(ուժը կորցրել է 02.11.17 թիվ 1404-Ն որոշում)
i
040.1026.010806
«ՎԱՎԵՐԱՑՆՈՒՄ ԵՄ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀ Ռ. ՔՈՉԱՐՅԱՆ
«1» օգոստոսի 2006 թ.
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
20 հուլիսի 2006 թվականի N 1026-Ն
i
ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՀԱՆՄԱՆ ՆՈՐՄԵՐԻ ՈՐՈՇՄԱՆԸ ԵՎ ՀԱՆՎԱԾ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆՆ ՈՒ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԻ ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆԱԿԱՐԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Համաձայն «Ստանդարտացման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 8-րդ հոդվածի և ի կատարումն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2005 թվականի ապրիլի 7-ի N 419-Ն որոշման` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հաստատել հողի բերրի շերտի հանման նորմերի որոշմանը և հանված բերրի շերտի պահպանմանն ու օգտագործմանը ներկայացվող պահանջների տեխնիկական կանոնակարգը` համաձայն հավելվածի:
2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման պահից 6 ամիս հետո:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2006 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒԼԻՍԻ 26-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2006 թվականի հուլիսի 20-ի
N 1026-Ն որոշման
ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆԱԿԱՐԳ ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՀԱՆՄԱՆ ՆՈՐՄԵՐԻ ՈՐՈՇՄԱՆԸ ԵՎ ՀԱՆՎԱԾ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆՆ ՈՒ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԻ
I. ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՈԼՈՐՏԸ
1. Հողի բերրի շերտի հանման նորմերի որոշմանը և հանված բերրի շերտի պահպանմանն ու օգտագործմանը ներկայացվող պահանջների տեխնիկական կանոնակարգը (այսուհետ` տեխնիկական կանոնակարգ) սահմանում է հողի բերրի շերտի հանման նորմերը և հանված բերրի շերտի պահպանմանն ու արդյունավետ օգտագործմանը ներկայացվող պահանջները` հողային աշխատանքներ կատարելիս հողերի պահպանությունն ապահովելու, ցածր արդյունավետություն ունեցող հանդակների բերրիությունը բարձրացնելու և ռեկուլտիվացվող հողերի բերրիությունը վերականգնելու համար:
2. Սույն տեխնիկական կանոնակարգի գործողությունը տարածվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում իրականացվող հողածածկույթի խախտումների հետ կապ ունեցող բոլոր տեսակի հողային աշխատանքների կատարման վրա:
II. ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
3. Սույն տեխնիկական կանոնակարգում կիրառված են հետևյալ հասկացությունները`
հող` երկրի մակերևույթում բիոտիկ, աբիոտիկ և մարդածին գործոնների երկարատև ազդեցության արդյունքում առաջացած ինքնուրույն բնագիտապատմական հանքաօրգանական բնական մարմին` կազմված կոշտ հանքային և օրգանական մասնիկներից, ջրից ու օդից և ունի բույսերի աճի ու զարգացման համար համապատասխան պայմաններ ստեղծող յուրահատուկ գենետիկամորֆոլոգիական հատկանիշներ ու հատկություններ.
հողի տիպ` դասակարգման հիմնական միավոր, որը բնութագրվում է հողագոյացման ռեժիմներով և գործընթացներով պայմանավորված հատկությունների ամբողջությամբ և հիմնական գենետիկական հորիզոնների միասնական համակարգով.
հողի ենթատիպ` տիպի սահմաններում դասակարգման միավոր, որը բնութագրվում է գենետիկական հորիզոնների համակարգի որակական տարբերություններով և մեկ այլ տիպի փոխարկումը բնութագրող վերադիր գործընթացների դրսևորմամբ.
հողի ընտանիք` ենթատիպի սահմաններում դասակարգման միավոր, որը որոշվում է հողակլանիչ համալիրի կազմի առանձնահատկություններով, աղային պրոֆիլի բնույթով, նորագոյացությունների հիմնական ձևերով.
հողի տեսակ` ընտանիքի սահմաններում դասակարգման միավոր, որը բնութագրում է հողի ընտանիքը, տեսակը և ենթատիպը որոշող հողագոյացնող գործընթացների արտահայտվածության աստիճանը.
հողի տարատեսակ` դասակարգման միավոր, որը հաշվի է առնում հողերի բաժանումն ըստ ամբողջ հողային պրոֆիլի գրանուլամետրիկ կազմի.
հողային հորիզոն` հողագոյացնող գործընթացի ազդեցության արդյունքում առաջացած հողային պրոֆիլի յուրահատուկ շերտ.
հողային պրոֆիլ` հողագոյացման գործընթացում օրինաչափորեն փոփոխվող և գենետիկորեն կապակցված հողային հորիզոնների ամբողջություն.
հողի խտություն` առանց բնական կազմությունը խախտելու վերցված հողի չոր զանգվածի հարաբերությունն է վերցված հողի ծավալին (տ/մ3).
հողի բերրիություն` սնուցման տարրերի, խոնավության ու օդի նկատմամբ բույսերի պահանջը բավարարող և դրանց բնականոն կենսագործունեության պայմաններն ապահովող հողի ունակություն.
հողի բերրի շերտ` հողային ծածկույթի վերին շերտի բուսահող, որն օգտագործվում է հողերի բարելավման, կանաչապատման, ռեկուլտիվացման նպատակներով.
հողի պոտենցիալ բերրի շերտ` հողային պրոֆիլի ստորին մասը, որն իր հատկություններով համընկնում է պոտենցիալ բերրի ապարների (բուսականության աճի համար սահմանափակ բարենպաստ քիմիական կամ ֆիզիկական հատկություններ ունեցող լեռնային ապարներ) հատկություններին.
հումուս` հողի օրգանական նյութ, որը բնական միացությունների բարդ խառնուրդ է և գոյանում է բուսական ու կենդանական մնացորդների, ինչպես նաև օրգանիզմների կենսագործունեության արգասիքների քայքայման արդյունքում.
ռեկուլտիվացում` խախտված հողերի վերականգնմանն ուղղված (օգտագործման համար պիտանի վիճակի բերելու) միջոցառումների համալիր, որը կատարվում է 2 փուլով` տեխնիկական և կենսաբանական.
խախտված հողեր` առաջնային տնտեսական արժեքը կորցրած և շրջակա միջավայրի վրա բացասական ներգործության աղբյուր հանդիսացող հողեր.
հողածածկույթ` երկրի կամ դրա ցանկացած տարածքի մակերևույթը ծածկող հողերի ամբողջությունն է.
հողածածկույթի կառուցվածք` տարբեր աստիճաններով գենետիկորեն իրար կապակցված և որոշակի տարածական պատկեր ստեղծող տարրական հողային արեալների դասավորություն.
հողերի քարտեզագրում` հողային քարտեզների կամ դրանց առանձին հատկությունների քարտեզ-սխեմաների կազմում.
հողի կատիոնային փոխանակության ունակություն` կատիոնների առավելագույն քանակն է, որը հողում կարող է գտնվել փոխանակվող վիճակում.
հողի բերրի շերտի հանման նորմեր` հողի հանվող բերրի շերտի խորությունը (սմ), ծավալը (մ3), զանգվածը (տ).
հողի բերրի շերտի խառնուրդ` հողի մեկ կամ մի քանի տարատեսակների հանման ընթացքում միախառնված գենետիկ հորիզոններ, որոնք բնութագրվում են հողի հատկանիշների ընդհանրացված ցուցանիշներով.
քարքարոտ և խճացված հող` հող, որի մեկ հեկտարի 30 մետրանոց շերտում պարունակվում է 50 մ3-ից ավելի քար և խիճ.
խիստ քարքարոտ և խճացված հող` հող, որի մեկ հեկտարի 30 մետրանոց շերտում պարունակվում է 500 մ3-ից ավելի քար և խիճ.
ողողվածության աստիճան (թույլ, միջին, խիստ)` որոշվում է հողային պրոֆիլում էրոզիայի արդյունքում չքայքայված գենետիկ հորիզոնների առկայությամբ:
III. ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ՈՒ ՊՈՏԵՆՑԻԱԼ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԵՐԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
4. Հողի բերրի շերտի հանման նորմերին ներկայացվող պահանջներն են`
Հողի բերրի շերտի հանման նորմերը որոշվում են` ելնելով հողի բերրի շերտի բաղադրությունից և հատկություններից` սույն տեխնիկական պահանջներին համապատասխան: Հողի բերրի շերտի հանումը պետք է կատարվի հողային խոշորամասշտաբ քարտեզների և լաբորատոր հետազոտությունների տվյալների հիման վրա:
5. Հողի բերրի շերտի բաղադրությանը ներկայացվող պահանջներն են`
Հողի բերրի շերտի բաղադրության ցուցանիշներն են հողի բերրի շերտի և պոտենցիալ բերրի շերտի հումուսի զանգվածային մասը, հողի ջրային մզվածքի pH-ը, փոխանակային նատրիումի զանգվածային մասը, ջրում լուծվող թունավոր աղերի զանգվածային մասը և հողի բերրի շերտի (0,1 մմ-ից փոքր) հողային մասնիկների զանգվածային մասը, որոնց նկատմամբ կիրառվում են հետևյալ պահանջները`
ա) հումուսի զանգվածային մասը (%) հողի բերրի շերտի ստորին սահմաններում` ըստ բնական գոտիների պետք է համապատասխանի N 1 աղյուսակում ներկայացված նորմերին`
Աղյուսակ N 1
.______________________________________________________________________.
|Գոտու անվանումը | Հողերի տիպերը |Հումուսի զանգվածային|
| | | բաժինը |
| | | (%) |
|_____________________|___________________________|____________________|
|Կիսաանապատային |կիսաանապատային գորշ |1- ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |ոռոգելի մարգագետնային գորշ |1- ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |պալեոհիդրոմորֆ |1- ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |կապակցված |1- ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |ալկալիացած |1- ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |աղուտ-ալկալի |1- ից ոչ պակաս |
|_____________________|___________________________|____________________|
|Չոր տափաստանային |շագանակագույն |2 -ից ոչ պակաս |
|_____________________|___________________________|____________________|
|Տափաստանային |սևահողեր |2 -ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |մարգագետնասևահողային |2 -ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |գետնահովտադարավանդային |2 -ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |հողագրունտաներ |1 -ից ոչ պակաս |
|_____________________|___________________________|____________________|
|Անտառային |անտառային գորշ |2 -ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |ճմակարբոնատային |2 -ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |դարչնագույն |2 -ից ոչ պակաս |
|_____________________|___________________________|____________________|
|Լեռնամարգագետնային |լեռնամարգագետնային |2 -ից ոչ պակաս |
| |___________________________|____________________|
| |մարգագետնատափաստանային |2 -ից ոչ պակաս |
.______________________________________________________________________.
բ) հումուսի զանգվածային մասը (%) հողի պոտենցիալ բերրի շերտում պետք է լինի`
անտառատափաստանային և տափաստանային գոտիներում` 1-2 %,
չորատափաստանային և անապատային գոտիներում` 0,5-1%.
գ) հողի բերրի շերտի`
աղային մզվածքի pH-ի մեծությունը պետք է լինի 5,5-8,2,
լեռնային գոտիների հողերում ջրային մզվածքի pH-ը պետք է լինի 4,0-ից ոչ պակաս,
ճմաենթամոխրային հողերի բերրի շերտի աղային մզվածքի pH-ի մեծությունը պետք է լինի 4,5-ից ոչ պակաս,
հողի տորֆային շերտում աղային մզվածքի pH-ի մեծությունը պետք է լինի 3,0-8,2.
դ) փոխանակային նատրիումի զանգվածային մասը (%) հողի կատիոնային փոխանակման ունակության կազմում պետք է համապատասխանի N 2 աղյուսակում ներկայացված նորմերին`
Աղյուսակ N 2
.________________________________________________________________________.
| Հողերի և դրանց խառնուրդների տիպերը |Փոխանակային |
| |նատրիումի |
| |զանգվածային մասը|
| | (%) |
|_______________________________________________________|________________|
|Սևահողեր |5-ից ոչ ավելի |
|_______________________________________________________|________________|
|Մուգ շագանակագույն հողեր |5-ից ոչ ավելի |
|_______________________________________________________|________________|
|Շագանակագույն հողեր |5-ից ոչ ավելի |
|_______________________________________________________|________________|
|Մոխրագույն հողերի աղուտների հետ առաջացող խառնուրդներ |5-ից ոչ ավելի |
|_______________________________________________________|________________|
|Անտառատափաստանային և անապատային գոտիների հիդրոմորֆ |15-ից ոչ ավելի |
|հողերի թույլ և միջին աղուտային տարատեսակներ | |
|_______________________________________________________|________________|
|Պակաս հումուսացված սևահողերի թույլ և միջին աղուտացված|10-ից ոչ ավելի |
|տարատեսակներ | |
|_______________________________________________________|________________|
|Գորշ հողեր |10-ից ոչ ավելի |
|_______________________________________________________|________________|
|Չոր տափաստանային և կիսաանապատային գոտիների հիդրոմորֆ, |10-ից ոչ ավելի |
|կիսահիդրոմորֆ հողեր | |
.________________________________________________________________________.
ե) ջրում լուծվող թունավոր աղերի զանգվածային մասը (%) հողի բերրի շերտում չպետք է գերազանցի հողի զանգվածի 0,25%-ը: Ոռոգվող տարածքների հողի բերրի շերտում ջրում լուծվող թունավոր աղերի պարունակության թույլատրելի սահմանը կարող է մեծացվել մինչև 0,5%,
զ) հողի բերրի շերտի 0,1 մմ-ից փոքր հողային մասնիկների զանգվածային մասը պետք է լինի 10-75%, իսկ ողողադաշտային, հնահունային, գետաբերանային ավազաններում և մերձջրանցքային ավազային նստվածքներում պետք է լինի 5-10%-ի տիրույթում:
6. Հողերի տիպային, ենթատիպային և տեսակային պատկանելիությունը որոշելու համար անհրաժեշտ է իրականացնել հողերի խոշորամասշտաբ քարտեզագրում կամ հողերի առանձին հատկությունների (հողագոյացման ռեժիմներով և գործընթացներով պայմանավորված հատկությունների և հիմնական գենետիկական հորիզոնների) քարտեզ-սխեմաների կազմում:
7. Կավային և ավազակավային մեխանիկական կազմ ունեցող հողերի հիմնական տիպերի և ենթատիպերի բերրի շերտի հանման նորմը (խորությունը, սմ) պետք է համապատասխանի N 3 աղյուսակում ներկայացված նորմերին`
Աղյուսակ N 3
._________________________________________________________________________.
| Հողային գոտիները |Հողերի տիպերը և ենթատիպերը | Բերրի շերտի |
| | |հանման խորությունը|
| | | (սմ) |
|__________________|___________________________________|__________________|
|Կիսաանապատային |կիսաանապատային գորշ |մինչև 30 |
| |___________________________________|__________________|
| |ոռոգելի մարգագետնային գորշ | 30-80 |
| |___________________________________|__________________|
| |պալեոհիդրոմորֆ կապակցված ալկալիացած| - |
| |___________________________________|__________________|
| |հիդրոմորֆ աղուտ-ալկալի | - |
|__________________|___________________________________|__________________|
|Չոր տափաստանային |շագանակագույն |30-40 |
|__________________|___________________________________|__________________|
|Տափաստանային |սևահողեր |50-120 |
| |___________________________________|__________________|
| |մարգագետնասևահողային |60-100 |
| |___________________________________|__________________|
| |գետնահովտադարավանդային |40-120 |
|__________________|___________________________________|__________________|
|Անտառային |անտառային գորշ |20-80 |
| |___________________________________|__________________|
| |ճմակարբոնատային |20-40 |
| |___________________________________|__________________|
| |դարչնագույն |20-80 |
|__________________|___________________________________|__________________|
|Լեռնամարգագետնային|լեռնամարգագետնային |30-80 |
| |___________________________________|__________________|
| |մարգագետնատափաստանային |20-70 |
._________________________________________________________________________.
8. Հողի բերրի շերտի հանման նորմա չի սահմանվում`
ա) խիստ խճացված, խիստ և շատ խիստ քարքարոտ, թույլ, միջին և խիստ ողողված ճմամոխրահողային, գորշ անտառային, մոխրագույն և անտառային բաց մոխրագույն հողերի համար,
բ) միջին և խիստ ողողված անտառային մուգ մոխրագույն, մուգ շագանակագույն, ճմակարբոնատային և մոխրագույն հողերի համար:
9. Հողի բերրի և պոտենցիալ բերրի շերտի հանման նորմերի հաշվարկը`
1) Հողի բերրի և պոտենցիալ բերրի շերտի հանման նորմը (Ն)` արտահայտված մ3-ով`
ա) մեկ հողային կոնտուրի դեպքում հաշվարկվում է 1-ին բանաձևով`
Ն = Խ * Մ (1),
որտեղ`
Խ-ն հողի բերրի շերտի հանման խորությունն է (մ),
Մ-ն հողի հանվող բերրի շերտի հողային կոնտուրի մակերեսն է (մ2),
բ) հողային կոնտուրների խմբի դեպքում` հաշվարկվում է 2-րդ բանաձևով`
__
\ Նi = Խ1 * Մ1 + Խ2 * Մ2 + .... + Խi * Մi (2),
/__
որտեղ`
Խ1, Խ2... Խi-ն հողի բերրի շերտի հանման խորություններն են (մ),
Մ1, Մ2... Մi-ն հողի հանվող բերրի շերտի կոնտուրների մակերեսներն են (մ2).
2) Հողի բերրի և պոտենցիալ բերրի շերտերի հանման նորմը (Ն)` արտահայտված տոննայով`
ա) մեկ հողային կոնտուրի դեպքում հաշվարկվում է 3-րդ բանաձևով`
Ն = Խ * Մ * Դ (3),
որտեղ`
Խ-ն բերրի շերտի հանման խորությունն է (մ),
Մ-ն հողի հանվող բերրի շերտի հողային կոնտուրի մակերեսն է (մ2),
Դ-ն հողի բերրի շերտի խտությունն է (տ/ մ3),
բ) հողային կոնտուրների խմբի դեպքում հաշվարկվում է 4-րդ բանաձևով`
__
\ Նi = Խ1 * Մ1 * Դ1 + Խ2 * Մ2 * Դ2 +.... + Խi * Մi * Դi (4),
/__
որտեղ`
Խ1, Խ2... Խi-ն հողի բերրի շերտի հանման խորություններն են (մ),
Մ1, Մ2... Մi-ն հողի հանվող բերրի շերտի կոնտուրների մակերեսներն են (մ2),
Դ1, Դ2 .... Դ i-ն հողի բերրի շերտի խտություններն են (տ/մ3):
IV. ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՀԱՆՄԱՆՆ ՈՒ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
10. Հողի բերրի շերտի հանումը և արդյունավետ օգտագործումը հողային աշխատանքներ կատարելիս իրականացվում է Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսգրքով սահմանված բոլոր կատեգորիաների հողերի համար:
11. Գծային կառույցների, մելիորացիայի համար նախատեսվող օբյեկտների շինարարության դեպքում` հանված հողի բերրի շերտը պետք է օգտագործվի առանց դրա պահեստավորման և պահման` շինարարության հետևանքով խախտված հողերի ռեկուլտիվացման և դրանց հարող ցածր բերրիություն ունեցող հանդակների բարելավման համար:
12. Հողի բերրի շերտի, պոտենցիալ բերրի շերտի և դրանց խառնուրդների հանման նպատակահարմարությունը որոշվում է ըստ տվյալ տարածաշրջանի հողածածկույթի բերրիության մակարդակի, բնական գոտու, հողի տիպերի և ենթատիպերի ու հողի հատկությունների հիմնական ցուցանիշների` սույն կանոնակարգի 5-րդ կետով սահմանված պահանջների համաձայն:
13. Կավային, ավազակավային, կավաավազային հողերի բերրի և պոտենցիալ բերրի շերտերը հանվում են ցածր արդյունավետություն ունեցող հանդակների հողայնացման և հողերի կենսաբանական ռեկուլտիվացման նպատակով:
Ավազային մեխանիկական կազմ ունեցող հողերից բերրի շերտը հանվում է միայն մշակովի կամ մշակովի դարձված տարածքներից:
14. Անտառներով զբաղեցված տարածքներում 10 սմ-ից պակաս հզորություն ունեցող հողի բերրի շերտը հանման ենթակա չէ:
15. Հողի բերրի և պոտենցիալ բերրի շերտը հանվում է ընտրողաբար: Հողի հանված բերրի շերտն օգտագործվում է փոքր արդյունավետություն ունեցող հանդակները հողայնացնելու և հողերի կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար, իսկ պոտենցիալ բերրի շերտը հիմնականում օգտագործվում է հողերի կենսաբանական ռեկուլտիվացիայի համար:
16. Հողային աշխատանքներ կատարելիս հողի պոտենցիալ բերրի շերտն անհրաժեշտ է հանել պոտենցիալ բերրի ապարներից առանձին:
17. Հողի բերրի շերտը հանվում է տարվա տաք և չոր ժամանակաշրջանում: Նախքան բերրի շերտը հանելը` կատարվում են հողի մակերեսից կոճղերի, թփերի և խոշոր քարերի մաքրման նախապատրաստական աշխատանքներ:
V. ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ԵՎ ՊՈՏԵՆՑԻԱԼ ԲԵՐՐԻ ՀԱՆՎՈՂ ՇԵՐՏԵՐԻ ՀԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՀԶՈՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
18. Հողի բերրի և պոտենցիալ բերրի հանվող շերտերի հզորությունը որոշվում է հողի բերրիության մակարդակի և հողածածկույթի կառուցվածքի, հողերի հիմնական տիպերի ու ենթատիպերի և հողային պրոֆիլի առանձին գենետիկական հորիզոնների բերրիության գնահատումների հիման վրա:
19. Հողերի բերրիության մակարդակը գնահատվում է դրանց հատկությունների մասին տվյալներն ուսումնասիրելու հիման վրա` հիմնական գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության վերաբերյալ բազմամյա տվյալների առկայության դեպքում:
20. Հանվող հողի շերտերի խառնուրդների բերրիության մակարդակը պետք է ավելի բարձր լինի տվյալ տարածաշրջանում հողայնացման ենթակա ցածր արդյունավետություն ունեցող հանդակների բերրիության մակարդակից:
21. Հանվող հողի ստորին հորիզոնի կամ դրա մասերի բերրիությունը պետք է ավելի բարձր լինի տվյալ տարածաշրջանում ցածր արդյունավետություն ունեցող հանդակների բերրիության մակարդակից:
22. Կախված տարբեր գոտիների հողերի տիպերից ու ենթատիպերից, հողագոյացման ու հողային պրոֆիլի փոփոխության վրա ազդեցություն ունեցող այլ գործոններից` անհրաժեշտ է տարբերակել հողերի հատկությունների այն ցուցանիշները, որոնցով որոշվում է հողերի բերրի և պոտենցիալ բերրի հանվող շերտերի հզորությունը:
VI. ՀՈՂԻ ՀԱՆՎԱԾ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՊԱՀՄԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
23. Հողային աշխատանքների կատարման ընթացքում չօգտագործված հողի հանված բերրի շերտն անմիջապես պետք է դարսվի լայնակույտերով:
24. Լայնակույտերի բարձրությունը և ձևը պետք է բացառի հողատարման գործընթացների զարգացումը:
25. Եթե հողի հանված բերրի շերտը նախատեսվում է պահել 2 տարին գերազանցող ժամկետով, ապա, ողողումը և հողմատարումը կանխելու համար, լայնակույտերի մակերևույթն ու թեքությունները պետք է ամրացվեն խոտացանքով կամ այլ եղանակներով:
Թույլատրվում է լայնակույտի թեքությունների վրա ցանքսը կատարել հիդրոեղանակներով:
26. Հողի հանված բերրի շերտը լայնակույտերում կարող է պահվել մինչև 20 տարի:
27. Լայնակույտերը տեղադրվում են գյուղատնտեսության համար ոչ պիտանի տեղամասերում կամ ցածր արդյունավետություն ունեցող հանդակներում և պետք է բացառվի լայնակույտերի ջրածածկումը, աղակալումը, արդյունաբերական թափոններով և կոշտ առարկաներով, քարերով, խճով, ճալաքարով ու շինարարական աղբով աղտոտումը:
VII. ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
28. Հողի բերրի շերտը չպետք է պարունակի ռադիոակտիվ տարրերի, ծանր մետաղների, պեստիցիդների մնացորդային քանակների և այլ վտանգավոր ու թունավոր միացությունների այնպիսի քանակություններ, որոնք գերազանցում են հողում դրանց համար սահմանված սահմանային թույլատրելի չափաքանակները:
29. Հողի բերրի շերտը չպետք է աղտոտված և աղբոտված լինի արդյունաբերական և կենցաղային թափոններով, կոշտ առարկաներով, քարերով, խճով ու շինարարական աղբով, ինչպես նաև պետք է համապատասխանի սանիտարահիգիենիկ պահանջներին:
VIII. ՊԵՏԱԿԱՆ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ
30. Հողի բերրի շերտի հանման, օգտագործման և պահման պահանջների կատարման նկատմամբ պետական վերահսկողությունն իրականացվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով:
IX. ՉԱՓՈՒՄՆԵՐԻ ՄԻԱՍՆԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄԸ
31. Հողում պարունակվող նյութերի չափումների միասնականության ապահովումը պետք է իրականացվի «Չափումների միասնականության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով: