեռախոսահամարների համար հաշվարկված գումարներն իր ելքային հեռախոսազանգերինն են, թե` ոչ, և հետևաբար այդ գումարների վճարումը Խաչիկ Թադևոսյանի պարտավորությունն է, թե` ոչ:
Վերաքննիչ դատարանը, անդրադառնալով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 նախադեպային որոշմանը, սխալ է մեկնաբանել այն, որի արդյունքում հանգել է սխալ եզրակացության: Վճռաբեկ դատարանն իր նախադեպային որոշմամբ ամրագրել է, որ «Շրջանառու տեղեկանք»-ը բավարար չէ հայցվող գումարի չափը հիմնավորելու համար: Վերաքննիչ դատարանը, չներկայացնելով որևէ ծանրակշիռ փաստարկ, չի կիրառել ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 նախադեպային որոշումը:
Վերոգրյալի հիման վրա Խաչիկ Թադևոսյանը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 07.07.2010 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 13.04.2010 թվականի վճռին:
2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները
Խաչիկ Թադևոսյանը 07.02.2007 և 29.03.2007 թվականներին բաժանորդագրության համար դիմել է Ընկերությանը` կատարելով համապատասխան վճարումներ, և կողմերի միջև կնքվել է պայմանագրեր, որոնց հիման վրա հատկացվել են 091-42-12-20, 091-19-11-24 և 091-19-12-54 բջջային հեռախոսահամարները: Հետևաբար, Խաչիկ Թադևոսյանը կրում է բաժանորդների համար սահմանված իրավունքներն ու պարտականությունները, մասնավորապես` մատուցված ծառայությունների համար պայմանագրով սահմանված ժամկետում և կարգով կատարել վճարումներ: Ընկերությունը Դատարան է ներկայացրել Խաչիկ Թադևոսյանի պարտքը հիմնավորող, պարտքի կուտակման ժամանակահատվածի` 2007 թվականի փետրվար, մարտ, ապրիլ և մայիս ամիսների շրջանառու տեղեկանքը, որը յուրաքանչյուր ամսվա համար պարունակում է պարտքի մնացորդը ժամանակահատվածի սկզբին, ամսական վարձը, խոսակցությունների և միանվագ ծառայությունների վարձերը, ԱԱՀ-ն, վճարումները հաշվետու ժամանակահատվածի վերջում (առկայության դեպքում), ինչպես նաև բացվածք, որի համաձայն` յուրաքանչյուր հեռախոսահամարի համար առանձին նշված է մատուցված ծառայությունների ծավալը, տեսակը, զանգերի ուղղությունները և յուրաքանչյուր ծառայության համար նրա արժեքն ըստ ամիսների:
3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`
1. 07.02.2007 թվականին և 29.03.2007 թվականին Ընկերության և Խաչիկ Թադևոսյանի միջև կնքվել է թիվ 90383, թիվ 92257 և թիվ 92258 բջջային հեռախոսակապի ծառայությունների մատուցման պայմանագրերը: Պայմանագրերի հիման վրա Խաչիկ Թադևոսյանին հատկացվել է 091 42-12-20, 091 19-11-12 և 091 19-12-54 բջջային հեռախոսահամարները (գ.թ.4,6):
2. Ընկերության կողմից ներկայացված «Շրջանառու տեղեկանք»-ի համաձայն` բջջային հեռախոսակապի ծառայությունների մատուցման համար Խաչիկ Թադևոսյանի պարտքը կազմում է 850.159 /ութ հարյուր հիսուն հազար հարյուր հիսունինը/ ՀՀ դրամ (գ.թ. 8-11):
4.Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.
Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` դատարանը յուրաքանչյուր ապացույց գնահատում է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:
i
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` գործին մասնակցող յուրաքանչյուր անձ պետք է ապացուցի իր վկայակոչած փաստերը:
Նշված հոդվածը վկայում է, որ յուրաքանչյուր անձ պարտավոր է ապացուցել իր պահանջների և առարկությունների հիմքում ընկած հանգամանքները:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող ապացուցման ենթակա փաստերը որոշում է դատարանը` գործին մասնակցող անձանց պահանջների և առարկությունների հիման վրա:
Սույն գործով Դատարանը, մերժելով Ընկերության հայցը, պատճառաբանել է, որ հայցապահանջում նշված գումարը հիմնավորելու համար Դատարան է ներկայացվել «շրջանառու տեղեկանք», որում նշված է Խաչիկ Թադևոսյանի յուրաքանչյուր ամսվա համար ծառայություններից օգտվելու դիմաց վճարվելիք պարտքի չափը, սակայն չի ներկայացվել դրա գոյացման հիմքերը հիմնավորող ապացույցները:
Վերաքննիչ դատարանը դատական ակտի բեկանման հիմքում դրել է այն հանգամանքը, որ Դատարանը բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ չի հետազոտել գործում առկա ապացույցները, մասնավորապես` «շրջանառու տեղեկանքը» պատշաճ ապացույց չհամարելով` չի նշել դրա վերաբերյալ որևէ իրավական հիմնավորում: Միաժամանակ, Վերաքննիչ դատարանը գտել է, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջները տվյալ դեպքում կիրառելի չեն` նկատի ունենալով, որ ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 որոշման և սույն գործով Դատարանի կողմից որպես նախադեպ կիրառված Վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ հաստատված փաստական հանգամանքները նույնական չեն:
Սույն գործի փաստերի համաձայն` Ընկերությունը հայցադիմումին կից ներկայացրել է հայցապահանջը հիմնավորող հետևյալ փաստաթղթերը` Պայմանագիրը, որով հավաստվում է Ընկերության կողմից բջջային հեռախոսակապի ծառայությունների մատուցման և Խաչիկ Թադևոսյանի կողմից դրա դիմաց վճարելու պարտականությունը, «Շրջանառու տեղեկանք» կոչվող փաստաթուղթը, որն արտահայտում է բաժանորդի կողմից յուրաքանչյուր ամսվա համար նշված ծառայություններից օգտվելու դիմաց վճարվելիք պարտքի չափը:
Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բողոքի հիմքում բարձրացված իրավական հարցին պատասխանելու համար վճռաբեկ բողոքի հիմքի շրջանակներում պետք է քննարկման առարկա դարձվի հետևյալ հարցադրումը.
Արդյո՞ք Խաչիկ Թադևոսյանի կողմից վկայակոչված ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 գործի փաստական հանգամանքները նույնական են սույն գործի փաստական հանգամանքների հետ` և դրանում առկա իրավական հիմնավորումները պարտադիր են Վերաքննիչ դատարանի համար:
ՀՀ Դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք իր գործի քննության ժամանակ որպես իրավական փաստարկ իրավունք ունի մատնանշելու նույնանման փաստական հանգամանքներով մեկ այլ գործով Հայաստանի Հանրապետության դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտի հիմնավորումները (այդ թվում` օրենքի մեկնաբանությունները), իսկ նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` որոշակի փաստական հանգամանքներ ունեցող գործով Վճռաբեկ դատարանի կամ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի դատական ակտի հիմնավորումները (այդ թվում` օրենքի մեկնաբանությունները) պարտադիր են դատարանի համար նույնանման փաստական հանգամանքներով գործի քննության ժամանակ, բացառությամբ այն դեպքի, երբ վերջինս ծանրակշիռ փաստարկների մատնանշմամբ հիմնավորում է, որ դրանք կիրառելի չեն տվյալ փաստական հանգամանքների նկատմամբ:
Վճռաբեկ դատարանն իր` նախկինում կայացրած որոշումներում անդրադարձել է ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 3-րդ և 4-րդ մասերի իրավական վերլուծությանը:
Մասնավորապես, Վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ յուրաքանչյուր գործ իր փաստական հանգամանքներով եզակի է, և Վճռաբեկ դատարանի և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի դատական ակտով տրված իրավական մեկնաբանության` համապատասխան գործով կիրառելիության հարցը լուծելիս դատարանները պետք է համադրեն նախադեպային գործի և քննության առարկա գործի էական նշանակություն ունեցող փաստերը: Այսինքն` դատարանը նախադեպային որոշմամբ տրված օրենքի մեկնաբանության` քննվող գործով կիրառելիության հարցը լուծելիս պետք է նախ առանձնացնի այն փաստական հանգամանքները, որոնք էական նշանակություն են ունեցել նախադեպային որոշման կայացման համար և այնուհետև դրանք համադրի քննվող քաղաքացիական գործի փաստական հանգամանքների հետ` որոշելով դրանց նույնական լինել կամ չլինելու հարցը:
Վճռաբեկ դատարանի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 գործի փաստական հանգամանքների համաձայն` Ընկերությունը հայցադիմումին կից ներկայացրել էր հայցապահանջը հիմնավորող հետևյալ փաստաթղթերը` Պայմանագիրը, որով հավաստվում է Ընկերության կողմից բջջային հեռախոսակապի ծառայությունների մատուցման և բաժանորդի կողմից դրա դիմաց վճարելու պարտականությունը, «շրջանառու տեղեկանք» կոչվող փաստաթուղթը, որն արտահայտում է բաժանորդի կողմից յուրաքանչյուր ամսվա համար նշված ծառայություններից օգտվելու դիմաց վճարվելիք պարտքի չափը: Վերոգրյալի հիման վրա նույն գործով Վճռաբեկ դատարանը գտել էր, որ «Շրջանառու տեղեկանք»-ը բավարար չէ հայցվող գումարի չափը հիմնավորելու համար: Մասնավորապես` վերոնշյալ տեղեկանքում միայն նշված է բաժանորդի կողմից յուրաքանչյուր ամսվա համար ծառայություններից օգտվելու դիմաց վճարվելիք պարտքի չափը, իսկ այդ գումարի գոյացման հիմքը հիմնավորող ապացույց դատարան չի ներկայացվել:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ թե սույն քաղաքացիական գործի և թե Վճռաբեկ դատարանի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 գործի համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքները նույնական են: Մասնավորապես, թե սույն քաղաքացիական գործի և թե Վճռաբեկ դատարանի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 գործի համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքներն են` Պայմանագիրը, որով հավաստվում է Ընկերության կողմից բջջային հեռախոսակապի ծառայությունների մատուցման և բաժանորդի կողմից դրա դիմաց վճարելու պարտականությունը, «Շրջանառու տեղեկանք» կոչվող փաստաթուղթը, որն արտահայտում է բաժանորդի կողմից յուրաքանչյուր ամսվա համար նշված ծառայություններից օգտվելու դիմաց վճարվելիք պարտքի չափը: Մասնավորապես, նշված որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը արձանագրել է, որ ««Շրջանառու տեղեկանք»-ը բավարար չէ հայցվող գումարի չափը հիմնավորելու համար: Մասնավորապես` վերոնշյալ տեղեկանքում միայն նշված է բաժանորդի կողմից յուրաքանչյուր ամսվա համար ծառայություններից օգտվելու դիմաց վճարվելիք պարտքի չափը, իսկ այդ գումարի գոյացման հիմքը հիմնավորող ապացույց դատարան չի ներկայացվել»:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և հաշվի առնելով Վճռաբեկ դատարանի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 գործով կայացված որոշումը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն քաղաքացիական գործով նույնական փաստական հանգամանքների առկայությունը բավարար է` Ընկերության պահանջը` Խաչիկ Թադևոսյանից 867.162 ՀՀ դրամ բռնագանձելու մասին մերժելու համար:
Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, արձանագրելով, որ սույն գործի փաստական հանգամանքները նույնական չեն Վճռաբեկ դատարանի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 գործի հետ, և Վճռաբեկ դատարանի 18.09.2009 թվականի թիվ ԵԿԴ/3065/02/08 որոշումը պարտադիր չէ Վերաքննիչ դատարանի համար, թույլ է տվել ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 4-րդ մասի խախտում:
Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:
Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին կետի 6-րդ ենթակետով սահմանված` առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալու` Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն քաղաքացիական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար, գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում, Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է: Առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալով` Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241.2-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 07.07.2010 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ ՀՀ Արարատի և Վայոց Ձորի մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի 13.04.2010 թվականի վճռին:
2. «ԱրմենՏել» ՓԲ ընկերությունից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության բռնագանձել 25.505 ՀՀ դրամ` որպես պետական տուրքի գումար:
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:
Նախագահող` Ե. Խունդկարյան
Դատավորներ` Մ. Դրմեյան
Վ. Աբելյան
Ս. Անտոնյան
Վ. Ավանեսյան
Ա. Բարսեղյան
Գ. Հակոբյան
Է. Հայրիյան
Տ. Պետրոսյան
Ե. Սողոմոնյան
|Պխ