100.0756.160905
ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ
«16» 09 2005 Թ.
ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 10005372
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ ՀՐԱՄԱՆ
15 օգոստոսի 2005 թվականի N 756-Ն
«ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՀԻԳԻԵՆԻԿ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ ԸՍՏ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՎՆԱՍԱԿԱՐ ԵՎ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԻ, ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ԾԱՆՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԼԱՐՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ» N 2.2-002-05 ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ԵՎ ՆՈՐՄԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
Հիմք ընդունելով «Հայաստանի Հանրապետության բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովման մասին» օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետը`
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ`
1. Հաստատել «Աշխատանքի հիգիենիկ դասակարգումը ըստ արտադրական միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոնների, աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության ցուցանիշների» N 2.2-002-05 սանիտարական կանոնները և նորմերը (կցվում է):
(1-ին կետը փոփ. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
2. (2-րդ կետն ուժը կորցրել է 18.05.2022 թիվ 31-Ն հրաման)
(նախաբանը փոփ. 18.05.2022 թիվ 31-Ն հրաման)
(վերնագիրը փոփ. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
--------------------------------------------------------------------
ԻՐՏԵԿ - 21.12.12 թիվ 20-Ն հրամանին կից տրված է սույն որոշմամբ հաստատված
կանոնների ու նորմերի փոփոխություններով հանդերձ խմբագրված տարբերակը,
սակայն հրամանով չի նախատեսված այն նոր խմբագրությամբ շարադրելու
նորմ: Այս իսկ պատճառով կանոններն ու նորմերը նոր խմբագրությամբ չի
շարադրվել, կատարվել են միայն հրամանով նախատեսված փոփոխություններն
ու լրացումները:
Հրամանով կամ պետք է հավելվածը շարադրվեր նոր խմբագրությամբ կամ
դրանում կատարվեին փոփոխություններ և լրացումներ:
--------------------------------------------------------------------
Հաստատված է`
ՀՀ առողջապահության նախարարի
2005 թ. օգոստոսի 15-ի
N 756-Ն հրամանով
ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐ ԵՎ ՆՈՐՄԵՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՀԻԳԻԵՆԻԿ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ ԸՍՏ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՎՆԱՍԱԿԱՐ ԵՎ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԻ, ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ԾԱՆՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԼԱՐՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ N 2.2-002-05
1. Ընդհանուր դրույթներ և կիրառման ոլորտ
1.1. Սույն սանիտարական կանոնները և նորմերը (այսուհետ` Կանոններ) սահմանում են աշխատանքի հիգիենիկ դասակարգումը ըստ արտադրական միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոնների, աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության ցուցանիշների:
1.2. Սույն Կանոնները կիրառվում են աշխատատեղերում աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ բնութագրման և գնահատման համար, նպատակ ունենալով սահմանել մասնագիտական ռիսկերի հիգիենիկ չափանիշները և սանիտարահիգիենիկ միջոցառումների գերակայությունները:
1.3. Սույն Կանոնները պարտադիր են բոլոր ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց համար` անկախ սեփականության ձևից:
1.4. (1.4-րդ կետն ուժը կորցրել է 18.05.2022 թիվ 31-Ն հրաման)
2. Սույն Կանոններում օգտագործվող տերմիններ և սահմանումներ
. Աշխատանքի հիգիենա - կանխարգելիչ բժշկություն է, ուսումնասիրում է աշխատանքի բնույթը և պայմանները, նրանց ազդեցությունը մարդու առողջության վրա, մշակում է արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի վնասակար և վտանգավոր գործոնների ազդեցության կանխարգելմանն ուղղված գիտական հիմքեր և գործնական միջոցառումներ:
. Աշխատանքի պայմաններ - աշխատանքային գործընթացի և արտադրական միջավայրի գործոնների համակցությունն է, որտեղ իրականացվում է մարդու գործունեությունը:
. Վնասակար արտադրական գործոն - աշխատանքային միջավայրի և գործընթացի գործոն է, որի ազդեցությունը աշխատողի վրա որոշակի պայմաններում կարող է առաջացնել աշխատունակության ժամանակավոր կամ կայուն իջեցում, մասնագիտական հիվանդություն:
Աշխատանքային միջավայրի գործոնները դասակարգվում են`
Ֆիզիկական գործոններ`
- օդի ջերմաստիճան, խոնավություն, շարժման արագություն, ջերմային ճառագայթում,
- ոչ իոնացնող ճառագայթում` էլեկտրաստատիկ, հաստատուն մագնիսական, ռադիոհաճախականության միջակայքի էլեկտրամագնիսական, արտադրական հաճախականության (50 Հց) էլեկտրական և մագնիսական դաշտեր, օպտիկական միջակայքի էլեկտրամագնիսական ճառագայթում (այդ թվում` լազերային և ուլտրամանուշակագույն),
- իոնացնող ճառագայթում,
- արտադրական աղմուկ, ուլտրաձայն, ինֆրաձայն,
- թրթռում (տեղային, ընդհանուր),
- աերոզոլներ (փոշիներ) ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայությամբ,
- լուսավորում - բնական, արհեստական (անբավարար լուսավորվածություն, ուղիղ և անդրադարձող շլացնող փայլ, լուսավորության բաբախում):
Քիմիական գործոններ - այդ թվում` կենսաբանական բնույթի որոշ նյութեր (անտիբիոտիկներ, վիտամիններ, հորմոններ, ֆերմենտներ, սպիտակուցային պատրաստուկներ) ստացված քիմիական սինթեզով և/կամ որոնց հսկողության համար օգտագործվում են քիմիական անալիզի մեթոդներ:
Կենսաբանական գործոններ - պատրաստուկներում պարունակվող մանրէներ, կենդանի բջիջներ և սպորներ, պաթոգեն մանրէներ:
Աշխատանքային գործընթացի գործոններ.
Աշխատանքի ծանրություն - աշխատանքային գործընթացի բնութագիր, արտացոլում է ծանրաբեռնվածությունը առավելապես հենաշարժական ապարատի և օրգանիզմի գործունեությունը ապահովող ֆունկցիոնալ համակարգի վրա (սիրտ-անոթային, շնչառական և այլն): Աշխատանքի ծանրությունը բնութագրվում է ֆիզիկական դինամիկ ծանրաբեռնվածությամբ, բարձրացվող և տեղափոխվող բեռի զանգվածով, աշխատողի նույնանման շարժումների ընդհանուր թվով, ստատիկ ծանրաբեռնվածության մեծությամբ, աշխատանքային դիրքով, տարածության մեջ տեղաշարժումներով:
Աշխատանքի լարվածություն - աշխատանքային գործընթացի բնութագիր, արտացոլում է ծանրաբեռնվածությունը առավելապես աշխատողի կենտրոնական նյարդային համակարգի, զգայական օրգանների, հուզական դաշտի վրա: Աշխատանքի լարվածությունը բնութագրող գործոններն են - մտավոր, զգայական, հուզական ծանրաբեռնվածություն և աշխատանքի ռեժիմ:
. Վտանգավոր արտադրական գործոն - միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի գործոն է, որը կարող է պատճառ լինել սուր հիվանդության առաջացման կամ առողջության հանկարծակի վատացման և/կամ մահվան: Որոշ արտադրական վնասակար գործոններ, կախված նրանց քանակական բնութագրից և ազդեցության տևողությունից, կարող են վերածվել վտանգավորի:
. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ նորմատիվները (սահմանային թույլատրելի խտություններ` հետագայում ՍԹԽ, սահմանային թույլատրելի մակարդակներ` հետագայում ՍԹՄ) - վնասակար արտադրական գործոնների մակարդակներ են, որոնք ամենօրյա (բացի հանգստյան օրերից) աշխատանքի դեպքում, բայց ոչ ավելի 40 ժամից մեկ շաբաթում, ամբողջ աշխատանքային ստաժի ընթացքում չպետք է առաջացնեն ժամանակակից հետազոտության մեթոդներով հայտնաբերվող հիվանդություններ, կամ առողջության վիճակի շեղումներ աշխատանքի ընթացքում կամ ներկա և հաջորդ սերունդների կյանքի հետագա տարիներին: Հիգիենիկ նորմատիվների պահպանումը չի բացառում առողջության վիճակի խանգարումները բարձր զգայնությամբ անձանց մոտ:
. Էքսպոզիցիա - վնասակար գործոնի ազդեցության ինտենսիվության և տևողության քանակական բնութագիրն է:
. Մասնագիտական ռիսկ - առողջության խանգարման (ախտահարման) հավանականության մեծությունն է, հաշվի առնելով արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի գործոնների անբարենպաստ ազդեցության հետևանքների ծանրությունը: Մասնագիտական ռիսկի գնահատումը կատարվում է հաշվի առնելով վնասակար գործոնների էքսպոզիցիայի մեծությունները, աշխատողների առողջական վիճակի և աշխատունակության կորստի ցուցանիշները:
. Պաշտպանություն ժամանակով - աշխատողների վրա արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի անբարենպաստ գործոնների վնասակար ազդեցության նվազեցում` նրանց ազդեցության ժամանակի կրճատման հաշվին:
. Կանոնակարգված լրացուցիչ ընդմիջում - արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի վնասակար գործոնների ազդեցության պայմաններում աշխատելիս աշխատանքային հերթափոխի ընթացքում լրացուցիչ ընդմիջում:
. Առողջություն - ֆիզիկական, մտավոր և սոցիալական լիակատար բարեկեցության վիճակ, և ոչ թե միայն հիվանդության կամ ֆիզիկական արատի բացակայություն:
. Մասնագիտական հիվանդություն - հիվանդություն, որի առաջացման որոշիչ դերը պատկանում է արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի անբարենպաստ գործոնների ազդեցությանը:
. Հիգիենիկ չափանիշներ - ցուցանիշներ են, որոնք թույլ են տալիս գնահատել արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի չափորոշիչների շեղման աստիճանը գործող հիգիենիկ նորմատիվներից: Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը հիմնված է նշված շեղումների տարբերակման սկզբունքի վրա:
. Փոշային ծանրաբեռնվածություն - (ՓԾ) աշխատողի շնչական օրգանի վրա փոշու գումարային էքսպոզիցիոն դոզայի իրական կամ ենթադրվող մեծությունն է, որը ներշնչում է աշխատողը գործոնի հետ մասնագիտական շփման փաստացի կամ ենթադրվող ողջ ժամանակահատվածում:
. ՄՋԾ ցուցիչ - էմպիրիկ ինտեգրալ ցուցանիշ է (արտահայտված oC-ով), արտացոլում է օդի ջերմաստիճանի, նրա շարժման արագության, խոնավության և ջերմաճառագայթման զուգակցված ազդեցությունը մարդու ջերմափոխանակության վրա:
. Սառեցնող միկրոկլիմա - միկրոկլիմայի չափորոշիչների զուգակցում, որի դեպքում օրգանիզմի ջերմափոխանակության փոփոխությունները հյուսվածքների մակերեսային և խորանիստ շերտերի ջերմաստիճանի իջեցման արդյունքում հանգեցնում են օրգանիզմում ջերմության ընդհանուր կամ տեղային դեֆիցիտի (> 0,87 կՋոուլ/կգ):
. Տաքացնող միկրոկլիմա - միկրոկլիմայի չափորոշիչների զուգակցում, երբ առկա է շրջակա միջավայրի հետ մարդու ջերմափոխանակության խանգարում, օպտիմալ մեծության վերին սահմանից բարձր (0,87 կՋոուլ/կգ) ջերմության կուտակումով օրգանիզմում և/կամ ջերմային բալանսի ընդհանուր կառուցվածքում քրտինքի գոլորշիացմամբ ջերմակորստի մեծացումով (30%) ընդհանուր կամ տեղային ոչ բարեհարմար ջերմազգացողությամբ:
3. Արտադրական կազմակերպություններին և սենքերին ներկայացվող ընդհանուր
հիգիենիկ պահանջներ
3.1. Արտադրական կազմակերպությունների սենքերին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ են`
1) Արտադրական կազմակերպություններում արտադրական սենքի ծավալը մեկ աշխատողի համար կազմում է առնվազն 15 մ3 (խորանարդ մետր), ընդ որում սենքի բարձրությունը` 3 մ-ից ոչ պակաս, աշխատանքային մակերեսը` առնվազն 5 մ2 (քառակուսի մետր),
2) Արտադրական սենքի հատակի մակերեսը լինում է հարթ` ենթակա հեշտ մաքրման` քիմիական նյութերի և արտադրական փոշու կուտակումը կանխելու նպատակով,
3) Հատակի վրայով պարբերաբար կամ մշտական արտադրական հեղուկների հոսքի դեպքում հատակի կառուցվածքն ապահովում է թեքությունը դեպի հեղուկների հեռացման հատականցքը (տրապը) կամ ջրահեռացման ուղին:
(3.1-ին կետը փոփ. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
3.2 Արտադրական սենքերում իրականացվում են ջեռուցում, օդափոխում և օդի լավորակում.
1) Կազմակերպությունների ստորաբաժանումներում, որտեղ բացակայում են արտադրական միջավայրի վնասակար (քիմիական, կենսաբանական) գործոնները, ապահովվում են միայն բնական օդափոխանակությամբ,
2) Կազմակերպություններում արտադրական միջավայրի աշխատանքային գոտու օդում առաջացող` վնասակարության բոլոր դասերին պատկանող, քիմիական նյութերի և միացությունների` գազերի, գոլորշիների, աերոզոլների և փոշու, անջատումով ընթացող տեխնոլոգիական գործընթացների ստորաբաժանումներն ապահովվում են ներհոս և/կամ արտաձիգ մեխանիկական օդափոխության համակարգերով,
3) Կենդանական և բուսական ծագմամբ հումքի օգտագործմամբ, դրանցից առաջացող փոշու արտանետմամբ, ինչպես նաև վարակիչ հիվանդությունների հարուցիչների հետ շփմամբ կատարվող աշխատանքների ստորաբաժանումներն ապահովվում են ներհոս և/կամ արտաձիգ մեխանիկական օդափոխության համակարգերով,
4) Սույն Նորմերի 3.2-րդ կետի 2-րդ և 3-րդ ենթակետերում քիմիական և կենսաբանական նյութերի գործածմամբ աշխատատեղերում, բացի ներհոս և/կամ արտաձիգ մեխանիկական օդափոխության համակարգից, բաց տեխնոլոգիական գործընթաց իրականացնող սարքեր-սարքավորումներն ապահովվում են տեղային արտաձիգ օդափոխության համակարգով,
5) Սույն Նորմերի 3.2-րդ կետում օդափոխությանը ներկայացվող պահանջները չեն տարածվում այնպիսի տեխնոլոգիական գործընթացների վրա, որոնց տեխնոլոգիական կանոնակարգով նախատեսված են այլ պայմաններ:
(3.2-րդ կետը փոփ. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
3.3 Մշտական և ոչ մշտական աշխատատեղերով սենքերն ապահովվում են արհեստական, բնական և/կամ համատեղված լուսավորմամբ.
1) Արտադրական սենքերում` ելնելով տեսողական աշխատանքի բնույթից և նշմարվող օբյեկտի նվազագույն կամ համարժեք չափից, լուսավորման ցուցանիշները սահմանվում են համապատասխան աղյուսակ 15-ի,
2) Համաարդյունաբերական սենքերում և կառուցվածքներում լուսավորման ցուցանիշները սահմանվում են համապատասխան աղյուսակ 16-ի,
3) Սույն Նորմերի 3.3 կետում լուսավորմանը ներկայացվող պահանջները չեն տարածվում այնպիսի տեխնոլոգիական գործընթացներով սենքերի վրա, որոնց տեխնոլոգիական կանոնակարգով նախատեսված են այլ պայմաններ:
(3.3-րդ կետը փոփ. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
3.4. Աշխատանքային գոտու օդում ուժեղ ազդող թունավոր նյութերի առկայության մասին ձայնային ազդանշանման համար արտադրական սենքերը և պահեստարանները պետք է սարքավորվեն ավտոմատ ինդիկատորային համակարգով (հավելված թիվ 7):
3.5. Կազմակերպություններում աշխատողների սանիտարակենցաղային պայմանները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2012 թվականի սեպտեմբերի 19-ի N 15-Ն հրամանով հաստատված «Կազմակերպություններում աշխատողների սանիտարակենցաղային սենքերի» N 2.2.8-003-12 սանիտարական կանոնների և նորմերի պահանջներին:
(3.5-րդ կետը լրաց. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
3.6. Կազմակերպություններում աշխատանքային գոտու օդում քիմիական նյութերի առավելագույն և միջին հերթափոխային սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիաները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2010 թվականի դեկտեմբերի 6-ի N 27-Ն հրամանով հաստատված «Կազմակերպությունների աշխատատեղերում աշխատանքային գոտու օդում քիմիական նյութերի սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիաները» N 2.2.5-004-10 սանիտարական կանոնների և նորմերի պահանջներին:
(3.6-րդ կետը լրաց. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
3.7. Անհատական էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենա (համակարգիչ) շահագործող ծրագրավորողների, օպերատորների, ճարտարագետների և այլ աշխատողների աշխատանքի պայմաններին և աշխատատեղերում էլեկտրամագնիսական դաշտին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջները սահմանված են Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2010 թվականի սեպտեմբերի 24-ի N 19-Ն հրամանով հաստատված «Կազմակերպություններում էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների (համակարգիչների) անվտանգ շահագործման և օգտագործման» N 2.2.4-015-10 սանիտարական կանոններով և նորմերով:
(3.7-րդ կետը լրաց. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
3.8. Խմելու ջրի որակը կանոնակարգվում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2002 թվականի դեկտեմբերի 25-ի N 876 հրամանով հաստատված «Խմելու ջուր: Ջրամատակարարման կենտրոնացված համակարգերի ջրի որակին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ որակի հսկողություն» N 2-III-Ա2-1 սանիտարական նորմերի և կանոնների պահանջներին համապատասխան:
(3.8-րդ կետը լրաց. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
4. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ չափանիշները և դասակարգումը ըստ
վտանգավորության և վնասակարության աստիճանի
4.1. Աշխատանքի պայմանների դասակարգման սկզբունքները
4.1.1. Ելնելով հիգիենիկ չափանիշներից, աշխատանքի պայմանները ստորաբաժանվում են 4 կարգի` օպտիմալ, թույլատրելի, վնասակար և վտանգավոր.
. աշխատանքի օպտիմալ պայմաններ (1-ին կարգ) - պահպանվում է աշխատողների առողջությունը և ստեղծված են նախադրյալներ աշխատունակության բարձր մակարդակի ապահովման համար,
. աշխատանքի թույլատրելի պայմաններ (2-րդ կարգ) - բնութագրվում է արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի գործոնների այնպիսի մակարդակներով, որոնք չեն գերազանցում աշխատատեղի համար սահմանված հիգիենիկ նորմատիվները,
. աշխատանքի վնասակար պայմաններ (3-րդ կարգ) - բնութագրվում է հիգիենիկ նորմատիվները գերազանցող և աշխատողի առողջական վիճակի վրա անբարենպաստ ազդեցություն ունեցող վնասակար արտադրական գործոնների առկայությամբ: Ըստ հիգիենիկ նորմատիվների գերազանցման աստիճանի վնասակար աշխատանքի պայմանները ստորաբաժանվում են չորս աստիճանի,
. աշխատանքի վտանգավոր (արտակարգ) պայմաններ (4-րդ կարգ) - բնութագրվում է արտադրական գործոնների մակարդակներով, որոնց ազդեցությունը աշխատանքային հերթափոխի ընթացքում (կամ նրա մի մասում) ստեղծում է սուր մասնագիտական ախտահարումների զարգացման ռիսկ և սպառնալիք կյանքի համար.
4.1.2. Աշխատանքը վտանգավոր (արտակարգ) աշխատանքի պայմաններում արգելվում է, բացառությամբ ՀՀ Օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում.
4.1.3. Աշխատատեղերում, արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի վնասակար և վտանգավոր գործոնների տեսակներով պայմանավորված, աշխատողներն օգտագործում են պաշտպանական հագուստ, լսողական, տեսողական և շնչառական օրգանների, ոտքերի, ձեռքերի և գլխի պաշտպանության միջոցներ, որոնք ընտրվում են ըստ իրենց պաշտպանական, բժշկահիգիենիկ և օգտագործման ցուցանիշների`
1) Ներառում են պիտանիության ժամկետների, պահպանման, օգտագործման, սպասարկման և որակի հսկողության վերաբերյալ մատակարարի ցուցումներ կամ արտադրող կազմակերպության հրահանգներ,
2) ՈՒնենում են աղմուկի մակարդակի նվազեցման ցուցանիշ և/կամ մակնշվածք,
3) Լինում են հրակայուն` ջերմային ճառագայթումից պաշտպանության համար աշխատանքային պայմաններում ինքնահրկիզման վտանգը կանխելու նպատակով,
4) Ապահովում են ցրտից մարմնի պաշտպանված մասի (ներառյալ մատների և մատների ծայրերի) ջերմամեկուսացումը և մեխանիկական ամրությունը,
5) Ապահովում են աշխատողների շնչառական օրգանների պաշտպանության նպատակով աշխատատեղերից և աշխատանքային գոտու օդից վնասակար քիմիական նյութերի, միացությունների և արտադրական փոշու նվազագույն ներթափանցումը օրգանիզմ:
(4.1.3-րդ կետը փոփ. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
4.1.4. Արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի վնասակար և վտանգավոր գործոնների ազդեցությանը ենթարկվող աշխատողները ենթակա են նախնական (աշխատանքի ընդունվելիս) և պարբերական (աշխատանքի ընթացքում) բժշկական զննության Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2004 թվականի հուլիսի 15-ի «Արտադրական միջավայրում և աշխատանքային գործընթացի վնասակար ու վտանգավոր գործոնների ազդեցությանը ենթարկվող բնակչության առանձին խմբերի առողջական վիճակի պարտադիր նախնական (աշխատանքի ընդունվելիս) և պարբերական բժշկական զննության անցկացման կարգը, գործոնների, կատարվող աշխատանքների բնույթի, զննության ծավալի, բժշկական հակացուցումների ցանկերը և աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ բնութագրման կարգը հաստատելու մասին» N 1089-Ն որոշմամբ հաստատված Կարգին համապատասխան.
(4.1.4-րդ կետը փոփ. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
4.1.5. Աշխատանքի պայմանների աստիճանավորումը ըստ հիգիենիկ նորմատիվներից արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի առկա գործոնների շեղման աստիճանի, ներկայացված է 18-րդ բաժնում (աղյուսակներ 1-13):
5. Աշխատանքի պայմանների գնահատման հիգիենիկ չափանիշները քիմիական
գործոնների ազդեցության դեպքում
5.1. Ըստ քիմիական գործոնի մակարդակի աշխատանքի պայմանների դասումը վտանգավորության և վնասակարության կարգին իրականացվում է համաձայն աղյուսակ 1-ի:
5.2. Աշխատանքի պայմանների վնասակարության աստիճանը սահմանվում է ըստ վնասակար նյութերի առավելագույն խտության և միջին հերթափոխային մեծության:
5.3. Աշխատանքային գոտու օդում նույնանման ազդեցությամբ գումարման արդյունքով մի քանի վնասակար նյութերի միաժամանակյա պարունակության դեպքում` վնասակարության աստիճանը որոշվում է յուրաքանչյուրի փաստացի խտության և նրանց ՍԹԽ-ի հարաբերությունների գումարով, որը չպետք է գերազանցի 1 միավորը: Վերջինս համապատասխանում է աշխատանքի թույլատրելի պայմաններին:
Վնասակար նյութերի զուգակցումների պոտենցման արդյունքի ժամանակ աշխատանքային գոտու օդում չափված խտությունների և նրանց ՍԹԽ-ի հարաբերությունների գումարը չպետք է գերազանցի այդ զուգակցումների համար սահմանված գործակիցը (Հավելված 2, մաս 2):
5.4. Աշխատանքային գոտու օդում 2 և ավելի տարատեսակ ազդեցությամբ վնասակար նյութերի միաժամանակյա պարունակության դեպքում աշխատանքի պայմանների վնասակարության կարգը ըստ քիմիական գործոնի սահմանվում է հետևյալ կերպ.
* ըստ նյութի, որի խտությունը համապատասխանում է վնասակարության առավել բարձր կարգին և աստիճանին,
* ցանկացած թվով նյութերի առկայությունը, որոնց մակարդակները համապատասխանում են 3.1 կարգին, չի մեծացնում աշխատանքի պայմանների վնասակարության աստիճանը,
* 3 և ավելի վնասակար նյութերի առկայությունը` 3.2 կարգի մակարդակներով, աշխատանքի պայմանները փոխադրում են հաջորդ վնասակարության աստիճանը - 3.3,
* 2 և ավելի վնասակար նյութերը` 3.3 կարգի մակարդակներով, աշխատանքի պայմանները փոխադրում են 3.4 կարգին:
Նույնանման օրինակով իրականացվում է 3.4 կարգից` 4-րդ կարգին փոխադրումը:
5.5. Եթե մեկ նյութը ունի մի քանի առանձնահատուկ ներգործություն (քաղցկեղածին, ալերգեն և այլն), աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է ըստ առավել բարձր վնասակարության աստիճանի:
5.6. Մաշկային ծածկույթները թափանցող և համապատասխան նորմատիվ ՍԹՄ ունեցող նյութերի հետ աշխատանքի ժամանակ աշխատանքի պայմանների կարգը սահմանվում է ըստ աղյուսակ 1-ի «վնասակար նյութեր 3-4 կարգի վտանգավորության» տողին համապատասխան: Մաշկով թափանցող առաջին կարգի վնասակարությամբ նյութերի համար օգտագործվում է նույն աղյուսակի «հակաուռուցքային դեղամիջոցներ, հորմոններ, էստրոգեններ» տողը:
6. Աշխատանքի պայմանների գնահատման հիգիենիկ չափանիշները կենսաբանական
բնույթի գործոնների ազդեցության դեպքում
6.1. Կենսաբանական գործոնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 2-ին համապատասխան:
6.2. Աշխատողի վրա մի քանի կենսաբանական գործոնների զուգակցված ազդեցությունը գնահատվում է համանման քիմիական գործոններին (կետ 5. 3):
7. Աշխատանքի պայմանների գնահատման հիգիենիկ չափանիշները ֆիբրոգեն
ազդեցության գերակայությամբ աերոզոլների ազդեցության դեպքում (ԱՖԱԳ)
7.1. Ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայությամբ աերոզոլների (այսուհետ ԱՖԱԳ) հետ շփման ժամանակ աշխատանքի պայմանների կարգը և վնասակարության աստիճանը որոշվում է, ելնելով ԱՖԱԳ-ի միջին հերթափոխային խտության մեծությունից և միջին հերթափոխային ՍԹԽ գերազանցման պատիկությունից (աղյուսակ 3):
7.2. Աշխատողների շնչական օրգանների վրա ԱՖԱԳ-ի ազդեցության գնահատման լրացուցիչ ցուցանիշ է հանդիսանում փոշային ծանրաբեռնվածությունը (այսուհետև ՓԾ) գործոնի հետ իրական կամ ենթադրվող շփման ողջ ժամանակահատվածում: Ֆիբրոգեն փոշու միջին հերթափոխային ՍԹԽ գերազանցման դեպքում ՓԾ հաշվարկը պարտադիր է:
7.3. ՓԾ աշխատողի շնչական օրգանի վրա (կամ բանվորների խմբի, եթե նրանք կատարում են նման օրինակ աշխատանք համանման պայմաններում) հաշվարկվում է ելնելով աշխատանքային գոտու օդում ԱՖԱԳ-ի միջին հերթափոխային փաստացի խտություններից, թոքային օդափոխության ծավալից (կախված աշխատանքի ծանրությունից), և փոշու հետ շփման տևողությունից.
ՓԾ = K x N x T x Q, որտեղ`
K - աշխատողի շնչական գոտում փոշու միջին հերթափոխային փաստացի խտությունն է մգ/մ3,
N - աշխատանքային հերթափոխերի թիվը օրացուցային տարում,
T - ԱՖԱԳ-ի հետ շփման տարիների քանակը,
Q- Թոքային օդափոխության ծավալը հերթափոխում - մ3:
ՓԾ կարելի է հաշվարկել փոշու հետ շփման աշխատանքի ցանկացած շրջանում փաստացի կամ ենթադրվող մեծության ստացման համար:
7.4. Ըստ աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության թոքային օդափոխության ծավալը հերթափոխում կազմում է`
1 ա և 1 բ կարգի աշխատանքների համար` 4 մ3,
1 ա և 2-րդ բ կարգի աշխատանքների համար` 7 մ3,
3-րդ կարգի աշխատանքների համար` 10 մ3:
ՓԾ ստացված փաստացի տվյալները համեմատվում են ՓԾ ստուգիչ մեծությունների հետ, որի արժեքը հաշվարկվում է կախված փաստացի կամ ենթադրվող աշխատանքային ստաժից, փոշու ՍԹԽ-ից և աշխատանքի կարգից կետ 7.3-ին համապատասխան:
ՓԾ ստուգիչ մակարդակը (ՍՓԾ) գործոնի հետ մասնագիտական շփման ողջ շրջանում ձևավորված փոշային ծանրաբեռնվածությունն է, փոշու միջին հերթափոխային ՍԹԽ պահպանման պայմաններում:
ՍՓԾ = ՍԹԽ x N x T x Q, որտեղ
ՍԹԽ - փոշու միջին հերթափոխային սահմանային թույլատրելի խտությունն է աշխատողի շնչական գոտում` մլգ/մ3,
N - աշխատանքային հերթափոխերի թիվը օրացուցային տարում,
T - ԱՖԱԳ-ի հետ շփման տարիների քանակը,
Q- Թոքային օդափոխության ծավալը հերթափոխում - մ3:
7.5. Փաստացի ՓԾ ստուգիչ մակարդակին համապատասխանելու դեպքում աշխատանքի պայմանները դասվում են թույլատրելի կարգին:
7.6. Ստուգիչ ՓԾ գերազանցման պատիկությունը մատնանշում է ըստ տվյալ գործոնի աշխատանքի պայմանների վնասակարության կարգը (աղյուսակ 3):
8. Թրթռաձայնային գործոնների ազդեցության հիգիենիկ չափանիշներ
8.1. Աղմուկի, թրթռման, ինֆրաձայնի և ուլտրաձայնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 4-ին համապատասխան:
8.2. Աշխատանքի պայմանների վնասակարության աստիճանը թրթռաձայնային գործոնների ազդեցության ժամանակ սահմանվում է հաշվի առնելով նրանց ժամանակային բնութագրերը:
9. Աշխատանքի պայմանների կարգի որոշումը արտադրական աղմուկի ազդեցության
դեպքում
9.1. Աղմուկի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 4-ին համապատասխան:
9.2. Աշխատողի վրա մշտական աղմուկի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է աղմուկի մակարդակի չափումների արդյունքների հիման վրա դԲԱ-ով ըստ աղմկաչափի «A» սանդղակի «դանդաղ» ժամանակային բնութագրի վրա:
9.3. Աշխատողի վրա ոչ մշտական աղմուկի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է աղմուկի համարժեքային մակարդակի չափման արդյունքների հիման վրա:
9.4. Հերթափոխի ընթացքում աշխատողի վրա տարբեր ժամանակային (մշտական, ոչ մշտական-տատանվող, ընդհատվող, ազդակային) և սպեկտրալ (լայնաշերտ, երանգային) բնութագրերով զանազան զուգակցումներով աղմուկի ազդեցության դեպքում չափվում կամ հաշվարկվում է ձայնի համարժեքային մակարդակը:
10. Աշխատանքի պայմանների վնասակարության աստիճանի որոշումը արտադրական
թրթռման ազդեցության դեպքում
10.1. Թրթռման ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 4-ին համապատասխան:
10.2. Աշխատողների վրա մշտական թրթռման (ընդհանուր, տեղային) ազդեցության հիգիենիկ գնահատման համար չափվում կամ հաշվարկվում է թրթռաարագության ճշտված մակարդակը դԲ-ով:
10.3. Աշխատողների վրա ոչ մշտական թրթռման (ընդհանուր, տեղային) ազդեցության հիգիենիկ գնահատումը կատարվում է ըստ նորմավորվող չափորոշիչների համարժեքային (ըստ էներգիայի) մակարդակի:
Այդ դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատման համար չափվում կամ հաշվարկվում է թրթռաարագության համարժեքային ճշտված մակարդակը դԲ-ով:
10.4. Աշխատանքային օրվա ընթացքում (հերթափոխում) աշխատողների վրա, ինչպես մշտական, այնպես և ոչ մշտական թրթռման (ընդհանուր, տեղային) ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատման համար չափվում կամ հաշվարկվում է թրթռաարագության համարժեքային ճշտված մակարդակը դԲ-ով, հաշվի առնելով նրանց ազդեցության տևողությունը:
11. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ինֆրաձայնի ազդեցության դեպքում
11.1. Ինֆրաձայնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 4-ին համապատասխան:
11.2. Աշխատողների վրա մշտական ինֆրաձայնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է ձայնային ճնշման մակարդակի չափման արդյունքների հիման վրա ըստ «գծային» սանդղակի, դԲգծ-ով:
11.3. Աշխատողների վրա ոչ մշտական ինֆրաձայնի ազդեցության ժամանակ աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է ձայնային ճնշման համարժեքային (ըստ էներգիայի) ընդհանուր (գծային) մակարդակի չափման կամ հաշվարկման արդյունքների հիման վրա դԲգծ.համ:
11.4. Աշխատանքային օրվա (հերթափոխի) ընթացքում աշխատողների վրա ինչպես մշտական, այնպես և ոչ մշտական ինֆրաձայնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատման համար չափվում կամ հաշվարկվում է ձայնային ճնշման համարժեքային ընդհանուր մակարդակը (դԲգծ.համ.) հաշվի առնելով նրանց ազդեցության տևողությունը:
12. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ուլտրաձայնի ազդեցության դեպքում
12.1. Աշխատողների վրա օդային ուլտրաձայնի ազդեցության դեպքում` 20.0 Հց-ից մինչև 100.0 կՀց հաճախականությամբ տատանումների տիրույթում, աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է ձայնային ճնշման մակարդակի չափման արդյունքներով:
12.2. Հպումային ուլտրաձայնի ազդեցության դեպքում` 20 կՀց-ից մինչև 100.0 մգՀց հաճախականությամբ տատանումների տիրույթում, աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է թրթռաարագության (մ/վրկ) առավելագույն արժեքի չափման արդյունքով կամ նրա լոգարիթմական մակարդակով (դԲ):
13. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ըստ միկրոկլիմայի ցուցանիշների
13.1. Աշխատանքի պայմանների դասումը վնասակարության և վտանգավորության այս կամ այն կարգին ըստ միկրոկլիմայի (սառեցնող և տաքացնող) ցուցանիշների կատարվում է 5-8 աղյուսակներին համապատասխան:
13.2. Սենքում (անկախ տարվա շրջանից), ինչպես նաև բաց տարածքում տարվա տաք եղանակին տաքացնող միկրոկլիմայի գնահատման համար օգտագործվում է միջավայրի ջերմային ծանրաբեռնվածության ինտեգրալ ցուցանիշը (այսուհետ` ՄՋԾ):
13.3 Աղյուսակ 6-ում բերված են ՄՋԾ ցուցիչի մեծությունները ամառային թեթև հագուստի կոմպլեկտ հագած մարդու նկատմամբ:
13.4. Միկրոկլիմայի օպտիմալ արժեքի և թույլատրելիի վերին սահմանի գնահատման համար կարող են օգտագործվել ինչպես նրա առանձին բաղկացուցիչները, այնպես և ՄՋԾ ցուցիչը (եթե ջերմային ճառագայթումը <= 1000="" վտ/մ2)="" աղյուսակներ="" 5-ին="" և="" 6-ին="">
13.5. Մարդու մարմնի` <= 25%="" մակերեսի="" ջերմային="" ճառագայթահարման="" (1000="" վտ/մ2-ն="" գերազանցող)="" դեպքում="" աշխատանքի="" վնասակար="" պայմանները="" բնութագրվում="" են="" որպես="" վնասակար="" և="" վտանգավոր,="" նույնիսկ="" եթե="" մջծ="" ցուցիչը="" ունի="" թույլատրելի="" չափորոշիչներ="" (աղյ.="" 5):="" այդ="" դեպքում="" աշխատանքի="" պայմանների="" կարգը="" որոշվում="" է="" ըստ="" ամենաարտահայտված="" ցուցանիշի`="" մջծ="" ինդեքսի="" կամ="" ջերմային="" ճառագայթման="" (աղյուսակ="" 5="" -="">
* 100 Վտ/մ2-ուց բարձր մարդու մարմնի ճառագայթահարման դեպքում անհրաժեշտ է օգտագործել անհատական պաշտպանության միջոցներ (այդ թվում դեմքի և աչքերի):
* 5-րդ աղյուսակում բերված ինֆրակարմիր ճառագայթահարման մեծությունների դեպքում անընդհատ ճառագայթահարման և դադարների տևողության կանոնակարգումը պարտադիր է (համապատասխան հավելված 1, կետ 1.2-ի):
13.6. Տարվա տաք շրջանում բաց տարածքում աշխատելու դեպքում պետք է կողմնորոշվել 5-րդ և 6-րդ աղյուսակներում բերված միկրոկլիմայի չափորոշիչներով:
13.7. Սառեցնող միկրոկլիմայով արտադրական շենքերում աշխատանքի ժամանակ աշխատանքի պայմանների կարգը (ջերմային ճառագայթման բացակայության դեպքում) որոշվում է ըստ աղյուսակ 7-ի:
13.8. Սառեցնող միկրոկլիմայով արտադրական սենքերում աշխատանքի ժամանակ աշխատանքի պայմանների կարգը կարող է նվազեցվել (բայց ոչ ցածր 3.1 կարգից), աշխատանքի ռեժիմի և հանգստի պահպանման և աշխատողին համապատասխան ջերմամեկուսացմամբ հագուստով ապահովման պայմանով:
(13.8-րդ կետը փոփ. 18.05.2022 թիվ 31-Ն հրաման)
13.9. Սառեցնող միկրոկլիմայով և ջերմային ճառագայթման աղբյուրների առկայությամբ արտադրական սենքերում աշխատողների համար աշխատանքի պայմանների կարգը սահմանվում է ըստ «ջերմային ճառագայթում» ցուցանիշի (աղյ. 6), եթե նրա ինտենսիվությունը բարձր է 1000 Վտ/մ2-ից, 141-1000 Վտ/մ2 ջերմային ճառագայթման դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է օրգանիզմի վրա կոնկրետ ջերմային ճառագայթահարման ծանրաբեռնվածության որոշման հիմքի վրա:
13.10. Աշխատանքի պայմանների կարգը, տարվա ցուրտ շրջանում, բաց տարածքներում և չջեռուցվող սենքերում աշխատանքների ժամանակ որոշվում է ըստ աղյուսակ 8-ի: Ջերմաստիճանի մեծությունները բերված են համապատասխան ջերմամեկուսացմամբ հագուստի կոմպլեկտ հագած մարդու նկատմամբ` հաշվի առնելով միջին ծանրության աշխատանքների կատարումը և ցուրտ միջավայրում անընդհատ գտնվելու ժամանակի համապատասխան կանոնակարգումը (անընդհատ գտնվելու ժամանակը չպետք է գերազանցի 2 ժամից): Օդի շարժման արագությունը թույլատրելիից գերազանցելու դեպքում ջերմաստիճանի ցուցանիշը պետք է բարձրացվի 2.2 oC նրա արագության բարձրացման յուրաքանչյուր 1 մ/վրկ-ի համար: (-40 oC-ից ցածր օդի ջերմաստիճանի դեպքում անհրաժեշտ է շնչական օրգանների պաշտպանություն):
13.11. Հերթափոխի ընթացքում աշխատողի արտադրական գործունեությունը տարբեր միկրոկլիմաներում (տաքացնող և սառեցնող), իրականացվելու դեպքում անհրաժեշտ է այն գնահատել առանձին-առանձին:
15. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ըստ լուսային միջավայրի
ցուցանիշների
15.1. Աշխատանքի պայմանների գնահատումը ըստ «լուսավորման» գործոնի կատարվում է համաձայն աղյուսակ 9-ում բերված բնական և արհեստական լուսավորման ցուցանիշների:
15.2. Սենքում բնական լուսավորման և ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման միջոցների բացակայության դեպքում աշխատանքի պայմանները ըստ «բնական լուսավորում» ցուցանիշի դասվում են 3.2 կարգին, իսկ վերջինիս առկայության դեպքում` 3.1 կարգին:
15.3. Լուսավորման համակցված համակարգի դեպքում, եթե գումարային լուսավորվածությունը համապատասխանում է նորմերին, իսկ ընդհանուր լուսավորվածության բաղադրիչը ցածր է նորմատիվային մակարդակից, աշխատանքի պայմանները ըստ «արհեստական լուսավորում» ցուցանիշի դասվում են 3.1 կարգին:
15.4. «Անդրադարձող փայլ» ցուցանիշը որոշվում է օբյեկտների զանազանման և ուղղորդված, ցրված, խառը անդրադարձումով օժտված աշխատամակերեսների վրա աշխատանքի ժամանակ: Անդրադարձող փայլի շլացնող ազդեցության առկայության, օբյեկտների զանազանման տեսանելիության վատացման և տեսողության անբարեհարմարության դեպքում աշխատանքի պայմանները ըստ տվյալ ցուցանիշի դասվում են 3.1 կարգին:
15.5. «Պայծառության» ցուցանիշը որոշվում է, երբ առկա է դրա սահմանափակման անհրաժեշտության ցուցում:
15.6. «Պայծառության անհավասարաչափ տեղաբաշխման» ցուցանիշի հսկողությունը կատարվում է տեսաէկրանային սարքերով (ՏԷՍ) և անձնական էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաներով (ԱԷՀՄ) սարքավորված աշխատատեղերի համար: Այն ենթադրում է պայծառությունների փոխադարձ կապի որոշում աշխատամակերեսների (սեղան, փաստաթուղթ), ինչպես նաև աշխատամակերեսի և պատերի մակերեսների, սարքավորումների միջև:
15.7. Արհեստական լուսավորման առանձին ցուցանիշների կարգերը որոշելուց հետո (լուսավորվածություն, շլացման ցուցանիշ, լուսավորվածության բաբախման գործակից, անդրադարձող շլացնող փայլ, պայծառություն, պայծառության անհավասարաչափ տեղաբաշխում) կատարվում է վերջնական գնահատում ըստ «արհեստական լուսավորում գործոնի, վնասակարության ամենաբարձր աստիճանին պատկանող ցուցանիշի հիման վրա:
15.8. Եթե աշխատատեղը տեղադրված է մի քանի սենքերում, աշխատանքի պայմանների գնահատումը ըստ լուսային միջավայրի ցուցանիշների կատարվում է, հաշվի առնելով նրանցից յուրաքանչյուրում գտնվելու ժամանակը:
15.9. Աշխատանքի պայմանների գնահատումը ըստ լուսային միջավայրի ցուցանիշի կատարվում է «բնական» և «արհեստական» լուսավորման գնահատականների վնասակարության ամենաբարձր ցուցանիշի հիման վրա:
15.10 Արտադրական կազմակերպություններում և հասարակական շենքերում լուսավորման գործիքային չափման գործընթացն իրականացվում է համաձայն Հավելված 8-ի:
(15.10-րդ կետը լրաց. 16.10.13 թիվ 63-Ն հրաման)
16. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ չափանիշները ոչ իոնացնող
էլեկտրամագնիսական դաշտերի և ճառագայթման ժամանակ
16.1. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ոչ իոնացնող էլեկտրամագնիսական դաշտերի և ճառագայթման ազդեցության պայմաններում կատարվում է աղյուսակ 10-ին համապատասխան, իսկ օպտիկական տիրույթով ոչ իոնիզացնող ճառագայթումը (լազերային և ուլտրամանուշակագույն) ըստ աղյուսակ 11-ի:
16.2. Տարբեր հաճախականությունների տիրույթում մի քանի աղբյուրներից առաջացած ոչ իոնացնող էլեկտրամագնիսական դաշտերի և ճառագայթման միաժամանակյա ազդեցության դեպքում աշխատատեղի աշխատանքի պայմանների կարգը սահմանվում է ըստ այն գործոնի, որը ունի ամենաբարձր վնասակարության աստիճան: Այդ դեպքում, եթե արձանագրվում է ՍԹՄ-ի գերազանցում 2 և ավելի նորմավորվող հաճախականությունների տիրույթում, ապա վնասակարության աստիճանը մեծանում է 1-ով:
17. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ չափանիշները ըստ աշխատանքային
գործընթացի ծանրության և լարվածության
17.1. Աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության գնահատումը բերված է համապատասխանաբար 12-րդ և 13-րդ աղյուսակներում:
17.2. Ֆիզիկական աշխատանքի ծանրության գնահատումը կատարվում է աղյուսակ 12-ում բերված բոլոր ցուցանիշների հաշվառման հիման վրա: Այդ դեպքում սկզբից սահմանվում է յուրաքանչյուր չափված ցուցանիշի կարգը, իսկ աշխատանքի ծանրության վերջնական գնահատումը կատարվում է ամենաբարձր աստիճան ունեցող ցուցանիշով: 3.1. և 3.2. աստիճան ունեցող 2 և ավելի ցուցանիշների միաժամանակյա առկայության դեպքում աշխատանքի պայմանները ըստ աշխատանքային գործընթացի ծանրության գնահատվում են 1 աստիճանով բարձր և հետագայում համապատասխանաբար:
17.3. Աշխատանքի լարվածության ամենաբարձր աստիճանը համապատասխանում է 3.3. կարգին:
17.4. Աշխատողների օրգանիզմի ընդհանուր էներգածախսի ինտենսիվությամբ (Վտ-ով) պայմանավորված աշխատանքի կարգերը ստորաբաժանվում են համապատասխան աղյուսակ 14-ի:
(17.4-րդ կետը լրաց. 21.12.12 թիվ 20-Ն հրաման)
18. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ դասակարգման աղյուսակներ
Աղյուսակ 1
Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ աշխատատեղերի օդում քիմիական
բնույթի վնասակար նյութերի պարունակության (ՍԹԽ-ի
գերազանցում, անգամ)
._________________________________________________________________________.
| Վնասակար նյութեր | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
| |_____________________________________________________|
| |թույլա- | վնասակար |վտան- |
| |տրելի | |գավոր |
| |_________|___________________________________|_______|
| | 2 | 3.1 | 3.2 | 3.3 | 3.4 | 4 |
|___________________|_________|_______|________|________|_________|_______|
|1-2 կարգի |<= ս.թ.խ.|1.1-3.0|3.1-6.0="" |6.1-10="" |10.1-20.0|="">20.0 |
|վտանգավորության | | | | | | |
|վնասակար նյութեր, | | | | | | |
|բացառությամբ ստորև | | | | | | |
|թվարկվածների | | | | | | |
|___________________|_________|_______|________|________|_________|_______|
|3-4 կարգի |<= ս.թ.խ.|1.1-3.0|3.1-10.0|="">10.0 | | |
|վտանգավորության | | | | | | |
|վնասակար նյութեր, | | | | | | |
|բացառությամբ ստորև | | | | | | |
|թվարկվածների | | | | | | |
|___________________|_________|_______|________|________|_________|_______|
|Նյութեր, վտանգավոր |<= ս.թ.խ.|1.1-2.0|2.1-4.0="" |4.1-6.0="" |6.1-10.0="" |="">10.0 x|
|սուր թունավորման | | | | | | |
|զարգացման համար, | | | | | | |
|սուր և գրգռիչ | | | | | | |
|ազդեցության | | | | | | |
|մեխանիզմով | | | | | | |
|___________________|_________|_______|________|________|_________|_______|
|Քաղցկեղածիններ |<= ս.թ.խ.|1.1-3.0|3.1-6.0="" |6.1-10.0|="">10.0 | |
|___________________|_________|_______|________|________|_________|_______|
|Ալերգեններ |<= ս.թ.խ.|="" |1.1-3.0="" |3.1-10.0|="">10.0 | |
|___________________|_________|_______|________|________|_________|_______|
|Հակաուռուցքային | | | | | + | |
|դեղամիջոցներ, | | | | | | |
|հորմոններ | | | | | | |
|(էստրոգեններ) | | | | | | |
|___________________|_________|_______|________|________|_________|_______|
|Նարկոտիկ- | | | + | | | |
|անալգետիկներ | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
+ Աշխատատեղերի օդում անկախ վնասակար նյութերի խտություններից աշխատանքային պայմանները դասվում են տվյալ կարգին:
x Սուր ուղղորդված ազդեցության մեխանիզմով նյութերի համար նշված մակարդակների գերազանցումը կարող է հանգեցնել սուր, այդ թվում և մահացու թունավորման:
Աղյուսակ 2
Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ աշխատատեղերի օդում կենսաբանական
բնույթի վնասակար նյութերի պարունակության
._________________________________________________________________________.
| Վնասակար նյութեր | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
| |____________________________________________________|
| |թույլատրելի | վնասակար |վտան- |
| | | |գավոր |
| |_________________|__________________________|_______|
| | 2 | 3.1 | 3.2 | 3.3 |3.4| 4 |
|____________________|_________________|_______|________|_____|___|_______|
|մանրէներ, մանրէների |<= ս.թ.խ.="" |1.1-3.0|3.1-10.0|="">10.0| | |
|կենդանի բջիջներ և | | | | | | |
|սպորներ պարունակող | | | | | | |
|պատրաստուկներ | | | | | | |
|____________________|_________________|_______|________|_____|___|_______|
|Ախտածին մանրէներ |հատուկ վտանգավոր | | | | | + |
| |վարակներ | | | | | |
| |_________________|_______|________|_____|___|_______|
| |Այլ վարակային | | | + | | |
| |հիվանդությունների| | | | | |
| |հարուցիչներ | | | | | |
._________________________________________________________________________.
+ Անկախ աշխատանքային գոտում օդում վնասակար նյութի խտությունից աշխատանքի պայմանները դասվում են տվյալ կարգին:
Աղյուսակ 3
Աշխատանքի պայմանների կարգերը կախված աշխատանքային գոտու օդում
ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայությամբ աերոզոլների (ԱՖԱԳ)
պարունակությունից և շնչական օրգանների վրա փոշային
ծանրաբեռնվածությունից (ՍԹԽ և ՓԾԽ գերազանցման հաճախականությունը)
._________________________________________________________________________.
| Վնասակար նյութեր* | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
| |__________________________________________________|
| |թույլա- | վնասակար |վտան- |
| |տրելի | |գավոր |
| | | |(արտա- |
| | | |կարգ) **|
| |_________|_______________________________|________|
| | 2 | 3.1 | 3.2 | 3.3 | 3.4 | 4 |
|_________________________________________________________________________|
| ՍԹԽ գերազանցում, անգամ |
|_________________________________________________________________________|
|փոշու խտություն |<= ս.թ.խ.|1.1-2.0|2.1-5.0="" |5.1-10.0|="">10.0| |
|_________________________________________________________________________|
| ՓԾԽ գերազանցում, անգամ |
|_________________________________________________________________________|
|փոշային |<= փ.ծ.խ.|1.1-2.0|2.1-5.0="" |5.1-10.0|="">10.0| |
|ծանրաբեռնվածություն | | | | | | |
|(փ.ծ)* | | | | | | |
|______________________|_________|_______|________|________|_____|________|
|Փոշային |<= փ.ծ.խ.|1.1-1.5|1.6-3.0="" |3.1-5.0="" |="">5.0 | |
|ծանրաբեռնվածություն | | | | | | |
|ֆիբրոգեն ազդեցության | | | | | | |
|գերակայությամբ | | | | | | |
|փոշիների համար | | | | | | |
|(ս.թ.խ. 1 մլգ/մ3), | | | | | | |
|ինչպես նաև ասբեստ | | | | | | |
|պարունակող փոշու համար| | | | | | |
._________________________________________________________________________.
* բացառությամբ փոշիների, որոնք ունեն արտահայտված ֆիբրոգեն ազդեցություն և 1 մլգ/մ3 և ցածր ս.թ.խ., ինչպես նաև ասբեստ պարունակող փոշիների համար:
** 200-400 մլգ/մ3 խտությունները գերազանցող, հրդեհավտանգ և պայթյունավտանգ օրգանական փոշիներ:
Աղյուսակ 4
Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ աշխատատեղում աղմուկի, ընդհանուր
և տեղային թրթռման, ինֆրաձայնի և ուլտրաձայնի մակարդակների
._________________________________________________________________________.
| Գործոնի անվանում, ցուցանիշ, չափման | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
| միավոր |________________________________|
| |թույլա- | վնասակար |վտան- |
| |տրելի | |գավոր |
| | | |(արտա- |
| | | |կարգ) |
| |________|_______________|_______|
| | 2 |3.1|3.2|3.3|3.4| 4 |
|_________________________________________________________________________|
| ս.թ.մ-ի գերազանցում մինչև |
|_________________________________________________________________________|
|Աղմուկ, ձայնի համարժեքային մակարդակ, դԲԱ|<= ս.թ.մ|5="" |15="" |25="" |35="" |="">35 |
|________________________________________|________|___|___|___|___|_______|
|Տեղային թրթռում, վիբրոարագության |<= ս.թ.մ|3="" |6="" |9="" |12="" |="">12 |
|համարժեքային ուղղված մակարդակ, դԲ | | | | | | |
|________________________________________|________|___|___|___|___|_______|
|Ընդհանուր թրթռում, վիբրոարագության |<= ս.թ.մ|6="" |12="" |18="" |24="" |="">24 |
|համարժեքային ուղղված մակարդակ, դԲ | | | | | | |
|________________________________________|________|___|___|___|___|_______|
|Ինֆրաձայն. ձայնային ճնշման ընդհանուր |<= ս.թ.մ|5="" |10="" |15="" |20="" |="">20 |
|մակարդակ, դԲգծ | | | | | | |
|________________________________________|________|___|___|___|___|_______|
|ՈՒլտրաձայն օդային. ձայնային ճնշման |<= ս.թ.մ|10="" |20="" |30="" |40="" |="">40 |
|մակարդակ հաճախականությունների 1/3 | | | | | | |
|օկտավային շերտագծերում, դԲ | | | | | | |
|________________________________________|________|___|___|___|___|_______|
|ՈՒլտրաձայն հպման. վիբրոարագության |<= ս.թ.մ|5="" |10="" |15="" |20="" |="">20 |
|մակարդակ, դԲ | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ 5
Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ միկրոկլիմայի ցուցանիշների
արտադրական սենքերի համար` անկախ տարվա շրջանից և բաց տարածքների
համար` տարվա տաք շրջանում
._________________________________________________________________________.
|Ցուցանիշ | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
| |___________________________________________________________|
| |օպտիմալ |թույլա- | վնասակար |վտանգավոր |
| | |տրելի | |(արտակարգ)|
| |________|________|______________________________|__________|
| | 1 | 2 | 3.1 | 3.2 | 3.3 | 3.4 | 4 |
|_____________|________|________|_________________________________________|
|Օդի |ըստ Սան |ըստ Սան |Ըստ ՄՋԾ - ինդեքսի ցուցանիշի (տես աղյ. |
|ջերմաստիճան |Ն և Կ |Ն. և Կ.|6.), սառեցնող միկրոկլիմայով շենքերի |
|Co | | |համար, ըստ օդի ջերմաստիճանի: |
|_____________|________|________|_________________________________________|
|Օդի շարժման |ըստ Սան |ըստ Սան |Հաշվի է առնված ՄՋԾ - ինդեքսի ցուցանիշում |
|արագություն |Ն և Կ |Ն. և Կ.|(տես աղյ. 6.): Սառեցնող միկրոկլիմայի |
|մ/վրկ | | |գնահատման ժամանակ հաշվի է առնվում |
| | | |ջերմաստիճանային ուղղման համար: |
|_____________|________|________|_________________________________________|
|Օդի |ըստ Սան |ըստ Սան |Ըստ ՄՋԾ - ինդեքսի ցուցանիշի (տես աղյ. 6.)|
|խոնավություն,|Ն և Կ |Ն. և Կ.|_________________________________________|
|% | | |14-10 |<10 |="" |="" |="">
|_________________________________________________________________________|
|ՄՋԾ - ինդեքս, Co |
|_________________________________________________________________________|
|Ջերմային |ըստ Սան |ըստ Սան |1001- |1501- |2001- |2501- |>2800 |
|ճառագայթում, |Ն. և Կ.|Ն. և Կ.|1500 |2000 |2500 |2800 | |
|Վտ/մ2 | | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ 6
Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ ՄՋԾ -ինդեքսի (oC) ցուցանիշի
տաքացնող միկրոկլիմայով արտադրական սենքերի համար` անկախ տարվա
շրջանից և բաց տարածքների համար` տաք շրջանում
._________________________________________________________________________.
|Աշ- |Ընդհանուր | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
|խա- |էներգածախս |_______________________________________________________|
|տանք|Վտ/մ2 |օպ- |թույ| վնասակար |վտան-|
|ների| |տի- |լա- |_______________________________________|գավոր|
|կարգ| |մալ |տրե-| I աստ. | II աստ.| III աստ.| IV աստ. |(արտա|
| | | |լի | | | | |կարգ)|
| | |____|____|_________|_________|_________|_________|_____|
| | | 1 | 2 | 3.1 | 3.2 | 3.3 | 3.4 | 4 |
|____|____________|_________|_________|_________|_________|_________|_____|
|Iա |68(58-77) |22.2-26.4|26.5-26.6|26.7-27.4|27.5-28.6|28.7-31.0|>31.0|
|____|____________|_________|_________|_________|_________|_________|_____|
|Iբ |88(78-97) |21.5-25.8|25.9-26.1|26.2-26.9|27.0-27.9|28.0-30.3|>30.3|
|____|____________|_________|_________|_________|_________|_________|_____|
|IIա |113(98-129) |20.5-25.8|25.2-25.5|25.6-26.2|26.3-27.3|27.4-29.9|>29.9|
|____|____________|_________|_________|_________|_________|_________|_____|
|IIբ |145(130-160)|19.5-23.9|24.0-24.2|24.3-25.0|25.1-26.4|26.5-29.1|>29.1|
|____|____________|_________|_________|_________|_________|_________|_____|
|III |177(161-193)|18.0-21.8|21.9-22.2|22.3-23.4|23.5-25.7|25.8-27.9|>27.9|
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ 7
Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ օդի ջերմաստիճանի ցուցանիշի (oC
ստորին սահման) սառեցնող միկրոկլիմայով արտադրական սենքերում
աշխատանքի ժամանակ
._________________________________________________________________.
|Աշխա-|Ընդհանուր | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
|տանք-|էներգածախս, |______________________________________________|
|ների |Վտ/մ2 |Օպտիմալ|Թույլատրելի| Վնասակար * |Վտան- |
|կարգ | | | |___________________|գավոր |
| | | | | I |II |III |IV |(արտա-|
| | | | |աստ.|աստ.|աստ.|աստ.|կարգ) |
| | |_______|___________|____|____|____|____|______|
| | | 1 | 2 |3.1 |3.2 |3.3 |3.4 | 4 |
|_____|____________|_______|___________|____|____|____|____|______|
|Iա |68(58-77) |ըստ Սան|ըստ Սան |18 |16 |14 |12 | |
| | |Ն և Կ |Ն և Կ | | | | | |
|_____|____________|_______|___________|____|____|____|____|______|
|Iբ |88(78-97) |-»- |-»- |17 |15 |13 |11 | |
|_____|____________|_______|___________|____|____|____|____|______|
|IIա |113(98-129) |-»- |-»- |14 |12 |10 |8 | |
|_____|____________|_______|___________|____|____|____|____|______|
|IIբ |145(130-160)|-»- |-»- |13 |11 |9 |7 | |
|_____|____________|_______|___________|____|____|____|____|______|
|III |177(161-193)|-»- |-»- |12 |10 |8 |6 | |
._________________________________________________________________.
* Աշխատանքի պայմանների 3-րդ կարգին համապատասխան բերված է օդի ջերմաստիճանը oC: Օպտիմալից 0.1 մ/վրկ օդի շարժման արագության մեծացման դեպքում ըստ սան նորմերի օդի ջերմաստիճանը պետք է մեծացնել 0,2 oC-ով:
Աղյուսակ 8
Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ օդի ջերմաստիճանի ցուցանիշի (Co
ստորին սահման) բաց տարածքների համար տարվա ցուրտ շրջանում և ցուրտ
(չջեռուցվող) սենքերում
.______________________________________________________________.
|Կլիմա-|Հագուստի | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
|յական-|ջերմամեկուսացում|______________________________________|
|գոտի |C Վտ/մ2 |Թույլա-| Վնասակար |Վտան- |
| | |տրելի |______________________|գավոր |
| | | | I |II |III |IV |(արտա- |
| | | |աստ. |աստ. |աստ. |աստ.|կարգ) |
| | |_______|_____|_____|_____|____|_______|
| | | 2 |3.1 |3.2 |3.3 |3.4 | 4 |
|______|________________|_______|_____|_____|_____|____|_______|
|Iա |0.71 |-30 |-3.6 |-38.5|-40.8|-60 |<>
|______|________________|_______|_____|_____|_____|____|_______|
|Iբ |0.82 |-38 |-46.2|-48.9|-54.4|-70 |<>
|______|________________|_______|_____|_____|_____|____|_______|
|II |0.61 |-23 |-29.4|-31.5|-35.7|-48 |<>
|______|________________|_______|_____|_____|_____|____|_______|
|III |0.51 |-15.9 |-21.3|-23 |-26 |-37 |< -37="">
.______________________________________________________________.
Աղյուսակ 9
Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ արտադրական սենքերի լուսային
միջավայրի չափանիշների
._________________________________________________________________________.
| Գործոն, ցուցանիշ | Աշխատանքի պայմանների կարգ |
| |_________________________________________|
| |Թույլատրելի | Վնասակար-3 |
| | |____________________________|
| | |I |II |III |IV |
| | |աստ. |աստ.|աստ.|աստ.|
| |____________|_____________|____|____|____|
| | 2 | 3.1 |3.2 |3.3 |3.4 |
|_______________________________|____________|_____________|____|____|____|
|Բնական լուսավորում. բնական |>=0.6 |0.1-0.6 |<0.1| |="">
|լուսավորվածության գործակից | | | | | |
|(բլգ, %) | | | | | |
|_______________________________|____________|_____________|____|____|____|
|Արհեստական լուսավորում | | | | | |
|_______________________________|____________|_____________|____|____|____|
|Աշխատամակերեսի |I-IV, VII|0.5EH<0.5eh |="" |="" |="">
|լուսավորվածություն. |_________|____________|_____________|____|____|____|
|(E.լք) տեսողական |V, VI |EH* |
|աշխատանքների կարգի |VIII-XIV | | | | | |
|համար | | | | | | |
|_______________________________|____________|_____________|____|____|____|
|Շլացման ցուցանիշ (PH) |PH* |>PH | | | |
|_______________________________|____________|_____________|____|____|____|
|Անդրադարձող փայլ |բացակայու- |առկայությունը| | | |
| |թյունը | | | | |
|_______________________________|____________|_____________|____|____|____|
|Լուսավորվածության բաբախման |KnH* |>KnH | | | |
|գործակից (Kn, %) | | | | | |
|_______________________________|____________|_____________|____|____|____|
|Պայծառություն (L, KD/m2) |LH* |>LH | | | |
|_______________________________|____________|_____________|____|____|____|
|Պայծառության տեղաբաշխման |CH* |>CH | | | |
|անհավասարաչափություն | | | | | |
._________________________________________________________________________.
* Նորմատիվային նշանակումներ` լուսավորվածությունը - En, բաբախման գործակից - KnH, շլացման ցուցանիշ` PH, պայծառություն - LH, պայծառության տեղաբաշխման անհավասարաչափություն - CH:
--------------------------------------------------------
ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում
Բնագրում «ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐ ԵՎ ՆՈՐՄԵՐ» բաժնում «13.»
ենթաբաժնից հետո գալիս է «15.» ենթաբաժինը,
Հավելված 2-ի աղյուսակում «31.» կետից հետո գալիս է «33.» կետը: