(ուժը կորցրել է 29.03.2022 թիվ 121-Ն որոշում)
i
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄՐՑԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ
ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎ
ՈՐՈՇՈՒՄ
27 հուլիսի 2012 թվականի թիվ 294-Ն
ՀԱՄԱԿԵՆՏՐՈՆԱՑՄԱՆ ՀԱՅՏԱՐԱՐԱԳՐՄԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՊԱՐԶԱԲԱՆՄԱՆ ՄԱՍԻՆ
Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը (այսուհետ` Հանձնաժողով) 2012 թվականի հուլիսի 27-ի դռնբաց նիստում «Այ-Էլ-Սի» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության (այսուհետ` Ընկերություն) 2012 թվականի հուլիսի 14-ի գրության (այսուհետ` Դիմում) հիման վրա քննարկեց «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի (այսուհետ` Օրենք) 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի կիրառման վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանման հարցը:
Դիմումով Ընկերությունը հայցել է Հանձնաժողովի պաշտոնական պարզաբանումը հետևյալ հարցերի վերաբերյալ.
Օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` տնտեսվարող սուբյեկտների համակենտրոնացումը, մինչև գործողության մեջ դնելը, ենթակա է հայտարարագրման, եթե`
1) համակենտրոնացման մասնակիցների ակտիվների կամ հասույթի ընդհանուր արժեքը (չափը) կամ մասնակիցներից առնվազն մեկի ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը) դրա ստեղծմանը նախորդող վերջին ֆինանսական տարում գերազանցել է Հանձնաժողովի որոշմամբ սահմանված ակտիվների կամ հասույթ(ներ)ի արժեքը (չափը).
2) համակենտրոնացման մասնակիցներից առնվազն մեկը որևէ ապրանքային շուկայում ունի գերիշխող դիրք:
Ընկերությունը նշում է, որ Օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանման անհրաժեշտությունն առաջացել է` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ համակենտրոնացման մասնակիցներ կարող են հանդիսանալ նաև օտարերկրյա (ոչ ռեզիդենտ) իրավաբանական անձինք, որոնք կարող են համակենտրոնացում հանդիսացող գործարքի կնքման պահին ինչպես ներկայացված լինել Հայաստանի Հանրապետության ապրանքային շուկայում, այնպես էլ ընդհանրապես գործունեություն չիրականացնել Հայաստանում: Այս տեսանկյունից կարևոր է դառնում այն հարցի հստակեցումը, թե համակենտրոնացման հայտարարագրման այս չափանիշը գնահատելիս Հանձնաժողովը ի՞նչն է հիմք ընդունում` միայն Հայաստանի Հանրապետությունում այս մասնակիցների ունեցած ակտիվների կամ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործունեության իրականացումից ստացված հասույթի արժեքը (չափը), թե՞ ամբողջ աշխարհում (այն երկրներում, որտեղ գործունեություն է իրականացնում կամ ակտիվներ ունի ոչ ռեզիդենտը) նրանց ունեցած ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը): Ըստ ընկերության` Օրենքի այս դրույթն ունի հստակեցման կարիք:
Օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-ին կետի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանման անհրաժեշտությունն առաջացել է` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այդ կետի ձևակերպումը կարող է տարաբնույթ մեկնաբանությունների տեղիք տալ, մասնավորապես, այն հարցը որոշելիս, թե համակենտրոնացման հայտարարագրման երկրորդ չափանիշի, այսինքն` համակենտրոնացման մասնակիցներից առնվազն մեկի` որևէ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունենալու հանգամանքի առկայությունը ինչպե՞ս է գնահատվում` տվյալ մասնակցին որպես տվյալ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող համարելու մասին Հանձնաժողովի որոշման առկայությա՞մբ, թե անկախ նման որոշման առկայությունից` տվյալ ապրանքային շուկայում այդ սուբյեկտի` փաստացի գերիշխող դիրք ունենալու փաստից ելնելով: Այսինքն, եթե համակենտրոնացման մասնակիցներից և ոչ մեկը համակենտրոնացում հանդիսացող գործարքի կնքման պահին Հանձնաժողովի որոշմամբ չի ճանաչվել որևէ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող, արդյո՞ք դա բավարար է, որպեսզի այդ մասնակիցները համարեն, որ համակենտրոնացման հայտարարագրման երկրորդ չափանիշն իրենց մոտ բացակայում է, թեկուզ և փաստացի նրանք որևէ ապրանքային շուկայում ունենան (կամ հիմքեր ունենան ենթադրելու, որ ունեն) գերիշխող դիրք` Օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված չափանիշների հիման վրա: Եթե Օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-ին կետը ձևակերպված լիներ հետևյալ կերպ` «համակենտրոնացման մասնակիցներից առնվազն մեկը Հանձնաժողովի որոշմամբ համարվել է որպես որևէ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող», ապա ամեն ինչ հստակ կլիներ:
Ելնելով վերոշարադրյալից և ղեկավարվելով «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 87-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, Ընկերությունը ներկայացնում է դիմումում բարձրացված հարցերի վերաբերյալ պարզաբանումների իր տարբերակը հետևյալ ձևակերպմամբ.
«1. Համակենտրոնացման մասնակիցների ակտիվների կամ հասույթի ընդհանուր արժեքը (չափը) կամ մասնակիցներից մեկի ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը) որոշելիս հիմք է ընդունվում համակենտրոնացման մասնակցի (մասնակիցների)` միայն Հայաստանի Հանրապետությունում ունեցած ակտիվների կամ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործունեությունից ստացված հասույթի արժեքը (չափը):
2. Համակենտրոնացման մասնակիցներից առնվազն մեկի` որևէ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունենալու հանգամանքը որոշվում է Հանձնաժողովի` տվյալ մասնակցին որպես գերիշխող դիրք ունեցող համարելու մասին որոշման առկայությամբ, որը պետք է ընդունված լինի նախքան համակենտրոնացումը գործողության մեջ դնելը:»:
Քննարկելով Դիմումում բարձրացված առաջին հարցը` Հանձնաժողովն ամրագրում է հետևյալը.
Օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` տնտեսվարող սուբյեկտների համակենտրոնացումը, մինչև գործողության մեջ դնելը, ենթակա է հայտարարագրման, եթե` համակենտրոնացման մասնակիցների ակտիվների կամ հասույթի ընդհանուր արժեքը (չափը) կամ մասնակիցներից առնվազն մեկի ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը) դրա ստեղծմանը նախորդող վերջին ֆինանսական տարում գերազանցել է Հանձնաժողովի որոշմամբ սահմանված ակտիվների կամ հասույթ(ներ)ի արժեքը (չափը):
Օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ակտիվի արժեքը` ակտիվի հաշվեկշռային արժեքն է:
Հանձնաժողովի 2011 թվական մայիսի 23-ի «Հայտարարագրման ենթակա համակենտրոնացումների մասնակցի (մասնակիցների) ակտիվների և հասույթ(ներ)ի արժեքը (չափը) սահմանելու, տնտեսվարող սուբյեկտների համակենտրոնացման հայտարարագրման կարգի և հայտարարագրի ձևի մասին» թիվ 191-Ն որոշմամբ հաստատված կարգի (այսուհետ` N 1 Կարգ) N 2 հավելվածի 2-րդ կետի համաձայն` Օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված դեպքերում համակենտրոնացման մասնակիցները, մինչև համակենտրոնացումը գործողության մեջ դնելը, պետք է Հանձնաժողով ներկայացնեն Օրենքի և սույն կարգի պահանջներին համապատասխանող համակենտրոնացման հայտարարագիր:
N 1 Կարգի 13-րդ կետի համաձայն` համակենտրոնացման մասնակիցները, օրենքի և այլ իրավական ակտերի պահանջներին համապատասխան, հայտարարագրում` Ձևին կից, ներկայացնում են գործունեության տարեկան ֆինանսական հաշվետվությունները` հայտարարագրման նախորդ ֆինանսական տարվա վերջի դրությամբ, իսկ օրենքով սահմանված` ֆինանսական հաշվետվությունների աուդիտի պարտադիր անցկացման պահանջի առկայության դեպքում` նաև դրանց վերաբերյալ աուդիտորական եզրակացությունը: Եթե համակենտրոնացման մասնակիցներից որևէ մեկը գործունեությունը սկսել է տվյալ տարում, ապա նրա ֆինանսական հաշվետվությունները և դրանց վերաբերյալ աուդիտորական եզրակացությունը ներկայացվում են հայտարարագրման նախորդ ամսվա վերջի դրությամբ:
«Հաշվապահական հաշվառման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6.1-րդ հոդվածի վերլուծությունից պարզ է դառնում, որ կազմակերպությունները պարտավոր են ֆինանսական հաշվետվությունները կազմել և ներկայացնել պետական մարմիններին ֆինանսական հաշվետվությունների միջազգային ստանդարտներին և միջազգային ստանդարտների ուղեցույցներին համապատասխան:
Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2010 թվականի մարտի 11-ի «Ֆինանսական հաշվետվությունների միջազգային ստանդարտները և միջազգային ստանդարտների ուղեցույցները հրապարակելու մասին» N 235-Ն որոշմամբ հաստատված հավելվածով սահմանվում են ֆինանսական հաշվետվություններում կազմակերպության ակտիվների և հասույթի արժեքի (չափի) հաշվարկման ստանդարտները:
Այսպիսով, հաշվի առնելով վերը նշվածը, պարզ է դառնում, որ համակենտրոնացման մասնակիցների ակտիվների կամ հասույթի ընդհանուր արժեքը (չափը) կամ մասնակիցներից մեկի ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը) դիտարկելիս Հանձնաժողովը հիմք է ընդունում համակենտրոնացման մասնակցի (մասնակիցների) հաշվապահական փաստաթղթերում արտացոլված ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը), որը որոշվում է հաշվապահական հաշվառման վերաբերյալ իրավական ակտերի և ստանդարտների համաձայն: Ինչ վերաբերում է այն հարցին, թե Հանձնաժողովը համակենտրոնացման մասնակիցների ակտիվների կամ հասույթի ընդհանուր արժեքը (չափը) կամ մասնակիցներից մեկի ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը) դիտարկելիս հաշվի է առնում միայն Հայաստանի Հանրապետությունում ունեցած ակտիվների կամ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործունեությունից ստացված հասույթի արժեքը (չափը), թե ոչ, ապա այդ կապակցությամբ հարկ է նշել, որ Հանձնաժողովը չի անդրադառնում համակենտրոնացման մասնակիցների ակտիվների կամ հասույթի արժեքի (չափի) հաշվարկման մեխանիզմներին, քանի որ դա կարգավորվում է հաշվապահական հաշվառման օրենսդրությամբ և ստանդարտներով:
Քննարկելով Դիմումում բարձրացված երկրորդ հարցը` Հանձնաժողովն ամրագրում է հետևյալը.
Օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` տնտեսվարող սուբյեկտների համակենտրոնացումը, մինչև գործողության մեջ դնելը, ենթակա է հայտարարագրման, եթե` համակենտրոնացման մասնակիցներից առնվազն մեկը որևէ ապրանքային շուկայում ունի գերիշխող դիրք:
Օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` տնտեսվարող սուբյեկտն ապրանքային շուկայում համարվում է գերիշխող դիրք ունեցող, եթե`
1) տվյալ ապրանքային շուկայում ունի շուկայական իշխանություն, մասնավորապես, որպես իրացնող կամ ձեռք բերող չի հանդիպում էական մրցակցության և (կամ) իր ֆինանսական կարողությունից կամ այլ հատկանիշներից ելնելով` հնարավորություն ունի որոշիչ ազդեցություն ունենալու տվյալ ապրանքային շուկայում ապրանքների շրջանառության ընդհանուր պայմանների վրա և (կամ) դուրս մղելու այլ տնտեսվարող սուբյեկտին տվյալ ապրանքային շուկայից և (կամ) խոչընդոտելու տվյալ ապրանքային շուկա մուտք գործելուն, կամ
2) որպես իրացնող կամ ձեռք բերող իրացման կամ ձեռքբերման ծավալներով գրավում է տվյալ շուկայի առնվազն մեկ երրորդը, կամ
3) ապրանքային շուկայում իրացման կամ ձեռքբերման առավել մեծ ծավալներ ունեցող երկու տնտեսվարող սուբյեկտներից յուրաքանչյուրը տվյալ ապրանքային շուկայում համարվում է գերիշխող դիրք ունեցող, եթե նրանք, որպես իրացնող կամ ձեռք բերող, իրացման կամ ձեռքբերման ծավալներով միասին գրավում են տվյալ շուկայի առնվազն մեկ երկրորդը, կամ
4) ապրանքային շուկայում իրացման կամ ձեռքբերման առավել մեծ ծավալներ ունեցող երեք տնտեսվարող սուբյեկտներից յուրաքանչյուրը տվյալ ապրանքային շուկայում համարվում է գերիշխող դիրք ունեցող, եթե նրանք, որպես իրացնող կամ ձեռք բերող, իրացման կամ ձեռքբերման ծավալներով միասին գրավում են տվյալ շուկայի առնվազն երկու երրորդը:
Օրենքի 6-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն` տնտեսվարող սուբյեկտն ապրանքային շուկայում մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրք ունեցող է համարվում Հանձնաժողովի որոշմամբ:
Հանձնաժողովի 2011 թվականի մայիսի 23-ի «Տնտեսվարող սուբյեկտի մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքի, այդ թվում` շուկայական իշխանության որոշման կարգը և չափանիշները սահմանելու մասին» թիվ 194-Ն որոշմամբ հաստատված կարգի (այսուհետ` N 2 Կարգ) 3-րդ կետի համաձայն` ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի մենաշնորհ դիրքը կամ Օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ, 3-րդ կամ 4-րդ կետերով նախատեսված հիմքերով գերիշխող դիրքը որոշվում է ապրանքային շուկայում տվյալ տնտեսվարող սուբյեկտի բաժնի հաշվարկման միջոցով, իսկ N 2 Կարգի 5-րդ կետի համաձայն` ապրանքային շուկայի ծավալի և դրանում տնտեսվարող սուբյեկտի բաժնի հաշվարկը կատարվում է Հանձնաժողովի կողմից տվյալ շուկայի ուսումնասիրությանը նախորդող որոշակի ժամանակահատվածի (այսուհետ` ուսումնասիրվող ժամանակահատված) տվյալների հիման վրա:
Հաշվի առնելով վերը նշված նորմերը, ինչպես նաև Օրենքում ամրագրված սկզբունքներն ու հասկացությունները, Հանձնաժողովի խնդիրներն ու գործառույթները, պարզ է դառնում, որ Հանձնաժողովը տնտեսվարող սուբյեկտների գերիշխող դիրք ունենալու հարցը քննարկում է ըստ անհրաժեշտության` հաշվի առնելով տվյալ ապրանքային շուկայում մրցակցային իրավիճակը, հնարավոր կամ փաստացի չարաշահումները և այլ հանգամանքներ: Այսպիսով, Հանձնաժողովի կողմից ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրքի վերաբերյալ որոշում չլինելը դեռևս չի նշանակում, որ այդ տնտեսվարող սուբյեկտը տվյալ ապրանքային շուկայում չունի գերիշխող դիրք:
«Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 86-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` իրավական ակտը մեկնաբանվում է դրանում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությամբ` հաշվի առնելով օրենքի պահանջները: Իրավական ակտի մեկնաբանությամբ չպետք է փոփոխվի դրա իմաստը:
«Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 87-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` իրավական ակտի պաշտոնական պարզաբանում տրվում է իրավական ակտի դրույթների ոչ հստակ կամ տարաբնույթ ընկալման, իրավական ակտն ավելի բարձր կամ նույն իրավաբանական ուժ ունեցող իրավական ակտին կամ նույն իրավական ակտի տարբեր դրույթների հակասության կամ օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում, իրավական ակտի ուժի մեջ մտնելու ժամկետի որոշման, իրավաբանական ուժ ունենալու հարցերի պարզաբանման, ինչպես նաև իրավական ակտի կիրառման բնագավառում ծագած այլ հարցերի ճշտման նպատակով:
Իսկ 87-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` իրավական ակտի պաշտոնական պարզաբանումը տրվում է իրավական ակտի պաշտոնական մեկնաբանման համար նախատեսված կանոններով:
Ելնելով վերոգրյալից և հիմք ընդունելով «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 87-րդ հոդվածի 2-րդ մասի «գ» կետը և Օրենքի 19-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ը» և «թ» կետերը, Հանձնաժողովը
ՈՐՈՇՈՒՄ Է`
1. Պաշտոնապես պարզաբանել, որ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` համակենտրոնացման մասնակիցների ակտիվների կամ հասույթի ընդհանուր արժեքը (չափը) կամ մասնակիցներից մեկի ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը) դիտարկելիս Հանձնաժողովը հիմք է ընդունում համակենտրոնացման մասնակցի (մասնակիցների) հաշվապահական փաստաթղթերում արտացոլված ակտիվների կամ հասույթի արժեքը (չափը), որը որոշվում է հաշվապահական հաշվառման վերաբերյալ իրավական ակտերի և ստանդարտների համաձայն:
2. Պաշտոնապես պարզաբանել, որ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` տնտեսվարող սուբյեկտների համակենտրոնացումը, մինչև գործողության մեջ դնելը, ենթակա է հայտարարագրման, եթե համակենտրոնացման մասնակիցներից առնվազն մեկը որևէ ապրանքային շուկայում ունի գերիշխող դիրք, ինչի կապակցությամբ պարտադիր չէ, որ Հանձնաժողովը նախքան համակենտրոնացումը գործողության մեջ դնելն ընդունած լինի որոշում տվյալ տնտեսվարող սուբյեկտին գերիշխող դիրք ունեցող համարելու մասին:
3. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող օրը: