ՏՆՏԵՍՎԱՐՈՂ ՍՈՒԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ԿՆՔՎՈՂ ՖՐԱՆՉԱՅԶԻՆԳԻ ...

(ուժը կորցրել է 29.03.2022 թիվ 121-Ն որոշում)

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄՐՑԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎ

ՈՐՈՇՈՒՄ

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒՄ

19 օգոստոսի 2011 թվականի թիվ 340-Ն

ՏՆՏԵՍՎԱՐՈՂ ՍՈՒԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ԿՆՔՎՈՂ ՖՐԱՆՉԱՅԶԻՆԳԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՊԱՐԶԱԲԱՆՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը (այսուհետ` Հանձնաժողով) 2011 թվականի օգոստոսի 19-ի դռնբաց նիստում «ԱԼՖԱ-ՖԱՐՄ» փակ բաժնետիրական ընկերության (այսուհետ` Ընկերություն) 2011 թվականի օգոստոսի 4-ի թիվ Ա-281 գրության (այսուհետ` Դիմում) հիման վրա քննարկեց «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի (այսուհետ` Օրենք) մի շարք դրույթների վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալու հարցը:

Դիմումով Ընկերությունը հայցել է Հանձնաժողովի պաշտոնական պարզաբանումը հետևյալ հարցերի վերաբերյալ:

Դիմումում Ընկերությունը, անդրադառնալով իր և իր գործընկերոջ միջև կնքվելիք ֆրանչայզինգի պայմանագրին, դրա բովանդակությանը և էական պայմաններին, նշում է, որ Ընկերության կողմից նախատեսվող գործարար մոդելի կիրառումը որոշակի պարզաբանումների անհրաժեշտություն է առաջացնում տնտեսական մրցակցության պաշտպանության օրենսդրության տեսանկյունից:

1. Օրենքի 8-րդ հոդվածով նախատեսված համակենտրոնացման դեպքերից է տնտեսվարող սուբյեկտների միավորումը: Օրենքը չի նախատեսում «տնտեսվարող սուբյեկտների միավորում» հասկացության սահմանումը և հետևաբար հասկանալի չէ, թե ինչ է իրենից ներկայացնում այն, և տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից իրականացվող ինչպիսի գործողությունը կարող է դառնալ համակենտրոնացում: Հանձնաժողովի 2011 թվականի մայիսի 23-ի «Հայտարարագրման ենթակա համակենտրոնացումների մասնակցի (մասնակիցների) ակտիվների և հասույթ(ներ)ի արժեքը (չափը) սահմանելու, տնտեսվարող սուբյեկտների համակենտրոնացման հայտարարագրման կարգի և հայտարարագրման ձևի մասին» թիվ 191-Ն որոշմամբ հաստատված կարգով (այսուհետ` Կարգ) սահմանվում է, որ Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով նախատեսված` տնտեսվարող սուբյեկտների միավորումը համարվում է գործողության մեջ դրված տնտեսվարող սուբյեկտների միջև միավորման ձևավորման, իսկ օրենքով նախատեսված դեպքում` միավորման գրանցման կամ հաշվառման պահից:

ՈՒստի Ընկերությունը, հիմնվելով «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 87-րդ հոդվածի վրա, հայցում է հանձնաժողովի պաշտոնական պարզաբանումն այն հարցի վերաբերյալ, թե արդյոք ֆրանչայզինգի պայմանագրի կնքումը տնտեսվարող սուբյեկտների միջև Ընկերության ներկայացրած պայմաններով, Օրենքի 8-րդ հոդվածի իմաստով համարվում է համակենտրոնացում և հետևաբար ենթակա է հայտարարագրման Օրենքով սահմանված կարգով և ժամկետներում:

Տվյալ հարցի առնչությամբ Ընկերությունը ներկայացրել է իր դիրքորոշումը, համաձայն որի` ֆրանչայզինգի պայմանագիրն ինքնին Ընկերությանը չի տալիս կառավարման որոշումների վրա ազդելու և սեփականության և այլ գույքային իրավունքները էապես սահմանափակելու հնարավորություն: Գործարար պրակտիկայի ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս եզրակացնել, որ Օրենքով նախատեսված «տնտեսվարող սուբյեկտների միավորում» եզրույթի ներքո կարող են դիտարկվել միայն համատեղ ձեռնարկությունները և համատեղ գործունեության պայմանագրերը:

2. Ըստ Ընկերության` հստակեցման կարիք ունի այն հարցը, թե ֆրանչայզինգի պայմանագրի կնքումը Օրենքի իմաստով որպես համակենտրոնացում դիտարկվելու դեպքում, արդյոք ֆրանչայզինգի նույն մոդելով նախատեսված պայմաններով յուրաքանչյուր համաձայնություն կնքելիս Ընկերությունը և Գործընկերը պետք է դիմեն Հանձնաժողով համակենտրոնացման համաձայնություն հայցելու համար:

Ընկերությունը, հիմնվելով «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 87-րդ հոդվածի վրա, հայցում է Հանձնաժողովի պաշտոնական պարզաբանումը այն հարցի վերաբերյալ, թե արդյոք նույն պայմաններով տարբեր գործընկերների հետ ֆրանչայզինգի պայմանագրեր կնքելիս Ընկերության և յուրաքանչյուր գործընկերոջ միջև կնքվող գործարքը ենթակա է առանձին հայտարարագրման Օրենքով սահմանված կարգով և ժամկետներում:

Ըստ Ընկերության` առավելապես նույն պայմաններով յուրաքանչյուր անգամ գործարք կնքելը ենթակա չէ առանձին հայտարարագրման, քանզի գործարքը կնքվում է նույն պայմաններով և այն կարող է դիտարկվել որպես մեկ գործարք, որի վերաբերյալ Հանձնաժողովն արդեն արտահայտել է իր դիրքորոշումը: Հետևաբար, Հանձնաժողովի կողմից նույն գործարքի վերաբերյալ դիրքորոշում հայտնելը կլինի անտեղի վարչարարություն և կարող է էապես խոչընդոտել Ընկերության կողմից նշված գործարար մոդելի կիրառմանը:

3. Համաձայն Օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի` հակամրցակցային համաձայնություններ են համարվում տնտեսվարող սուբյեկտների միջև կնքված այն գործարքները, նրանց համաձայնությունները, ուղղակի կամ անուղղակի համաձայնեցված գործողությունները կամ վարքագիծը, տնտեսվարող սուբյեկտների միավորումների ընդունած որոշումները (այսուհետ` համաձայնություններ), որոնք ուղղակի կամ անուղղակի հանգեցնում են կամ կարող են հանգեցնել մրցակցության սահմանափակմանը, կանխմանը կամ արգելմանը: Օրենքի նույն հոդվածի 8-րդ մասով նախատեսվում է, որ մինչև համաձայնություն կնքելը (կայացնելը), եզրակացություն ստանալու համար, տնտեսվարող սուբյեկտները կարող են դիմել Հանձնաժողով:

Հետևաբար Ընկերությունը, հիմնվելով «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 87-րդ հոդվածի վրա, հայցում է պաշտոնական պարզաբանում այն հարցի կապակցությամբ, թե արդյոք ֆրանչայզինգի պայմանագրի կնքումը տնտեսվարող սուբյեկտների միջև Դիմումով նախատեսված պայմաններով կարող է դիտարկվել որպես հակամրցակցային համաձայնություն Օրենքի 5-րդ հոդվածի իմաստով:

Տվյալ հարցի կապակցությամբ Ընկերությունը եզրակացնում է, որ առաջարկվող պայմաններով ֆրանչայզինգի պայմանագիրը չի կարող դիտարկվել որպես հակամրցակցային համաձայնություն:

Քննարկելով Դիմումը` Հանձնաժողովն ամրագրում է հետևյալը:

Օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Օրենքը տարածվում է տնտեսվարող սուբյեկտների, պետական մարմինների, ինչպես նաև դրանց պաշտոնատար անձանց այն գործողությունների կամ վարքագծի վրա, որոնք հանգեցնում են կամ կարող են հանգեցնել տնտեսական մրցակցության սահմանափակմանը, կանխմանը, արգելմանը կամ անբարեխիղճ մրցակցության գործողությանը, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի, ինչպես նաև վնասել սպառողների շահերը:

Օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Օրենքի իմաստով հակամրցակցային համաձայնություններ են համարվում տնտեսվարող սուբյեկտների միջև կնքված այն գործարքները, նրանց համաձայնությունները, ուղղակի կամ անուղղակի համաձայնեցված գործողությունները կամ վարքագիծը, տնտեսվարող սուբյեկտների միավորումների ընդունած որոշումները (այսուհետ` համաձայնություններ), որոնք ուղղակի կամ անուղղակի հանգեցնում են կամ կարող են հանգեցնել մրցակցության սահմանափակմանը, կանխմանը կամ արգելմանը:

Օրենքի 5-րդ հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն` մինչև համաձայնություն կնքելը (կայացնելը), եզրակացություն ստանալու համար, տնտեսվարող սուբյեկտները կարող են դիմել Հանձնաժողովին:

Համաձայն Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի` տնտեսվարող սուբյեկտների համակենտրոնացում է համարվում տնտեսվարող սուբյեկտների ցանկացած միավորում, որի շնորհիվ մեկ տնտեսվարող սուբյեկտը կարող է ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն ազդել մեկ ուրիշի որոշումների կայացման կամ մրցունակության վրա:

Կարգի 7-րդ կետի համաձայն` Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով նախատեսված` տնտեսվարող սուբյեկտների միավորումը համարվում է գործողության մեջ դրված տնտեսվարող սուբյեկտների միջև միավորման ձևավորման, իսկ օրենքով նախատեսված դեպքում` միավորման գրանցման կամ հաշվառման պահից: Միավորման դեպքում համակենտրոնացման մասնակիցներ են համարվում միավորվող տնտեսվարող սուբյեկտները:

Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի (այսուհետ նաև` Օրենսգիրք) 969-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` համալիր ձեռնարկատիրական գործունեության թույլտվության (այսուհետ` ֆրանչայզինգ) պայմանագրով մեկ կողմը (իրավատերը) պարտավորվում է վարձատրությամբ, ժամկետի նշումով կամ առանց դրա, մյուս կողմին (օգտագործողին) իրավունք տրամադրել իր ձեռնարկատիրական գործունեության մեջ օգտագործելու իրավատիրոջը պատկանող բացառիկ իրավունքների համալիրը, ներառյալ` իրավատիրոջ ֆիրմային անվանման, օրենքով պահպանվող առևտրային տեղեկատվության, ինչպես նաև պայմանագրով նախատեսված բացառիկ իրավունքների այլ օբյեկտների` ապրանքային նշանի, սպասարկման նշանի և այլնի նկատմամբ իրավունքները:

Օրենսգրքի 973-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` իրավատերը պարտավոր է`

1) օգտագործողին փոխանցել տեխնիկական և առևտրային փաստաթղթեր, նրան տրամադրել համալիր թույլտվության պայմանագրով վերապահված իրավունքների իրականացման համար անհրաժեշտ այլ տեղեկատվություն, ինչպես նաև օգտագործողին և նրա աշխատողներին հրահանգավորել այդ իրավունքների իրականացման հետ կապված հարցերով.

2) օգտագործողին հանձնել պայմանագրով նախատեսված թույլտվությունները (լիցենզիաները)` ապահովելով դրանց ձևակերպումը սահմանված կարգով:

Օրենսգրքի 974-րդ հոդվածի համաձայն` հաշվի առնելով համալիր թույլտվության պայմանագրով իրականացվող գործունեության բնույթը և առանձնահատկությունները` օգտագործողը պարտավոր է`

1) պայմանագրով նախատեսված գործունեությունն իրականացնելիս պայմանագրում սահմանված ձևով օգտագործել իրավատիրոջ ֆիրմային անվանումը.

2) ապահովել պայմանագրի հիման վրա իր կողմից արտադրվող ապրանքների, կատարվող աշխատանքների, մատուցվող ծառայությունների որակի համապատասխանությունն իրավատիրոջ կողմից արտադրվող, կատարվող կամ մատուցվող նույնանման ապրանքների, աշխատանքների կամ ծառայությունների որակին.

3) անշեղորեն կատարել իրավատիրոջ հրահանգները և ցուցումները, որոնք ուղղված են բացառիկ իրավունքների համալիրի օգտագործման բնույթի, եղանակների ու պայմանների համապատասխանության ապահովմանն իրավատիրոջ կատարածին` ներառյալ օգտագործվող առևտրային մակերեսների արտաքին ու ներքին ձևավորմանը վերաբերող ցուցումները.

4) գնորդներին (պատվիրատուներին) մատուցել բոլոր այն լրացուցիչ ծառայությունները, որոնք նրանք կարող էին ստանալ ապրանքը (աշխատանքը, ծառայությունը) անմիջապես իրավատիրոջից ձեռք բերելու (նրան պատվիրելու) դեպքում.

5) չհրապարակել իրավատիրոջ արտադրության գաղտնիքները և նրանից ստացած այլ առևտրային գաղտնի տեղեկատվությունը.

6) տրամադրել նախապես պայմանավորված քանակի ենթաթույլտվություններ, եթե այդպիսի պարտականություն նախատեսված է պայմանագրով.

7) գնորդներին (պատվիրատուներին)` նրանց համար առավել ակնառու եղանակով տեղեկացնել, որ ինքն իրավատիրոջ ֆիրմային անվանումը, ապրանքային նշանը, սպասարկման նշանը կամ անհատականացման այլ միջոցն օգտագործում է համալիր թույլտվության պայմանագրի հիման վրա:

Օրենսգրքի 975-րդ հոդվածի համաձայն` համալիր թույլտվության պայմանագրով կարող է նախատեսվել կողմերի իրավունքների սահմանափակում: Մասնավորապես, կարող են նախատեսվել`

1) իրավատիրոջ պարտավորությունը` այլ անձանց չտրամադրել բացառիկ իրավունքների նույնանման համալիրներ` դրանք օգտագործողին ամրացված տարածքում օգտագործելու համար կամ ձեռնպահ մնալ այդ տարածքում նույնանման սեփական գործունեությունից.

2) օգտագործողի պարտավորությունը` չմրցակցել իրավատիրոջ հետ այն տարածքում, որի վրա տարածվում է համալիր թույլտվության պայմանագրի գործողությունը.

3) օգտագործողի հրաժարվելը` իրավատիրոջ մրցակիցներից (հնարավոր մրցակիցներից) համալիր թույլտվության պայմանագրով նույնանման իրավունքներ ձեռք բերելուց.

4) օգտագործողի պարտավորությունը` իրավատիրոջ հետ համաձայնեցնել պայմանագրով տրամադրված բացառիկ իրավունքներն իրականացնելու դեպքում օգտագործվող առևտրային շինությունների տեղաբաշխումը, ինչպես նաև դրանց արտաքին և ներքին ձևավորումը:

Սահմանափակող պայմանները կարող են անվավեր ճանաչվել հակամենաշնորհային մարմնի կամ այլ շահագրգիռ անձի պահանջով, եթե դրանք համապատասխան շուկայի վիճակի և կողմերի տնտեսական դրության հաշվառմամբ հակասում են հակամենաշնորհային օրենսդրությանը:

2. Առոչինչ են համարվում համալիր թույլտվության պայմանագրով կողմերի իրավունքները սահմանափակող այն պայմանները, որոնց ուժով`

1) իրավատերն իրավունք ունի որոշել օգտագործողի կողմից վաճառվող ապրանքի կամ օգտագործողի կատարած աշխատանքի, մատուցած ծառայության գինը կամ այդ գների վերին կամ ներքին սահմանը.

2) օգտագործողն իրավունք ունի ապրանքներ վաճառել, աշխատանքներ կատարել կամ ծառայություններ մատուցել բացառապես գնորդների (պատվիրատուների) որոշակի խմբին կամ պայմանագրով որոշված տարածքում գտնվելու վայր (բնակության վայր) ունեցող գնորդներին (պատվիրատուներին):

Հաշվի առնելով վերոնշյալը` Հանձնաժողովն ամրագրում է, որ Օրենսգրքով նախատեսված ֆրանչայզինգի պայմանագիրը Օրենքի տեսանկյունից կարող է դիտվել որպես հակամրցակցային համաձայնություն, քանի որ պայմանագրի տվյալ տեսակով կարող է սահմանափակվել տնտեսական մրցակցությունը:

Հետևաբար, ֆրանչայզինգի պայմանագիր կնքել ցանկացող տնտեսվարող սուբյեկտները մինչև պայմանագրի կնքումը, Օրենքի 5-րդ հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն, իրավունք ունեն դիմել Հանձնաժողով կնքվելիք պայմանագրի վերաբերյալ պաշտոնական եզրակացություն ստանալու համար:

Ֆրանչայզինգի պայմանագիրը Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի իմաստով չի դիտարկվում որպես համակենտրոնացում: Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի իմաստով Օրենքով նախատեսված «տնտեսվարող սուբյեկտների միավորում» եզրույթի ներքո կարող են դիտարկվել ոչ միայն համատեղ ձեռնարկությունները կամ համատեղ գործունեության պայմանագրերը, այլև ցանկացած այլ միավորում, որի շնորհիվ մեկ տնտեսվարող սուբյեկտը կարող է ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն ազդել մեկ ուրիշի որոշումների կայացման կամ մրցունակության վրա:

Ինչ վերաբերում է Ընկերության կողմից Դիմումում ներկայացված ֆրանչայզինգի մոդելին, այդ կապակցությամբ Հանձնաժողովն ամրագրում է, որ Ընկերության առաջարկած մոդելը շեղվում է Օրենսգրքով սահմանված ֆրանչայզինգի մոդելից: Մասնավորապես, օրինակ, Դիմումի «ե» կետում նշվում է, որ պայմանագիրը կարող է ներառել գների սահմանման գործառույթը Ընկերությանը պատվիրակելու իրավասություն, մինչդեռ Օրենսգրքի 975-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն` առոչինչ են համարվում համալիր թույլտվության պայմանագրով կողմերի իրավունքները սահմանափակող այն պայմանները, որոնց ուժով իրավատերն իրավունք ունի որոշել օգտագործողի կողմից վաճառվող ապրանքի կամ օգտագործողի կատարած աշխատանքի, մատուցած ծառայության գինը կամ այդ գների վերին կամ ներքին սահմանը:

Քանի որ ֆրանչայզինգի պայմանագրի կնքումն ինքնին համակենտրոնացում չի հանդիսանում, ուստի այն ենթակա չէ հայտարարագրման:

Հարկ է նշել նաև, որ «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 1-ին մասի համաձայն` իրավական ակտի պաշտոնական պարզաբանում տրվում է իրավական ակտի դրույթների ոչ հստակ կամ տարաբնույթ ընկալման, իրավական ակտն ավելի բարձր կամ նույն իրավաբանական ուժ ունեցող իրավական ակտին կամ նույն իրավական ակտի տարբեր դրույթների հակասության կամ օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում, իրավական ակտի ուժի մեջ մտնելու ժամկետի որոշման, իրավաբանական ուժ ունենալու հարցերի պարզաբանման, ինչպես նաև իրավական ակտի կիրառման բնագավառում ծագած այլ հարցերի ճշտման նպատակով: Այսպիսով, Հանձնաժողովն իրավասու է պաշտոնական պարզաբանում տալ միայն իրավական ակտերի դրույթների վերաբերյալ, այլ ոչ թե առաջարկվող մոդելների: Ընկերությունն իր կողմից կնքվող պայմանագրերի վերաբերյալ Հանձնաժողովի դիրքորոշումը ստանալու նպատակով իրավունք ունի յուրաքանչյուր դեպքում Օրենքով սահմանված կարգով դիմելու Հանձնաժողով` համապատասխան եզրակացություն ստանալու համար: Ընդ որում տվյալ դեպքում Ընկերությունը պարտավոր է ներկայացնել նաև պայմանագրի կողմ հանդիսացող տնտեսվարող սուբյեկտի տվյալները, ինչպես նաև կնքվելիք ֆրանչայզինգի պայմանագրի նախագիծը, եթե դրա էական պայմանները տարբերվում են կամ կարող են տարբերվել Դիմումում Ընկերության ներկայացրած ձևաչափից:

Ելնելով վերոնշյալից և հիմք ընդունելով «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 87-րդ հոդվածի 2-րդ մասի «գ» կետը և Օրենքի 19-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ը» և «թ» կետերը, Հանձնաժողովը`

ՈՐՈՇՈՒՄ Է.

1. Պաշտոնապես պարզաբանել, որ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատասխան կազմված համալիր ձեռնարկատիրական գործունեության թույլտվության (ֆրանչայզինգ) պայմանագրի կնքումը «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի իմաստով չի համարվում համակենտրոնացում:

2. Պաշտոնապես պարզաբանել, որ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատասխան կազմված համալիր ձեռնարկատիրական գործունեության թույլտվության (ֆրանչայզինգ) պայմանագրի կնքումը տնտեսվարող սուբյեկտների միջև ենթակա չէ հայտարարագրման:

3. Պաշտոնապես պարզաբանել, որ ֆրանչայզինգի պայմանագրի կնքումը տնտեսվարող սուբյեկտների միջև կարող է դիտարկվել որպես հակամրցակցային համաձայնություն Օրենքի 5-րդ հոդվածի իմաստով:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող օրը: