ՄԱՆՈՒՉԱՐՅԱՆՆ ԸՆԴԴԵՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

 

i

COUR EUROPEENNE DES DROITS DE L'HOMME
EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS

 

ԱՌԱՋԻՆ ԲԱԺԱՆՄՈՒՆՔ

 

ՄԱՆՈՒՉԱՐՅԱՆՆ ԸՆԴԴԵՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

(Գանգատ թիվ 35688/11)

 

ՎՃԻՌ

 

ՍՏՐԱՍԲՈՒՐԳ

 

24 նոյեմբերի 2016թ.

 

i

Սույն վճիռը վերջնական է դառնում Կոնվենցիայի 44-րդ հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված դեպքերում: Այն կարող է ենթարկվել խմբագրական փոփոխությունների:

 

Մանուչարյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով,

 

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (Առաջին բաժանմունք), հանդես գալով Պալատի հետևյալ կազմով`

Միրյանա Լազարովա Տրայկովսկա [Mirjana Lazarova Trajkovska]` Նախագահ,

Քրիստինա Պարդալոս [Kristina Pardalos],

Լինոս-Ալեքսանդր Սիցիլիանոս [Linos-Alexandre Sicilianos],

Ալեշ Պեյխալ [AleԾ Pejchal],

Ռոբերտ Սպանո [Robert Spano],

Արմեն Հարությունյան [Armen Harutyunyan],

Թիմ Այքը [Tim Eicke]` դատավորներ,

և Աբել Կամպոս [Abel Campos]` Բաժանմունքի քարտուղար,

2016 թվականի նոյեմբերի 3-ին անցկացնելով դռնփակ խորհրդակցություն,

կայացրեց հետևյալ վճիռը, որն ընդունվեց նույն օրը.

 

ԸՆԹԱՑԱԿԱՐԳԸ

 

i

1. Սույն գործը հարուցվել է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի (Կոնվենցիա) 34-րդ հոդվածի համաձայն, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի պրն Սպարտակ Մանուչարյանի (դիմումատու) կողմից ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության` 2011 թվականի մայիսի 31-ին Դատարան ներկայացված գանգատի (թիվ 35688/11) հիման վրա:

2. Դիմումատուին ներկայացրել է Վանաձորում գործող իրավաբան պրն Տ. Մատինյանը: Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը (Կառավարություն) ներկայացրել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ պրն Գ. Կոստանյանը:

3. Դիմումատուն մասնավորապես պնդել է, որ խախտվել է իր` արդար դատաքննության իրավունքը, քանի որ իր դատապարտումը հիմնված է եղել վկայի չստուգված ցուցմունքի վրա:

4. 2013 թվականի հուլիսի 11-ին դիմումատուի` իր դեմ ցուցմունք տված վկաներին կանչելու և հարցաքննելու հնարավորություն չունենալու վերաբերյալ բողոքն ուղարկվել է Կառավարություն, իսկ գանգատը մնացած մասով հայտարարվել է անընդունելի` համաձայն Դատարանի կանոնակարգի 54-րդ կանոնի 3-րդ կետի:

 

ՓԱՍՏԵՐԸ

 

I. ԳՈՐԾԻ ՓԱՍՏԱԿԱՆ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ

 

5. Դիմումատուն ծնվել է 1976 թվականին և այժմ պատիժը կրում է «Նուբարաշեն» քրեակատարողական հիմնարկում:

6. 2009 թվականի հուլիսի 1-ին հարուցվել է քրեական գործ Կ. Ս.-ի սպանության փաստի առթիվ, ում վրա այդ օրը կրակ են արձակել և սպանել ժամը 01:30-ին Ալավերդի քաղաքում:

7. Այդ օրն ավելի ուշ դիմումատուն մեղայականով ներկայացել է ոստիկանություն, հանձնել իր զենքը և խոստովանել սպանությունը կատարած լինելու հանգամանքը:

8. Նույն օրը դիմումատուին մեղադրանք է առաջադրվել սպանություն կատարելու և ապօրինի կերպով հրազեն պահելու մեջ:

9. Նույն օրը ոստիկանությունը հարցաքննել է Կ. Ս.-ի ընկերուհի Ք. Մ.-ին, ով ներկա է եղել սպանության կատարման վայրում: Նա հայտնել է, որ դիմումատուն` իր հարևանը, բղավելով և հայհոյելով, սկսել է կրակ արձակել Կ. Ս.-ի ավտոմեքենայի վրա այն բանից կարճ ժամանակ անց, երբ ինքը դուրս է եկել ավտոմեքենայից:

10. 2009 թվականի հուլիսի 3-ին դիմումատուն հարցաքննվել է: Նա առաջադրված մեղադրանքում իրեն մեղավոր չի ճանաչել և հրաժարվել է ցուցմունք տալուց:

11. Հարցաքննության ժամանակ Կ. Ս.-ի քույր Ս. Ս.-ն հայտնել է, որ տեղյակ է եղել իր եղբոր և դիմումատուի ընկերոջ միջև եղած որոշ խնդիրների մասին: Նա հայտնել է, որ դիմումատուն մեկ անգամ զանգահարել է իրեն և հետաքրքրվել Կ. Ս.-ի գտնվելու վայրի մասին: Ինքն այնուհետև այդ մասին տեղեկացրել է Կ. Ս.-ին, և վերջինս մտահոգվել է:

12. Ք. Մ.-ի ծնողները` Ս. Մ.-ն և Ա. Մ.-ն, իրենց հարցաքննության ժամանակ հայտնել են, որ սպանության օրը լսել են կրակոցի ձայներ, որից կարճ ժամանակ անց Ք. Մ.-ն, արցունքն աչքերին, վազելով մտել է իրենց տուն և հայտնել, որ դիմումատուն իր աչքի առջև սպանել է Կ. Ս.-ին:

13. 2010 թվականի հունվարի 14-ին սպանվել է դիմումատուի եղբայր Վ. Մ.-ն:

14. 2010 թվականի մարտի 9-ին կայացած լրացուցիչ հարցաքննության ժամանակ դիմումատուն հայտնել է, որ խոստովանել է սպանությունը կատարելու հանգամանքը` եղբոր արարքը քողարկելու համար` պատճառաբանելով, որ եղբայրն ունի նորածին երեխա և հոգ է տանում իրենց ծնողների մասին: Դիմումատուն հայտնել է, որ այլևս առկա չի եղել Վ. Մ.-ի արարքը քողարկելու անհրաժեշտություն, քանի որ վերջինս արդեն մահացել է: Դիմումատուի այլուրեքությունը եղել է այն, որ սպանության օրը նա այցելել է իր հոր ընկերոջը` Վ. Ջ.-ին, մոտավորապես երեկոյան ժամը 22:30-ին և մնացել նրա տանը մինչև ժամը 02:30-ը:

15. 2010 թվականի մարտի 12-ին հարցաքննվել է Վ. Ջ.-ն, որը հերքել է, որ դիմումատուն իր տանն է եղել մինչև այդ ուշ ժամը: Նա մասնավորապես հայտնել է, որ դիմումատուն իսկապես եկել է իր տուն մոտավորապես երեկոյան ժամը 22:00-ին, սակայն մնացել է մոտ մեկ կամ մեկ ու կես ժամ: Մոտավորապես ժամը 23:30-ին Վ. Մ.-ն եկել է և դիմումատուին ասել, որ իրենք պետք է գնան և տեսնեն ինչ-որ մեկին, որից հետո նրանք հեռացել են:

16. Դիմումատուի և Վ. Ջ.-ի առերես հարցաքննության ժամանակ վերջինս հաստատել է իր նախկին ցուցմունքն այն մասին, որ դիմումատուն իր տուն է եկել մոտավորապես ժամը 22:00-ին և այնտեղ մնացել է ոչ ավելի, քան երկու ժամ: Դիմումատուն որևէ վկայություն չի տվել:

17. 2010 թվականի ապրիլի 27-ին հաստատվել է մեղադրական եզրակացությունը, և գործը դատաքննության նպատակով ուղարկվել է Լոռու մարզի [ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի] դատարան: Մեղադրանքի կողմը հիմնվել է հետևյալ ապացույցների վրա. Ս. Ս.-ի, Ք. Մ.-ի, Ս. Մ.-ի, Ա. Մ.-ի և Վ. Ջ.-ի ցուցմունքներ, դիմումատուի և Վ. Ջ.-ի առերես հարցաքննության արձանագրություն, դատաբժշկական փորձաքննության արդյունքներ, այդ թվում` դատաքիմիական փորձաքննություն, որով հայտնաբերվել են կրակոցի հետքեր դիմումատուի` սպանության օրը կրած հագուստի վրա, ինչպես նաև տարբեր քննչական գործողությունների արձանագրություններ:

18. 2010 թվականի մայիսի 13-ի որոշմամբ մարզային դատարանը դիմումատուի գործով առաջին լսումը նշանակել է 2010 թվականի մայիսի 21-ին:

19. 2010 թվականի մայիսի 14-ի գրությամբ մարզային դատարանը Ք. Մ.-ին ուղարկել է 2010 թվականի մայիսի 21-ին կայանալիք լսմանը ներկայանալու ծանուցագիր: Ծանուցագիրը վերադարձվել է մարզային դատարան:

20. Մարզային դատարանը Ք. Մ.-ին, Ս. Մ.-ին և Վ. Ջ.-ին ուղարկել է 2010 թվականի հունիսի 17-ի հետաձգված լսմանը ներկայանալու ծանուցագիր:

21. 2010 թվականի հունիսի 17-ին մարզային դատարանն անցկացրել է լսում, որին պատշաճ կերպով ծանուցված Ք. Մ.-ն, Ս. Մ.-ն և Վ. Ջ.-ն չեն ներկայացել: Մարզային դատարանը որոշում է կայացրել վկաների` 2010 թվականի հունիսի 29-ի հետաձգված լսմանը հարկադրաբար ներկայանալու վերաբերյալ: Որոշման կատարումը հանձնարարվել է ոստիկանությանը:

22. 2010 թվականի հունիսի 29-ին ոստիկանությունը գրություն է ուղարկել մարզային դատարան` inter alia (ի թիվս այլնի) տեղեկացնելով, որ Ք. Մ.-ն բացակայում է բնակության վայրից:

23. Նույն օրը մարզային դատարանն անցկացրել է լսում` հայտնելով, որ քանի որ վկաների, այդ թվում` Ք. Մ.-ի հարկադրաբար ներկայանալու վերաբերյալ իր որոշումը ի կատար չի ածվել, որոշում է կայացրել նրանց կարգադրել ներկայանալ 2010 թվականի հուլիսի 22-ին կայանալիք հաջորդ լսմանը:

24. Այնուհետև մարզային դատարանն անցկացրել է առնվազն երեք լրացուցիչ լսումներ 2010 թվականի սեպտեմբերի 7-ին, հոկտեմբերի 21-ին և 22-ին` յուրաքանչյուր անգամ որոշում կայացնելով կարգադրել քննությունից բացակայող վկաներին, այդ թվում` Ք. Մ.-ին ներկայանալ դատաքննությանը: 2010 թվականի հոկտեմբերի 20-ին և 25-ին ոստիկանությունից ստացված գրությունների համաձայն Ք. Մ.-ն բացակայել է իր բնակության վայրից, երբ ոստիկանությունն այցելել է նրան: 2010 թվականի հոկտեմբերի 20-ի գրության մեջ նշվել է, որ Ս. Մ.-ն հայտնել է ոստիկանությանը, որ իր դուստրը գտնվում է արտասահմանում:

25. Մարզային դատարանն ի վերջո քննել է դիմումատուի գործը Ք. Մ.-ի բացակայությամբ:

26. 2010 թվականի նոյեմբերի 4-ին մարզային դատարանը դիմումատուին մեղավոր է ճանաչել և դատապարտել տասներեք տարի ժամկետով ազատազրկման: Նման որոշում կայացնելիս այն մասնավորապես նշել է.

«Ապացույցների հետազոտում և գնահատում`

2009 թվականի հուլիսի 1-ին... [դիմումատուն] մեղայականով ներկայացել է... և, հանձնելով իր զենքը, հայտնել, որ այդ գիշեր... կրակ է արձակել [Կ. Ս.-ի] ավտոմեքենայի վրա:

Գործի քննության ընթացքում [դիմումատուն] չի ընդունել իրեն առաջադրված մեղադրանքը` հայտնելով, որ [Կ. Ս.-ին] սպանել է իր հանգուցյալ եղբայրը [Վ. Մ.-ն]. ինքը գտնվել է... [Վ. Ջ.-ի] տանը...

Դատաքննության ժամանակ [դիմումատուն] իրեն մեղավոր չի ճանաչել...

[Դիմումատուի] կողմից հանցագործության կատարումն ապացուցվել է գործով ձեռք բերված հետևյալ ապացույցներով`

Տուժողի իրավահաջորդ, վկա Ս. Ս.-ի ցուցմունքներով ...

... վկա Ք. Մ.-ի մինչդատական ցուցմունքներով ...

... վկաներ Ս. Մ.-ի և Ա. Մ.-ի մինչդատական ցուցմունքներով...

... վկա Վ. Ջ.-ի մինչդատական ցուցմունքով, որով նա ամբողջովին հերքել է [դիմումատուի] ցուցմունքն այն մասին, որ սպանության կատարման ժամանակ [դիմումատուն] գտնվել է իր տանը:

[Վ. Ջ.-ն] հաստատել է իր ցուցմունքը... [դիմումատուի] հետ առերես հարցաքննության ժամանակ ...

... դեպքի վայրի զննության արձանագրությունը ...

... դիակի զննության արձանագրությունը ...

... ավտոմեքենայի ... զննության արձանագրությունը ...

... [դիմումատուի] հագուստի առգրավման արձանագրությունը ...

... անձին լուսանկարով ճանաչման ներկայացնելու արձանագրությունը..., որով Ք. Մ.-ն ճանաչել է [դիմումատուին] ...

... մեղայականով ներկայանալու և զենքի հանձնման մասին... արձանագրությունը ...

Դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացությունը [Կ. Ս.-ի վնասվածքների մասով] ...

[Դատաբժշկական փորձաքննության մասով այլ ապացույցներ]

Դատաքիմիական փորձաքննության եզրակացությունը ... այն մասին, որ [դիմումատուի] սպանության օրը կրած հագուստի վրա հայտնաբերվել են կրակոցի հետքեր:

[Իրեղեն ապացույցներ]»:

27. Դիմումատուն վերաքննիչ բողոք է բերել` պնդելով, inter alia, որ դեպքի միակ ականատես վկա Ք. Մ.-ն, ում մինչդատական ցուցմունքը եղել է հանցագործության կատարումն ուղղակիորեն իրեն մեղսագրող միակ ապացույցը, չի հարցաքննվել դատարանում:

28. 2010 թվականի դեկտեմբերի 20-ին Վերաքննիչ քրեական դատարանը գործն ընդունել է վարույթ և գործով առաջին լսումը նշանակել 2011 թվականի հունվարի 11-ին:

29. 2011 թվականի հունվարի 11-ին դիմումատուի փաստաբանը դիմել է Վերաքննիչ դատարան` պահանջելով, inter alia, դատարան կանչել Ք. Մ.-ին: Վերաքննիչ դատարանը բավարարել է տվյալ պահանջը, քանի որ քննությանը Ք. Մ.-ի ներկա գտնվելու հարցը գործի համար նշանակություն է ունեցել, և պահանջել է ծանուցել նրան հաջորդ դատական լսմանը ներկայանալու վերաբերյալ:

30. Ք. Մ.-ն չի ներկայացել Վերաքննիչ դատարան: Դիմումատուն հայտնել է, որ ինքն այնուհետև դիմել է Ք. Մ.-ի ցուցմունքներն անընդունելի ճանաչելու համար: Ըստ դիմումատուի` քննարկումների ընթացքում Վերաքննիչ դատարանը որոշել է անդրադառնալ այդ պահանջին, սակայն հետագայում այդպես չի գործել:

31. 2011 թվականի հունվարի 26-ին Վերաքննիչ դատարանը դիմումատուի դատապարտման մասին ակտը թողել է անփոփոխ` հիմք ընդունելով այն նույն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է մարզային դատարանը: Դատավճռում անդրադարձ չի կատարվել Ք. Մ.-ի` դատարան չներկայանալու հարցին:

32. 2011 թվականի փետրվարի 22-ին դիմումատուն վճռաբեկ բողոք է բերել` մատնանշելով, inter alia, ինչպես մարզային, այնպես էլ Վերաքննիչ դատարանում իր դեմ ցուցմունք տված վկաների հարցաքննության բացակայությունը:

33. 2011 թվականի ապրիլի 12-ին Վճռաբեկ դատարանը հիմքերի բացակայության պատճառով վերադարձրել է վճռաբեկ բողոքը:

 

II. ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՆԵՐՊԵՏԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

i

34. Քրեական դատավարության օրենսգրքի (այսուհետ` ՔԴՕ) 86-րդ հոդվածի (3-րդ և 4-րդ կետեր) համաձայն` վկան պարտավոր է ներկայանալ վարույթն իրականացնող մարմնի կանչով: Վկայի կողմից իր պարտականությունները չկատարելն առաջ է բերում օրենքով նախատեսված պատասխանատվություն:

i

35. ՔԴՕ-ի 153-րդ հոդվածի 2-րդ կետը նախատեսում է, որ վկան կարող է բերման ենթարկվել դատարանի պատճառաբանված որոշման հիման վրա, իսկ նշանակված ժամկետում կանչով ներկայանալուն խոչընդոտող հարգելի պատճառների առկայության մասին վկան պարտավոր է տեղյակ պահել իրեն կանչած մարմնին:

i

36. ՔԴՕ-ի 332-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` դատական քննությանը հրավիրված վկաներից որևէ մեկի չներկայանալու դեպքում դատարանը, լսելով կողմերի կարծիքը, որոշում է կայացնում գործի քննությունը շարունակելու կամ հետաձգելու մասին: Դատաքննությունը կարող է շարունակվել, եթե նշված անձանցից որևէ մեկի չներկայանալը չի խոչընդոտում գործի հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտմանը:

i

37. ՔԴՕ-ի 342-րդ հոդվածի 1-ին կետում նշվում է, որ հետաքննության, նախաքննության կամ նախորդ դատական քննության ընթացքում վկայի տված ցուցմունքների հրապարակումը դատական քննության ժամանակ թույլատրվում է, երբ վկան դատական նիստից բացակայում է այնպիսի պատճառներով, որոնք բացառում են նրա` դատարան ներկայանալու հնարավորությունը, և երբ էական հակասություններ կան այդ ցուցմունքների և դատարանում վկայի տված ցուցմունքների միջև, ինչպես նաև ՔԴՕ-ով նախատեսված այլ դեպքերում:

i

38. ՔԴՕ-ի 426.1 հոդվածի 1-ին կետում նշվում է, որ նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքներով վերանայման ենթակա է միայն օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը: Այդ հանգամանքների ուժով առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտը վերանայում է Վերաքննիչ դատարանը, իսկ Վերաքննիչ դատարանի և Վճռաբեկ դատարանի դատական ակտերը` Վճռաբեկ դատարանը (ՔԴՕ-ի 426.1 հոդվածի 2-րդ կետ):

i

39. ՔԴՕ-ի 426.4 հոդվածը, որը վերաբերում է վարույթի վերաբացմանը, այնքանով, որքանով վերաբերելի է, ունի հետևյալ բովանդակությունը.

«1. Նոր հանգամանքների հետևանքով դատական ակտերը վերանայվում են հետևյալ դեպքերում.

...

2) Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ գործող միջազգային դատարանի` ուժի մեջ մտած վճռով կամ որոշմամբ հիմնավորվել է անձի` Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրով նախատեսված իրավունքի խախտման փաստը:

...

3. Նոր հանգամանքներով դատական ակտը վերանայելու համար բողոք կարող է բերվել 3 ամսվա ընթացքում այն պահից, երբ բողոք բերող անձն իմացել է կամ կարող էր իմանալ դրանց ի հայտ գալու մասին:

4. Սույն հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված դեպքում եռամսյա ժամկետի հաշվարկն սկսվում է [համապատասխան] միջազգային դատարանի` [դիմումատուի վերաբերյալ գործով] ուժի մեջ մտած վճիռը կամ որոշումն այդ դատարանի կանոնակարգերով սահմանած կարգով այդ դատարան դիմած անձին հանձնելու օրվանից:»:

 

ԻՐԱՎՈՒՆՔԸ

 

I. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 6-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾ 1-ԻՆ ԿԵՏԻ ԵՎ 3-ՐԴ ԿԵՏԻ «Դ» ԵՆԹԱԿԵՏԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ

 

i

40. Դիմումատուն բողոք է ներկայացրել այն մասին, որ իր դեմ հարուցված քրեական գործով վարույթի ողջ ընթացքում ինքը զրկված է եղել Ք. Մ.-ին հարցաքննելու հնարավորությունից` խախտելով Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով և 3-րդ կետի «դ» ենթակետով սահմանված իր` արդար դատաքննության իրավունքը, որը շարադրված է հետևյալ բովանդակությամբ`

«1. Յուրաքանչյուր ոք, ... իրեն ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի... դատարանի կողմից... արդարացի ... դատաքննության իրավունք:

... ... ...

3. Քրեական հանցագործություն կատարելու մեջ մեղադրվող յուրաքանչյուր ոք ունի հետևյալ նվազագույն իրավունքները.

դ) հարցաքննելու իր դեմ ցուցմունք տվող վկաներին կամ իրավունք ունենալու, որ այդ վկաները ենթարկվեն հարցաքննության, և իրավունք ունենալու` իր վկաներին կանչելու և հարցաքննելու միևնույն պայմաններով, ինչ իր դեմ ցուցմունք տված վկաները:»:

41. Կառավարությունը վիճարկել է այդ փաստարկը:

 

Ա. Ընդունելիությունը

 

42. Դատարանը նշում է, որ այս բողոքը, Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 3-րդ կետի «ա» ենթակետի իմաստով, ակնհայտ անհիմն չէ: Դատարանն այնուհետև նշում է, որ այն անընդունելի չէ որևէ այլ հիմքով: Հետևաբար, այն պետք է հայտարարվի ընդունելի:

 

Բ. Ըստ էության քննությունը

 

1. Կողմերի փաստարկները

 

43. Դիմումատուն փաստում է, որ իր դատապարտումը որոշիչ կերպով հիմնված է եղել սպանության միակ ականատես վկա Ք. Մ.-ի մինչդատական ցուցմունքի վրա, ում նա հնարավորություն չի ունեցել հարցաքննելու վարույթի որևէ փուլում: Նախաքննության մարմինը չի փորձել անցկացնել իր և Ք. Մ.-ի առերես հարցաքննություն, իսկ դատարանները որևէ լուրջ փորձ չեն կատարել` դատաքննությանը վերջինիս ներկայությունն ապահովելու ուղղությամբ: Վարույթի ոչ մի փուլում դիմումատուն հնարավորություն չի ունեցել վիճարկելու Ք. Մ.-ի ցուցմունքը, որը եղել է մեղավորությունն ուղղակիորեն հաստատող միակ ապացույցը:

44. Կառավարությունը պնդում է, որ, չնայած իրենց բոլոր ջանքերին, համապատասխան մարմինները չեն կարողացել ապահովել Ք. Մ.-ի ներկայությունը դիմումատուի գործով դատաքննությանը: Դատաքննություն անցկացնող դատարանը հիմնվել է Ք. Մ.-ի մինչդատական ցուցմունքի վրա, քանի որ այն հաստատվել է նաև այլ ապացույցով, որը դիմումատուն վիճարկելու հնարավորություն է ունեցել: Դիմումատուն, ով ներկա է եղել դատավարության ողջ ընթացքում, բավականաչափ հնարավորություն է ունեցել ներկայացնելու իր սեփական ապացույցները և վիճարկելու այլ վկաների ցուցմունքները:

 

2. Դատարանի գնահատականը

 

ա) Ընդհանուր սկզբունքները

 

45. Դատարանը վերահաստատում է, որ 6-րդ հոդվածի 3-րդ կետի «դ» ենթակետով սահմանված երաշխիքները հանդիսանում են այդ դրույթի 1-ին կետով սահմանված արդար լսումների իրավունքի հատուկ հայեցակետերը (տե՛ս Ալ-Խավաջան և Թահերին ընդդեմ Միացյալ Թագավորության [ՄՊ] [Al-Khawaja and Tahery v. the United Kingdom [GC]] գործը, թիվ 26766/05 և թիվ 22228/06, § 118, ՄԻԵԴ 2011): Ուստի Դատարանը կքննի դիմումատուի գանգատը` միասին վերցրած երկու դրույթների համաձայն (տե՛ս Վինդիշն ընդդեմ Ավստրիայի [Windisch v. Austria], 1990 թվականի սեպտեմբերի 27, § 23, Շարք Ա թիվ 186):

46. Դատարանն այնուհետև վերահաստատում է, որ բոլոր ապացույցները, սովորաբար, պետք է ներկայացվեն հրապարակային լսումների ժամանակ` մեղադրյալի ներկայությամբ` մրցակցության սկզբունքով փաստարկներ ներկայացնելու համար: Այս սկզբունքից առկա են բացառություններ, սակայն դրանք չպետք է խախտեն պաշտպանության կողմի իրավունքները: Որպես ընդհանուր կանոն, 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով և 3-րդ կետի «դ» ենթակետով պահանջվում է, որ ամբաստանյալին տրվի վիճարկելու և իր դեմ ցուցմունք տվող վկային հարցաքննելու համարժեք և պատշաճ հնարավորություն կա՛մ նրա կողմից ցուցմունք տալու ժամանակ, կա՛մ հետագա փուլերում (տե՛ս Խոդորկովսկին և Լեբեդևն ընդդեմ Ռուսաստանի [Khodorkovskiy and Lebedev v. Russia], թիվ 11082/06 և թիվ 13772/05, § 707, 2013 թվականի հուլիսի 25):

47. Ալ-Խավաջայի և Թահերիի գործով (վերևում հիշատակված` §§ 119-147) Մեծ պալատը հստակեցրել է այն սկզբունքները, որոնք պետք է կիրառվեն, երբ վկան հրապարակային դատաքննությանը չի ներկայանում: Այդ սկզբունքները կարող են ամփոփ ներկայացվել հետևյալ կերպ`

i) Դատարանը նախ և առաջ պետք է ուսումնասիրի այն նախնական հարցը, թե արդյոք առկա է հիմնավոր պատճառ` քննությունից բացակայող վկայի տված ցուցմունքը որպես ապացույց ճանաչելու համար` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ վկաները, որպես ընդհանուր կանոն, պետք է ցուցմունք տան դատաքննության ժամանակ, և որ ողջամիտ ջանքեր պետք է ներդրվեն` նրանց ներկայությունը երաշխավորելու համար.

ii) չներկայանալու պատճառներից հատկանշական են, օրինակ, ինչպես Ալ-Խավաջայի և Թահերիի գործում (վերևում հիշատակված), վկայի բացակայությունը քննությունից մահվան կամ վրեժխնդրության երկյուղի հիմքով: Այնուամենայնիվ, առկա են նաև վկայի կողմից դատաքննությանը չներկայանալու այլ իրավաչափ հիմքեր.

iii) եթե վկան չի հարցաքննվել վարույթի որևէ նախնական փուլում, ապա վկայի ցուցմունքը դատաքննության ժամանակ կենդանի վկայության փոխարեն թույլատրելը պետք է ծառայի որպես ծայրահեղ միջոց.

iv) քննությունից բացակայող վկաների` արդեն իսկ տված ցուցմունքը որպես ապացույց ճանաչելը հնարավոր անբարենպաստ հետևանքներ է առաջացնում ամբաստանյալի համար, որը, ըստ էության, քրեական դատավարության ընթացքում պետք է արդյունավետ հնարավորություն ունենա վիճարկելու իր դեմ ուղղված ապացույցները: Մասնավորապես, նա պետք է հնարավորություն ունենա ստուգելու վկայի ցուցմունքների ճշմարտացիությունը և հավաստիությունը` վկաներին իր ներկայությամբ բանավոր հարցաքննելու միջոցով` վկայի կողմից ցուցմունք տալու ժամանակ կամ վարույթի հետագա փուլերում.

v) «միակ կամ որոշիչ կանոնի» համաձայն` այն դեպքում, երբ ամբաստանյալի դատապարտումը բացառապես կամ հիմնականում հիմնված է այն վկաների տված ցուցմունքների վրա, որոնց մեղադրյալը չի կարող հարցաքննել վարույթի որևէ փուլում, նրա պաշտպանության իրավունքներն անհիմն կերպով սահմանափակվում են.

vi) այս համատեքստում «որոշիչ» բառը պետք է ընկալվի նեղ իմաստով` որպես միայն այնպիսի նշանակության կամ կարևորության ապացույց, որը կարող է որոշիչ լինել գործի ելքի համար: Եթե վկայի չստուգված ցուցմունքը հիմնավորվում է այլ հաստատված ապացույցներով, ապա դրա որոշիչ լինելու հանգամանքը գնահատելը կախված է հիմնավորող ապացույցների ապացուցողական ուժից. որքան ծանրակշիռ են մեղավորությունը հաստատող մյուս ապացույցները, այնքան ավելի քիչ հավանական է, որ քննությունից բացակայող վկայի ցուցմունքը համարվի որոշիչ.

vii) այնուամենայնիվ, քանի որ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3-րդ կետը պետք է մեկնաբանվի վարույթի արդարացիության ընդհանուր ուսումնասիրության համատեքստում, միակ կամ որոշիչ կանոնը չպետք է կիրառվի ոչ ճկուն եղանակով.

viii) մասնավորապես, եթե ուրիշի խոսքի վրա հիմնված ցուցմունքն ամբաստանյալի դեմ ուղղված միակ կամ որոշիչ ապացույցն է, ապա այն որպես ապացույց ճանաչելը մեխանիկորեն չի հանգեցնում 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտման: Միևնույն ժամանակ, եթե դատապարտման համար միակ կամ որոշիչ հիմք են հանդիսանում քննությունից բացակայող վկաների ցուցմունքները, ապա Դատարանը գործը պետք է առավել մանրազնին քննության ենթարկի: Այդպիսի ցուցմունքները որպես ապացույց ճանաչելուց բխող վտանգներից ելնելով` դա շատ կարևոր գործոն է հավասարակշռությունն ապահովելու հարցում, և դրա համար անհրաժեշտ են բավարար հակակշռող գործոններ, այդ թվում` ծանրակշիռ ընթացակարգային երաշխիքների առկայություն: Յուրաքանչյուր գործում հարցն այն է, թե արդյոք առկա են բավարար հակակշռող գործոններ, այդ թվում` այդ ապացույցների հավաստիության արդարացի և պատշաճ գնահատումը թույլատրող միջոցներ: Դա կարող է թույլ տալ դատապարտման հիմքում դնել այդպիսի ապացույցներ միայն այն դեպքում, երբ դրանք բավականաչափ հավաստի են` գործի համար դրանց կարևորությունից ելնելով:

48. Այդ սկզբունքներն այնուհետև պարզաբանվել են Շաչաշվիլիի գործում (տե՛ս Շաչաշվիլին ընդդեմ Գերմանիայի [ՄՊ] [Schatschaschwili v. Germany [GC]], թիվ 9154/10, §§ 111-131, ՄԻԵԴ 2015), որում Մեծ պալատը հաստատել է, որ վկայի` քննությանը չներկայանալու համար հիմնավոր պատճառի բացակայությունը չի կարող ինքնին որոշիչ լինել դատաքննությունն անարդարացի համարելու հարցում` չնայած այն շատ կարևոր գործոն է ընդհանուր արդարացիության գնահատման ժամանակ հավասարակշռության մեջ դիտարկելու համար և կարող է որոշիչ կերպով փոխել այդ հավասարակշռությունը 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի և 3-րդ կետի «դ» ենթակետի խախտում արձանագրելիս: Ավելին, հաշվի առնելով, որ Դատարանի խնդիրն էր պարզել` արդյոք դատաքննությունն ընդհանուր առմամբ արդարացի է եղել, թե` ոչ, այն պետք է ուսումնասիրեր ոչ միայն բավականաչափ հակակշռող գործոնների առկայությունն այն գործերում, որոնցում քննությունից բացակայող վկայի ցուցմունքը միակ կամ որոշիչ հիմքն է հանդիսացել դիմումատուի դատապարտման համար, այլ նաև այն գործերում, որոնցում այն չի կարողացել հստակ պարզել` արդյոք խնդրո առարկա ցուցմունքը եղել է միակ և որոշիչ հիմքը, թե` ոչ, սակայն դրա հետ մեկտեղ համոզվել է, որ այն կարևոր նշանակություն է ունեցել, և այն որպես ապացույց ճանաչելը կարող է նշանակալիորեն սահմանափակել պաշտպանության իրականացման հնարավորությունը: Հակակշռող գործոնների` դատաքննությունն արդար համարելու համար անհրաժեշտ շրջանակը կախված է քննությունից բացակայող վկայի ցուցմունքի նշանակությունից: Որքան կարևոր նշանակություն ունենա այդ ցուցմունքը, այնքան ավելի կարևոր նշանակություն պետք է ունենան հակակշռող գործոնները, որպեսզի դատաքննությունն ընդհանուր առմամբ համարվի արդարացի (տե՛ս Սեթոնն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության [Seton v. the United Kingdom], թիվ 55287/10, § 59, 2016 թվականի մարտի 31):

 

բ) Այդ սկզբունքների կիրառումը սույն գործի նկատմամբ

 

i) Արդյոք վկաների` դատաքննությանը չներկայանալու համար առկա են հիմնավոր պատճառներ

 

49. Դատարանը նշում է, որ մարզային դատարանը և Վերաքննիչ դատարանը դիմումատուի գործը քննել են վկա Ք. Մ.-ի բացակայությամբ, որը հանդիսացել է սպանության միակ ականատես վկան, և որը նույն օրը ոստիկանության կողմից հարցաքննվելու ժամանակ տվել է դիմումատուի մեղավորությունն ուղղակիորեն հաստատող ցուցմունք (տե՛ս վերևում` 9-րդ պարբերությունը): Մարզային դատարանը մի քանի անգամ հետաձգել է լսումները` փորձելով ապահովել Ք. Մ.-ի ներկայությունը դիմումատուի գործով դատաքննությանը, ինչպես նաև այդ հարցում դիմել է ոստիկանության աջակցությանը (տե՛ս վերևում` 20-րդ, 21-րդ, 23-րդ և 24-րդ պարբերությունները): Վերաքննիչ դատարանն իր հերթին, փորձել է ապահովել Ք. Մ.-ի ներկայությունը դատաքննությանը գործն իր վարույթում գտնվելու ժամանակ (տե՛ս վերևում` 29-րդ պարբերությունը): Դատարանն այնուհետև նշում է, որ ոստիկանությանն անընդմեջ չի հաջողվել կատարել մարզային դատարանի կարգադրությունները` Ք. Մ.-ի կողմից դատաքննությանը հարկադրաբար ներկայանալու վերաբերյալ, սակայն, ըստ ոստիկանության, հնարավոր չի եղել պարզել նրա գտնվելու վայրը, և ենթադրվում է, որ նա մեկնել է երկրից (տե՛ս վերևում` 22-րդ և 24-րդ պարբերությունները):

50. Այդ կապակցությամբ Դատարանը վերահաստատում է, որ ընդհանուր առմամբ ցուցաբերել է ողջամիտ մոտեցում` որոշելու համար` արդյոք ներպետական դատարանն ունեցել է հիմնավոր փաստական կամ իրավական հիմքեր` դատաքննությանը վկայի ներկայությունը չապահովելու համար: Այն գտել է, որ վկայի բացակայությունն այն երկրից, որտեղ անցկացվել է վարույթը, ինքնին բավարար հիմք չէ դատաքննությունից նրա բացակայության փաստը հիմնավորելու համար (տե՛ս Սեթոնի գործը` վերևում հիշատակված, § 61): Մասնավորապես, վկայի գտնվելու վայրը հայտնի չլինելու դեպքում Դատարանը գտել է, որ իշխանությունները պետք է «ակտիվորեն փնտրեն վկային» և ձեռնարկեն «բոլոր ողջամիտ միջոցները վկայի ներկայությունն ապահովելու համար» (տե՛ս Լուչիչն ընդդեմ Խորվաթիայի [Lucic v. Croatia], թիվ 5699/11, § 79, 2014 թվականի փետրվարի 27):

51. Սույն գործում Դատարանի համար համոզիչ չէ այն հանգամանքը, որ գործադրվել են բոլոր ողջամիտ ջանքերը` դիմումատուի գործով դատաքննությանը վկա Ք. Մ.-ի ներկայությունն ապահովելու համար: Ճշմարիտ է այն հանգամանքը, որ ինչպես արդեն նշվել է, մարզային դատարանը փորձել է ապահովել Ք. Մ.-ի ներկայությունը դատավարությանը գործն իր վարույթում գտնվելու ժամանակ` մի քանի անգամ հետաձգելով լսումները և դիմելով ոստիկանության օգնությանը` դատաքննությանը նրա հարկադրաբար ներկայանալն ապահովելու համար: Այնուամենայնիվ, այդ միջոցները եղել են ապարդյուն` հաշվի առնելով դատարանի կարգադրությունը ոստիկանության կողմից կատարելու անընդմեջ ձախողումը: Այն իրավիճակում, երբ ոստիկանությունը զուտ մի քանի անգամ այցելել է Ք. Մ.-ի տուն և տեղեկանալով, որ նա արտասահմանում է գտնվում, ո՛չ ստուգել է այդ տեղեկատվության հավաստիությունը և ո՛չ էլ փորձել է պարզել վերջինիս գտնվելու վայրը, ինչը հնարավորություն կտար դատարանին դիմելու միջազգային իրավական օգնության, Դատարանը չի կարող համարել, որ իշխանություններն «ակտիվորեն փնտրել են վկային» և ձեռնարկել «բոլոր ողջամիտ միջոցները` վկայի ներկայությունն ապահովելու համար»:

52. Այնուամենայնիվ, խնդիրը չի սահմանափակվում միայն Ք. Մ.-ի` դիմումատուի գործով դատաքննությանը չներկայանալու հիմնավոր պատճառի բացակայությամբ: Միայն այդ պնդումն ինքնին չի վկայում քրեական դատավարության անարդարացի լինելու մասին, թեև այն շատ կարևոր գործոն է մյուս համապատասխան պնդումների հետ ընդհանուր հավասարակշռության մեջ դիտարկելու հարցում (տե՛ս Շաչաշվիլիի գործը` վերևում հիշատակված, § 113):

 

ii) Արդյոք քննությունից բացակայող վկայի ցուցմունքը

«միակը և որոշիչն» է եղել

 

53. Դատարանը պետք է ուսումնասիրի նաև այն հանգամանքը, թե արդյոք քննությունից բացակայող վկա Ք. Մ.-ի ցուցմունքը եղել է «միակ և որոշիչ» հիմքը` դիմումատուին դատապարտելու համար:

54. Դատարանը վերահաստատում է, որ «միակ» ապացույցը պետք է ընկալվի որպես մեղադրյալի դեմ ուղղված միակ ապացույց (տե՛ս Ալ-Խավաջայի և Թահերիի գործը` վերևում հիշատակված, «131): «Որոշիչ» ապացույցը պետք է մեկնաբանվի նեղ իմաստով` որպես այնպիսի նշանակության կամ կարևորության ապացույց, որը կարող է որոշիչ լինել գործի ելքի համար: Եթե վկայի չստուգված ցուցմունքը հիմնավորվում է այլ հաստատված ապացույցներով, ապա դրա որոշիչ լինելու հանգամանքը գնահատելը կախված է լինում հիմնավորող ապացույցների ապացուցողական ուժից. որքան ծանրակշիռ են հաստատող մյուս ապացույցները, այնքան ավելի քիչ հավանական է, որ քննությունից բացակայող վկայի ցուցմունքը համարվի որոշիչ (տե՛ս նույն տեղում, § 131):

55. Դատարանի դիտարկմամբ մարզային դատարանի և Վերաքննիչ դատարանի վճիռներում Ք. Մ.-ի մինչդատական ցուցմունքն ընդունվել է որպես դիմումատուի մեղավորությունը հաստատող ապացույց` առանց գնահատելու այդ ապացույցի ապացուցողական արժեքը: Հետևաբար, Դատարանը պետք է սեփական գնահատականը տա քննությունից բացակայող վկայի ցուցմունքի ծանրակշիռ լինելու հանգամանքին` հաշվի առնելով մեղավորությունը հաստատող մյուս առկա ապացույցները (տե՛ս Շաչաշվիլիի գործը` վերևում հիշատակված, §143, Պոլետանը և Ազիրովիկն ընդդեմ Մակեդոնիայի նախկին Հարավսլավական Հանրապետության [Poletan and Azirovik v. the former Yugoslav Republic of Macedonia], թիվ 26711/07, թիվ 32786/10 և թիվ 34278/10, § 88, 2016 թվականի մայիսի 12):

56. Ինչպես արդեն նշվել է, Ք. Մ.-ն եղել է հանցագործության միակ ականատես վկան: Նա ճանաչել է դիմումատուին, ով եղել է իր հարևանը, և մատնացույց է արել նրան ոստիկանության կողմից հարցաքննության ժամանակ (տե՛ս վերևում` 9-րդ պարբերությունը): Կասկածի տակ չի կարող դրվել այն հանգամանքը, որ Ք. Մ.-ի ցուցմունքը միակ ապացույցը չէ, որի վրա հիմնվել է դիմումատուի դատապարտումը: Այնուամենայնիվ, վկայի մինչդատական ցուցմունքը միակ ուղղակի ապացույցն է, որը հիմնավորում է այն հայտարարությունը, որ դիմումատուն է կրակ արձակել Կ. Ս.-ի ավտոմեքենայի վրա: Այդ իմաստով դիմումատուի գործում Ք. Մ.-ն կարող է դիտարկվել որպես մեղադրող կողմի հիմնական վկա: Ինչ վերաբերում է ապացույցների մնացած մասին, Ս. Ս.-ի ցուցմունքը զուտ ապացուցում է, որ Կ. Ս.-ի և դիմումատուի միջև առկա են եղել լարված հարաբերություններ, մինչդեռ Ք. Մ.-ի ծնողների` Ա. Մ.-ի և Ս. Մ.-ի ցուցմունքները հիմնված են եղել դեպքերի մասին Ք. Մ.-ի տված ցուցմունքների վրա (տե՛ս վերևում` 12-րդ և 11-րդ պարբերությունները): Ճշմարիտ է այն հանգամանքը, որ Վ. Ջ.-ի ցուցմունքը, որը նա վերահաստատել է առերես հարցաքննության ժամանակ, հակասում է դիմումատուի պաշտպանական ցուցմունքին այն մասին, որ հանցագործության կատարման ժամանակ նա եղել է Վ. Ջ.-ի տանը (տե՛ս վերևում` 15-րդ պարբերությունը): Այնուամենայնիվ, միայն Վ. Ջ.-ի ցուցմունքն առանձին չի ապացուցում, որ ավտոմեքենայի վրա կրակ արձակողը եղել է դիմումատուն և ոչ թե նրա եղբայրը, ինչպես նշել էր դիմումատուն իր խոստովանական ցուցմունքից հրաժարվելուց հետո: Կառավարությունը չի կարողացել հիմնավորել, որ մնացած բոլոր ապացույցները, այդ թվում` դատաբժշկական փորձաքննությունը բավարար են որոշիչ կերպով պնդելու համար, որ հանցագործությունը կատարվել է դիմումատուի և ոչ թե մեկ այլ անձի, օրինակ` նրա եղբոր կողմից: Օրինակ, ներպետական դատարանների վճիռներից չի բխում, որ դեպքի օրը դիմումատուի հագին եղած հագուստի վրա կրակոցի` դատաբժշկական փորձաքննությամբ հաստատված հետքերն ապացուցում են, որ կրակոցների հեղինակը եղել է նա: Վերոնշյալից ելնելով` Դատարանը գտնում է, որ դիմումատուի դատապարտման համար որոշիչ են եղել քննությունից բացակայող վկա Ք. Մ.-ի ցուցմունքները:

 

iii) Արդյոք առկա են եղել բավարար «հակակշռող գործոններ»

 

57. Ի վերջո, Դատարանը պետք է որոշի` արդյոք առկա են եղել բավարար հակակշռող գործոններ, այդ թվում` միջոցներ, որոնք թույլ են տվել արդարացի և պատշաճ կերպով գնահատել քննությունից բացակայող վկաների տված ցուցմունքների հավաստիությունը: Այս համատեքստում վերաբերելի են հետևյալ տարրերը. դատաքննություն իրականացնող դատարանի մոտեցումը չստուգված ապացույցներին, մեղավորությունը հաստատող լրացուցիչ ապացույցների առկայությունը և դրանց ապացուցողական ուժը, ինչպես նաև դատաքննության ժամանակ վկաներին խաչաձև հարցաքննելու հնարավորության բացակայությունը հատուցելու համար ձեռնարկված դատավարական միջոցները (տե՛ս Շաչաշվիլիի գործը` վերևում հիշատակված, §§ 125-131):

58. Դատարանը նշում է, որ մարզային դատարանի վճիռը չի պարունակում իրեն ներկայացված ապացույցների վերլուծություն, ինչպես նաև ավելի փոքր նշում այն մասին, որ դատարանը տեղյակ է եղել վկայի չստուգված ցուցմունքների, այդ թվում` Ք. Մ.-ի ցուցմունքի նվազ ապացուցողական արժեքի մասին: Բոլոր ապացույցները պարզապես ներկայացվել են որպես դիմումատուի կողմից հանցագործության կատարման ապացույց` առանց վկայի չստուգված ցուցմունքի հավաստիության գնահատման (տե՛ս վերևում` 26-րդ պարբերությունը): Հետևաբար, Դատարանը գտնում է, որ դատաքննություն անցկացնող դատարանը պատշաճ կարգով չի քննել Ք. Մ.-ի ցուցմունքի հավաստիության հարցը:

59. Դատարանն այնուհետև նշում է, որ, ինչպես արդեն վերևում նշվել է, մարզային դատարանն ունեցել է դիմումատուի մեղավորությունը հաստատող լրացուցիչ ապացույց (տե՛ս վերևում` 56-րդ պարբերությունը): Այնուամենայնիվ, ինչպես արդեն նշվել է, լրացուցիչ ապացույցը, ի տարբերություն Ք. Մ.-ի ցուցմունքի, ինքնին չի խաթարել դիմումատուի պաշտպանության իրականացումն այն մասով, որ իր մահացած եղբայրն է կատարել սպանությունը:

60 Ի վերջո, Դատարանը նշում է, որ դատավարական որևէ միջոց չի ձեռնարկվել` իր գործով դատաքննության ժամանակ Ք. Մ.-ին խաչաձև հարցաքննելու հնարավորության բացակայությունը հատուցելու համար: Դիմումատուն հնարավորություն չի ունեցել հարցաքննելու Ք. Մ.-ին վարույթի որևէ փուլում: Ավելին, դիմումատուն Վերաքննիչ դատարանից պահանջել է Ք. Մ.-ի ցուցմունքը հայտարարել անընդունելի, սակայն իր պահանջը որևէ կերպ չի բավարարվել (տե՛ս վերևում` 30-րդ և 31-րդ պարբերությունները):

61. Վերոնշյալ պնդումները բավարար են, որպեսզի Դատարանը եզրակացնի, որ անհիմն կերպով սահմանափակվել է դիմումատուի` վկա Ք. Մ.-ին հարցաքննելու իրավունքը, ում վկայությունները որոշիչ դեր են ունեցել իր դատապարտման հարցում:

62. Հետևաբար, տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի և 3-րդ կետի «դ» ենթակետի խախտում:

 

II. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 41-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ

 

i

63. Կոնվենցիայի 41-րդ հոդվածի համաձայն`

«Եթե Դատարանը գտնում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի կամ դրան կից արձանագրությունների խախտում, իսկ համապատասխան Բարձր պայմանավորվող կողմի ներպետական իրավունքն ընձեռում է միայն մասնակի հատուցման հնարավորություն, ապա Դատարանը որոշում է, անհրաժեշտության դեպքում, տուժած կողմին արդարացի փոխհատուցում տրամադրել:»:

 

Ա. Վնասը

 

64. Դիմումատուն պահանջել է 5 000 եվրո` որպես նյութական վնասի հատուցում, այդ թվում` բաց թողնված օգուտը և իր ընտանիքի` իրեն քրեակատարողական հիմնարկում այցելելու հետ կապված ծախսերը: Նա լրացուցիչ պահանջել է 15 000 եվրո` որպես ոչ նյութական վնասի հատուցում:

i

65. Կառավարությունը գտել է, որ առկա չէ որևէ պատճառահետևանքային կապ դիմումատուի կրած նյութական և ոչ նյութական վնասների և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի ենթադրյալ խախտման միջև:

66. Դատարանը որևէ պատճառահետևանքային կապ չի տեսնում հայտնաբերված խախտման և ենթադրյալ նյութական վնասի միջև, հետևաբար այն մերժում է այդ պահանջը: Դատարանը, կատարելով իր գնահատումն արդարության սկզբունքի հիման վրա և հաշվի առնելով գործի հանգամանքները, դիմումատուին շնորհում է 2 400 եվրո` որպես ոչ նյութական վնասի հատուցում:

67. Ի հավելումն, Դատարանն անհրաժեշտ է համարում նշել, որ այն վճիռը, որում այն Կոնվենցիայի կամ դրան կից արձանագրությունների խախտում է արձանագրում, պատասխանող Պետության վրա իրավական պարտավորություն է դնում ոչ միայն շահագրգիռ անձանց անհրաժեշտության դեպքում վճարել այն գումարները, որոնք վճռել է տրամադրել որպես արդարացի փոխհատուցում, այլ նաև Նախարարների կոմիտեի վերահսկողությամբ ընտրել, թե հարկ եղած դեպքում ինչպիսի ընդհանուր և (կամ) մասնավոր միջոցներ պետք է ընդունվեն ներպետական իրավական համակարգում` Դատարանի կողմից արձանագրված խախտումն արմատապես վերացնելու և դրա հետևանքները հարթելուն ուղղված հնարավոր այնպիսի հատուցում տրամադրելու համար, որը հնարավորինս կվերականգնի նախքան խախտումն առկա իրավիճակը (տե՛ս Սկոցարին և Գյունտան ընդդեմ Իտալիայի [Scozzari and Giunta v. Italy] [ՄՊ], թիվ 39221/98 և թիվ 41963/98, § 249, ՄԻԵԴ 2000-VIII, Իլաշկուն և այլք ընդդեմ Մոլդովայի և Ռուսաստանի [ՄՊ] [Ilascu and Others v. Moldova and Russia [GC]], թիվ 48787/99, § 487, ՄԻԵԴ 2004-VII, և Լունգոչին ընդդեմ Ռումինիայի [Lungoci v. Romania], թիվ 62710/00, § 55, 2006 թվականի հունվարի 26): Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի խախտում արձանագրելու դեպքում դիմումատուի համար հնարավորինս պետք է ստեղծվի այնպիսի իրավիճակ, որում նա կգտնվեր, եթե այդ դրույթի պահանջներն անտեսված չլինեին (տե՛ս, mutatis mutandis (համապատասխան փոփոխություններով), Սեյդովիչն ընդդեմ Իտալիայի [ՄՊ] [Sejdovic v. Italy [GC]], թիվ 56581/00, § 127, ՄԻԵԴ 2006-II, և Յանակիևն ընդդեմ Բուլղարիայի [Yanakiev v. Bulgaria], թիվ 40476/98, § 89, 2006 թվականի օգոստոսի 10):

68. Դատարանն այս առնչությամբ նշում է, որ ՔԴՕ-ի 426.1 և 426.4 հոդվածները թույլ են տալիս ներպետական վարույթի վերաբացում, եթե Դատարանը հայտնաբերի Կոնվենցիայի կամ դրան կից արձանագրությունների խախտում (տե՛ս վերևում` 38-րդ և 39-րդ պարբերությունները): Ինչպես Դատարանը նախկինում նշել է իր նախադեպերում, այնպիսի գործերում, ինչպես օրինակ սույն գործն է, փոխհատուցման ամենապատշաճ ձևը, որպես կանոն, վարույթի պատշաճ կարգով վերաբացումն է և գործի վերաքննությունը` արդար դատաքննության բոլոր պահանջներին համապատասխան (տե՛ս Գաբրիելյանն ընդդեմ Հայաստանի [Gabrielyan v. Armenia], թիվ 8088/05, § 104, 2012 թվականի ապրիլի 10):

 

Բ. Ծախսերը և ծախքերը

 

69. Դիմումատուն նաև պահանջել է 2 000 եվրո` որպես դատական ծախսերի փոխհատուցում:

70. Կառավարությունը պահանջել է, որ այդ մասով պահանջը մերժվի:

71. Դատարանի նախադեպային իրավունքի համաձայն` դիմումատուն ունի ծախսերի ու ծախքերի փոխհատուցման իրավունք միայն այնքանով, որքանով ցույց է տրվում, որ նա դրանք կրել է իրականում և ըստ անհրաժեշտության, և որ դրանց չափը եղել է ողջամիտ: Դատարանը նշում է, որ դիմումատուն չի կարողացել ներկայացնել որևէ փաստաթղթային ապացույց` իր կողմից ներկայացված ծախսերի և ծախքերի վերաբերյալ պահանջները հիմնավորելու համար: Հետևաբար Դատարանը մերժում է այդ մասով ներկայացված պահանջները:

 

Գ. Չկատարման դեպքում հաշվարկվող տոկոսադրույքը

 

72. Դատարանը գտնում է, որ չկատարման դեպքում հաշվարկվող տոկոսադրույքը պետք է հիմնված լինի Եվրոպական կենտրոնական բանկի սահմանած` լոմբարդային ռեպոյի տոկոսադրույքի վրա, որին պետք է գումարվի երեք տոկոսային կետ:

 

ԱՅՍ ՀԻՄՆԱՎՈՐՄԱՄԲ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ՄԻԱՁԱՅՆ`

 

1. Հայտարարում է գանգատն ընդունելի.

2. Վճռում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում` 6-րդ հոդվածի 3-րդ կետի «դ» ենթակետի հետ միասին վերցրած.

3. Վճռում է, որ

i

ա) պատասխանող Պետությունը, Կոնվենցիայի 44-րդ հոդվածի 2-րդ կետին համապատասխան վճիռը վերջնական դառնալու օրվանից` երեք ամսվա ընթացքում, պետք է դիմումատուին վճարի 2 400 եվրո (երկու հազար չորս հարյուր եվրո), որը պետք է փոխարկվի պատասխանող Պետության արժույթով` վճարման օրվա դրությամբ գործող փոխարժեքով.

բ) վերը նշված եռամսյա ժամկետի ավարտից հետո` մինչև վճարման օրը, պետք է հաշվարկվի վերոնշյալ գումարի նկատմամբ պարզ տոկոսադրույք` չկատարման ժամանակահատվածում Եվրոպական կենտրոնական բանկի սահմանած` լոմբարդային ռեպոյի տոկոսադրույքի չափով` գումարած երեք տոկոսային կետ.

4. Մերժում է դիմումատուի` արդարացի փոխհատուցման պահանջի մնացած մասը:

 

Կատարված է անգլերենով և գրավոր ծանուցվել է 2016 թվականի նոյեմբերի 24-ին` համաձայն Դատարանի կանոնակարգի 77-րդ կանոնի 2-րդ և 3-րդ կետերի:

 

    Աբել Կամպոս                          Միրյանա Լազարովա Տրայկովսկա`

      Քարտուղար                               Նախագահ