«ԱՎԵԼԱՑՎԱԾ ԱՐԺԵՔԻ ՀԱՐԿԻ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 1-ԻՆ, 3.1 ...

 

i

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

 

Հայաստանի Հանրապետության վարչական վերաքննիչ դատարանի որոշում	ՎԴ/0811/05/15 2016թ
Վարչական գործ թիվ   ՎԴ/0811/05/15
Նախագահող դատավոր` Գ. Ղարիբյան                     Դատավորներ` Հ. Բեդևյան                                                   Ա. Առաքելյան

    

 

ՈՐՈՇՈՒՄ
ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

 

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական
 և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)

 

նախագահությամբ	Ե. Խունդկարյանի
մասնակցությամբ դատավորներ	Վ. Ավանեսյանի
	Ա. Բարսեղյանի
	Մ. Դրմեյանի
	Գ. Հակոբյանի
	Ռ. Հակոբյանի
	Տ. Պետրոսյանի
	Ե. Սողոմոնյանի
	Ն. Տավարացյանի

         

2016 թվականի դեկտեմբերի 26-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ ֆինանսների նախարարության (այսուհետ` Նախարարություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 22.12.2015 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի Մհեր Կակոսյանի ընդդեմ ՀՀ ֆինանսների նախարարության Նոր Նորքի հարկային տեսչության (այսուհետ` Տեսչություն)` 16.12.2014 թվականի թիվ 1647 որոշումն ամբողջությամբ վերացնելու պահանջի մասին,

 

ՊԱՐԶԵՑ

 

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Մհեր Կակոսյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Տեսչության 16.12.2014 թվականի թիվ 1647 որոշումը:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Հ.Այվազյան) (այսուհետ` Դատարան) 14.07.2015 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 22.12.2015 թվականի որոշմամբ Նախարարության վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 14.07.2015 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ (դատավոր Հ.Բեդևյանը գրավոր շարադրել է հատուկ կարծիք):

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Նախարարությունը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

 

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

i

Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին, 3.1-րդ, 5-րդ և 6-րդ հոդվածները, խախտել է «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 86-րդ հոդվածը, չի կիրառել «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 24-րդ հոդվածի 1-ին մասը, որը պետք է կիրառեր, կիրառել է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածը, որը չպետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ գործարքն ավելացված արժեքի հարկով հարկվող որակելու համար անհրաժեշտ է, որ երկրորդ և ավելի թվով նույն տեսակի գույքի ձեռքբերման և օտարման միջև ընկած ժամանակահատվածը չգերազանցի մեկ տարին` անկախ այն հանգամանքից, թե երբ է ձեռք բերվել օտարվող գույքերից առաջինը:

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ տվյալ դեպքում առկա են «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի կիրառման համար անհրաժեշտ բոլոր վավերապայմանները, այն է` տեղի է ունեցել առուվաճառք, որի արդյունքում սեփականության իրավունքով հայցվորին պատկանող` «NISSAN X-TRAIL 2.51» մակնիշի և «VOLKSWAGEN PASSAT 2.8I» մակնիշի ավտոմեքենաներն օտարվել են, օտարվող գույքերը նույն տեսակի անձնական օգտագործման մեքենաներ են, երկու մեքենաների օտարումը տեղի է ունեցել մեկ օրացուցային տարում` 2012 թվականին, օտարվող ավտոմեքենաներից մեկը` «VOLKSWAGEN PASSAT 2.8I» մակնիշի ավտոմեքենան, ձեռք է բերվել 20.06.2012 թվականին և օտարվել 29.06.2012 թվականին, այսինքն` գույքի ձեռքբերմանը հաջորդող մեկ տարին չգերազանցող ժամանակահատվածում:

Գործում առկա չէ որևէ ապացույց առ այն, որ Տեսչության վիճարկվող որոշումն ընդունվել է օրենքի խախտմամբ:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 22.12.2015 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել Դատարան` նոր քննության կամ կայացնել նոր դատական ակտ:

 

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1. ՀՀ ոստիկանության «Ճանապարհային ոստիկանություն» ծառայության Երևանի հաշվառման-քննական բաժնի 11.06.2015 թվականի տեղեկանքի համաձայն` «NISSAN X-TRAIL 2.51» մակնիշի JN1TANT31Z0001631 նույնականացման համարով ավտոմեքենան 16.04.2008 թվականին հաշվառվել է քաղաքացի Մհեր Կակոսյանի (ք. Երևան, Շոպրոնի թիվ 4 նրբանցք, 6-17) անվամբ, հատկացվել են թիվ 14 ՕՍ 340 հաշվառման համարանիշները, իսկ 22.11.2011 թվականին կատարվել է համարանիշի փոփոխություն և հատկացվել են թիվ 09 VV 009 հաշվառման համարանիշները: Նշված ավտոմեքենան 20.06.2012 թվականին հաշվառումից հանվել է օտարման նպատակով (գ.թ. 51).

2. 20.06.2012 թվականի տրանսպորտային միջոցի առուվաճառքի պայմանագրով Մհեր Կակոսյանը «NISSAN X-TRAIL 2.51» մակնիշի ավտոմեքենան 3.000.000 ՀՀ դրամով վաճառել է Ստեփան Ղազարյանին (գ.թ. 43).

3) 29.06.2012 թվականի տրանսպորտային միջոցի առուվաճառքի պայմանագրով Մհեր Կակոսյանը սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող «VOLKSWAGEN PASSAT 2.8I» մակնիշի ավտոմեքենան 1.000.000 ՀՀ դրամով վաճառել է Գերասիմ Պետրոսյանին: Նշված պայմանագրի 1.2 կետի համաձայն` «VOLKSWAGEN PASSAT 2.8I» մակնիշի ավտոմեքենան սեփականության իրավունքով պատկանում է Մհեր Կակոսյանին` հիմք 20.06.2012 թվականին տրված թիվ N01AA575560 սեփականության վկայական (գ.թ. 39).

4) ՀՀ ֆինանսների նախարարության Նոր Նորքի հարկային տեսչության 16.12.2014 թվականի թիվ 1647 որոշման համաձայն` Մհեր Կակոսյանի չկատարած հարկային պարտավորությունը 15.12.2014 թվականի դրությամբ կազմում է 254.668 ՀՀ դրամ: Հարկային պարտավորությունն առաջացել է 2012 թվականի 2-րդ եռամսյակի հաշվարկից (գ.թ. 37):

 

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումները` «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածով սահմանված` անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձի կողմից մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում իրականացված նույն տեսակի գույքի երկրորդ և ավելի թվով օտարման գործարքը «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով ապրանքի մատակարարում որակելու վերաբերյալ, կարևոր նշանակություն կունենան նմանատիպ գործերով միասնական և կանխատեսելի դատական պրակտիկա ձևավորելու համար: Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է նաև ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` ստորադաս դատարանի կողմից «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի խախտման հետևանքով առկա է առերևույթ դատական սխալ, որը կարող էր ազդել գործի ելքի վրա, և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով:

Վերոգրյալով պայմանավորված` Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ իրավական հարցադրմանը. այն դեպքում, երբ մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում երկու և ավելի թվով անգամ օտարվում է անձի սեփականությունը կամ ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող նույն տեսակի գույք, արդյո՞ք «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի իմաստով առաջինն օտարված գույքի ձեռքբերման ժամանակահատվածը նշանակություն ունի երկրորդ և ավելի թվով օտարումներն ավելացված արժեքի հարկով հարկվող գործարք որակելու համար:

i

«Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի համաձայն` ավելացված արժեքի հարկը (այսուհետ` ԱԱՀ) անուղղակի հարկ է, որը նույն օրենքի համաձայն վճարվում (գանձվում) է պետական բյուջե` ապրանքների ներմուծման, Հայաստանի Հանրապետության տարածքում դրանց արտադրության ու շրջանառության, ինչպես նաև ծառայությունների մատուցման բոլոր փուլերում:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի առաջին պարբերության համաձայն` ԱԱՀ վճարողներ են համարվում օրենքով սահմանված կարգով ինքնուրույն տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն վարող և նույն օրենքի 6-րդ հոդվածում թվարկված գործարքներ (գործառնություններ) իրականացնող ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք (...):

i

«Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի համաձայն` ԱԱՀ-ով հարկվող օբյեկտ է համարվում Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ԱԱՀ վճարողների կողմից իրականացվող նույն օրենքի 6-րդ հոդվածով սահմանված բոլոր գործարքների (գործառնությունների) ամբողջ արժեքը (շրջանառությունը), եթե օրենքով այլ բան չի նախատեսված:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ (գործառնություններ) են համարվում` ապրանքների մատակարարումը` գործարք, որն իրականացվում է ապրանքների (այդ թվում` արտադրանքի և անշարժ գույքի) սեփականության իրավունքը որևէ ձևով կատարվող հատուցման դիմաց այլ անձի փոխանցելու միջոցով:

Նշված կետով սահմանվել են նաև այն դեպքերը, երբ անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձի կողմից իրականացված գործարքները ևս համարվում են ապրանքի մատակարարում:

Վերը նշված իրավական նորմերի համակարգային վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ավելացված արժեքի հարկն անուղղակի հարկ է, որի առանձնահատկություններից է այն, որ վերջինս կիրառվում է տնտեսական գործունեության բավականին լայն շրջանակում ընդգրկված գործարքների նկատմամբ, որոնք «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով համարվում են ապրանքի մատակարարում:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ավելացված արժեքի հարկով հարկվող օբյեկտ, որպես կանոն, ձեռնարկատիրական գործունեություն վարող իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց (անհատ ձեռնարկատերերի) իրականացրած գործարքներն են: Միևնույն ժամանակ, սակայն, բացի վերը նշված անձանց կողմից իրականացրած գործարքների, օրենսդիրն «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքով որդեգրել է այն մոտեցումը, որ ձեռնարկատիրական գործունեություն չիրականացնող ֆիզիկական անձանց կողմից իրականացվող մի շարք գործարքներ որոշակի պայմանների առկայության դեպքում ևս «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով դիտարկվում են որպես ապրանքի մատակարարում, հետևաբար նաև` ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ: Նշված գործարքներից են, մասնավորապես, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությամբ սահմանված գործարքները:

Այսպես, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերության համաձայն` մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում երկու և ավելի թվով անգամ անձի սեփականությունը կամ ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող նույն տեսակի հետևյալ գույքի` բնակարանի, առանձնատան (այդ թվում` անավարտ (կիսակառույց)), անձնական օգտագործման ավտոմեքենայի, գյուղատնտեսական նշանակության և բնակավայրերի հողերի, ավտոտնակի, որևէ ձևով կատարվող հատուցման դիմաց օտարման դեպքերում ապրանքի մատակարարում է համարվում այդ ժամանակահատվածում երկրորդ և ավելի թվով նույն տեսակի գույքի օտարումը, եթե օտարումը կատարվում է տվյալ գույքի ձեռքբերմանը հաջորդող մեկ տարին չգերազանցող ժամանակահատվածում:

i

«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 86-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` իրավական ակտը մեկնաբանվում է դրանում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությամբ` հաշվի առնելով օրենքի պահանջները:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությունը մեկնաբանելով «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 86-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված` իրավական ակտը դրանում պարունակող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությամբ` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձի կողմից իրականացված գործարքը համարվում է ապրանքի մատակարարում, հետևաբար նաև` ԱԱՀ-ով հարկվող գործարք` հետևյալ պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում.

- թե՛ առաջին, թե՛ հաջորդող գործարքներով տեղի է ունեցել անձի սեփականությունը հանդիսացող գույքի օտարում,

- թե՛ առաջին, թե՛ հաջորդող օտարումները կատարվել են որևէ ձևով հատուցման դիմաց, այսինքն` գույքի օտարման դիմաց օտարողը ստացել է կամ պետք է ստանա վճար կամ այլ հանդիպական կատարում: Հետևաբար, օրինակ, եթե անձն իր սեփականությունը հանդիսացող նույն տեսակի որևէ գույքն օտարել է նվիրատվության գործարքով, որի դեպքում գույքն օտարողը որևէ վճար կամ այլ հանդիպական կատարում չի ստանում, ապա այդպիսի գործարքը «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի քննարկվող դրույթի իմաստով չի կարող համարվել ապրանքի մատակարարում: Միաժամանակ, եթե նույն օրացուցային տարում նվիրատվության գործարքը նույն տեսակի գույքի օտարման առաջին գործարքն է, ապա դրան հաջորդող նույն տեսակի գույքի` հատուցման դիմաց կատարվող օտարման գործարքը ևս «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի քննարկվող դրույթի իմաստով չի կարող համարվել ապրանքի մատակարարում: Այս դեպքում ապրանքի մատակարարում կարող են համարվել նույն օրացուցային տարում հատուցման դիմաց նույն տեսակի գույքի օտարման առաջին գործարքին հաջորդող հատուցման դիմաց օտարման երկրորդ և հաջորդող գործարքները:

- գործարքով օտարվել է այնպիսի տեսակի գույք, որպիսի տեսակի գույք (բնակարան, առանձնատուն (այդ թվում` անավարտ (կիսակառույց)), անձնական օգտագործման ավտոմեքենա, գյուղատնտեսական նշանակության և բնակավայրերի հողեր, ավտոտնակ) նախկինում մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում արդեն օտարվել է նույն անձի կողմից (այսուհետև` նույն տեսակի գույք): Ընդ որում, Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ քննարկվող իրավական նորմում կիրառված «նույն տեսակի գույք» եզրույթը նշանակում է միանման հատկանիշներով օժտված, միևնույն նպատակային նշանակություն ունեցող գույք: Այսպես, օրինակ, բնակարանը և առանձնատունը չեն կարող քննարկվող նորմի իմաստով համարվել նույն տեսակի գույք, քանի որ, թեև դրանք երկուսն էլ ունեն միևնույն նպատակային նշանակությունը, այն է` նախատեսված են մարդկանց բնակվելու համար, այնուամենայնիվ, դրանք չունեն միանման հատկանիշներ, քանի որ բնակարանը շենքում գտնվող առանձին տարածք է` բաղկացած բնակելի և օժանդակ մասերից, օժտված կոմունալ հարմարություններով, իսկ առանձնատունը առանձին հողամասի վրա կառուցված, բնակելի, օժանդակ և կոմունալ հարմարություններով օժտված շինություն է: Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն դեպքում, երբ, օրինակ, առաջին գործարքով հատուցման դիմաց օտարվել է բնակարան, իսկ երկրորդ գործարքով` առանձնատուն, ապա «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով առանձնատունն օտարելու գործարքը չի կարող համարվել ապրանքի մատակարարում, քանի որ առկա չէ նույն տեսակի գույքի երկրորդ և հաջորդող օտարում:

- գործարքը նույն տեսակի գույքի` մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում օտարման հերթական գործարք է, որը նույն անձի կողմից իրականացվում է երկրորդ կամ ավելի թվով անգամ: Ընդ որում, Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ օրացուցային տարին ներառում է հունվարի 1-ից մինչև դեկտեմբերի 31-ն ընկած ժամանակահատվածը: Այսինքն` «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով երկրորդ և հաջորդող գործարքներն ապրանքի մատակարարում համարվելու համար անհրաժեշտ է, որպեսզի նույն տեսակի թե՛ առաջին, թե՛ երկրորդ և հաջորդող գործարքներն իրականացված լինեն միևնույն թվականի հունվարի 1-ից մինչև դեկտեմբերի 31-ն ընկած ժամանակահատվածում:

- գործարքով օտարվել է գույք, որը ձեռք է բերվել օտարմանը նախորդող մինչև մեկ տարվա ընթացքում: Այսինքն` որպեսզի երկրորդ կամ հաջորդող գործարքով նույն տեսակի գույքի օտարման գործարքը համարվի ապրանքի մատակարարում, օտարվող գույքը պետք է ձեռք բերված լինի օտարմանը նախորդող մեկ տարվա ընթացքում:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ եթե գործարքը բավարարում է վերը նշված բոլոր պայմաններին, ապա այն «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով համարվում է ապրանքի մատակարարում, հետևաբար նաև` ԱԱՀ-ով հարկվող գործարք, իսկ եթե նշված պայմաններից որևէ մեկը բացակայում է, ապա գործարքը չի կարող համարվել ապրանքի մատակարարում:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ օրենսդրի կողմից որդեգրած մոտեցման համաձայն` ապրանքի մատակարարում համարվում են մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում նույն տեսակի գույքի օտարման երկրորդ և հետագա գործարքները, եթե օտարվող գույքը ձեռք է բերվել օտարմանը նախորդող մեկ տարվա ընթացքում:

Վերոգրյալի համատեքստում Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում քննարկել հետևյալ հնարավոր իրավիճակները.

Այսպես, եթե անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձը մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում իրականացրել է նույն տեսակի գույքի օտարման երկու գործարք, որոնցից առաջինով օտարել է այն գույքը, որը ձեռք է բերվել օտարման պահին նախորդող մեկ տարուց ավելի վաղ, իսկ երկրորդ գործարքով օտարել է այն գույքը, որը ձեռք է բերել օտարմանը նախորդող մեկ տարվա ընթացքում, ապա, ըստ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի վերը նշված կարգավորման` օտարման երկրորդ գործարքը դիտարկվում է որպես ապրանքի մատակարարում, հետևաբար նաև` ԱԱՀ-ով հարկվող գործարք:

Այն դեպքում, սակայն, երբ անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձը մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում առաջին գործարքով օտարում է այն գույքը, որը ձեռք է բերել օտարմանը նախորդող մեկ տարվա ընթացքում, իսկ երկրորդ գործարքով` այն գույքը, որը ձեռք է բերվել օտարման պահին նախորդող մեկ տարուց ավելի վաղ, ապա օրենսդրի որդեգրած մոտեցման համաձայն` այս իրավիճակում երկրորդ գործարքը չի կարող դիտարկվել որպես ապրանքի մատակարարում: Ընդ որում, նման պայմաններում առաջին գործարքը նույնպես չի կարող դիտարկվել որպես ապրանքի մատակարարում, քանի որ քննարկվող իրավակարգավորման համաձայն` ապրանքի մատակարարում է երկրորդ և ավելի թվով նույն տեսակի գույքի օտարումը:

Առաջնորդվելով նույն տրամաբանությամբ` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է նաև, որ միայն այն փաստը, որ մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում նույն տեսակի գույքի օտարման երկրորդ գործարքը համարվել է ապրանքի մատակարարում, ինքնին բավարար չէ, որպեսզի նույն օրացուցային տարում նույն տեսակի երրորդ գույքի օտարման գործարքը ևս դիտարկվի որպես ապրանքի մատակարարում: Մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում նույն տեսակի գույքի օտարման երրորդ գործարքը ևս ապրանքի մատակարարում համարելու համար անհրաժեշտ է, որ, այդ գործարքով օտարվող գույքը ձեռք բերված լինի օտարմանը նախորդող մեկ տարվա ընթացքում:

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությամբ նախատեսված գույքի օտարման երկրորդ կամ հաջորդող գործարքն ապրանքի մատակարարում համարելու տեսանկյունից էական է, որ տվյալ գործարքով մեկ օրացուցային տարում թվով երկրորդ կամ հաջորդող անգամ օտարվի այնպիսի գույք, որը ձեռք է բերվել օտարմանը նախորդող մեկ տարվա ընթացքում, իսկ նույն օրացուցային տարվա ընթացքում առաջին գործարքով օտարված գույքը ֆիզիկական անձի կողմից ձեռք բերելու ժամանակահատվածը որևէ նշանակություն չունի նույն օրացուցային տարվա ընթացքում հետագայում նույն տեսակի գույքն օտարելու գործարքն ապրանքի մատակարարում որակելու համար:

Այլ կերպ ասած` գործարքն ապրանքի մատակարարում համարելու համար էական է ոչ թե դրան նախորդող գործարքներով օտարված նույն տեսակի գույքի ձեռքբերման, այլ հենց տվյալ գործարքով օտարվող գույքի ձեռքբերման ժամանակահատվածը:

Վճռաբեկ դատարանի նման եզրահանգումը բխում է օրենսդրի կողմից իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությունում առկա «եթե օտարումը կատարվում է տվյալ գույքի ձեռքբերմանը հաջորդող մեկ տարին չգերազանցող ժամանակահատվածում» արտահայտության տառացի մեկնաբանությունից, որում օրենսդիրն օգտագործել է «տվյալ գույքի» արտահայտությունը` նկատի ունենալով քննարկվող գործարքով օտարվող գույքը, այլ ոչ թե նույն օրացուցային տարվա ընթացքում նախկինում օտարված գույքը:

Այսպիսով, մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում երկրորդ և հաջորդող նույն տեսակի գույքի օտարման գործարքն ապրանքի մատակարարում որակելու համար այդ գույքի ձեռքբերման և օտարման գործարքների միջև ընկած ժամանակահատվածը չպետք է գերազանցի մեկ տարին` անկախ այն հանգամանքից, թե երբ է ձեռք բերվել տվյալ օրացուցային տարում առաջինն օտարված գույքը:

i

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ սույն գործով իրավահարաբերության ծագման պահից հետո ««Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 19.12.2012 թվականի թիվ ՀՕ-240-Ն օրենքի (ուժի մեջ է մտել 01.01.2013 թվականին) 4-րդ հոդվածով «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը շարադրվել է նոր խմբագրությամբ, ինչի արդյունքում նախկինում գործող խմբագրության 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությունն ըստ էության վերաշարադրվել է 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերության «բ» ենթակետում, որպիսի պայմաններում Վճռաբեկ դատարանի կողմից սույն որոշմամբ արտահայտած իրավական դիրքորոշումներն անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձանց կողմից մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում նույն տեսակի գույքի օտարման գործարքները որպես ապրանքի մատակարարում դիտարկելու վերաբերյալ հավասարապես կիրառելի են նաև 01.01.2013 թվականից հետո ծագած իրավահարաբերությունների նկատմամբ:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ այն հարցին, թե ինչպես է հաշվարկվում իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերության իմաստով ապրանքի մատակարարում համարվող գործարքով օտարված գույքի ձեռքբերման և օտարման միջև ընկած ժամանակահատվածը: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նշված հարցը ևս էական նշանակություն ունի գործարքը «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով ապրանքի մատակարարում դիտարկելու համար, քանի որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությամբ սահմանված մյուս պայմանների միաժամանակյա առկայության պայմաններում գործարքը կարող է ապրանքի մատակարարում համարվել միայն այն դեպքում, երբ ֆիզիկական անձը գույքն օտարել է ձեռք բերման պահից մեկ տարվա ընթացքում:

Ըստ այդմ, Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ քննարկվող իրավիճակներում գործարքների կնքման պահի օրենսդրական կարգավորումներին.

i

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` գույքի նկատմամբ պետական գրանցման ենթակա իրավունքները ծագում են դրանց գրանցման պահից:

i

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 301-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` անշարժ գույքի հետ կատարվող գործարքներից ծագող իրավունքները ենթակա են պետական գրանցման:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 301-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` շարժական գույքի հետ կատարվող գործարքներից ծագող իրավունքները ենթակա են պետական գրանցման` սույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված դեպքերում:

i

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 441-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` պայմանագիրն ուժի մեջ է մտնում և կողմերի համար պարտադիր է դառնում կնքելու պահից:

i

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 449-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն` այն պայմանագիրը, որից ծագող իրավունքները ենթակա են պետական գրանցման, կնքված է համարվում այդ իրավունքի գրանցման պահից:

i

«Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` տրանսպորտային միջոցների սեփականության, գրավի և լիզինգի պայմանագրով վարձակալության իրավունքները ենթակա են պետական գրանցման: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում տրանսպորտային միջոցի հետ կատարվող գործարքներից ծագող տրանսպորտային միջոցի սեփականության, գրավի և լիզինգի պայմանագրով վարձակալության իրավունքը ծագում է (պետությունը ճանաչում է) պետական գրանցման պահից:

Վերը նշված իրավական կարգավորումների վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ անշարժ գույքի և տրանսպորտային միջոցների վերաբերյալ գործարքները կնքված են համարվում և դրանց նկատմամբ սեփականության իրավունքն անձանց մոտ ծագում է օրենքով սահմանված կարգով պետական գրանցման պահից:

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ ինչպես իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությամբ, այնպես էլ ««Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 19.12.2012 թվականի թիվ ՀՕ-240-Ն օրենքի (ուժի մեջ է մտել 01.01.2013 թվականին) 4-րդ հոդվածով «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետում կատարված փոփոխություններից հետո գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերության «բ» ենթակետում սպառիչ կերպով սահմանված է այն գույքերի ցանկը, որոնց օտարումը նույն պարբերությամբ սահմանված մյուս պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում համարվում է ապրանքի մատակարարում: Ընդ որում, քննարկվող նորմերով սահմանված գույքերի ցանկում ներառված են ֆիզիկական անձանց պատկանող անշարժ գույքը և անձնական օգտագործման տրանսպորտային միջոցները, այսինքն` այնպիսի գույք, որի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ծագումը և դադարումն օրենսդիրն այլ իրավական ակտերով պայմանավորել է պետական գրանցմամբ:

i

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 176-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` այն դեպքերում, երբ գույքի նկատմամբ իրավունքը ենթակա է պետական գրանցման, ձեռք բերողի սեփականության իրավունքը ծագում է դրա գրանցման պահից:

Վերը նշված իրավական նորմի վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ այն դեպքերում, երբ գույքի նկատմամբ իրավունքը ենթակա է պետական գրանցման, գործարքը կարող է կնքված համարվել միայն դրանից ծագող իրավունքները, տվյալ դեպքում` սեփականության իրավունքը գրանցելու պահից:

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ անշարժ գույքի և տրանսպորտային միջոցների օտարման պահը համընկնում է օտարման գործարքից ծագող իրավունքների պետական գրանցման պահի հետ:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված` քննարկվող գործարքներն ապրանքի մատակարարում դիտարկելու համար այդ գործարքով օտարվող գույքի` օտարողի կողմից ձեռքբերման պահը վերջինիս անվամբ նշված գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի պետական գրանցման պահն է:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ԱԱՀ վճարողներ են համարվում օրենքով սահմանված կարգով ինքնուրույն տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն վարող և նույն օրենքի 6-րդ հոդվածում թվարկված գործարքներ (գործառնություններ) իրականացնող ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունները (այսուհետ` անձինք), բացառությամբ նույն հոդվածով և նույն օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված դեպքերի:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` ԱԱՀ վճարողների կողմից հարկվող գործարքների (գործառնությունների) իրականացման դեպքում ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) սպառման, ինչպես նաև դրա հետ կապված հարկային պարտավորության (ԱԱՀ-ի հաշվարկման) ծագման պահ է համարվում այն պահը, երբ ապրանքները առաքվել կամ հանձնվել են գնորդներին կամ ծառայությունները մատուցվել են պատվիրատուներին:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ««Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 19.12.2012 թվականի թիվ ՀՕ-240-Ն օրենքով (ուժի մեջ է մտել 01.01.2013 թվականին) փոփոխություն է կատարվել նաև «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածում, որը շարադրվել է հետևյալ խմբագրությամբ. «Սույն օրենքով սահմանված կարգով ԱԱՀ վճարում են ԱԱՀ վճարող համարվող և (կամ) ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորություն կրող անձինք»: Միաժամանակ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքը լրացվել է 3.1-րդ հոդվածով, որի 3-րդ կետի «ա» ենթակետի համաձայն` նույն օրենքով այլ բան սահմանված չլինելու դեպքում նույն օրենքի 6-րդ հոդվածով սահմանված ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ (գործառնություններ) իրականացնելու դեպքում ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորություն կրում են անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձինք, եթե նրանց իրականացրած գործարքները, նույն օրենքի համաձայն, ապրանքի մատակարարում են:

Վերը նշված իրավական նորմերի վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող կարգավորումների համաձայն` «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքով ԱԱՀ վճարողներ են համարվել նաև նույն օրենքի 6-րդ հոդվածում թվարկված գործարքներ (գործառնություններ) իրականացնող ֆիզիկական անձինք: Ընդ որում, որպես ընդհանուր կանոն սահմանված է եղել, որ ԱԱՀ վճարող անձանց համար ապրանքի մատակարարման պահ է համարվել այն պահը, երբ ապրանքը հանձնվել է գնորդին:

Մինչդեռ 01.01.2013 թվականից օրենսդիրը տարանջատել է ԱԱՀ վճարող համարվող և ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորություն կրող անձանց հասկացությունները, և ըստ նշված տարանջատման, «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով ապրանքի մատակարարում համարվող գործարքներ իրականացրած անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձինք 01.01.2013 թվականից հետո համարվում են ոչ թե ԱԱՀ վճարող, այլ ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորություն կրող անձինք:

Ընդ որում, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 31-րդ հոդվածը փոփոխության չի ենթարկվել, որպիսի պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ 01.01.2013 թվականից հետո «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 31-րդ հոդվածը վերաբերում է բացառապես նույն օրենքի իմաստով ԱԱՀ վճարող համարվող անձանց:

Նման պայմաններում անդրադառնալով անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձանց կողմից իրականացվող` ապրանքի մատակարարում համարվող գործարքով օտարված գույքի օտարման պահի հարցին` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ 01.01.2013 թվականից հետո ծագած իրավահարաբերությունների նկատմամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերության «բ» ենթակետով նախատեսված գործարքների իրականացման դեպքում անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձանց մոտ ապրանքը հանձնելու պահը պետք է համարվի տվյալ գործարքով գույքը ձեռք բերող անձի` տվյալ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի գրանցման պահը, քանի որ 01.01.2013 թվականից հետո ծագած իրավահարաբերությունների նկատմամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերության «բ» ենթակետով նախատեսված գործարքների իրականացման դեպքում «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 31-րդ հոդվածը կիրառելի չէ, իսկ ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորություն կրող անձանց կողմից ապրանքը հանձնելու պահի վերաբերյալ որևէ այլ կարգավորում «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված չէ:

Ինչ վերաբերում է մինչև 01.01.2013 թվականը ծագած իրավահարաբերություններին, այդ թվում` սույն գործով քննարկման առարկա իրավահարաբերությանը, ապա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված ապրանքի հանձնման պահի վերաբերյալ ընդհանուր կանոնը պետք է կիրառվի նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությամբ նախատեսված գործարքներով օտարվող գույքի առանձնահատկությունների հաշվառմամբ, և ըստ այդմ, որպես ապրանքը հանձնելու պահ, հետևաբար նաև` ֆիզիկական անձի մոտ հարկային պարտավորության (ԱԱՀ-ի հաշվարկման) առաջացման պահ, պետք է դիտարկվի գույքը ձեռք բերող անձի` տվյալ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի գրանցման պահը:

Վճռաբեկ դատարանի նման դիրքորոշումը բխում է այն հանգամանքից, որ մինչև 01.01.2013 թվականը գործող «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված` ապրանքը հանձնելու պահն օտարվող գույքը ձեռք բերողին փաստացի հանձնելու պահը դիտարկելու պարագայում հնարավոր են դեպքեր, երբ գույքի փաստացի հանձնման և ձեռք բերողի կողմից դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքի գրանցման պահերը կարող են չհամընկնել: Այդպիսի դեպքերում հնարավոր է ստեղծվի այնպիսի իրավիճակ, երբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին մասի ուժով անձի մոտ կառաջանա հարկային պարտավորություն այն դեպքում, երբ գույքը փաստացի հանձնվել է ավելի վաղ, քան դրա նկատմամբ գրանցվել է ձեռքբերողի սեփականության իրավունքը, այլ կերպ ասած` անձի մոտ հարկային պարտավորությունը կառաջանա ավելի վաղ, քան օրենքով նախատեսված օտարումը: Նման պայմաններում առկա է անձի նկատմամբ հարկային օրենսդրությամբ նախատեսված տույժերի և տուգանքների անհարկի առաջադրման վտանգ` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված հաշվետու ժամանակաշրջանը, սահմանային իրավիճակներով պայմանավորված, վրա կհասնի ավելի վաղ, քան գույքի օտարումը:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ինչպես իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությամբ, այնպես էլ ««Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 19.12.2012 թվականի թիվ ՀՕ-240-Ն օրենքի (ուժի մեջ է մտել 01.01.2013 թվականին) 4-րդ հոդվածով «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետում կատարված փոփոխություններից հետո գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերության «բ» ենթակետով նախատեսված գործարքն ապրանքի մատակարարում կարող է համարվել այն դեպքում, երբ, ի թիվս մյուս պայմանների, գույքն օտարող ֆիզիկական անձի` տվյալ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի գրանցման օրվա և գույքը ձեռք բերող անձի` տվյալ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի գրանցման օրվա միջև ընկած ժամանակահատվածը չի գերազանցում մեկ տարին:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` «NISSAN X-TRAILL 2.51» մակնիշի JN1TANT31Z0001631 նույնականացման համարով ավտոմեքենան 16.04.2008 թվականին հաշվառվել է Մհեր Կակոսյանի անվամբ: Մհեր Կակոսյանը «NISSAN X-TRAILL 2.51» մակնիշի JN1TANT31Z0001631 նույնականացման համարով ավտոմեքենան վաճառել է 20.06.2012 թվականին: Մհեր Կակոսյանը 20.06.2012 թվականին ձեռք է բերել «VOLKSWAGEN PASSAT 2.8I» մակնիշի ավտոմեքենան, որը վաճառել է 29.06.2012 թվականին կնքված գործարքով:

Սույն գործով Դատարանը, հայցը բավարարելու և Տեսչության 16.12.2014 թվականի թիվ 1647 որոշումն անվավեր ճանաչելու հիմքում դրել է այն հանգամանքը, որ «NISSAN X-TRAILL 2.51» մակնիշի ավտոմեքենան Մհեր Կակոսյանը ձեռք է բերել դեռևս 2008 թվականին, հետևաբար Մհեր Կակոսյանի կողմից մեկ օրացուցային տարվա ընթացքում չեն կատարվել նույն տեսակի գույքի (ավտոմեքենայի) երկու ձեռքբերում և երկու օտարում: Վերոգրյալի հիման վրա Դատարանը գտել է, որ օրենքի իմաստով Մհեր Կակոսյանի կողմից իրականացված գործարքները չեն կարող համարվել ավելացված արժեքի հարկով հարկվող գործարքներ, իսկ Մհեր Կակոսյանն այդ հիմքով չի կարող համարվել ավելացված արժեքի հարկ վճարող:

Վերաքննիչ դատարանը, վերահաստատելով Դատարանի եզրահանգումները, ՀՀ ֆինանսների նախարարության վերաքննիչ բողոքը մերժել է և Դատարանի վճիռը թողել անփոփոխ:

Մինչդեռ վերը նշված վերլուծությունների լույսի ներքո Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ստորադաս դատարանների պատճառաբանություններն անհիմն են, քանի որ «VOLKSWAGEN PASSAT 2.8I» մակնիշի ավտոմեքենայի առուվաճառքի գործարքը ԱԱՀ-ով հարկվող որակելու համար որևէ էական նշանակություն չունի այն հանգամանքը, թե երբ է ձեռք բերվել «NISSAN X-TRAILL 2.51» մակնիշի ավտոմեքենան, որը 2012 թվականին առաջինն է օտարվել, ինչը հաշվի չի առնվել ստորադաս դատարանների կողմից:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Մհեր Կակոսյանի կողմից 29.06.2012 թվականին իրականացված ավտոմեքենայի օտարման գործարքն «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով որպես ապրանքի մատակարարում որակելու, հետևաբար նաև որպես ԱԱՀ-ով հարկվող գործարք դիտարկելու համար Դատարանը պարտավոր էր պարզել` արդյո՞ք առկա են գործարքն ապրանքի մատակարարում դիտարկելու համար իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երրորդ պարբերությամբ սահմանված բոլոր վավերապայմանները, թե` ոչ, ինչն անտեսվել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հիմնավոր են բողոք բերած անձի փաստարկները Վերաքննիչ դատարանի կողմից «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի սխալ կիրառության վերաբերյալ:

Ինչ վերաբերում է «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ և 24-րդ հոդվածները Վերաքննիչ դատարանի կողմից կիրառած չլինելու վերաբերյալ բողոք բերած անձի փաստարկներին, ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գործի փաստական հանգամանքները դատարանը պարզում է ի պաշտոնե («ex officio»):

i

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունմանն ուղղված վարչական վարույթում ձեռք բերված ապացույցների շրջանակում և դրա ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենքների հիման վրա, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ հետագայում ընդունվել է դատավարության մասնակից հանդիսացող ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց վերաբերող` նրանց համար ավելի բարենպաստ օրենք, և եթե դա նախատեսված է այդ օրենքով:

Սույն գործով Դատարանը, գտնելով, որ վիճելի գործարքն ապրանքի մատակարարում չէ, և նշված հիմքը բավարար համարելով Տեսչության 16.12.2014 թվականի թիվ 1647 որոշումն անվավեր ճանաչելու համար, վերջինիս իրավաչափությունը հերքող կամ հաստատող մյուս հանգամանքները, այդ թվում` «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ և 24-րդ հոդվածների կիրառելիության հարցը քննության առարկա չի դարձրել:

Վերաքննիչ դատարանը, առանց հաշվի առնելու Դատարանի կողմից թույլ տրված վերոգրյալ խախտումը, Դատարանի վճիռը հիմնավոր է համարել` իր պատճառաբանությունների հիմքում ևս դնելով բացառապես այն հանգամանքը, որ վիճելի գործարքն ապրանքի մատակարարում չի համարվում:

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն որոշմամբ վիճելի գործարքն ապրանքի մատակարարում համարվելու հանգամանքը սույն որոշմամբ արտահայտած դիրքորոշումների լույսի ներքո պարզելու, ինչպես նաև գործի փաստական հանգամանքներն ի պաշտոնե («ex officio») պարզելու սկզբունքի բովանդակությունը կազմող դատավարական գործողությունները պատշաճ կատարելու և վիճարկվող որոշման իրավաչափությունը օրենքով սահմանված կարգով գնահատելու համար սույն գործն անհրաժեշտ է ուղարկել նոր քննության:

i

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքների հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-րդ, 151-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու և գործը նոր քննության ուղարկելու համար:

 

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

i

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

i

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

Վճռաբեկ դատարանը, նկատի ունենալով այն, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, իսկ գործն ուղարկվում է նոր քննության, որպիսի պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին հնարավոր չէ անդրադառնալ գործի քննության ներկա փուլում, գտնում է, որ այդ հարցը ենթակա է լուծման գործի նոր քննության ընթացքում:

i

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը

 

ՈՐՈՇԵՑ

 

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 22.12.2015 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վարչական դատարան` նոր քննության:

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ:

 

Նախագահող`	Ե. Խունդկարյան
Դատավորներ`	Վ. Ավանեսյան
	Ա. Բարսեղյան
	Մ. Դրմեյան
	Գ. Հակոբյան
	Ռ. Հակոբյան Տ. Պետրոսյան Ե. Սողոմոնյան Ն. Տավարացյան