(ուժը կորցրել է 14.12.17 թիվ 1643-Ն որոշում)
i
040.0750.100606
«ՎԱՎԵՐԱՑՆՈՒՄ ԵՄ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀ Ռ. ՔՈՉԱՐՅԱՆ
«10» հունիսի 2006 թ.
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
26 մայիսի 2006 թվականի N 750-Ն
i
ՀՈՂԵՐԻ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԻ ԵՎ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆ ԵՆԹԱԿԱ` ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՄԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆԱԿԱՐԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Համաձայն «Ստանդարտացման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 8-րդ հոդվածի և ի կատարումն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2005 թվականի ապրիլի 7-ի N 419-Ն որոշման` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հաստատել հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջների և ռեկուլտիվացման ենթակա` խախտված հողերի դասակարգման տեխնիկական կանոնակարգը` համաձայն հավելվածի:
2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման պահից վեց ամիս հետո:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2006 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆԻՍԻ 7-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2006 թվականի մայիսի 26-ի
N 750-Ն որոշման
ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆԱԿԱՐԳ ՀՈՂԵՐԻ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԻ ԵՎ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆ ԵՆԹԱԿԱ` ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՄԱՆ
I. ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՈԼՈՐՏԸ
1. Սույն` հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջների և ռեկուլտիվացման ենթակա` խախտված հողերի դասակարգման տեխնիկական կանոնակարգով (այսուհետ` տեխնիկական կանոնակարգ) սահմանվում են խախտված հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջները, խախտված հողերի դասակարգումն ըստ ռեկուլտիվացման ուղղությունների և հետագա օգտագործման տեսակների` ելնելով դրանց պիտանիությունից:
2. Սույն տեխնիկական կանոնակարգը կիրառվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում խախտված հողերի հաշվառման, հողաշինարարական, քարտեզագրման, կանխատեսվող ու իրականացման ենթակա ռեկուլտիվացման աշխատանքների նախագծման, ռեկուլտիվացման, ռեկուլտիվացված հողերի նպատակային նշանակության ուղղությունների որոշման, ինչպես նաև նպատակային ու գործառական նշանակությանը համապատասխան` դրանց հետագա օգտագործման ժամանակ:
II. ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
3. Սույն տեխնիկական կանոնակարգում կիրառված են հետևյալ հասկացությունները`
հողի բերրի շերտ` հողային ծածկույթի վերին շերտի բուսահող, որն օգտագործվում է հողերի բարելավման, կանաչապատման, ռեկուլտիվացման նպատակներով.
հողի բերրիություն` սնուցման տարրերի, խոնավության ու օդի նկատմամբ բույսերի պահանջը բավարարող և դրանց բնականոն կենսագործունեության պայմաններն ապահովող հողի ունակություն.
հնարավոր բերրի ապարներ` բուսականության աճի համար սահմանափակ բարենպաստ քիմիական և (կամ) ֆիզիկական հատկություններ ունեցող լեռնային ապարներ.
քիչ պիտանի ապարներ` բուսականության աճի համար անբարենպաստ քիմիական և (կամ) ֆիզիկական հատկություններ ունեցող լեռնային ապարներ.
ոչ պիտանի ապարներ` լեռնային ապարներ, որոնց հատիկաչափական կազմն ու քիմիական և (կամ) ֆիզիկական հատկությունները խոչընդոտում են բուսականության աճը և զարգացումը.
մելիորացիա (հողաբարելավում)` միջոցառումների համալիր` ուղղված բուսականության աճը խոչընդոտող լցակույտերի մակերևութային շերտում ապարների հատկությունների բարելավմանը և հետագայում ապարների բերրիության ու գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության բարձրացմանը.
հողերի պահպանություն` հողերի բերրիության նվազեցման, դրանց ոչ արդյունավետ օգտագործման և աղտոտման կանխարգելման կամ նվազեցման միջոցառումների համակարգ.
խախտված հողերի դասակարգում` խախտված հողերի տարաբաժանման համակարգ` ըստ`
ա) ռեկուլտիվացման ուղղությունների և հետագա օգտագործման տեսակների` համաձայն N 1 աղյուսակի,
բ) տեխնածին ռելիեֆի` համաձայն N 2 աղյուսակի,
գ) կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար մակաբացման և պարփակող ապարների` համաձայն N 3 աղյուսակի.
հողի արդյունավետ օգտագործում` հողերի տնտեսապես, էկոլոգիապես և սոցիալապես հիմնավորված օգտագործում.
խախտված հողեր` առաջնային տնտեսական արժեքը կորցրած և շրջակա միջավայրի վրա բացասական ներգործության աղբյուր հանդիսացող հողեր.
ռեկուլտիվացում` խախտված հողերի վերականգնման (օգտագործման համար պիտանի վիճակի բերելու) միջոցառումների համալիր, որն իրականացվում է 2 փուլով` տեխնիկական և կենսաբանական.
հողերի կենսաբանական ռեկուլտիվացման փուլ` խախտված հողերի բերրիության վերականգնման ագրոքիմիական և ֆիտոմելիորատիվ միջոցառումների համալիր.
կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար լեռնային ապարների դասակարգում` կենսաբանական ռեկուլտիվացիայի համար մակաբացման և պարփակող ապարների համակարգում (սիստեմավորում)` ըստ պիտանիության, հաշվի առնելով բուսահողային հատկությունները.
հողերի տեխնիկական ռեկուլտիվացման փուլ` խախտված հողերի նախապատրաստումը հետագա նպատակային օգտագործման համար` հատակագծման, թեքությունների ձևավորման, հողի ու բերրի ապարների հանման, տեղափոխման ու ռեկուլտիվացվող հողերի վրա դրանց տեղադրման, ճանապարհների ու հիդրոտեխնիկական կառույցների շինարարության միջոցով և այլն.
ռեկուլտիվացվող շերտ` ռեկուլտիվացման տեխնիկական փուլում կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար բարենպաստ պայմաններով հատուկ ստեղծվող բուսահողի վերին շերտ.
թեքությունների (շեպերի) հարթեցում` լցակույտերի և հանքային փորվածքների կողերի թեքությունների (շեպերի) անկյունների պակասեցման նպատակով կատարվող հողային աշխատանքներ.
հողի էրոզիա` քամու և ջրի ներգործության արդյունքում հողի առավելագույն բերրի` վերին հորիզոնների քայքայում և հանում.
հողի աղտոտում` մարդու գործունեության արդյունքում` հողում վտանգավոր ու թունավոր նյութերի և օրգանիզմների այնպիսի քանակության կուտակում, որն առաջացնում է հողերի դեգրադացիա կամ հողային ծածկույթի կառուցվածքի ու ձևաբանության փոփոխություն, հողի ֆիզիկաքիմիական հատկությունների վատթարացում, հողի բերրիության, աճեցվող մշակաբույսերի տեխնոլոգիական, սննդային, սանիտարահիգիենիկ արժեքների ու հողի հետ կապ ունեցող այլ բնական օբյեկտների որակի նվազեցում.
ջրային հողեր` Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսգրքով սահմանված ջրային հողեր.
օգտակար հանածոյի հանքավայր` ընդերքի տեղամաս, որը պարունակում է օգտակար հանածոյի պաշարներ ու կանխատեսումային ռեսուրսներ և ստացել է երկրաբանատնտեսագիտական գնահատական.
հողերի կոպիտ հարթեցում` հողային աշխատանքների հիմնական ծավալի կատարմամբ հողի մակերեսի նախնական հարթեցում.
հողերի հարթեցում` խախտված հողերի մակերեսի հարթեցում, հանքերի լանջերի, լցակույտերի և կողերի թեքությունների մեղմում կամ անկյունների պակասեցում` դրանց հետագա օգտագործմանը համապատասխան.
հողերի մաքուր հարթեցում` հողային աշխատանքների աննշան ծավալների դեպքում հողի մակերեսի վերջնական հարթեցում և միկրոռելիեֆի ուղղում.
մակաբացման ապարներ` բաց եղանակով լեռնային աշխատանքների իրականացման ընթացքում, որպես լցակույտային գրունտ, հանման և տեղափոխման ենթակա օգտակար հանածո ծածկող կամ պարփակող լեռնային ապարներ.
պարփակող լեռնային ապարներ` օգտակար հանածո պարունակող մակաբացման ապարներ.
լցակույտային գրունտ` հանման, տեղափոխման և լցակույտի գոյացման պրոցեսներում փխրեցված և քիչ թե շատ միախառնված լցակույտ կազմող լեռնային ապարներ.
հանքային փորվածք` բաց եղանակով արդյունահանման արդյունքում գոյացած պինդ օգտակար հանածոների լեռնային փորվածքների ամբողջություն` ներքին լցակույտերով կամ առանց դրանց.
լցակույտ` լցակույտային գրունտներից, ոչ կոնդիցիոն օգտակար հանածոներից, օգտակար հանածոներից, արդյունաբերական ու կենցաղային թափոններից գոյացած արհեստական հողաթումբ.
արտաքին լցակույտ` հանքի եզրագծից դուրս փխրուն լեռնային ապարների տեղադրման արդյունքում գոյացած լցակույտ.
ներքին լցակույտ` հանքի տարածքում փխրուն լեռնային ապարների տեղադրման արդյունքում գոյացած լցակույտ.
հանքահորային լցակույտ` ստորգետնյա մշակման ընթացքում դուրս բերվող դատարկ լեռնային ապարների թափման արդյունքում առաջացած լցակույտ.
ճկվածք` առանց հոծության պատռվածքի հողի մակերեսի իջեցման արդյունքում առաջացած ճկված տեղամաս, որը պայմանավորված է ստորգետնյա լեռնային փորվածքների կամ լցակույտերում լիցքային ապարների պնդեցման ազդեցությամբ.
շինարարական հրապարակներ` հիմնական կառույցների շինարարությունն սպասարկող տարածքներ.
տեխնածին ռելիեֆ` արտադրական պրոցեսների արդյունքում ստեղծված ռելիեֆ:
III. ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
4. Ռեկուլտիվացման ենթակա են բոլոր կատեգորիաների հողերը, ինչպես նաև դրանց հարակից տարածքները, որոնք խախտված հողերի բացասական ներգործության հետևանքով լրիվ կամ մասնակիորեն կորցրել են կամ կարող են կորցնել իրենց արդյունավետությունը:
5. Խախտված հողերի ռեկուլտիվացվող աշխատանքների նախագծման ժամանակ պետք է հաշվի առնվեն հետևյալ գործոնները`
ա) տեղանքի բնական պայմանները (կլիմայական, լեռնակազմական, երկրաբանական, հիդրոլոգիական, վեգետացիոն).
բ) խախտված (խախտվող) տեղամասերի տեղադիրքը.
գ) շահագործման ենթակա տեղանքի զարգացման հեռանկարները.
դ) ռեկուլտիվացման պահին խախտված հողերի փաստացի կամ կանխատեսվող վիճակը (մակերեսը, տեխնածին ռելիեֆի ձևը, բնական ներաճի աստիճանը, խախտված հողերի ժամանակակից և հեռանկարային օգտագործումը, հողի բերրի շերտի ու հավանական բերրի ապարների առկայությունը, ստորերկրյա ջրերի հորիզոնի, ողողատների չորացման ու ողողամաշման (էրոզիոն) գործընթացների կանխատեսումները, հողի աղտոտման աստիճանը)` համաձայն NN 2 և 3 աղյուսակների.
ե) հողի քիմիական և գրանուլոմետրիկ ցուցանիշները, ագրոքիմիական և ագրոֆիզիկական հատկությունները, մակաբացման ու օգտակար հանածո պարունակող ապարների և լցակույտերում դրանց խառնուրդների ինժեներաերկրաբանական բնութագրերը` համաձայն N 3 աղյուսակի.
զ) խախտված հողերի տեղակայման շրջանի տնտեսական, սոցիալական և սանիտարահիգիենիկ պայմանները.
է) ռեկուլտիվացված հողերի օգտագործման ժամկետը` հաշվի առնելով կրկնակի խախտումների հնարավորությունը.
ը) փոշու, գազի արտանետումների և կեղտաջրերի աղտոտումից շրջակա միջավայրի պահպանումը` սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիաների ու սահմանային թույլատրելի արտանետումների նորմերին համապատասխան.
թ) բուսական և կենդանական աշխարհի պահպանությունը:
Ռեկուլտիվացման ուղղությունն ընտրվում է N 1 աղյուսակի համաձայն:
6. Խախտված հողերը հնարավորինս պետք է ռեկուլտիվացվեն` որպես վարելահողեր և այլ գյուղատնտեսական հանդակներ:
Եթե հողերի ռեկուլտիվացումը նպատակահարմար չէ իրականացնել գյուղատնտեսական ուղղությամբ, ապա այն պետք է իրականացվի անտառապատման կամ բնապահպանական կամ հանգստի ուղղություններով` համաձայն N 1 աղյուսակի:
7. Լեռնային աշխատանքների իրականացման տեխնոլոգիական սխեմաները պետք է նախատեսեն`
ա) լցակույտերի վերին շերտերի ձևավորում` կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար պիտանի ապարներից.
բ) հողի բերրի շերտի հանում և տեղափոխում, պահեստավորում և պահում կամ ռեկուլտիվացվող տարածքի վրա բերրի շերտի փռում.
գ) հնարավոր բերրի ապարների ընտրողական (սելեկցիոն) մշակում և լցակույտագոյացում` լցակույտերում թունավոր և ռեկուլտիվացման համար ոչ պիտանի այլ կենսաբանական ապարների առկայության դեպքում.
դ) չայրվող, կայուն և լավագույն կառուցվածքով ու կազմությամբ կցակույտերի ձևավորում` հանքահորերի, հանքերի և արդյունաբերական կազմակերպությունների թափոններից.
ե) հիդրոմեքենայացման միջոցներով ձևավորված լցակույտերի ցամաքեցում:
8. Ապարների արտաքին լցակույտերը, պոչամբարները, մոխրի և խարամակուտակիչ արդյունաբերական այլ ապարները պետք է տեղադրվեն առավել անպիտան հողերի վրա (օգտագործված հանքերում, ձորակներում, հեղեղատներում և այլն)` համապատասխան սանիտարական նորմերի և կանոնների պահպանմամբ, հաշվի առնելով տեղանքի ռելիեֆն ու քամիների (գերիշխող) ուղղությունը, գետերի և ջրերի հոսքերը, բնակավայրերի ու արդյունաբերական կազմակերպությունների տեղադիրքը և դրանց համար սահմանված սանիտարական գոտիները:
Լցակույտերի բարձրությունը և թեքությունների (շեպերի) անկյունները հաշվարկվում են յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքի համար` հաշվի առնելով բաղադրիչ ապարների կայունությունն ու դրանց օգտագործման մակերեսը:
Ռեկուլտիվացված տեղամասերի ռելիեֆն ու ձևը պետք է ապահովեն դրանց տնտեսապես արդյունավետ օգտագործումը:
9. Հողի մակերևույթից բարձր արտաքին և ներքին լցակույտերի ձևավորման ժամանակ շրջակա միջավայրի վրա ապարների հողմամաշման բացասական ազդեցության նվազեցման նպատակով լցակույտերի եզրագծով և թեքությունների (շեպերի) վրա պետք է տնկվեն արագ աճող ծառատեսակներ և այլ բուսականություն:
10. Խախտված հողերը պետք է ռեկուլտիվացվեն երկու` իրար հաջորդող տեխնիկական և կենսաբանական փուլերով:
11. Հողերի ռեկուլտիվացման տեխնիկական փուլի իրականացման ժամանակ, կախված հողերի ռեկուլտիվացման ուղղությունից, պետք է իրականացվեն հետևյալ հիմնական աշխատանքները`
ա) լցակույտերի մակերեսի կոպիտ և մաքուր հարթեցում, ջրառբերիչների, ջրատարների ու լեռնային ջրանցքների լցում, թեքությունների հարթեցում կամ դարավանդավորում, հանքահորերի փլվածքների լցում և հարթեցում.
բ) ռեկուլտիվացվող մակերեսից ապարների խոշոր չափեր ունեցող բեկորների, արդյունաբերական կոնստրուկցիաների ու շինարարական աղբի հեռացում` դրանց հետագա թաղման կամ պահեստավորման պայմանով.
գ) ռեկուլտիվացվող տեղամասերում ճանապարհների և ուղիների կառուցում` հաշվի առնելով գյուղատնտեսական, անտառային տնտեսության և այլ տեխնիկայի տեղափոխման հնարավորությունը.
դ) ցամաքուրդային (դրենաժային) ու ջրահեռացնող ցանցի և այլ հիդրոտեխնիկական կառույցների շինարարություն` ըստ անհրաժեշտության.
ե) ամբարտակների, պատվարների ու ջրաբերուկների տարալուծում կամ օգտագործում, տեխնածին լճերի ու վտակների լցում, գետերի հուների բարեկարգում.
զ) հանքերի հատակի և կողերի կառուցում, մնացորդային խրամների ձևավորում, թեքությունների (շեպերի) ամրապնդում.
է) ռեկուլտիվացվող շերտի ստեղծում ու բարելավում, թունավոր ապարների ու աղտոտված հողերի` բերրի ապարների շերտով ծածկում, իսկ անհնարինության դեպքում` մելիորացում (հողաբարելավում).
ը) էկրանավորող շերտի ստեղծում` ըստ անհրաժեշտության.
թ) մակերեսի ծածկում` հնարավոր բերրի և (կամ) բերրի հողի շերտով.
ժ) տարածքի հակաէրոզիոն շերտի կազմավորում:
12. Լեռնահարթեցման աշխատանքների իրականացման ժամանակ հողերի մաքուր հարթեցումը պետք է իրականացվի գրունտի վրա ցածր տեսակարար ճնշմամբ մեքենաներով, որպեսզի նվազեցվի ռեկուլտիվացվող շերտի մակերեսի գերխտացումը:
Բույսերի արմատային համակարգի զարգացմանը նպաստող պայմաններ ստեղծելու նպատակով` տեղամասի նախապատրաստման ժամանակ պետք է իրականացվի խտացված հորիզոնի խոր և ոչ լցակույտային փխրեցում:
13. Համալիր բոլոր աշխատանքների ավարտից հետո ռեկուլտիվացվող հողերը և դրանց հարող տարածքները պետք է ունենան լավագույն (օպտիմալ) կազմավորված և էկոլոգիապես հավասարակշռված կայուն լանդշաֆտ:
14. Ռեկուլտիվացման կենսաբանական փուլի իրականացման ժամանակ պետք է հաշվի առնվեն հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջները` ըստ ռեկուլտիվացման ուղղությունների օգտագործման:
Կենսաբանական փուլը պետք է իրականացվի տեխնիկական փուլի ավարտից հետո:
Գյուղատնտեսական և անտառապատման նպատակներով հողերի կենսաբանական ռեկուլտիվացման ընթացքում այդ հողատարածքները պետք է անցնեն մելիորատիվ նախապատրաստման փուլ:
IV. ԲԱՑ ԵՂԱՆԱԿՈՎ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՈՎ ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
15. Բաց եղանակով լեռնային աշխատանքների դեպքում ռեկուլտիվացման ենթակա են ներքին և արտաքին լցակույտերը, հանքային փորվածքները և այլ լեռնային աշխատանքների հետևանքով խախտված տարածքները:
16. Լցակույտերի և հանքային փորվածքների ռեկուլտիվացման ժամանակ պետք է պահպանվեն հետևյալ պահանջները`
ա) հողի բերրի շերտի նախնական հանում և պահեստավորում, հնարավոր բերրի մակաբացման ապարների ընտրողական մշակում` ռեկուլտիվացվող շերտի ստեղծման համար անհրաժեշտ ծավալներով և համապատասխան պարամետրերով.
բ) լցակույտերի և հանքային փորվածքների ստեղծում` հաշվի առնելով ռեկուլտիվացման և ռեկուլտիվացվող մակերեսները և դրանց նպատակային նշանակությամբ օգտագործման համար արագ վերադարձը.
գ) սողանքների և փլվածքների նկատմամբ կայուն լցակույտերի և հանքային փորվածքների ձևավորում.
դ) անձրևաջրերի և տեխնիկական ջրերի (հոսքաջրերի) հեռացման միջոցառումների իրականացում` հատուկ հիդրոտեխնիկական շինությունների կառուցման եղանակով.
ե) լցակույտերից թունավոր նյութեր պարունակող ջրերի մաքրում կամ անվտանգ հեռացում.
զ) անբարենպաստ ջրաֆիզիկական հատկություններ ունեցող ապարներով ռեկուլտիվացվող շերտում ջրային ռեժիմի կարգավորման միջոցառումների ապահովում.
է) ինքնաբոցավառումը բացառող տեխնոլոգիական եղանակներով այրման ենթակա ապարներից լցակույտերի ձևավորում:
17. Ներքին լցակույտերի մակերևույթի նվազագույն նիշերը պետք է լինեն ստորերկրյա ջրերի կանխատեսվող մակարդակից բարձր:
V. ՍՏՈՐԳԵՏՆՅԱ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՈՎ ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
18. Ստորգետնյա եղանակով օգտակար հանածոների արդյունահանման հետևանքով խախտված հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջներն են`
ա) երկրի մակերևույթի պահպանվածության և հողատարածքների նվազագույն ձևափոխման (դեֆորմացիա) ապահովում.
բ) հանքահորային լցակույտերի տեղադրման համար նախատեսված և ձևափոխման ենթակա հողատարածքներից հողի բերրի շերտի հանում.
գ) ճկվածքների մակերեսների հարթեցում, լեռնային ապարով փլվածքների լցում` հետագա հարթեցմամբ և հողի բերրի շերտով ծածկմամբ.
դ) հանքավայրերի նախնական չորացման նպատակով հորատանցքերից և լեռնային փորվածքներից դուրս մղվող ջրի հեռացում: Ջրահեռացումը պետք է կատարվի այնպես, որպեսզի ջրահեռացնող և այլ հաղորդակցման ուղիները չխանգարեն գյուղատնտեսական և այլ տեխնիկայի աշխատանքներին ու չվատթարացնեն հողի մելիորատիվ վիճակը.
ե) նոր ստեղծվող հանքահորային լցակույտերի տեղադրում, դրանց կազմավորում և ռեկուլտիվացում` հաշվի առնելով սույն տեխնիկական կանոնակարգի 8-րդ և 16-րդ կետերի պահանջները.
զ) հանքահորային լցակույտերի կենսաբանական ռեկուլտիվացման նախապատրաստման ժամանակ թեքությունների հարթեցում կամ դարավանդավորում` հաշվի առնելով կանաչապատման և պահպանման (խնամքի) աշխատանքների իրականացման հնարավորությունը.
է) հանքահորերի ճկվածքներում կամ փլվածքներում ջրամբարների ստեղծում` սույն տեխնիկական կանոնակարգի 33-րդ կետի պահանջներին համապատասխան:
19. Կանաչապատման ժամանակ ծառաթփային բույսերի և խոտերի տեսակների ընտրությունը պետք է կատարվի` հաշվի առնելով հանքահորային ապարների լցակույտերի մակերեսային շերտի քիմիական և ֆիզիկական հողմահարման աստիճանը:
VI. ՏՈՐՖԻ ԱՐԴՅՈՒՆԱՀԱՆՄԱՆ ՀԵՏԵՎԱՆՔՈՎ ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
20. Մշակված տորֆակուտակների խախտված հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջներն են`
ա) մշակված տորֆակուտակների ռեկուլտիվացում` անմիջապես շահագործման ավարտից հետո.
բ) հարթեցում և մակերեսի մաքրում` փայտից և կոճղերից.
գ) ֆրեզերային եղանակով մշակման արդյունքում գոյացած փորվածքների ու կտրվածքների եզրագծերի հարթեցում.
դ) տորֆի արդյունահանման ընթացքում օգտագործվող չորացնող հիդրոտեխնիկական կառույցների և ջրահեռացնող ցանցի սարքին վիճակի ապահովում.
ե) ֆրեզերային եղանակով մշակված, մասնավորապես, գյուղատնտեսական մշակաբույսերի տակ գտնվող տորֆակուտակների յուրացում.
զ) գյուղատնտեսության համար ոչ պիտանի` մշակված տորֆակուտակների վրա անտառատնկարկների, տարբեր նշանակության ջրային համակարգերի և որսորդական տնտեսությունների ստեղծում,
է) հակահրդեհային միջոցառումների իրականացում:
21. Մշակված տորֆակուտակների հանքերում պետք է ստեղծվեն ջրային համակարգեր` սույն տեխնիկական կանոնակարգի 33-րդ կետով սահմանված պահանջների համաձայն:
VII. ԳԾԱՅԻՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐԻ ՇԻՆԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ, ՎԵՐԱԿԱՌՈՒՑՄԱՆ ՈՒ ՇԱՀԱԳՈՐԾՄԱՆ, ԵՐԿՐԱԲԱՆԱՀԵՏԱԽՈՒԶԱԿԱՆ, ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԵՎ ԱՅԼ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՈՎ ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
22. Գծային կառույցների շինարարության, վերակառուցման և շահագործման ժամանակ պետք է ռեկուլտիվացվեն խողովակաշարերի ուղեգծերը, մերձուղեգծային խրամները, կողմնատարները, հողակույտերը:
23. Գյուղատնտեսական հողատեսքերով և անտառատնկարկներով զբաղեցված հողատարածքներում ռեկուլտիվացման աշխատանքները պետք է ներառվեն գծային կառույցների շինարարության կամ վերակառուցման շինարարական և հավաքակցման (մոնտաժման) աշխատանքների ընդհանուր համալիրում` ապահովելով հողի բերրիության վերականգնումը:
24. Նախքան մայրուղային խողովակաշարերի, տրանսպորտային ուղիների և ջրանցքների շինարարությունն սկսելը հողի բերրի շերտը պետք է հանվի և պահվի շինարարության մոտակայքում նախատեսված ժամանակավոր լցակույտում` աշխատանքների ավարտից հետո ռեկուլտիվացման համար օգտագործելու նպատակով:
25. Գծային կառույցների շինարարության ժամանակ հողի ռեկուլտիվացման տեխնիկական փուլում անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ աշխատանքները`
ա) բոլոր ժամանակավոր սարքավորումների ու շինարարական աղբի հավաքում և շինարարական հրապարակից դրանց դուրսբերում.
բ) խողովակաշարերի խրամների լցում (գլանակներով)` գրունտի խտացումից հետո մակերեսի հարթեցումն ապահովելու նպատակով.
գ) ռեկուլտիվացվող մակերեսին մնացած գրունտի հավասար շերտով տարածում կամ տեղափոխում` դրանց համար նախագծով նախատեսված տեղադրման վայրեր.
դ) էրոզիոն պրոցեսների կանխարգելման միջոցառումների իրականացում.
ե) ռեկուլտիվացվող մակերեսի` հողի բերրի շերտով ծածկում:
26. Անտառատնկարկներով զբաղեցված հողերի վրա մայրուղային խողովակաշարերի շինարարության ժամանակ ռեկուլտիվացումը ներառում է փոսերի և խրամների լցումը, հատկացման գոտու ընդհանուր հարթեցումը` շինարարական աղբի հեռացմամբ, մակերևույթի ճմապատումը: Արգելվում է հատկացման գոտում ծառաթփային բուսականության վերականգնումը, եթե այն կխանգարի մայրուղային խողովակաշարերի բնականոն շահագործմանը:
27. Հողօգտագործողների կողմից ստորգետնյա խողովակաշարերի և նավթի ու գազի պահեստարանների վրա գտնվող հողերը, ինչպես նաև դրանց պահպանման գոտիների հողերը պետք է ռեկուլտիվացվեն այդ կառույցները տնօրինող կամ շահագործող կազմակերպությունների համաձայնությամբ և այդ կառույցների անվտանգությունն ապահովելու նպատակով` նաև նրանց հսկողությամբ:
28. Երկրաբանահետախուզական, հետազոտական աշխատանքների և շահագործական հորատանցքերի հորատման դեպքում խախտվող հողերի վրա գտնվող հողի բերրի շերտը հանվում, պահեստավորվում և պահպանվում է` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված պահանջներին համապատասխան, իսկ օգտագործված լվացող հեղուկները և ստացված նավթի ու կոնդենսատի առաջին նմուշները պահվում են այդ նպատակով ստեղծված պահոցներում (տարողություններում): Հողի մակերևույթում տեղադրված պահոցները (տարողությունները) պետք է լինեն էկրանավորված:
29. Երկրաբանահետախուզական, հետազոտական և շահագործական աշխատանքների ավարտից հետո պետք է իրականացվեն հետևյալ աշխատանքները`
ա) հորատանցքերն ամրացնող կառույցների, շինարարական աղբի և հորատման ընթացքում օգտագործվող նյութերի հեռացում.
բ) պահոցների (տարողությունների) լցում և մակերեսի հարթեցում.
գ) անհրաժեշտ մելիորատիվ և հակաէրոզիոն աշխատանքների կատարում.
դ) հողի բերրի շերտով մակերեսի ծածկում:
30. Նավթով, նավթամթերքներով և նավթարդյունաբերական կեղտաջրերով աղտոտված հողերի ռեկուլտիվացման ժամանակ պետք է իրականացվեն բնապահպանական միջոցառումներ` ուղղված նավթամթերքների արագ հեռացմանը և աղակալման ու աղուտավորման վերացմանը:
VIII. ՀՈՂԻ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐՆ ԸՍՏ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
31. Գյուղատնտեսական նպատակներով օգտագործման համար հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջներն են`
ա) խախտված հողերի տարածքների կազմավորում` օգտագործման համար հարմար ռելիեֆով, ձևերով, չափերով և դրանց մակերեսային շերտի կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար պիտանի ապարների կազմով.
բ) խախտված հողերի հարթեցում` հաշվի առնելով գյուղատնտեսական տեխնիկայի անխափան աշխատանքի ապահովումը և բացառելով սողանքների և էրոզիոն պրոցեսների զարգացումը.
գ) հողի բերրի շերտի բացակայության կամ անբավարար առկայության դեպքում հնարավոր (պոտենցիալ) բերրի ապարների օգտագործում` հատուկ ագրոտեխնիկական միջոցառումների կիրառմամբ.
դ) որպես վարելահողեր օգտագործման համար հողերի բերրի շերտի սակավության դեպքում` քիչ պիտանի ապարների վրա հողի բերրի շերտի փռում.
ե) ռեկուլտիվացված հողատարածքների վերանորոգում.
զ) արմատային համակարգի համար բարենպաստ հողաշերտի ձևավորում կամ վերականգնում` մելիորատիվ միջոցառումների իրականացմամբ (միամյա կամ բազմամյա հացազգի կամ լոբազգի մշակաբույսերի աճեցման միջոցով) և ագրոքիմիական, ագրոտեխնիկական, ինժեներային և հակաէրոզիոն միջոցառումներ իրականացնելիս` օրգանական նյութերով հողաշերտի հարստացում:
Գյուղատնտեսական նպատակներով օգտագործման համար հողերի ռեկուլտիվացման դեպքում պետք է առկա լինեն Հայաստանի Հանրապետության լիազոր պետական մարմինների եզրակացությունները` մարդկանց և կենդանիների համար բույսերի միջոցով թունավոր նյութերի տեղափոխման վտանգավորության ցուցանիշի բացակայության մասին:
32. Անտառային հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջներն են`
ա) տնկարկների, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` նաև հանգստի, պաշտպանիչ և ջրակարգավորիչ նշանակության անտառների հիմնում.
բ) լցակույտերի առափների (բերմաների) և թեքությունների (շեպերի) մակերեսի վրա անտառների ստեղծման համար ոչ թունավոր նյութերից մանրահողով ռեկուլտիվացվող շերտի ստեղծում.
գ) ելնելով լեռնային ապարների հատկություններից, ջրային ռեժիմի բնույթից և անտառատնկարկների տեսակից` ռեկուլտիվացվող շերտի հզորության և կազմի որոշում.
դ) էրոզիոն պրոցեսների զարգացումը բացառող և մեքենաների ու մեխանիզմների անխափան աշխատանքն ապահովող տարածքների հարթեցում.
ե) հողագրունտի անբարենպաստ պայմանների դեպքում` մելիորատիվ դեր կատարող անտառատնկարկների հիմնում.
զ) լեռնային ապարների դասակարգմանը, հիդրոերկրաբանական ռեժիմի բնույթին և այլ էկոլոգիական գործոններին համապատասխան` ծառաթփային բուսականության ընտրություն.
է) հակահրդեհային միջոցառումների կազմակերպում:
33. Ջրային հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջներն են`
ա) հանքային փորվածքներում, խրամներում, հանքահորային դաշտերի ձևափոխված տեղամասերում` տարբեր նպատակներով օգտագործման համար ջրամբարների ստեղծում.
բ) ջրամբարների համալիր օգտագործում, մասնավորապես` ջրամատակարարման, ձկնաբուծության և ոռոգման նպատակով.
գ) թունավոր ապարների, ինքնաբոցավառման հակում ունեցող շերտերի, ջրամբարների հատակի ու ափերի, ջրի մակարդակից վերին կամ փոփոխական մակարդակի գոտիների էկրանավորում.
դ) հանքային փորվածքների ողողման և դրանցում ջրի մակարդակի պահպանմանն անհրաժեշտ համապատասխան հիդրոերկրաբանական կառույցների ստեղծում (շինարարություն).
ե) ջրամբարների թեքությունների (շեպերի) լվացումն ու սողանքները կանխարգելող միջոցառումների իրականացում.
զ) հնարավոր ֆիլտրումից հատակի ու ափերի պաշտպանում.
է) ջրամբարներ` թթու և հիմնային ստորերկրյա ջրերի ներթափանցումը կանխարգելող, ջրի կազմի ու բարենպաստ ռեժիմի պահպանումն ապահովող միջոցառումների իրականացում` սանիտարահիգիենիկ նորմերին համապատասխան.
ը) տարածքի թեքությունների (շեպերի) բարեկարգման և կանաչապատման միջոցառումների իրականացում:
34. Առողջարարական նպատակներով օգտագործման համար հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջներն են`
ա) խախտված հողերի կոնսերվացման միջոցների ընտրություն` կախված խախտված հողերի վիճակից, կազմից ու պարունակող ապարների հատկանիշներից, բնակլիմայական պայմաններից, տեխնիկատնտեսական ցուցանիշներից.
բ) խախտված հողերի կոնսերվացման ժամանակ տեխնիկական և կենսաբանական ռեկուլտիվացման միջոցառումների իրականացում.
գ) շրջակա միջավայրի վրա բացասական ազդեցություն չունեցող և բավարար ջրակայունություն ունեցող կապող նյութերի օգտագործմամբ խախտված հողերի մակերեսի ամրապնդում.
դ) կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար ոչ պիտանի հիմնանյութից կազմված արդյունաբերական թափոնակույտերի մակերեսներին պոտենցիալ բերրի ապարներով էկրանավորող շերտի ստեղծում.
ե) մելիորատիվ աշխատանքների կատարում.
զ) տեխնիկական, կենսաբանական կամ քիմիական միջոցներով արդյունաբերական լցակույտերի ամրապնդում:
35. Հանգստի (ռեկրեացիոն) նպատակներով օգտագործման համար հողերի ռեկուլտիվացմանը ներկայացվող պահանջներն են`
ա) խախտված հողերի կոնսերվացման միջոցների ընտրություն` կախված խախտված հողերի վիճակից, կազմից և պարունակող ապարների հատկանիշներից, բնակլիմայական պայմաններից, տեխնիկատնտեսական ցուցանիշներից.
բ) խախտված հողերի կոնսերվացման ժամանակ տեխնիկական և կենսաբանական ռեկուլտիվացման միջոցառումների իրականացում.
գ) շրջակա միջավայրի վրա բացասական ազդեցություն չունեցող և բավարար ջրակայունություն և ջերմակայունություն ունեցող կապող նյութերի օգտագործմամբ խախտված հողերի մակերեսի ամրապնդում.
դ) կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար ոչ պիտանի հիմնանյութից կազմված արդյունաբերական թափոնակույտերի մակերեսներին պոտենցիալ բերրի ապարներով էկրանավորող շերտի ստեղծում.
ե) մելիորատիվ աշխատանքների կատարում.
զ) տեխնիկական, կենսաբանական կամ քիմիական միջոցներով արդյունաբերական լցակույտերի ամրապնդում.
է) նվազագույն ծավալով հողային աշխատանքների կատարմամբ տարածքի ուղղաձիգ հարթեցում` առկա կամ տեխնիկական փուլի ընթացքում կատարված աշխատանքների արդյունքում առաջացած ռելիեֆի ձևի պահպանմամբ.
ը) հանգստի և սպորտով զբաղվելու համար կառույցների շինարարության ժամանակ գրունտների կայունության ապահովում.
թ) բնակչության կազմակերպված հանգստի և լողալու համար ջրային օբյեկտների ռեկրեացիոն գոտիների նախագծում, շինարարություն և շահագործում` հաշվի առնելով նաև սույն տեխնիկական կանոնակարգի 32-րդ և 33-րդ կետերով սահմանված պահանջները:
Աղյուսակ N 1
ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄՆ ԸՍՏ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆ ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՀԵՏԱԳԱ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ
._________________________________________________________________________.
| Խախտված հողերի խմբերն ըստ |Ռեկուլտիվացված հողերի հետագա օգտագործումը |
|ռեկուլտիվացման ուղղությունների| |
|______________________________|__________________________________________|
|Գյուղատնտեսական ուղղությամբ |վարելահողերի, բազմամյա տնկարկների, |
|ռեկուլտիվացվող հողեր |խոտհարքների, արոտավայրերի և այլ |
| |հողատեսքերի հիմնման համար |
|______________________________|__________________________________________|
|Անտառապատման ուղղությամբ |ընդհանուր տնտեսական և դաշտապաշտպան |
|ռեկուլտիվացվող հողեր |նշանակության անտառատնկարկների, |
| |անտառատնկարանների հիմնման համար |
|______________________________|__________________________________________|
|Ջրային ուղղությամբ |բնակչության խմելու ջրի, կենցաղային, |
|ռեկուլտիվացվող հողեր |գյուղատնտեսական, առողջարարական, |
| |բնապահպանական, արդյունաբերական, |
| |ջրատնտեսական, էներգետիկայի, պետության ու |
| |համայնքների կարիքների համար անհրաժեշտ |
| |ջրային համակարգերի ստեղծման կամ կառուցման |
| |համար |
|______________________________|__________________________________________|
|Հանգստի ուղղությամբ |հանգստի, ֆիզիկական դաստիարակության և |
|ռեկուլտիվացվող հողեր |սպորտի գոտիների` պուրակների և |
| |անտառապուրակների ու որսորդական հանդակների |
| |հիմնման և ջրավազանների, լողավազանների, |
| |զբոսաշրջության բազաների և |
| |մարզահրապարակների ստեղծման համար |
|______________________________|__________________________________________|
|Բնապահպանական ուղղությամբ |բնապահպանական նշանակության և հակաէրոզիոն |
|ռեկուլտիվացվող հողեր |անտառատնկարկների ու ճմապատված տարածքների |
| |հիմնման համար |
|______________________________|__________________________________________|
|Առողջարարական ուղղությամբ |բուժական, առողջարարական վայրերի ու |
|ռեկուլտիվացվող հողեր |սանիտարական գոտիների հիմնման համար |
|______________________________|__________________________________________|
|Շինարարական ուղղությամբ |բնակավայրերի` ընդհանուր օգտագործման, |
|ռեկուլտիվացվող հողեր |արդյունաբերական, գծային, թափոնների ու |
| |մակաբացման ապարների լցակույտերի տեղադրման |
| |և այլ կառույցների շինարարական |
| |հրապարակների հիմնման համար |
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ N 2
ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՐ` ԽԱԽՏՎԱԾ ՀՈՂԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄՆ ԸՍՏ ՏԵԽՆԱԾԻՆ ՌԵԼԻԵՖԻ ԵՎ ՀՆԱՐԱՎՈՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՏԵՍԱԿՆԵՐԻ
._________________________________________________________________________.
| | | | | Ռելիեֆի | |
| | | | | մորֆոմետրիկ | |
| | | | | բնութագիրը | |
| | | | |______________| |
|Խախտված|Խախտված | Ռելիեֆի | Ռելիեֆի |բնական |հանքաս| Հնարավոր |
|հողերի |հողերի | ձևավորումը |գերակայող|մակերև |տիճան-| օգտագործումը |
|խումբը |բնութա- | պայմանավորող | տարրը |ույթի |ների | |
| |գիրն ըստ| գործոնը | |նկատ- |թեքութ| |
| |ռելիեֆի | | |մամբ |յան | |
| | ձևի | | |բարձրու|անկյու| |
| | | | |թյունը |նը, | |
| | | | |կամ |(աստի-| |
| | | | |խորութ-|ճան) | |
| | | | |յունը | | |
| | | | |(մ) | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|_________________________________________________________________________|
| Բաց լեռնային աշխատանքների ժամանակ խախտված հողեր |
|_________________________________________________________________________|
|Հանքա- |փոսորակա|տորֆային |հատակներ,| 5-10 |30-ից |ձկնաբուծական |
|յին փոր|մարգային|կուտակների |փոսորակնե| |ավելի |ավազաններ, |
|վածքներ| |հիդրոեղանակով |րի միջև | | |խոտհարքներ, |
| | |մշակում |միջակապեր| | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |ու |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |որսորդական |
| | | | | | |հանդակներ |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |խրամա- |տորֆային |փորվածք- | 1-5 |45-ից |ջրավազաններ, |
| |մարգային|կուտակների |ների | |ավելի |բնապահպանական |
| | |մեքենայացված |հատակներ | | |նշանակության |
| | |եղանակով |և թեքու-| | |անտառատնկարկ- |
| | |մշակում |թյուններ,| | |ներ, ճմապատված |
| | | |փորվածքնե| | |տարածքներ, |
| | | |րի միջև | | |որսորդական |
| | | |միջակապեր| | |հանդակներ |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |հարթեց- |տորֆային |հատակներ | 1-5 | - |վարելահողեր, |
| |ված |կուտակների | | | |խոտհարքներ, |
| | |ֆրեզերային | | | |արոտավայրեր, |
| | |եղանակով | | | |բոլոր տեսակի |
| | |մշակում | | | |անտառատնկարկներ|
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |դարավան-|օգտակար |հանքաստի-|100-ից |45-ից |ջրավորված` |
| |դավոր- |հանածոների |ճանների |ավելի |ավելի |բազմանպատակային|
| |ված` շատ|մշակում` |կողեր, | | |նշանակության |
| |խոր և |խորքային ձևի, |հատակներ,| | |ջրավազաններ, |
| |չափազանց|(8-30o) թեքված |թեքութ- | | |չոր` |
| |խոր |կամ շեշտակի |յուններ | | |արդյունաբերական|
| | |անկմամբ, | | | |թափոնների |
| | |արտաքին | | | |տեղադրման և |
| | |լցակույտեր` | | | |շինարարական |
| | |թափոնների | | | |հրապարակներ |
| | |տեղափոխմամբ | | | |շեպերի ու |
| | | | | | |բերմաների վրա` |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |ու |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |խոր |օգտակար |հանքաստի-|30-100 |45-ից |ջրավորված` |
| | |հանածոների |ճանների | |ավելի |բազմանպատակային|
| | |խորքային |կողեր, | | |նշանակության |
| | |մշակում` թեքված|հատակներ,| | |ջրավազաններ, |
| | |կամ շեշտակի |թեքութ- | | |չոր` |
| | |անկմամբ, |յուններ | | |արդյունաբերական|
| | |արտաքին | | | |թափոնների |
| | |լցակույտեր` | | | |տեղադրման և |
| | |թափոնների | | | |շինարարական |
| | |տեղափոխմամբ | | | |հրապարակներ, |
| | | | | | |շեպերի ու |
| | | | | | |բերմաների վրա` |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |և |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |միջին |միջին |հատակներ,| 15-30 |45-ից |ջրավորված` |
| |խորութ- |հզորությամբ |հանքաստի-| |ավելի |բազմանպատակային|
| |յամբ |(մինչև 30 մ) |ճաններ | | |նշանակության և |
| | |հորիզոնական և | | | |ձկնաբուծական |
| | |սակավաթեք | | | |ջրավազաններ, |
| | |անկմամբ (8-10օ)| | | |չոր` |
| | |հրապարակային | | | |արդյունաբերական|
| | |կուտակների | | | |թափոնների |
| | |մշակում` 2-3 | | | |տեղադրման և |
| | |հանքաստիճանով: | | | |շինարարական |
| | |Մակաբացումը | | | |հրապարակներ, |
| | |բացակայում է | | | |լանջերի վրա` |
| | |կամ շատ փոքր | | | |խոտհարքներ, |
| | |հզորությամբ է: | | | |շեպերի վրա` |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |ու |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի ու |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Հանքա- |փոսորա- |միջին |հատակներ,| 15-30 |45-ից |ջրավորված` |
|յին փոր|կային` |հզորությամբ |թեքութ- | |ավելի |բազմանպատակային|
|վածքներ|միջին |(մինչև 30 մ) |յուններ | | |նշանակության և |
| |խորութ- |հորիզոնական և | | | |ձկնաբուծական |
| |յամբ |սակավաթեք | | | |ջրավազաններ, |
| | |անկմամբ | | | |չոր` |
| | |հրապարակային | | | |արդյունաբերական|
| | |կուտակների | | | |թափոնների |
| | |մշակում` մեկ | | | |տեղադրման և |
| | |հանքաստիճանով: | | | |շինարարական |
| | |Մակաբացումը | | | |հրապարակների, |
| | |բացակայում է | | | |լանջերի վրա` |
| | |կամ շատ փոքր | | | |խոտհարքներ, |
| | |հզորությամբ է: | | | |շեպերի վրա` |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |ու |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |ոչ խոր |միջին |հատակներ,| 5-15 |30-ից |ջրավորված` |
| | |հզորությամբ |թեքութ- | |ավելի |ոռոգման, |
| | |(մինչև 5-10 մ)|յուններ | | |ձկնաբուծական և |
| | |հորիզոնական և | | | |ռեկրեացիոն |
| | |սակավաթեք | | | |նշանակության |
| | |անկմամբ | | | |ջրավազաններ, |
| | |հրապարակային | | | |չոր` խոտհարք- |
| | |կուտակների | | | |ներ, |
| | |մշակում` մեկ | | | |արոտավայրեր, |
| | |հանքաստիճանով: | | | |բազմամյա |
| | |Մակաբացումը | | | |ծառատնկարկներ, |
| | |բացակայում է | | | |ռեկրեացիոն |
| | |կամ շատ փոքր | | | |նշանակության |
| | |հզորությամբ է: | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ,|
| | | | | | |շինարարական |
| | | | | | |հրապարակներ |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Հանքա- |ձորակա- |փոքր |հատակներ,|1.5-5.0|45-ից |ջրավորված` |
|յին փոր|տեսք |հզորությամբ |թեքութ- | |ավելի |բնապահպանական |
|վածքներ| |(մինչև 5 մ) |յուններ | | |և ձկնաբուծական|
| | |հորիզոնական և | | | |նշանակության |
| | |սակավաթեք | | | |ջրավազաններ, |
| | |անկմամբ | | | |չոր` խոտհարք- |
| | |հրապարակային | | | |ներ, |
| | |կուտակների | | | |արոտավայրեր, |
| | |մշակում: | | | |բոլոր տեսակի |
| | |Մակաբացումը | | | |անտառատնկարկներ|
| | |բացակայում է: | | | | |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |խորքային|ցանկացած |հանքաստի-|լեռնա- |45-ից |խորքային |
| |լեռնադա-|հզորությամբ |ճանների |յին |ավելի |մասում` |
| |րավանդա-|բարձրախորքային |կողեր, |մասը` | |բնապահպանական |
| |վորված |կամ մեծ անկմամբ|հատակներ |15-ից | |և ռեկրեացիոն |
| | |օգտակար | |ավելի, | |նշանակության |
| | |հանածոյի | |խորքա- | |ջրավազաններ, |
| | |կուտակների | |յին | |լեռնային |
| | |մշակում` | |մասը` | |մասում` |
| | |մակաբացման | |15-ից | |բազմամյա |
| | |ապարներն | |ավելի | |տնկարկներ, |
| | |արտաքին | | | |բնապահպանական |
| | |լցակույտեր | | | |և ռեկրեացիոն |
| | |տեղափոխելով | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |լեռնային|ցանկացած |հանքաստի-|30-ից |45-ից |բազմամյա |
| |դարավան-|հզորությամբ |ճաններ |ավելի |ավելի |տնկարկներ, |
| |դավորված|բարձրադիր | | | |բնապահպանական |
| | |տեսակի մի քանի | | | |և ռեկրեացիոն |
| | |հանքաստիճանով | | | |նշանակության |
| | |օգտակար | | | |անտառատնկարկներ|
| | |հանածոյի | | | | |
| | |կուտակների | | | | |
| | |մշակում` | | | | |
| | |մակաբացման | | | | |
| | |ապարներն | | | | |
| | |արտաքին | | | | |
| | |լցակույտեր | | | | |
| | |տեղափոխելով | | | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Ներքին |բարձրա- |տրանսպորտային |բարձրա- | 0-5 |25-35 |բարձրավանդակնե-|
|լցա- |վանդակա-|համակարգերով |վանդակ | | |րի վրա` |
|կույտեր|ձև` |օգտակար | | | |վարելահողեր, |
| |բնական |հանածոյի | | | |խոտհարքներ, |
| |մակերեսի|խորքային տեսակի| | | |արոտավայրեր, |
| |մակերև- |փոքր (մինչև | | | |բազմամյա |
| |ույթին |20 մ) | | | |տնկարկներ, |
| |մոտիկ |հզորությամբ | | | |բոլոր տեսակի |
| | |կուտակների | | | |անտառատնկարկ- |
| | |մշակման ժամանակ| | | |ներ, |
| | |լցակույտերի | | | |շինարարական |
| | |թափում: | | | |հրապարակներ, |
| | |Մակաբացման | | | |լանջերի վրա` |
| | |հզորությունը` | | | |բնապահպանական |
| | |մինչև 30 մ | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |ու ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |բարձրա- |տրանսպորտային |բարձրավան| 5-15 |45-ից |բարձրավանդակնե-|
| |վանդակա-|համակարգերով |դակներ, | |ավելի |րի վրա` |
| |ձև |օգտակար |շարահար- | | |վարելահողեր, |
| |դարավան-|հանածոյի |կերի աշխա| | |խոտհարքներ, |
| |դավորված|խորքային տեսակի|տանքային | | |արոտավայրեր, |
| | |կուտակների |կողեր | | |բազմամյա |
| | |մշակման ժամանակ| | | |տնկարկներ, |
| | |մի քանի | | | |բոլոր տեսակի |
| | |շարահարկերով | | | |անտառատնկարկ- |
| | |լցակույտերի | | | |ներ, |
| | |թափում: | | | |շինարարական |
| | |Մակաբացման | | | |հրապարակներ, |
| | |հզորությունը` | | | |լանջերի և |
| | |40 մ-ից ավելի | | | |դարավանդակների |
| | | | | | |վրա` |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Ներքին |կատարա- |մակաբացման |կատարների|գագաթ- |30-45 |բարձրավանդակնե-|
|լցա- |ձև |ապարների |համակարգ |ների | |րի վրա |
|կույտեր| |տեղափոխում` | |բարձրու| |հարթեցումից |
| | |էքսկավատորներով| |թյունը`| |հետո` |
| | | | |մինչև | |վարելահողեր, |
| | | | |15 | |խոտհարքներ, |
| | | | | | |արոտավայրեր, |
| | | | | | |բազմամյա |
| | | | | | |տնկարկներ, |
| | | | | | |բոլոր տեսակի |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Արտաքին|բարձրա- |տրանսպորտային |բարձրավան| 15-30 |25-30 |բարձրավանդակնե-|
|լցա- |վանդակա-|համակարգերով |դակներ, | | |րի վրա |
|կույտեր|ձև` |օգտակար |թեքութ- | | |հարթեցումից |
| |միջին |հանածոյի մեկ |յուններ | | |հետո` |
| |բարձրութ|շարահարկային | | | |վարելահողեր, |
| |յամբ |լցակույտերի | | | |խոտհարքներ, |
| | |ձևավորումը` | | | |արոտավայրեր, |
| | |ներառելով հիդրո| | | |բազմամյա |
| | |լցակույտաառաջա-| | | |տնկարկներ, |
| | |ցումը | | | |բոլոր տեսակի |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, լանջերի |
| | | | | | |վրա` |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Արտաքին|միջին |տրանսպորտային |բարձրավան| 30-50 |մինչև |բարձրավանդակնե-|
|լցա- |բարձրութ|համակարգերով |դակներ, | |45 |րի վրա |
|կույտեր|յամբ |օգտակար |թեքութ- | | |հարթեցումից |
| |բարձրա- |հանածոների |յուններով| | |հետո` |
| |վանդակա-|մշակման ժամանակ|դարավան- | | |վարելահողեր, |
| |ձև և |երկշարահարկ |դակներ | | |խոտհարքներ, |
| |դարավան-|լցակույտերի | | | |բազմամյա |
| |դակավոր |թափում | | | |տնկարկներ, |
| | | | | | |բոլոր տեսակի |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, լանջերի |
| | | | | | |վրա` |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |բարձր և |տրանսպորտային |բարձրավան|50-100 |մինչև |բարձրավանդակնե-|
| |շատ |համակարգերով |դակներ, | |45 |րի ու |
| |բարձր |օգտակար |թեքութ- | | |դարավանդակների |
| | |հանածոների |յուններով| | |վրա` |
| | |մշակման ժամանակ|դարավան- | | |խոտհարքներ, |
| | |բազմաշարահարկ |դակներ | | |բազմամյա |
| | |լցակույտերի | | | |տնկարկներ, |
| | |թափում | | | |բոլոր տեսակի |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, լանջերի |
| | | | | | |վրա` |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |կատարա- |ոչ |կատարների|մինչև |մինչև |խոտհարքներ, |
| |ձև |տրանսպորտային |համակարգ,|30 |45 |բազմամյա |
| | |համակարգերով |թեքութ- | | |տնկարկներ, |
| | |օգտակար |յուններ | | |բնապահպանական |
| | |հանածոների | | | |նշանակության |
| | |մշակման ժամանակ| | | |անտառատնկարկներ|
| | |կողային | | | |և ճմապատված |
| | |լցակույտերի | | | |տարածքներ |
| | |թափում | | | | |
|Արտաքին|կատարա- |լցակույտ |բարձրամա-|30-100 |մինչև |բարձրավանդակնե-|
|լցա- |ձև` դա-|առաջացնող |սով | |45 |րի վրա |
|կույտեր|րավանդա-|մեքենաներով |կատարների| | |հարթեցումից |
| |վորված |բազմաշարահարկ |համակարգ,| | |հետո` |
| |լանջերով|լցակույտերում |թեքութ- | | |խոտհարքներ, |
| | |վերին շարահարկի|յուններով| | |բազմամյա |
| | |թափում |դարավան- | | |տնկարկներ, |
| | | |դակներ | | |բոլոր տեսակի |
| | | | | | |անտառատնկարկ- |
| | | | | | |ներ, |
| | | | | | |սանդղակների և |
| | | | | | |թեքությունների |
| | | | | | |վրա` |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |և ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ |
|_________________________________________________________________________|
| Ստորգետնյա լեռնային աշխատանքների ժամանակ խախտված հողեր |
|_________________________________________________________________________|
|Փլվածք-|օղակաձև |կտրուկ անկում |թեքութ- | 5-15 |45-ից |բնապահպանական |
|ներ | |ունեցող (45o |յուններ | |ավելի |նշանակության |
| | |բարձր), փլվող | | | |անտառատնկարկներ|
| | |տանիքներով | | | |և ճմապատված |
| | |ապարային | | | |տարածքներ` |
| | |զանգվածի (շտոկ)| | | |լցումից հետո |
| | |կուտակների | | | | |
| | |մշակում | | | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |կանյոնա-|կտրուկ անկում |թեքութ- | 5-15 |30-ից |բնապահպանական |
| |ձև |ունեցող` միջին |յուններ | |ավելի |նշանակության |
| | |և մեծ | | | |անտառատնկարկներ|
| | |հզորությամբ | | | |և ճմապատված |
| | |(1.5 մ ավելի) | | | |տարածքներ` |
| | |շերտային | | | |լցումից հետո |
| | |կուտակների | | | | |
| | |մշակում | | | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |փոսորա- |հորիզոնական կամ|թեքութ- |1.5-5.0| 5-15 |բնապահպանական |
| |կային |զառիկող (մինչև |յուններ, | | |նշանակության |
| | |27o) տեղադիրքով|հատակներ | | |անտառատնկարկներ|
| | |շերտային | | | |և ճմապատված |
| | |կուտակների | | | |տարածքներ |
| | |մշակում | | | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Փլվածք-|դարավան-|զառիկող |դարավան- |չի որոշ|30-ից |բնապահպանական |
|ներ |դակավոր-|շերտային |դակներ |վում |ավելի |նշանակության |
| |ված |հանքակուտակների| | | |անտառատնկարկներ|
| | |մշակում` բնական| | | |և ճմապատված |
| | |մակերեսի թեք | | | |տարածքներ |
| | |ռելիեֆի դեպքում| | | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Ճկվածք-|գոգավոր-|փոքր և միջին |թեքութ- |մինչև | 5-15 |վարելահողեր, |
|ներ |ված |հզորությամբ` |յուններ, |1.5 | |խոտհարքներ, |
| | |հորիզոնական և |հատակներ | | |արոտավայրեր, |
| | |ալիքավոր | | | |բոլոր տեսակի |
| | |տեղադիրքով | | | |անտառատնկարկ- |
| | |զառիկող | | | |ներ, ինքնաաճման|
| | |շերտային | | | |տարածքներ |
| | |հանքակուտակների| | | | |
| | |մշակում` տանիքի| | | | |
| | |փլվածքով | | | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Լցա- |բարձրա- |ավտոմոբիլային |բարձրավան|մինչև |մինչև |բնապահպանական |
|կույտեր|վանդակա-|և երկաթուղային|դակներ, |30 |45 |նշանակության |
| |ձև |տրանսպորտի |թեքութ- | | |անտառատնկարկ- |
| | |օգտագործմամբ |յուններ | | |ներ, ճմապատված |
| | |միաշարք | | | |տարածքներ, |
| | |ապարային | | | |հանգստի և |
| | |լցակույտերի | | | |սպորտի գոտիներ,|
| | |թափում | | | |շինարարական |
| | | | | | |հրապարակներ, |
| | | | | | |տեխնիկական |
| | | | | | |միջոցներով |
| | | | | | |ամրակապում |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |բարձրա- |ավտոմոբիլային |բարձրավան| 15-30 |մինչև |բնապահպանական |
| |վանդակա-|և երկաթուղային|դակներ, | |45 |նշանակության |
| |ձև դարա|տրանսպորտի |թեքութ- | | |անտառատնկարկ- |
| |վանդավոր|օգտագործմամբ |յունների | | |ներ, ճմապատված |
| |ված` |երկշարք |դարավան- | | |տարածքներ, |
| |միջին |ապարային |դակներ | | |հանգստի և |
| |հզորութ-|լցակույտերի | | | |սպորտի գոտիներ,|
| |յամբ |թափում | | | |շինարարական |
| | | | | | |հրապարակներ, |
| | | | | | |տեխնիկական |
| | | | | | |միջոցներով |
| | | | | | |ամրակապում |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |բարձրա- |ավտոմոբիլային |բարձրավան|30-100 |մինչև |բնապահպանական |
| |վանդակա-|և երկաթուղային|դակներ, | |45 |նշանակության |
| |ձև դարա|տրանսպորտի |թեքութ- | | |անտառատնկարկ- |
| |վանդավոր|օգտագործմամբ |յունների | | |ներ, ճմապատված |
| |ված` |բազմաշարք |դարավան- | | |տարածքներ, |
| |բարձր |ապարային |դակներ | | |տեխնիկական |
| |հզորութ-|լցակույտերի | | | |միջոցներով |
| |յամբ |թափում | | | |ամրակապում |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |կատարա- |ճոպանուղու |կատարների|մինչև |մինչև |բնապահպանական |
| |ձև |օգտագործմամբ |համակարգ,|15 |45 |նշանակության |
| | |ապարային |թեքութ- | | |անտառատնկարկ- |
| | |լցակույտերի |յուններ | | |ներ, ճմապատված |
| | |թափում | | | |տարածքներ, |
| | | | | | |տեխնիկական |
| | | | | | |միջոցներով |
| | | | | | |ամրակապում |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |կոնաձև |սկիպերի կամ |թեքութ- |30-ից |30-45 |բնապահպանական |
| | |վագոնիկների |յուններ |ավելի | |նշանակության |
| | |օգտագործմամբ | | | |անտառատնկարկ- |
| | |ապարային | | | |ներ, ճմապատված |
| | |լցակույտերի | | | |տարածքներ, |
| | |թափում | | | |հանգստի և |
| | | | | | |սպորտի գոտիներ,|
| | | | | | |տեխնիկական |
| | | | | | |միջոցներով |
| | | | | | |ամրակապում |
|_________________________________________________________________________|
| Թափոնների պահեստավորման հետևանքով խախտված հողեր |
|_________________________________________________________________________|
|Լցա- |բարձրա- |տրանսպորտային |բարձրավան|մինչև |մինչև |խոտհարքներ, |
|կույտեր|վանդակա-|միջոցների |դակներ |15 |35 |բնապահպանական |
| |ձև |օգտագործմամբ | | | |նշանակության |
| | |մոխրի, խարամի | | | |անտառատնկարկներ|
| | |և հարստացման | | | |և ճմապատված |
| | |թափոնների | | | |տարածքներ, |
| | |տեղադրում` | | | |տեխնիկական |
| | |միաշարք լցա- | | | |միջոցներով |
| | |կույտաառաջացման| | | |կոնսերվացում |
| | |ժամանակ | | | | |
| |________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |բարձրա- |տրանսպորտային |բարձրավան| 15-50 |մինչև |խոտհարքներ, |
| |վանդակա-|միջոցների |դակներ, | |35 |բնապահպանական |
| |ձև դարա|օգտագործմամբ |թեքութ- | | |նշանակության |
| |վանդավոր|մոխրի, խարամի |յուններ | | |անտառատնկարկներ|
| |ված` |և հարստացման | | | |և ճմապատված |
| |միջին |թափոնների | | | |տարածքներ, |
| |բարձրութ|տեղադրում` | | | |տեխնիկական |
| |յամբ |երկշարք լցա- | | | |միջոցներով |
| | |կույտաառաջացման| | | |կոնսերվացում |
| | |ժամանակ | | | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |բարձր |տրանսպորտային |բարձրավան|50-ից |մինչև |խոտհարքներ, |
| | |միջոցների |դակներ, |ավելի |35 |բնապահպանական |
| | |օգտագործմամբ |թեքութ- | | |նշանակության |
| | |մոխրի, խարամի |յուններ | | |անտառատնկարկներ|
| | |և հարստացման | | | |և ճմապատված |
| | |թափոնների | | | |տարածքներ, |
| | |տեղադրում` | | | |տեխնիկական |
| | |բազմաշարք լցա- | | | |միջոցներով |
| | |կույտաառաջացման| | | |կոնսերվացում |
| | |ժամանակ | | | | |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |կատարա- |օգտակար |կատարների|մինչև |մինչև |խոտհարքներ, |
| |ձև |հանածոների չոր |համակար- |25 |50 |բնապահպանական |
| | |հարստացման |գեր, | | |նշանակության |
| | |թափոնների |թեքութ- | | |անտառատնկարկներ|
| | |տեղադրում` |յուններ | | |և ճմապատված |
| | |կախովի | | | |տարածքներ, |
| | |ճոպանային | | | |տեխնիկական |
| | |ճանապարհի | | | |միջոցներով |
| | |օգտագործմամբ | | | |կոնսերվացում և |
| | | | | | |ամրակապում |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |կոնաձև |օգտակար |թեքութ- |30-ից |30-60 |խոտհարքներ, |
| | |հանածոների չոր |յուններ |ավելի | |բնապահպանական |
| | |հարստացման | | | |նշանակության |
| | |թափոնների | | | |անտառատնկարկներ|
| | |տեղադրում` | | | |և ճմապատված |
| | |սկիպերի կամ | | | |տարածքներ, |
| | |շրջվող | | | |հանգստի և |
| | |վագոնիկների | | | |սպորտի գոտիներ,|
| | |օգտագործմամբ | | | |տեխնիկական |
| | | | | | |միջոցներով |
| | | | | | |կոնսերվացում և |
| | | | | | |ամրակապում |
|_________________________________________________________________________|
| Գծային կառույցների շինարարության հետևանքով խախտված հողեր |
|_________________________________________________________________________|
|Հողային|պահուստ-|լեռնային |հատակներ,| 5-10 |մինչև |ջրավորված` |
|փորվածք|ներ |ապարների |թեքութ- | |45 |ձկնաբուծության |
|ներ | |կորզում` |յուններ | | |ու ոռոգման |
| | |հողաթումբ | | | |համար, և |
| | |կառուցելու | | | |բնապահպանական |
| | |համար | | | |նշանակության |
| | | | | | |ջրավազաններ, |
| | | | | | |չոր` |
| | | | | | |խոտհարքներ, |
| | | | | | |վարելահողեր, |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |և ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
| |առուներ |ջրընդունող և |թեքութ- |մինչև |30-ից |ջրավորված` |
| | |ջրահեռացնող |յուններ |5 |ավելի |բնապահպանական |
| | |կառույցների | | | |նշանակության |
| | |շինարարություն | | | |ջրավազաններ, |
| | | | | | |չոր` |
| | | | | | |անտառատնկարկներ|
| | | | | | |և |
| | | | | | |բնապահպանական |
| | | | | | |նշանակության |
| | | | | | |ճմապատված |
| | | | | | |տարածքներ |
|_______|________|_______________|_________|_______|______|_______________|
|Հողա- |պատնեշ- |հիդրոտեխնիկական|թեքութ- |մինչև |30-ից |անտառատնկարկներ|
|թմբեր |ներ, |կառույցների |յուններ |15 |ավելի |և |
| |հողա- |շինարարություն,| | | |բնապահպանական |
| |կույտեր |փորվածքներից | | | |նշանակության |
| | |հեռացվող | | | |ճմապատված |
| | |ավելորդ | | | |տարածքներ |
| | |լեռնային | | | | |
| | |ապարների | | | | |
| | |պահեստավորում | | | | |
._________________________________________________________________________.
Ջրավորվածության բնույթով խախտված հողերի խմբավորում
._________________________________________________________________________.
| | | | Հնարավոր օգտագործում |
| | | |_______________________________|
|Խախտված |Խոնավության|Խոնավության բնույթը |առանց |հիդրոմելիորատիվ|
|հողերի | բնույթը | որոշող հիմնական |հիդրոմելիորատիվ|և |
|խումբը | | գործոնը |և |հիդրոտեխնիկական|
| | | |հիդրոտեխնիկական|միջոցառումների |
| | | |միջոցառումների |իրականացմամբ |
| | | |իրականացման | |
|________|___________|____________________|_______________|_______________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
|________|___________|____________________|_______________|_______________|
|Հանքային|չոր |ստորերկրյա ջրերի |խոտհարքներ, |բոլոր տեսակի |
|և | |խորքային (փորվածքի |վարելահողեր, |օգտագործում` |
|հողային | |հատակի համեմատ) |բոլոր տեսակի |բացի |
|փորվածք-| |տեղակայում, ապարների|անտառատնկարկ- |ջրավազաններից |
|ներ | |բարձր անջրաթափանցելի|ներ, | |
| | |ություն, |շինարարական | |
| | |մթնոլորտային |հրապարակներ | |
| | |անբավարար | | |
| | |խոնավություն | | |
|________|___________|____________________|_______________|_______________|
| |չափավոր |ստորերկրյա ջրերի ոչ |բոլոր տեսակի |Հիդրոմելիորատիվ|
| |խոնավ |խորքային տեղակայում,|օգտագործում` |և |
| | |մթնոլորտի բավարար |բացի |հիդրոտեխնիկական|
| | |խոնավություն, |ջրավազաններից |միջոցառումներ |
| | |ապարների ոչ բարձր | |չեն պահանջվում:|
| | |ջրաթափանցելիություն | | |
|________|___________|____________________|_______________|_______________|
| |գերխոնավ |ստորերկրյա ջրերի |խոտհարքներ, |բոլոր տեսակի |
| | |մոտիկ (փորվածքի |անտառատնկարկներ|օգտագործում |
| | |հատակի համեմատ) |և | |
| | |տեղակայում կամ |բնապահպանական | |
| | |մթնոլորտային |նշանակության | |
| | |տեղումների նշանակալի|ճմապատված | |
| | |քանակ և ապարների |տարածքներ | |
| | |ցածր | | |
| | |ջրաթափանցելիություն | | |
| |___________|____________________|_______________|_______________|
| |ջրավորված |ապարների ցածր |բնապահպանական |բազմանպատակային|
| | |ջրաթափանցելիության |նշանակության |նշանակության |
| | |դեպքում ստորերկրյա |ջրավազաններ |ջրավազաններ |
| | |ջրերի սեպասպառում և | | |
| | |մակերեսային ջրերի | | |
| | |ներհոսք` բաց | | |
| | |ջրավազանի գոյացմամբ | | |
|________|___________|____________________|_______________|_______________|
|Լցակույ-|չոր |մթնոլորտային |խոտհարքներ, |բոլոր տեսակի |
|տեր և | |տեղումների անբավարար|վարելահողեր, |օգտագործում` |
|հողա- | |քանակ, ապարների |բոլոր տեսակի |բացի |
|թմբեր | |բարձր |անտառատնկարկ- |ջրավազաններից |
| | |ջրաթափանցելիություն,|ներ, | |
| | |ստորերկրյա ջրերի խոր|շինարարական | |
| | |(լցակույտի հատակի |հրապարակներ | |
| | |համեմատ) տեղակայում | | |
|________|___________|____________________|_______________|_______________|
| |չափավոր |մթնոլորտի բավարար |բոլոր տեսակի |Հիդրոմելիորատիվ|
| |խոնավ |խոնավություն, |օգտագործում` |և |
| | |ապարների ոչ բարձր |բացի |հիդրոտեխնիկական|
| | |ջրաթափանցելիություն,|ջրավազաններից |միջոցառումներ |
| | |ստորերկրյա ջրերի ոչ | |չեն պահանջվում:|
| | |խոր տեղակայում | | |
|________|___________|____________________|_______________|_______________|
| |գերխոնավ |ապարների ցածր |խոտհարքներ, |բոլոր տեսակի |
| | |թափանցելիություն, |բնապահպանական |օգտագործում |
| | |մթնոլորտային |նշանակության | |
| | |տեղումների նշանակալի|անտառատնկարկներ| |
| | |քանակ կամ ստորերկրյա|և ճմապատված | |
| | |ջրերի մոտիկ |տարածքներ | |
| | |(լցակույտի հատակի | | |
| | |համեմատ) | | |
| | |տեղակայում | | |
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ N 3
ԿԵՆՍԱԲԱՆԱԿԱՆ ՌԵԿՈՒԼՏԻՎԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ՄԱԿԱԲԱՑՄԱՆ ԵՎ ՊԱՐՓԱԿՈՂ ԱՊԱՐՆԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ ԵՎ ՀՆԱՐԱՎՈՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՏԵՍԱԿՆԵՐԸ
.__________________________________________________________________________
| | | Քիմիական և հատիկաչափական կազմի ցուցանիշը |
| | |___________________________________________________________|
| | |ջրա- |չոր |թունա|CaSO4|CaCO3,|Al |Na, %| |չափամասե|
| | |յին |մնա-|վոր |2H2O,|% |իոնի |կլան-| | րի |
| | |լուծա|ցոր-|աղերի|% աղա|(որոշ-|շարժ-|ման | |գումարը,|
|Պիտա-|Ինժենե-|մզու-|դը, |գումա|թթվա-|վում է|ունա-|ծավա-| | % |
|նիութ|րաերկրա|կի pH|% |րը, %|յին |pH |կութ-|լից |հումուս,|________|
|յան |բանական| | |ջրա- |մզու-|7.0-ից|յուն,|(որոշ| % |0.01|300|
|խում-|բնութա-| | |յին |կում |բարձր)|մգ/ |վում | |մմ- |մմ-|
|բը |գիրը | | |լուծա| | |100գ |է pH | |ից |ից |
| | | | |մզու-| | |(որոշ|6.5- | |քիչ |ավե|
| | | | |կում | | |վում |ից | | |լի |
| | | | | | | |է pH |բար- | | | |
| | | | | | | |6.5- |ձըր) | | | |
| | | | | | | |ից | | | | |
| | | | | | | |ցածր)| | | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |12 |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
|Պիտա-| | | | | | | | | | | |
|նի` | | | | | | | | | | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
|Բուսա|բուսա- |5.5- |0.1-|0.0- |0-10 |0-30 |0-3 |0-5 |1 ավելի |10- | - |
|հողի |հողի |8.2 |0.5 |0.2 | | | | |անտառա- |75 | |
|բերրի|հումու-| | | | | | | |յին և | | |
|շերտը|սացված | | | | | | | |կիսաանա-| | |
| |հորիզոն| | | | | | | |պատային | | |
| |ներ | | | | | | | |գոտու | | |
| | | | | | | | | |համար, | | |
| | | | | | | | | |2 ավելի | | |
| | | | | | | | | |տափաստա-| | |
| | | | | | | | | |նային և | | |
| | | | | | | | | |անտառատա| | |
| | | | | | | | | |փաստանա-| | |
| | | | | | | | | |յին | | |
| | | | | | | | | |գոտու | | |
| | | | | | | | | |համար | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
|Հնարա|կապակց-|5.5- |0.1-|0.0- |0-10 |0-30 |0-3 |0-5 |1 պակաս |10- |10-|
|վոր |ված չցե|8.4 |1.0 |0.4 | | | | |անտառա- |75 |ից |
|բերրի|մենտաց-| | | | | | | |յին և | |ցա-|
| |ված | | | | | | | |կիսաանա-| |ծըր|
| |նստված-| | | | | | | |պատային | | |
| |քային | | | | | | | |գոտու | | |
| |ապարներ| | | | | | | |համար, | | |
| | | | | | | | | |2 պակաս | | |
| | | | | | | | | |տափաստա-| | |
| | | | | | | | | |նային և | | |
| | | | | | | | | |անտառատա| | |
| | | | | | | | | |փաստանա-| | |
| | | | | | | | | |յին | | |
| | | | | | | | | |գոտու | | |
| | | | | | | | | |համար | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
|Քիչ | | | | | | | | | | | |
|պիտա-| | | | | | | | | | | |
|նի | | | | | | | | | | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|________|
|Ֆիզի-|շուտ |5.5- |0.1-|0.0- |0-10 |0-30 |0-3 |0-5 |չի |տարբեր |
|կական|հողմա- |8.4 |1.0 |0.4 | | | | |որոշվում|հատիկա- |
|հատ- |հարվող | | | | | | | | |չափական |
|կութ-|ցեմեն- | | | | | | | | |կազմի |
|յուն-|տացված | | | | | | | | | |
|ներով|նստված-| | | | | | | | | |
| |քային | | | | | | | | | |
| |ապարներ| | | | | | | | | |
| |_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|________|
| |չկապակց|5.5- |0.1-|0.0- |0-10 |0-30 |0-3 |0-5 |չի |5-10|10-|
| |ված չցե|8.4 |1.0 |0.4 | | | | |որոշվում|-ը |ից |
| |մենտաց-| | | | | | | | |ներ-|ցա-|
| |ված | | | | | | | | |առ- |ծըր|
| |նստված-| | | | | | | | |յալ | |
| |քային | | | | | | | | | | |
| |ապարներ| | | | | | | | | | |
| |_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
| |կապակց-|5.5- |0.1-|0.0- |0-10 |0-30 |0-3 |0-5 |չի |75- |10-|
| |ված չցե|8.4 |1.0 |0.4 | | | | |որոշվում|ից |ից |
| |մենտաց-| | | | | | | | |ավե-|ցա-|
| |ված | | | | | | | | |լի |ծըր|
| |նստված-| | | | | | | | | | |
| |քային | | | | | | | | | | |
| |ապարներ| | | | | | | | | | |
|_________________________________________________________________________|
|Քիչ պիտանի |
|_________________________________________________________________________|
|Ֆիզի-|կապակց-|5.5- |0.1-|0.0- |0-10 |0-30 |0-3 |0-5 |չի |10- |10-|
|կական|ված չցե|8.4 |1.0 |0.4 | | | | |որոշվում|75 |ից |
|հատ- |մենտաց-| | | | | | | | | |ավե|
|կութ-|ված | | | | | | | | | |լի |
|յուն-|նստված-| | | | | | | | | | |
|ներով|քային | | | | | | | | | | |
| |քարքա- | | | | | | | | | | |
| |րոտ | | | | | | | | | | |
| |ապարներ| | | | | | | | | | |
|_________________________________________________________________________|
|Քիմիական կազմով` |
|_________________________________________________________________________|
|Թթու |կապակց-|3.5- | չի որոշվում |3-18 |չի |չի |10- |10-|
| |ված չցե|5.5 | | |որոշ-|որոշվում|75 |ից |
| |մենտաց-| | | |վում | | |ցա-|
| |ված | | | | | | |ծըր|
| |նստված-| | | | | | | |
| |քային | | | | | | | |
| |ապարներ| | | | | | | |
|_____|_______|_____|_______________________|_____|_____|________|____|___|
|Հեշտ |կապակց-|5.5- |1.0-|0.4- |10-20|30-75 |չի |5-20 |չի |10- |10-|
|լուծ-|ված չցե|9.0 |2.0 |0.8 | | |որոշ-| |որոշվում|75 |ից |
|վող |մենտաց-| | | | | |վում | | | |ցա-|
|աղեր,|ված | | | | | | | | | |ծըր|
|գիպս,|նստված-| | | | | | | | | | |
|կարբո|քային | | | | | | | | | | |
|նատ- |ապարներ| | | | | | | | | | |
|ներ | | | | | | | | | | | |
|պարու| | | | | | | | | | | |
|նակող| | | | | | | | | | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|________|
|Ֆիզի-|արագ |3.5- |1.0-|0.4- |10-20|30-75 |3-18 |5-20 |չի |տարբեր |
|կական|հողմա- |9.0 |2.0 |0.8 | | | | |որոշվում|հատիկա- |
|հատ- |հարվող | | | | | | | | |չափական |
|կութ-|ցեմեն- | | | | | | | | |կազմի |
|յուն-|տացված | | | | | | | | | |
|ներով|նստված-| | | | | | | | | |
|և |քային | | | | | | | | | |
|քիմիա|ապարներ| | | | | | | | | |
|կան |_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|________|
|կազ- |չկապակց|3.5- |1.0-|0.4- |10-20|30-75 |3-18 |5-20 |չի |5-10|10-|
|մով |ված չցե|9.0 |2.0 |0.8 | | | | |որոշվում|-ը` |ից |
| |մենտաց-| | | | | | | | |ներ-|ցա-|
| |ված | | | | | | | | |առ- |ծըր|
| |նստված-| | | | | | | | |յալ | |
| |քային | | | | | | | | | | |
| |ապարներ| | | | | | | | | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
|Քիչ | | | | | | | | | | | |
|պիտա-| | | | | | | | | | | |
|նի` | | | | | | | | | | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
|Ֆիզի-|կապակց-|3.5- |1.0-|0.4- |10-20|30-75 |3-18 |5-20 |չի |75- |10-|
|կական|ված չցե|9.0 |2.0 |0.8 | | | | |որոշվում|ից |ից |
|հատ- |մենտաց-| | | | | | | | |ավե-|ցա-|
|կութ-|ված | | | | | | | | |կի |ծըր|
|յուն-|նստված-| | | | | | | | | | |
|ներով|քային | | | | | | | | | | |
|և |ապարներ| | | | | | | | | | |
|քիմիա| | | | | | | | | | | |
|կան | | | | | | | | | | | |
|կազ- | | | | | | | | | | | |
|մով | | | | | | | | | | | |
|_____|_______|_____|____|_____|_____|______|_____|_____|________|____|___|
|Ոչ պի| | | | | | | | | | | |
|տանի`| | | | | | | | | | | |
|_____|_______|___________________________________________________________|
|Ֆիզի-|դժվար | չի որոշվում |
|կական|հողմա- | |
|հատ- |հարվող | |
|կութ-|ժայռոտ | |
|յուն-|մագմա- | |
|ներով|տիկ, | |
| |մետամոր| |
| |ֆիկ, | |
| |ցեմեն- | |
| |տացված | |
| |նստված-| |
| |քային | |
| |ապարներ| |
| |_______|___________________________________________________________|
| |չկապակց| չի որոշվում |0-5 | - |
| |ված չցե| | | |
| |մենտաց-| | | |
| |ված | | | |
| |նստված-| | | |
| |քային | | | |
| |ապարներ| | | |
|_________________________________________________________________________|
| Քիմիական կազմով` |
|_________________________________________________________________________|
|Սուլ-|կապակց-|մին- | չի որոշվում |18-ից|չի |տարբեր |
|ֆիդ- |ված չցե|չև | |ավելի|որոշվում|հատիկաչա|
|ներ |մենտաց-|3.5 | | | |փական |
| |ված, | | | | |կազմի |
| |արագ | | | | | |
| |հողմա- | | | | | |
| |հարվող | | | | | |
| |ցեմեն- | | | | | |
| |տացված | | | | | |
| |նստված-| | | | | |
| |քային | | | | | |
| |ապարներ| | | | | |
|_____|_______|_____|_____________________________|_____|________|________|
|Հեշտ |կապակց-|6.5- |2.0-|0.8- |20-ից|75-ից |չի |20-ից|չի |տարբեր |
|լուծ-|ված և |ից |ից |ից |ավելի|ավելի |որոշ-|ավելի|որոշվում|հատիկաչա|
|վող |չկապակց|ավելի|ավե-|ավելի| | |վում | | |փական |
|աղեր,|ված չցե| |լի | | | | | | |կազմի |
|գիպս,|մենտաց-| | | | | | | | | |
|կարբո|ված, | | | | | | | | | |
|նատ- |արագ | | | | | | | | | |
|ներ |հողմա- | | | | | | | | | |
|պարու|հարվող | | | | | | | | | |
|նակող|ցեմեն- | | | | | | | | | |
| |տացված | | | | | | | | | |
| |նստված-| | | | | | | | | |
| |քային | | | | | | | | | |
| |ապարներ| | | | | | | | | |
.__________________________________________________________________________
_______________________________________________.
|Պիտանիության | Հնարավոր |
| խումբը | օգտագործումը |
|________________|_____________________________|
| 1 | 13 |
|________________|_____________________________|
|Պիտանի` | |
|________________|_____________________________|
|Բուսահողի բերրի |վարելահողի, խոտհարքների և |
|շերտը |տարածքային տիպային |
| |ագրոտեխնիկական |
| |միջոցառումներով բազմամյա |
| |ծառատունկերի տակ, տարբեր |
| |նշանակության անտառատնկարկների|
| |տակ |
|________________|_____________________________|
|Հնարավոր բերրի |վարելահողի, խոտհարքների և |
| |տարածքային տիպային |
| |ագրոտեխնիկական |
| |միջոցառումներով բազմամյա |
| |ծառատունկերի տակ, որպես |
| |տապաստակ վարելահողի տակ, |
| |տարբեր նշանակության |
| |անտառատնկարկների տակ, |
| |ջրավազանների մահիճների տակ |
|________________|_____________________________|
|Քիչ պիտանի | |
|________________|_____________________________|
|Ֆիզիկական |ապարների ֆիզիկական |
|հատկություններով|հատկությունների բարելավումից |
| |և հատուկ ագրոտեխնիկական |
| |միջոցառումներից հետո տարբեր |
| |նշանակության |
| |անտառատնկարկների, խոտհարքների|
| |տակ, հակաէրոզիոն նպատակով |
| |խոտցան, ջրավազանների |
| |մահիճների տակ |
| |_____________________________|
| |մելիորատիվ անտառատնկարկների, |
| |հակաէրոզիոն նպատակով խոտցանի |
| |տակ, կավավորումից և հատուկ |
| |ագրոտեխնիկական |
| |միջոցառումներից հետո |
| |անտառատնկարկների, խոտհարքների|
| |տակ |
| |_____________________________|
| |ապարների ֆիզիկական |
| |հատկությունների բարելավումից |
| |և հատուկ ագրոտեխնիկական |
| |միջոցառումներից հետո տարբեր |
| |նշանակության |
| |անտառատնկարկների, խոտհարքների|
| |տակ, որպես տապաստակ |
| |վարելահողի տակ, հակաէրոզիոն |
| |նպատակով խոտցան, |
| |ջրավազանների մահիճների տակ |
|________________|_____________________________|
|Քիչ պիտանի` | |
|________________|_____________________________|
|Ֆիզիկական |քարհավաք աշխատանքներից, |
|հատկություններով|ապարների ֆիզիկական |
| |հատկությունների բարելավումից |
| |և հատուկ ագրոտեխնիկական |
| |միջոցառումներից հետո տարբեր |
| |նշանակության |
| |անտառատնկարկների տակ, |
| |հակաէրոզիոն նպատակով խոտցան, |
| |ջրավազանների մահիճների տակ |
|________________|_____________________________|
|Քիմիական կազմով`| |
|________________|_____________________________|
|Թթու |ապարների քիմիական |
| |հատկությունների բարելավումից |
| |և հատուկ ագրոտեխնիկական |
| |միջոցառումներից հետո տարբեր |
| |նշանակության |
| |անտառատնկարկների, խոտհարքների|
| |և արոտավայրերի տակ, որպես |
| |տապաստակ վարելահողի տակ, |
| |ջրավազանների մահիճների տակ |
|________________|_____________________________|
|Հեշտ լուծվող |ապարների քիմիական |
|աղեր, գիպս, |հատկությունների բարելավումից |
|կարբոնատներ |և հատուկ ագրոտեխնիկական |
|պարունակող |միջոցառումներից հետո տարբեր |
| |նշանակության |
| |անտառատնկարկների, խոտհարքների|
| |և արոտավայրերի տակ, որպես |
| |տապաստակ վարելահողի տակ |
|________________|_____________________________|
|Ֆիզիկական |մելիորացիայից և հատուկ |
|հատկություններով|ագրոտեխնիկական |
|և քիմիական |միջոցառումներից հետո տարբեր |
|կազմով |նշանակության |
| |անտառատնկարկների, խոտհարքների|
| |տակ, հակաէրոզիոն նպատակով |
| |խոտցան |
| |_____________________________|
| |մելիորացիայից և հատուկ |
| |ագրոտեխնիկական |
| |միջոցառումներից հետո տարբեր |
| |նշանակության |
| |անտառատնկարկների, խոտհարքների|
| |տակ, հակաէրոզիոն նպատակով |
| |խոտցան |
|________________|_____________________________|
|Քիչ պիտանի` | |
|________________|_____________________________|
|Ֆիզիկական |մելիորացիայից և հատուկ |
|հատկություններով|ագրոտեխնիկական |
|և քիմիական |միջոցառումներից հետո տարբեր |
|կազմով |նշանակության |
| |անտառատնկարկների, խոտհարքների|
| |տակ, հակաէրոզիոն նպատակով |
| |խոտցան |
|________________|_____________________________|
|Ոչ պիտանի` | |
|________________|_____________________________|
|Ֆիզիկական |Հարկավոր չէ ապարները դուրս |
|հատկություններով|բերել մակերեսի վրա: |
| |Անհրաժեշտ է կատարելագործել |
| |լեռնային աշխատանքների |
| |տեխնոլոգիան` հաշվի առնելով |
| |ապարների թաղումը: |
| |_____________________________|
| |Հարկավոր չէ ապարները դուրս |
| |բերել մակերեսի վրա: |
| |Մակերեսի վրա ապարների |
| |առկայության դեպքում |
| |անհրաժեշտ է կավավորում, որից |
| |հետո հնարավոր են մելիորատիվ |
| |անտառատնկարկների ստեղծումը, |
| |հակաէրոզիոն նպատակով խոտցանը:|
|______________________________________________|
| Քիմիական կազմով` |
|______________________________________________|
|Սուլֆիդներ |Հարկավոր չէ ապարները դուրս |
|պարունակող |բերել մակերեսի վրա: |
| |Անհրաժեշտ է կատարելագործել |
| |լեռնային աշխատանքների |
| |տեխնոլոգիան` հաշվի առնելով |
| |ապարների թաղումը: |
| |Մակերեսի վրա ապարների |
| |առկայության դեպքում |
| |անհրաժեշտ է արմատական |
| |քիմիական մելիորացիա, ապարների|
| |թունավոր հատկությունները |
| |չեզոքացնող էկրանի ստեղծում, |
| |հնարավոր բերրի ապարներով |
| |փռում` տվյալ բնակլիմայական |
| |պայմաններում բուսաբանության |
| |բնականոն զարգացումն ապահովող |
| |շերտի հզորությամբ: |
|________________|_____________________________|
|Հեշտ լուծվող |Հարկավոր չէ ապարները դուրս |
|աղեր, գիպս, |բերել մակերեսի վրա: |
|կարբոնատներ |Անհրաժեշտ է կատարելագործել |
|պարունակող |լեռնային աշխատանքների |
| |տեխնոլոգիան` հաշվի առնելով |
| |ապարների թաղումը: |
|________________|_____________________________|
| |Մակերեսի վրա ապարների |
| |առկայության դեպքում |
| |անհրաժեշտ է արմատական |
| |քիմիական մելիորացիա, ապարների|
| |թունավոր հատկությունները |
| |չեզոքացնող էկրանի ստեղծում, |
| |հնարավոր բերրի ապարներով |
| |փռում` տվյալ բնակլիմայական |
| |պայմաններում բուսաբանության |
| |բնականոն զարգացումն ապահովող |
| |շերտի հզորությամբ: |
_______________________________________________.