«ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՎԱՐՈՒՅԹԻ Մ ...

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

    Հայաստանի Հանրապետության            Քաղաքացիական գործ թիվ 3-295 (ՎԴ)

    քաղաքացիական գործերով                                        2007 թ.

վերաքննիչ դատարանի վճիռ

Քաղաքացիական գործ թիվ 06-3175

Նախագահող դատավոր` Ա. Խառատյան

դատավորներ` Կ. Հակոբյան

Լ. Գրիգորյան

ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)

                   նախագահությամբ             Հ. ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ

                   մասնակցությամբ դատավորներ  Ա. ՄԿՐՏՈՒՄՅԱՆԻ

                                              Վ. ԱԲԵԼՅԱՆԻ

                                              Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆԻ

                                              Ս. ԳՅՈՒՐՋՅԱՆԻ

                                              Է. ՀԱՅՐԻՅԱՆԻ

                                              Ս. ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

2007 թվականի մարտի 2-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Երևանի քաղաքապետարանի վճռաբեկ բողոքը Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 2006 թվականի դեկտեմբերի 21-ի թիվ 06-3175 քաղաքացիական գործով կայացրած վճռի դեմ` ըստ դիմումի Արթուր Խաչատրյանի` պաշտոնատար անձի օրենքին հակասող ակտը մասնակիորեն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Արթուր Խաչատրյանը պահանջել է մասնակիորեն անվավեր ճանաչել Երևանի քաղաքապետի 2006 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ 256-Ա որոշումը:

2006 թվականի հուլիսի 14-ի թիվ 2-1630 վճռով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը դիմումը բավարարել է:

2006 թվականի դեկտեմբերի 21-ի թիվ 06-3175 վճռով Վերաքննիչ դատարանը դիմումը բավարարել է. մասնակիորեն անվավեր է ճանաչել Երևանի քաղաքապետի 2006 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ 256-Ա որոշման 2-րդ կետը` Երևանի Տերյան փողոցի 89-րդ հասցեում գտնվող թիվ 12 և 13 ավտոտնակներով զբաղեցված հողամասի վարձակալության պայմանագրի ժամկետ սահմանելով հինգ տարի:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Երևանի քաղաքապետը:

Հայցվորի կողմից 2007 թվականի փետրվարի 2-ին Վճռաբեկ դատարան է ներկայացվել դիմումի պատասխան:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորմամբ.

Վերաքննիչ դատարանը կիրառել է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ և 7-րդ հոդվածները, որոնք չպետք է կիրառեր, չի կիրառել ՀՀ հողային օրենսգրքի 48-րդ, 57-րդ հոդվածները, որոնք պետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

ՀՀ հողային օրենսգրքի 48-րդ և 57-րդ հոդվածների համաձայն` պետության սեփականություն հանդիսացող հողամասերը վարձակալությամբ տրամադրվում են մինչև 99 տարի ժամկետով: ՀՀ հողային օրենսգրքի համաձայն` պետության սեփականություն հանդիսացող հողամասերի վարձակալության իրավունքի տրամադրման նվազագույն ժամկետ սահմանված չէ, հետևապես Երևանի քաղաքապետը որպես պետության անունից հանդես եկող մարմին, իրավասու է որոշելու հողամասի վարձակալության իրավունքի տրամադրման ժամկետը:

Հարկ է նշել, որ այն բոլոր դեպքերը, երբ Երևանի քաղաքապետի կողմից պետական սեփականություն հանդիսացող հողամասերը տրամադրվել են 5 տարի ժամկետով, բոլորովին այլ են, և նույնական մոտեցում ցուցաբերելու մասին հոդվածների կիրառումը դատարանի կողմից տեղին չէ, առավել ևս, երբ դիմող կողմը որևէ ապացույց չի ներկայացրել ցուցաբերված նման մոտեցման մասին:

Վերաքննիչ դատարանի վճռի պատճառաբանական մասում նշվում է, որ Երևանի քաղաքապետը, ունենալով նույն տարածքում համանման ավտոտնակների հողամասերի վարձակալության պայմանագրերի հինգ տարի ժամկետով երկարացման նախադեպեր, դիմումատուի նկատմամբ ցուցաբերել է անհավասար մոտեցում, մինչդեռ պարզ չէ, թե այդ ո՞ր դեպքերի մասին է խոսքը և ի հաստատումն դրա` որևէ կոնկրետ օրինակ չի նշվում: ՈՒստի անհիմն է հիշատակված «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ և 7-րդ հոդվածների կիրառումը:

Վճռաբեկ բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 2006 թվականի դեկտեմբերի 21-ի թիվ 06-3175 քաղաքացիական գործով կայացրած վճիռը և գործն ուղարկել նույն դատարան` այլ կազմով նոր քննության:

2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմքերը և փաստարկները.

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան ներկայացրած անձն իր պատասխանին կցել է Երևանի քաղաքապետի 2006 թվականի նոյեմբերի 22-ի «Երևանի քաղաքապետի որոշումների հիման վրա կնքված վարձակալության պայմանագրի ժամկետների կանոնակարգման մասին» թիվ 2005-Ա որոշումը և նշել, որ Երևանի քաղաքապետը, անտեսելով նույն որոշումը, վճռաբեկ բողոք է բերել Վերաքննիչ դատարանի վճռի դեմ: Նշված որոշման 1-ին կետի 1.1-րդ ենթակետով նախատեսված է ժամկետային վարձակալության պայմանագրերը վերակնքել որպես անորոշ ժամկետով կնքված պայմանագրեր:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) ՀՀ կառավարության 2002 թվականի մայիսի 29-ի թիվ 824 որոշմամբ և ՀՀ պետական գույքի կառավարման նախարարի 2002 թվականի հուլիսի 18-ի թիվ 143 հրամանի համաձայն` Արթուր Խաչատրյանին աճուրդով վաճառվել են Երևան քաղաքի Տերյան փողոցի 89-րդ հասցեում գտնվող թիվ 12 և 13 ավտոտնակները:

2) ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Կենտրոն տարածքային ստորաբաժանման կողմից 2005 թվականի փետրվարի 14-ին գրանցվել է (թիվ 1488246 վկայական) Արթուր Խաչատրյանի սեփականության իրավունքն երկու ավտոտնակների և վարձակալության իրավունքը դրանցով զբաղեցված հողամասի նկատմամբ:

3) Հողամասի վարձակալության ժամկետը լրացել է 2005 թվականի դեկտեմբերի 23-ին:

4) 2005 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Արթուր Խաչատրյանը դիմել է Երևանի քաղաքապետին` խնդրելով հողի վարձակալության ժամկետը երկարաձգել:

5) Երևանի քաղաքապետի 2006 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ 256-Ա որոշման 2-րդ կետի համաձայն` վարձակալության պայմանագրով սահմանված ժամկետը երկարաձգվել է մեկ տարով:

6) 2006 թվականի փետրվարի 28-ին Արթուր Խաչատրյանը կրկին դիմել է Երևանի քաղաքապետին` խնդրելով վերանայել կայացված որոշման հողի վարձակալության պայմանագրի ժամկետը` այն սահմանելով 5 (հինգ) տարի, քանի որ սովորաբար նման տարածքի համար տրվում է 5 տարի ժամկետ:

7) Ի պատասխան նշված դիմումի` 2006 թվականի մարտի 31-ին Երևանի քաղաքապետարանի աշխատակազմի անշարժ գույքի կառավարման վարչության պետը թիվ 20/1-Խ-8 գրությամբ պատասխանել է, որ Երևանի քաղաքապետը գտել է նպատակահարմար սահմանել մեկ տարի ժամկետ` ավտոտնակի զբաղեցրած հողամասի համար վարձակալության պայմանագիր կնքելու համար:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բողոքը հիմնավոր է մասնակի հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Սույն որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը վճռաբեկ բողոքի հիմքի հիման վրա անդրադառնում է հետևյալ իրավական հարցին` իրավաչափ է արդյոք հայեցողական լիազորության իրականացման արդյունքում կայացված Երևանի քաղաքապետի որոշումը, և արդյո՞ք դատարանը, անվավեր ճանաչելով նման որոշումը, իրավունք ունի պարտադրելու վարչական մարմնին իրականացնել իր հայեցողական լիազորությունը դատական ակտով սահմանված կարգով:

ՀՀ հողային օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` պետության և համայնքների սեփականության հողամասերի վարձակալությունը չի կարող լինել 99 տարուց ավելի ժամկետով, բացառությամբ գյուղատնտեսական նշանակության հողերինը:

Նշված նորմով օրենսդիրը սահմանել է պետության սեփականություն հանդիսացող հողամասերի վարձակալության իրավունքի տրամադրման առավելագույն ժամկետ (մինչև 99 տարի)` միաժամանակ չնախատեսելով հողամասերի վարձակալության իրավունքի տրամադրման նվազագույն ժամկետ:

ՀՀ հողային օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` Երևանում պետության սեփականությանը պատկանող հողամասերը վարձակալության իրավունքով տրամադրում է Երևանի քաղաքապետը:

Այսպիսով, վերոգրյալ նորմերի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Երևան քաղաքում պետության սեփականություն հանդիսացող հողամասերը վարձակալության իրավունքով տրամադրում է Երևանի քաղաքապետը` միաժամանակ իրականացնելով հայեցողական լիազորություն, այն է` որոշում է հողամասի վարձակալության ժամկետը 99 տարվա շրջանակներում:

Սույն գործով վիճարկվում է Երևանի քաղաքապետի որոշումը, որը կայացվել է նրա հայեցողական լիազորության իրականացման արդյունքում, և հետևաբար առաջին հերթին դատական ստուգման է ենթակա այդ լիազորության իրականացման իրավաչափությունը:

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի (այսուհետ նաև` Օրենք) 53-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական ակտն արտաքին ներգործություն ունեցող այն որոշումը, կարգադրությունը, հրամանը կամ այլ անհատական իրավական ակտն է, որը վարչական մարմինն ընդունել է հանրային իրավունքի բնագավառում կոնկրետ գործի կարգավորման նպատակով, և ուղղված է անձանց համար իրավունքներ և պարտականություններ սահմանելուն, փոփոխելուն, վերացնելուն կամ ճանաչելուն:

Երևանի քաղաքապետի 2006 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ 256-Ա որոշման բովանդակությունից և դրանով կարգավորվող հարաբերությունների առանձնահատկություններից պարզ է դառնում, որ վիճարկվող ակտը վարչական ակտ է, քանի որ դրա հասցեատիրոջ (քաղաքացու) համար սահմանվում են իրավունքներ և պարտականություններ:

«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն` վարչական ակտերի ձևերի, դրանց ընդունման, հրապարակման կամ հրատարակման, ուժի մեջ մտնելու, փոփոխման, անվավեր ճանաչելու, գործողությունը դադարեցնելու, ինչպես նաև այդ ակտերի հասցեատերերին իրազեկելու հետ կապված հարաբերությունների կարգավորման առանձնահատկությունները սահմանվում են «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով:

Սա նշանակում է, որ իր հայեցողական լիազորությունն իրականացնելիս յուրաքանչյուր դեպքում վարչական մարմինը պետք է հաշվի առնի «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի պահանջները:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Երևանի քաղաքապետի հայեցողությունը` որոշելու վարձակալության ժամկետը, պետք է համապատասխանի «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջներին, որի համաձայն` հայեցողական լիազորություններ իրականացնելիս վարչական մարմինը պարտավոր է առաջնորդվել մարդու և քաղաքացու` ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության անհրաժեշտությամբ, նրանց իրավահավասարության, վարչարարության իրականացման համաչափության և կամայականության արգելքի սկզբունքով, ինչպես նաև հետապնդել օրենքով կանխորոշված այլ նպատակներ:

Կամայականության արգելքի սկզբունքը բխում է ՀՀ Սահմանադրության 14.1-րդ հոդվածով ամրագրված հավասարության և խտրականության արգելքի սկզբունքներից:

Օրենքի 7-րդ հոդվածում այն իր ամրագրումն է ստացել հետևյալ կանոնների լույսի ներքո. դրան համապատասխան` վարչական մարմիններին արգելվում է անհավասար մոտեցում ցուցաբերել միատեսակ փաստական հանգամանքների նկատմամբ, եթե առկա չէ դրանց տարբերակման որևէ հիմք, և եթե առկա է նման հիմք, ապա վարչական մարմինը պարտավոր է անհատական մոտեցում ցուցաբերել էապես տարբեր փաստական հանգամանքների նկատմամբ:

Այս կանոնը տարածվում է վարչական մարմինների ցանկացած լիազորության նկատմամբ:

Երևանի քաղաքապետը վճռաբեկ բողոքի հիմքի փաստարկներում նշել է, որ դիմողը չի ապացուցել, որ Երևանի քաղաքապետը նրա նկատմամբ անհավասար մոտեցում է ցուցաբերել:

Սույն գործի փաստերի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ յուրաքանչյուր նման դեպքում առաջանում է դատական լրացուցիչ ստուգման կանոն` որոշելու համար, թե ով է կրում վարչական մարմնի ցուցաբերած մոտեցման իրավաչափության ապացուցման պարտականությունը:

Այս կանոնն անհրաժեշտ է կիրառել բոլոր այն դեպքերում, երբ վարչական մարմինը վարչական ակտն ընդունելու համար հիմք ծառայած հանգամանքների ապացուցման պարտականությունն իրականացնելիս որպես թույլատրելի և ողջամիտ իրավական հիմնավորում մատնանշում է տվյալ վարչաիրավական հարաբերություններում օրենքի ուժով դիմողի ապացուցման պարտականությունը, ինչի չկատարումը վերջինիս կողմից ինքնին բավարար հիմք է հանդիսացել վարչական ակտի ընդունման համար:

Նշված իրավական խնդրի լուծման համար սույն գործով կիրառելի են նյութական իրավունքի նորմով սահմանված (Օրենքի 43-րդ հոդված) և դրա իրացվելիությունն ապահովող դատավարական իրավունքի նորմով սահմանված (ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 6-րդ մաս) կանոնները: Այդ կանոններին համապատասխան` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նախ պետք է պարզել, թե ում վրա է դրված եղել ապացուցման պարտականությունը տվյալ վարչաիրավական հարաբերությունում:

Օրենքի 43-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է ապացուցման պարտականության բաշխման ընդհանուր կանոնը, որի համաձայն` անձի և վարչական մարմնի փոխհարաբերություններում ապացուցման պարտականությունը կրում է`

ա) անձը` նրա համար բարենպաստ փաստական հանգամանքների առկայության դեպքում.

բ) վարչական մարմինը` անձի համար ոչ բարենպաստ փաստական հանգամանքների առկայության դեպքում:

Այս ընդհանուր կանոնից նույն հոդվածի 2-րդ մասը սահմանում է բացառություն այն դեպքերի համար, երբ փաստական հանգամանքների վերաբերյալ տվյալներին անձը կարող է իրազեկ դառնալ բացառապես տվյալ վարչական մարմնի միջոցով: Օրենքի 43-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` այդ դեպքում ապացուցման պարտականությունը կրում է վարչական մարմինը:

Քննարկվող դեպքում ապացուցման պարտականությունը վարչաիրավական հարաբերությունում սկզբնապես կրել է դիմողը, քանի որ փաստական հանգամանքները նրա համար բարենպաստ էին: Սակայն, քանի որ այդ փաստական հանգամանքների մասին անձը կարող էր իրազեկվել միայն տվյալ վարչական մարմնի կողմից կայացված այլ վարչական ակտերից, և այդ տեղեկությունները հրապարակային չլինելու պատճառով կարող էին հասու լինել դիմողին բացառապես Երևանի քաղաքապետարանի միջոցով, ուստիև ապացուցման պարտականությունը կրել է Երևանի քաղաքապետը:

Վարչաիրավական հարաբերությունում կրելով ապացուցման պարտականություն` Երևանի քաղաքապետարանի կողմից դատական քննության ժամանակ անհավասար մոտեցում չցուցաբերելու վերաբերյալ որևէ ապացույց չի ներկայացվել դատարան: Ավելին, առաջին ատյանի դատարանը գրությամբ դիմել է քաղաքապետարանին տրամադրելու նշված փաստի վերաբերյալ տեղեկություններ, նշված տեղեկությունները դատարանին ներկայացնելու պատճառաբանությամբ Քաղաքապետարանի ներկայացուցչի միջնորդության հիման վրա դատական նիստը հետաձգվել է:

Հաջորդ դատական նիստերին Երևանի քաղաքապետարանը չի ներկայացրել նշված տեղեկությունները այն դեպքում, երբ վարչաիրավական հարաբերություններում ունենալով ապացուցման պարտականություն` դատավարության ընթացքում, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն, Երևանի քաղաքապետարանն ունեցել է ուղղակի պարտականություն` ապացուցելու ակտն ընդունելու համար հիմք հանդիսացող հանգամանքները:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով ինչպես առաջին ատյանի դատարանը, այնպես էլ Վերաքննիչ դատարանը իրավացիորեն հաստատված են համարել Երևանի քաղաքապետի կողմից նույնական մոտեցում չցուցաբերելու փաստը:

Նման փաստի հաստատված լինելու պայմաններում ակնհայտ է, որ Երևանի քաղաքապետի քննարկվող որոշման մասը հակասում է Օրենքի պահանջներին:

Ավելին, Օրենքի 7-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված է վարչական մարմնի հայեցողական լիազորությունը նույն ձևով իրականացնելու պարտականություն, և սույն գործով բացակայում է գերակա շահի առկայության պատճառով մեկ այլ հայեցողական որոշում ընդունելու մասին փաստը հաստատող ապացույցը: Հետևաբար, Երևանի քաղաքապետի կողմից չի պահպանվել նաև Օրենքի 7-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված պահանջը:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Երևանի քաղաքապետի 2006 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ 256-Ա որոշման 2-րդ կետը իրավաչափ չէ, և հետևաբար այն ենթակա է անվավեր ճանաչման դատարանի կողմից:

Ինչ վերաբերում է բողոքի այն փաստարկին, որ ՀՀ հողային օրենսգրքի համաձայն` պետության սեփականություն հանդիսացող հողամասերի վարձակալության իրավունքի տրամադրման նվազագույն ժամկետ սահմանված չէ, հետևապես Երևանի քաղաքապետը` որպես պետության անունից հանդես եկող մարմին, իրավասու է որոշելու հողամասի վարձակալության իրավունքի տրամադրման ժամկետը, ապա այն հիմնավոր է մասնակիորեն հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի համաձայն` պետական իշխանությունն իրականացվում է սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան` օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման հիման վրա:

Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:

Նշված սահմանադրական նորմը, ամրագրելով իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման սկզբունքը, միաժամանակ օրենսդրին հասցեագրել է հիմնարար առաքելություն` օրենքների հիման վրա որոշելու պետական մարմինների և դրանց պաշտոնատար անձանց իրավասությունը (լիազորությունը)` իշխանությունն իրականացնելիս:

Ինչպես վերը նշվեց, ՀՀ հողային օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` Երևանում պետության սեփականության հողամասերը վարձակալության իրավունքով տրամադրում է Երևանի քաղաքապետը: Նշված նորմով սպառիչ և հստակ սահմանված է այն մարմինը (պաշտոնատար անձը), որը լիազորված է որոշելու հողամասը վարձակալության տալու ժամկետը: Դատարանը, հանդիսանալով դատական իշխանություն իրականացնող մարմին, իրավասու չէ որոշել հողամասը վարձակալության տրամադրելու ժամկետը:

Սույն գործով նման որոշում դատարանի կողմից կարող էր կայացվել միայն այն դեպքում, երբ առկա կլիներ վարչական մարմնի ոչ թե հայեցողական լիազորություն, այլ օրենքի ուժով պարտադիր լիազորություն, որը կբացառեր նրա հայեցողությունը: Դատարանի կողմից կոնկրետ ժամկետի սահմանումը միջամտում է վարչական մարմնի հայեցողական լիազորությանը: Նման միջամտությունը թույլատրելի է միայն հայեցողական լիազորության իրավաչափության ստուգման տեսանկյունից:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում նշել, որ օրենսդիրը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 14-րդ հոդվածում ամրագրելով դատական ակտերի պարտադիր և կատարման ենթակա լինելը, 163-րդ հոդվածի 2-րդ մասում իրավունք է վերապահել դատարանին պարտադրելու համապատասխան մարմնին կամ պաշտոնատար անձին` ընդունելու քաղաքացու` օրենքով երաշխավորվող իրավունքները և (կամ) ազատությունները վերականգնող ակտ այն դեպքում, երբ քաղաքացու կամ իրավաբանական անձի խախտված իրավունքը չի կարող վերականգնվել միայն պետական մարմնի, տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրանց պաշտոնատար անձի` օրենքին հակասող ակտն անվավեր ճանաչելու միջոցով:

Տվյալ դեպքում միայն Երևանի քաղաքապետի որոշումը մասնակիորեն անվավեր ճանաչելով` չի վերականգնվում դիմողի իրավունքը, հետևաբար Երևանի քաղաքապետին դատարանը կարող է պարտադրել կայացնելու քաղաքացու խախտված իրավունքը վերականգնող ակտ:

Միաժամանակ ՀՀ Սահմանադրության 91-րդ և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 14-րդ հոդվածների ուժով վարչական մարմինը պարտավոր է հաշվի առնել դատարանի իրավական դիրքորոշումը, որի հիմքով դատարանը պարտավորեցնում է ընդունելու համապատասխան որոշում նրա հայեցողական լիազորության սահմաններում: Առանց այդ դիրքորոշումը հաշվի առնելու վարչական մարմինը չի կարող վերացնել իր հայեցողական լիազորության իրականացման ժամանակ թույլ տված սխալը և հետևաբար անձի խախտված իրավունքը:

Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանը հաշվի է առնում նաև վճռաբեկ բողոքի պատասխանին կցված Երևանի քաղաքապետի` 2006 թվականի նոյեմբերի 22-ի «Երևանի քաղաքապետի որոշումների հիման վրա կնքված վարձակալության պայմանագրի ժամկետների կանոնակարգման մասին» թիվ 2005-Ա որոշումը, որով Երևանի քաղաքապետը որոշել է իրականացնել իր հայեցողական լիազորությունն այլ ձևով` սահմանելով բոլորի համար առավել բարենպաստ պայմաններ:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքում նշված հիմքի մասնակի հիմնավոր լինելը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 226-րդ հոդվածի համաձայն, ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի վճիռը մասնակիորեն բեկանելու հիմք է հանդիսանում:

Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 236-րդ հոդվածի առաջին մասի 4-րդ կետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու` Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն քաղաքացիական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 236-239-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Երևանի քաղաքապետարանի վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 2006 թվականի դեկտեմբերի 21-ի թիվ 06-3175 վճռի` Երևան քաղաքի Տերյան փողոցի 89-րդ հասցեում գտնվող թիվ 12 և 13 ավտոտնակներով զբաղեցված հողամասի վարձակալության պայմանագրի ժամկետը հինգ տարի սահմանելու մասը և այդ մասով դատական ակտը փոփոխել.

Պարտավորեցնել Երևանի քաղաքապետին կայացնելու Արթուր Խաչատրյանի խախտված իրավունքը վերականգնող ակտ:

2. ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի վճիռը մնացած մասով թողնել օրինական ուժի մեջ:

3. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ` Հ. ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ` Ա. ՄԿՐՏՈՒՄՅԱՆ Վ. ԱԲԵԼՅԱՆ Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆ Ս. ԳՅՈՒՐՋՅԱՆ Է. ՀԱՅՐԻՅԱՆ Ս. ՍԱՐԳՍՅԱՆ