Ղեկավարվելով «Էներգետիկայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 7 և 14 հոդվածներով`
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ
1. Հաստատել «Բնական գազի փոխադրման համակարգում տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկի հրահանգը» (կցվում է):
2. Հրահանգը ներկայացնել ՀՀ արդարադատության նախարարություն` պետական գրանցման:
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԷՆԵՐԳԵՏԻԿԱՅԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
Համաձայնեցված է Հաստատված է
ՀՀ էներգետիկայի հանձնաժողովի ՀՀ էներգետիկայի նախարարության
13.11.1998 թ. 15.02.1999 թ.
N ՎՄ-676 Տ գրությամբ N 21-ՄՄ հրամանով
ՀՐԱՀԱՆԳ
ԲՆԱԿԱՆ ԳԱԶԻ ՓՈԽԱԴՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐԻ ԵՎ ՍԵՓԱԿԱՆ ԿԱՐԻՔՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԳԱԶԻ ԾԱԽՍԻ ՀԱՇՎԱՐԿԻ
ՀՐԱՀԱՆԳ
ԲՆԱԿԱՆ ԳԱԶԻ ՓՈԽԱԴՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐԻ ԵՎ ՍԵՓԱԿԱՆ ԿԱՐԻՔՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԳԱԶԻ ԾԱԽՍԻ ՀԱՇՎԱՐԿԻ
1. Ընդհանուր դրույթներ
1.1. Սույն հրահանգը կազմված է ի կատարումն «Էներգետիկայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 7 և 14 հոդվածների և պարտադիր է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում Բնական գազի փոխադրում իրականացնող բոլոր տնտեսավարող սուբյեկտների համար:
1.2. Հրահանգում ներկայացված է բնական գազի փոխադրման համակարգի սպասարկման, շահագործման և զարգացման ընթացքում առաջացած, ինչպես նաև հաշվառքային սարքերի անճշտություններով պայմանավորված տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկների մեթոդները:
1.3. Սույն հրահանգին համապատասխան կատարված հաշվարկների արդյունքները օգտագործվում են տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի պլանավորման, նրանց առանձին տարրերի բացահայտմանն ու նվազեցմանը ուղղված միջոցառումներ մշակելիս, ինչպես նաև համապատասխան հաշվետվություններ կազմելիս:
1.4. Բնական գազի տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկման մեթոդում հաշվի են առնվել ՀՀ բնական գազի փոխադրման համակարգի փաստացի տեխնիկական բնութագրերը, այդ համակարգի սպասարկման, շահագործման և նորոգումների կատարման տեխնոլոգիան, ինչպես նաև հաշվառքի սարքերի չափագիտական բնութագրերը:
2. Բնական գազի տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար
գազի ծախսի հաշվարկի տեսակները և նպատակը:
2.1. Կախված նպատակից հաշվարկները լինում են հետևյալ տեսակների`
ա) անցած ժամանակաշրջանի հաշվարկ (այդ ժամանակաշրջանի համար ստացված փաստացի տվյալների հիման վրա);
բ) հեռանկարային հաշվարկ (փոխադրման համակարգի կանխատեսվող տվյալների հիման վրա);
2.2. Անցած ժամանակաշրջանի հաշվարկները կատարվում են անցած հաշվետու ամսում (եռամսյակում, տարում) ստացված փաստացի տվյալների հիման վրա: Հաշվարկի նպատակն է` վերլուծել ստացված փաստացի տվյալները, համեմատել և գնահատել տվյալ ժամանակաշրջանի համար պլանային մեծությունները և հենվելով ստացված արդյունքների վրա կատարել տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի նախնական պլանավորում մոտակա ժամանակաշրջանի (ամիս, եռամսյակ, տարի) համար:
Հաշվարկի արդյունքում որոշվում են`
ա) ընդհանուր տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի առանձին տարրերի մեծությունները;
բ) հաշվառքի սարքերի չափագիտական բնութագրերով պայմանավորված` չհաշվառված գազի (կորուստի) հավանական մեծությունը;
գ) գազի փոխադրման համակարգի այն տարրերը (հատվածները) և հաշվառքի այն սարքերը, որոնց կորուստների մասնաբաժինները կորուստների ընդհանուր մեծության մեջ առավելագույնն են;
դ) գազ փոխադրող ընկերության (մասնաճյուղի) տեխնիկական ցուցանիշները;
ե) կորուստների իջեցմանն ուղղված առաջնային խնդիրները:
2.3. Հեռանկարային հաշվարկները թույլ են տալիս`
ա) պլանավորել տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի թույլատրելի չափաքանակը մոտակա ժամանակաշրջանի (ամիս, եռամսյակ, տարի) համար;
բ) գնահատել տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի նվազեցմանն ուղղված միջոցառումների արդյունավետությունը:
3. Գազի փոխադրման համակարգում տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական
կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկի մեթոդիկա:
3.1. Բնական գազի փոխադրման համակարգում փաստացի բացարձակ տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսը որոշվում են` գազի
ստացման բոլոր կայաններում (հանգույցներում) ընդունված N և բոլոր գազի
բաշխման կայաններից (այսուհետ` ԳԲԿ) բաշխող __
ընկերություններին (կամ անմիջապես սպառողին) բաց \ V
/_ n
թողնված - R գազի քանակությունների n=1
--
\ V տարբերությունով:
/_ r
r=1
N R
-- --
\ V \ V
/\ V = /_ n - /_ r , (1)*
n=1 r=1
որտեղ,
N - գազի ստացման կայանների (հանգույցների) ընդհանուր քանակն է
R - ԳԲԿ-ների ընդհանուր քանակն է
--------------
* պայմանով, որ խողովակներում գտնվող գազի քանակության փոփոխություն
հաշվարկային ժամանակաշրջանում տեղի չի ունեցել: Հակառակ դեպքում (1)
բանաձևը կգրվի`
/ \ / \
| N | | R |
| -- | | -- |
/\V = | V + \ V | - | V + \ V |
| խ.ս /_ n | | խ.վ /_ r |
| n=1 | | r=1 |
\ / \ /
որտեղ, V , V - խողովակներում գտնվող գազի քանակությունն է
խ.ս խ.վ համապատասխանորեն հաշվարկային ժամանակաշրջանի սկզբում
և վերջում, հազ. խմ;
Հարաբերական տեսքով (արտահայտված %-ով ստացված գազի քանակության նկատմամբ) տեխնոլոգիական կորուստները և սեփական կարիքների համար գազի ծախսը հաշվվում է համաձայն հետևյալ բանաձևերի`
/\ V
/\ V՛= _______ . 100 , %, (2)
N
--
\ V
/_ n
n=1
որտեղ, կ կ.ս (3)
/\V = /\V + /\V
որտեղ, կ
/\V - տեխնոլոգիական կորուստներն են, հազ. խմ,
կ.ս
/\V - սեփական կարիքների համար գազի ծախսն է, հազ. խմ,
Իր հերթին`
կ կ կ.ս (4)
/\V = /\V + /\V
1 ԱՌ
որտեղ,
կ
/\V - գազի արտահոսքերով և նրա ագրեգատային վիճակի փոփոխություններով
1 պայմանավորված ուղղակի տեխնոլոգիական կորուստներն են, հազ. խմ.,
կ
/\V - գազի փոխադրման համակարգի հաշվառքի սարքերի չափագիտական
ԱՌ բնութագրերով պայմանավորված` չհաշվառված գազի (առևտրային
կորուստի) հավանական մեծությունն է (անուղղակի տեխնոլոգիական
կորուստներ), հազ. խմ:
N
--
u * \ V
d /_ n
կ n=1
/\V = _____________ , (5)
ԱՌ 100
որտեղ,
u - գազի փոխադրման համակարգի հաշվառքի սարքերի սխալանքի հաշվարկային
d մեծությունն է, արտահայտված %-ով ստացված գազի ամբողջ քանակության
նկատմամբ; կ
/\V ս.կ
1 /\V
/\V` = ____ + 0.01 * u + ______ , (6)
N d N
-- --
\ V \ V
/_ n /_ n
n=1 n=1
Տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի առանձին տարրերի հաշվարկը կատարվում է համաձայն ներկայացված հաշվարկային բանաձևերի (աղյուսակներ 1, 2, 3)
3.2. Բնական գազի փոխադրման համակարգում տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկ:
կ
Բնական գազի փոխադրման համակարգում տեխնոլոգիական կորուստները (/\V )
պայմանավորված են`
ա) գազատարների, փականների և տեխնոլոգիական սարքավորումների
անկիպություններով կ
/\V ,
ան
բ) գազատարներում գազի ագրեգատային (ֆազային) փոփոխություններով,
կ /\ V ,
Փ
կ
գ) գազատարներից գազի վթարային արտահոսքերով /\ V ,
վթ
դ) գազի հաշվառման համակարգում կիրառվող սարքերի չափագիտական
բնութագրերով (սխալանքով), կ (առևտրային կորուստներ) (սույն
/\ V «Հրահանգի» 3.3 կետ)
առ
Բնական գազի փոխադրման համակարգում սեփական կարիքների համար գազի ծախսը
կ.ս
(/\V ) պայմանավորված է`
ա) գազատարներից պինդ մասնիկների, կոնդենսատի և ջրի մնացորդի հեռացման
նպատակով կատարվող փչամաքրումներով, ս.կ
/\V .
Փ
բ) նոր կամ շինմոնտաժային աշխատանքների ավարտից հետո գործարկվող
գազատարներից, օդը դուրս մղելու նպատակով կատարվող փչամաքրումներով, ս.կ
/\V ,
օ
գ) գործող գազատարների վրա կատարվող կանխարգելիչ (պրոֆիլակտիկ) կամ նորոգման աշխատանքներով, որի ժամանակ գազատարների առանձին հատվածներ դատարկվում են գազից, իսկ աշխատանքների ավարտից հետո, նրանցից օդը դուրս
մղելու նպատակով` փչամաքրվում, ս.կ
/\V ,
ն
դ) գազի փոխադրման համակարգում օգտագործվող կոնդենսատահավաքիչների ու
փոշեորսիչների մաքրման նպատակով կատարվող փչամաքրումներով, ս.կ
/\V ,
կՓ
ե) գազատարներ մեթանոլի և օդորանտի ներարկումով, ս.կ
/\V ,
մօ
զ) չափիչ-հսկիչ սարքերի և ավտոմատիկայի միջոցների շահագործումով,
ս.կ /\V ,
չ
է) ձմռան շրջանում գազակարգավորիչ կետերում սառցակալումը կանխելու
նպատակով կատարվող գազի տաքացումով ս.կ
/\V ,
տ
ը) տեխնոլոգիական շենքերի և շինությունների ջեռուցումով, ս.կ
/\V ,
ջ
թ) գազի ստորգետնյա պահեստ-կայանի շահագործումով, ս.կ
/\V ,
ՍՊԿ
Գազի փոխադրման համակարգում տեխնոլոգիական կորուստների մեծությունն է`
կ կ կ կ կ
/\V = /\V + /\V + /\V + /\V (7)
ան ֆ վթ առ
Գազի փոխադրման համակարգում սեփական կարիքների համար գազի ծախսն է`
ս.կ ս.կ ս.կ ս.կ ս.կ
/\V = /\V + /\V + /\V + /\V +
Փ օ ն կՓ
ս.կ ս.կ ս.կ ս.կ ս.կ
+ /\V + /\V + /\V + /\V + /\V , (8)
մօ չ տ ջ ՍՊԿ
3.3. Գազի փոխադրման համակարգի հաշվառքի սարքերի չափագիտական բնութագրերով (սխալանքով) պայմանավորված կորուստների (չհաշվառված գազի) հաշվարկ (առևտրային կորուստների հաշվարկ):
Տվյալ հոդվածով կորուստները պայմանավորված են`
ա) գազի ստացման վայրում տեղադրված հաշվառքի սարքի սխալանքով, b
ս,
բ) գազաբաշխիչ կայաններում տեղադրված հաշվառքի սարքերի սխալանքով, (b , b , b )
dj Tj Rj
Գազի առևտրային կորուստները հաշվարկելիս ընդունվում է, որ` . առանձին չափումների սխալանքները չունեն կորելյացիոն կապ և անկախ են մեկը
մյուսից:
. ընդհանուր սխալանքի բաղադրիչները ենթարկվում են պատահական մեծությունների
բաշխման նորմալ օրենքին (Հաուսի օրենքին)
. 95% վստահական հավանականությամբ չափման առավելագույն սխալանքը հավասար է
մեկ չափման առավելագույն սխալանքին, որի դեպքում`
b = 2 x a , (9)
որտեղ,
b - չափման առավելագույն սխալանքն է;
a - չափման միջին քառակուսային հարաբերական սխալանքն է, %:
Առևտրային կորուստների հաշվարկման հիմնական բանաձևն է` [1]
/A \0.5
| o | N
կ | -- 2 2 | --
/\ V = | \ u * b |* \ V
ԱՌ | /_ i i | /_ n
| i=1 | n=1
\ /
_______________________ , հազ. խմ (10)
100
որտեղ,
u - գազի փոխադրման համակարգի i-րդ առևտրային հաշվառքի սարքի
i փաստացի սխալանքն է, %
b - i-րդ հաշվառքի սարքով անցած (չափված) գազի քանակության
i մասնաբաժինն է ստացված (հանձնված) գազի ամբողջ քանակության
նկատմամբ, միավորի մաս
A - հաշվառքի սարքերի ընդհանուր քանակն է:
օ
Տարանջատելով գազի ստացման ժամանակ կիրառվող հաշվառքի սարքերը գազի հանձնման ժամանակ կիրառվող հաշվառքի սարքերից, և ընդունելով, որ Հայաստանի Հանրապետություն մուտք գործող գազը հաշվառվում է մեկ հաշվառքի հանգույցում, («Կրասնի մոստ»), կարող ենք գրել`
/A \0.5 / A \0.5
| o | | 1 |
| -- 2 2 | | 2 -- 2 2 |
| \ u * b | = |O + \ u * b | = u , (11)
| /_ i i | | ս /_ j j | d
| i=1 | | j=1 |
\ / \ /
որտեղ,
d d - համապատասխանորեն, գազի ստացման և ԳԲԿ-ներում բաշխողին (կամ
ս j անմիջապես սպառողին) հանձնման ժամանակ կիրառվող հաշվառքի սարքերի
սխալանքներն են, %
b - տվյալ հաշվառքի սարքով անցնող (չափվող) գազի փաստացի քանակության
j մասնաբաժինն է ԳԲԿ-ում հանձնված գազի ամբողջ քանակության նկատմամբ,
միավորի մաս,
A - ԳԲԿ-ներում տեղադրված հաշվառքի սարքերի ընդհանուր քանակն է,
1
ՀՀ գազի փոխադրման համակարգում կիրառվում են հետևյալ տեսակի հաշվառքի սարքեր`
Գազի ստացումը ՀՀ պետական սահմանում
փոխանակման ճնշման ծախսաչափ (1 հատ), որի սխալանքն է` b :
ս
Գազի հանձնումը ԳԲԿ-ներում
ա) տարբեր ճշտության դասի փոխանակման ճնշման անկման ծախսաչափեր (քանակը b1), որոնց սխալանքի մասնաբաժինը (10) և (11) բանաձևերում կազմում է`
b
1
-- 2 2
\ u x B , (12)
/_ dj dj
j=1
բ) տարբեր ճշտության դասի տուրբինային հաշվիչներ (քանակը b ), որոնց
2 սխալանքի մասնաբաժինը (10) և (11) բանաձևերում կազմում է`
b
2
-- 2 2
\ u x B , (13)
/_ Tj Tj
j=1
գ) տարբեր ճշտության դասի ռոտացիոն հաշվիչներ (քանակը b3), որոնց սխալանքի մասնաբաժինը (10) և (11) բանաձևերում կազմում է`
b
3
-- 2 2
\ u x B , (14)
/_ Rj Rj
j=1
(A1 = b1 + b2 = b3)
Վերջնական տեսքով`
N
._ _.0,5 --
| b b b | \ V
| 1 2 3 | /_ n
կ | 2 -- 2 2 -- 2 2 -- 2 2 | n=1
/\V = |O + \ u * B + \ u * B + \ u * B | * ____ , (15)
ԱՌ | u /_ dj dj /_ Tj Tj /_ Rj Rj | 100
| j=1 j=1 j=1 |
._ _.
Վերը նշված բանաձևում`
O - գազի ստացման ժամանակ կիրառվող հաշվառքի սարքի
u (համալիրի) սխալանքն է, %,
u , u , u - ԳԲԿ-ներում գազի հանձնման ժամանակ կիրառվող հաշվառքի
dj Tj Rj սարքերի (համալիրների) սխալանքներն են, %,
B , B , B - տվյալ հաշվառքի սարքով անցնող (չափվող) գազի քանակության
dj Tj Rj մասնաբաժինն է ԳԲԿ-ներում հանձնված գազի ընդհանուր
քանակության նկատմամբ, միավորի մաս
Ստորև բերված 1, 2 և 3 աղյուսակներում ներկայացված են բնական գազի տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկման հիմնական բանաձևերը:
Բնական գազի արտահոսքերով, նրա ագրեգատային վիճակի փոփոխություններով
պայմանավորված ուղղակի տեխնոլոգիական կորուստների
հաշվարկման բանաձևերը
Աղյուսակ N 1
._________________________________________________________________________.
| |Կորուստի տարրի և |Չափման | Հաշվարկային բանաձևը |Բանա|Մեկ-|
| |հաշվարկային բանաձևի |միավորը| |ձևի |նա- |
| |առանձին բաղադրիչների` | | |համա|բա- |
| |__________________________| | |րանի|նութ|
| | անվանումը |պայմանա| | |շը |յուն|
| | |կան | | | |ներ |
| | |նշանա- | | | | |
| | |կումը | | | | |
|_________________________________________________________________________|
| Տեխնոլոգիական կորուստները գազատարներում |
|_________________________________________________________________________|
|1. |Գազի փոխադրման | կ |հազ. խմ| կ մգ ՍՊԿ | | |
| |համակարգի |/\V |_______|/\V = /\V + /\V |(16)|[2] |
| |գազատարների, | ան | ամիս | ան ան ան | | |
| |փականների և | | | | | |
| |տեխնոլոգիական | | | | | |
| |սարքավորումների | | | | | |
| |անկիպություններով | | | | | |
| |պայմանավորված | | | | | |
| |կորուստներ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|մայրուղային | մգ |հազ. խմ| մգ | | |
| |գազատարների, |/\V |_______|/\V = n | | |
| |փականների և | ան | ամիս | ան -- | | |
| |տեխնոլոգիական | | | 6 2 \ d * I | | |
| |սարքավորումների | | |6.26*10*P * /_մգi մգi| | |
| |անկիպություններով | | | միջ.մգ i=1 | | |
| |պայմանավորված | | |= ___________________ *| | |
| |կորուստներ | | | 2 2 |(17)|[2] |
| | | | | P * R * Z * T | | |
| | | | | ն միջ.մգ միջ.մգ| | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |
| | | | |* k * k | | |
| | | | | գ1 գ2 | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազի տեղափոխման |P |ՄՊա | 1 | | |
|1 |համակարգի | միջ մգ| | -- | | |
| |մայրուղային | | | \ P * I | | |
| |գազատարներում գազի| | | /_ մգi մգi | | |
| |միջին բացարձակ | | | i-1 | | |
| |ճնշումը | | |P = _____________ |(18)|[2] |
| | | | |միջ մգ 1 | | |
| | | | | -- | | |
| | | | | \ I | | |
| | | | | /_ մգi | | |
| | | | | i-1 | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազի տեղափոխման |P |ՄՊա | 2 | | |
|2.1 |համակարգի i-րդ | մգi | | / P \ | | |
| |մայրուղային | | | 2 | վi || | |
| |գազատարի գազի | | |P = ___ *|P + _____ ||(19)|[2] |
| |միջին բացարձակ | | | մգi 3 | սi P+ P || | |
| |ճնշումը, | | | | սi վi || | |
| | | | | \ / | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազի տեղափոխման |P |ՄՊա | | | |
|2.1.|համակարգի i-րդ | սi | | | | |
|1 |մայրուղային | | | | | |
| |գազատարի սկզբում | | | | | |
| |գազի ճնշումը, | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազի տեղափոխման |P |ՄՊա | | | |
|2.1.|համակարգի i-րդ | վi | | | | |
|2 |մայրուղային | | | | | |
| |գազատարի վերջում | | | | | |
| |գազի ճնշումը, | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազի տեղափոխման |I | կմ | | | |
|2.2 |համակարգի i-րդ | մգi | | | | |
| |մայրուղային | | | | | |
| |գազատարի | | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազի տեղափոխման |T | K | | | |
|3 |համակարգի | միջ մգ| | | | |
| |գազատարներում գազի| | | | | |
| |միջին ջերմաստիճանը| | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազի տեղափոխման |Z | - | | | |
|4 |համակարգի | միջ մգ| | | | |
| |գազատարներում գազի| | | | | |
| |միջին | | | | | |
| |սեղմելիության | | | | | |
| |գործակիցը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|ունիվերսալ գազային| R | ջոուլ | | | |
|5 |հաստատումը | |______ | | | |
| | | | կգ*K | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազի խտությունը |P | 3 | | | |
|6 |նորմալ | ն |կգ/մ | | | |
| |պայմաններում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|տեղափոխման |d | մ | | | |
|7 |համակարգի i-րդ | մգi | | | | |
| |մայրուղային | | | | | |
| |գազատարի ներքին | | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գործակից, որը |k | - | k = 2.32 |(20)|[3] |
|8 |հաշվի է առնում | գ1 | | գ1 | | |
| |գազի տեղափոխման | | | | | |
| |համակարգի | | | | | |
| |սպասարկման և | | | | | |
| |շահագործման | | | | | |
| |պայմանները, | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գործակից, որը |k | - | | | |
|9 |հաշվի է առնում | գ2 | | G + /\G | | |
| |գազի տեղափոխման | | | գ գ | | |
| |համակարգի | | | k = 2 - _______ |(21)| |
| |գազատարների, | | | գ2 100 | | |
| |փականների և | | | | | |
| |սարքավորումների | | | | | |
| |բնական մաշվածքը, | | | | | |
| |նրանց նորոգման | | | | | |
| |(վերականգնման, | | | | | |
| |փոխարինման) ոչ | | | | | |
| |բավարար գործընթացը| | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազ փոխադրող |G | % | | | |
|9.1 |ընկերության | գ | | | | |
| |նորոգման, | | | | | |
| |վերականգնման և | | | | | |
| |զարգացման | | | | | |
| |ծրագրերում | | | | | |
| |ամրագրված` | | | | | |
| |համակարգի | | | | | |
| |տեխնիկական | | | | | |
| |բնութագրերը | | | | | |
| |գործող նորմերին | | | | | |
| |համապատասխանեց- | | | | | |
| |նելու ուղղությամբ`| | | | | |
| |մինչև հաշվետու | | | | | |
| |ժամանակաշրջանը | | | | | |
| |կատարված | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ծավալը, | | | | | |
| |արտահայտված %-ով, | | | | | |
| |կատարվելիք | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ամբողջ ծավալի | | | | | |
| |նկատմամբ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.1.|գազ փոխադրող |/\G | % | | | |
|9.2 |ընկերության | գ | | | | |
| |նորոգման, | | | | | |
| |վերականգնման և | | | | | |
| |զարգացման | | | | | |
| |ծրագրերում | | | | | |
| |ամրագրված` | | | | | |
| |համակարգի | | | | | |
| |տեխնիկական | | | | | |
| |բնութագրերը | | | | | |
| |գործող նորմերին | | | | | |
| |համապատասխանեց- | | | | | |
| |նելու ուղղությամբ`| | | | | |
| |հաշվարկային | | | | | |
| |ժամանակաշրջանում | | | | | |
| |(ամիս, տարի) | | | | | |
| |կատարվելիք | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ծավալը, | | | | | |
| |արտահայտված %-ով | | | | | |
| |կատարվելիք | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ամբողջ ծավալի | | | | | |
| |նկատմամբ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.2 |գազի ստորգետնյա | | | | | |
| |պահեստ-կայանի | | | ՍՊԳ | | |
| |գազատարների և | | |/\V = n | | |
| |փականների, այդ | | | ան -- | | |
| |թվում հորերի վրա | | | 6 2 \ d * I | | |
| |տեղադրված | | |6.26*10*P * /_ՍՊԳiՍՊԳi| | |
| |փականների | | | միջ.ՍՊԳ i=1 | | |
| |համակարգի | | |= ___________________ *| | |
| |անկիպություններով | | | 2 2 |(22)|[2] |
| |պայմանավորված | | | P*R*Z * T | | |
| |կորուստներ | | | ն միջ ՍՊԳ միջ ՍՊԳ | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |
| | | | |* k * k | | |
| | | | | գ1 գ2 | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.2.|ԳՍՊԿ-ի |P |ՄՊա | | | |
|1 |գազատարներում գազի| միջՍՊԳ| | | | |
| |միջին բացարձակ | | | | | |
| |ճնշումը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.2.|ԳՍՊԿ-ի i-րդ |l | կմ | | | |
|2 |գազատարի | ՍՊԳi | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.2.|ԳՍՊԿ-ի i-րդ |T | K | | | |
|3 |գազատարներում գազի| միջՍՊԳ| | | | |
| |միջին ջերմաստիճանը| | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.2.|գազի միջին |Z | - | | | |
|4 |սեղմելիության |միջ.ՍՊԳ| | | | |
| |գործակիցը P | | | | | |
| | միջ.ՍՊԳ| | | | | |
| |ճնշման և T | | | | | |
| | միջ.ՍՊԳ| | | | | |
| |ջերմաստիճանի | | | | | |
| |պայմաններում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|1.2.|ԳՍՊԿ-ի i-րդ |d | մ | | | |
|5 |գազատարի ներքին | ՍՊԳi | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2. |Գազատարներում գազի| կ |հազ. խմ| կ կ կ | | |
| |ագրեգատային |/\V |_______|/\V = /\V + /\V |(23)|[7] |
| |(ֆազային) | ֆ | ամիս | ֆ ֆ1 ֆ2 | | |
| |փոփոխություններով,| | | | | |
| |պայմանավորված | | | | | |
| |կորուստներ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2.1.|գազատարներից | կ |հազ. խմ| P * V | | |
| |կոնդենսատի |/\V |_______| կ կ կ | | |
| |հեռացման հետ | ֆ1 | ամիս |/\V = _________ |(24)|[7] |
| |կապված կորուստներ | | | ֆ1 3 | | |
| | | | | 10 * P | | |
| | | | | գ | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2.1.|կոնդենսատի միջին |P | 3 | | | |
|1 |խտությունը | |կգ/մ | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2.1.|ամսվա ընթացքում |V | 3 | | | |
|2 |գազատարներից | կ | մ | | | |
| |հեռացվող | | | | | |
| |կոնդենսատի և ջրի | | | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2.1.|գազի խտությունը |P | 3 | | | |
|3 |նորմալ | գ | կգ/մ | | | |
| |պայմաններում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2.2.|կոնդենսատի և ջրի | կ |հազ. խմ| կ -3 | | |
| |դեգազիացիայով |/\V |_______|/\V =11.56 * 10 * | | |
| |պայմանավորված | ֆ2 | ամիս | ֆ2 | | |
| |կորուստներ | | | P * V | | |
| | | | | միջ կ | | |
| | | | | * _________ |(25)|[7] |
| | | | | Z | | |
| | | | | միջ | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2.2.|գազատրանսպորտային |P |ՄՊա | | | |
|1 |համակարգում գազի | միջ | | | | |
| |միջին ճնշումը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2.2.|ամսվա ընթացքում |V | 3 | | | |
|2 |գազատարներից | կ | մ | | | |
| |հեռացվող | | | | | |
| |կոնդենսատի և ջրի | | | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|2.2.|գազի փոխադրման |Z | - | | | |
|3 |համակարգում գազի | միջ | | | | |
| |սեղմելիության | | | | | |
| |գործակիցը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|3. |Գազատարներից գազի | կ |հազ. խմ| կ | | |
| |վթարային |/\V |_______|/\V = 0.1265 * | | |
| |արտահոսքերով | վթ | ամիս | վթ | | |
| |պայմանավորված | | | | | |
| |կորուստներ | | | Y | | |
| | | | | -- | | |
| | | | |* \ f * C * P * | | |
| | | | | /_ Վy Վy Վy | | |
| | | | | y=1 | | |
| | | | | /------- | | |
| | | | | / I |(26)|[4] |
| | | | |* / _________ | | |
| | | | | \/ T * P | | |
| | | | | Վy Գy | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|3.1 |գազի բացարձակ |P |ՄՊա | | | |
| |ճնշումը գազատարի | Վy | | | | |
| |վթարային` y-րդ | | | | | |
| |հատվածում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|3.2.|գազի ջերմաստիճանը |T | K | | | |
| |գազատարի վթարային | Վy | | | | |
| |y-րդ հատվածում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|3.3.|գազի խտությունը |P | 3 | | | |
| |գազատարի վթարային | Գy |կգ/մ | | | |
| |y-րդ հատվածում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|3.4 |գազատարի y-րդ |F | 2 | | | |
| |հատվածում գազի | Վy | մմ | | | |
| |արտահոսման անցքի | | | | | |
| |մակերեսը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|3.5 |գազատարի y-րդ |C | ժամ | | | |
| |հատվածում գազի | Վy | | | | |
| |վթարային արտահոսքի| | | | | |
| |տևողությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|_______________________|____|____|
|3.6 |վթարների |Y | հատ | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
| |ամսվա կտրվածքով | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Գազի փոխադրման համակարգի առևտրային կորուստների հաշվարկման
հիմնական բանաձևերը
Աղյուսակ N 2
._________________________________________________________________________.
| |Առևտրային կորուստների|Չափման |Հաշվարկային բանաձևը |Բանա|Մեկնաբա- |
| |առանձին տարրի և |միավորը| |ձևի |նություն-|
| |հաշվարկային բանաձևի | | |համա|ներ |
| |առանձին բաղադրիչների` | | |րանի| |
| |______________________| | |շը | |
| | անվանումը |պայմանա| | | | |
| | |կան | | | | |
| | |նշանա- | | | | |
| | |կումը | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
| |Գազի հաշվառման| կ |հազ. խմ| ._ b | | |
| |համակարգում |/\ V |______ | | 1 | | |
| |կիրառվող | առ | ամիս | | 2 -- 2 2 | | |
| |սարքերի | | | կ |o + \ u x b +| | |
| |չափագիտական | | |/\V =| u /_ dj dj| | |
| |բնութագրերով | | | ԱՌ | j=1 |(27)| |
| |(սխալանքով) | | | ._ | | |
| |(առևտրային | | | | | |
| |կորուստներ) | | | b | | |
| |պայմանավորված | | | 2 | | |
| |կորուստներ | | | -- 2 2 | | |
| | | | | + \ u x b + | | |
| | | | | /_ Tj Tj | | |
| | | | | j=1 | | |
| | | | | __.0.5 | | |
| | | | | b | | | |
| | | | | 3 | | | |
| | | | | -- 2 2 | x | | |
| | | | | + \ u x b + | | | |
| | | | | /_ Rj Rj | | | |
| | | | | j=1 | | | |
| | | | | __. | | |
| | | | | N | | |
| | | | | -- | | |
| | | | | x \ V | | |
| | | | | /_ n | | |
| | | | | n=1 | | |
| | | | | _______ | | |
| | | | | 100 | | |
|_________________________________________________________________________|
| Փոփոխական ճնշման անկման ծախսաչափեր |
|_________________________________________________________________________|
|1. |Ծախսաչափի |o , o | % | ._ 2 2 | | |
| |սխալանքը | u dj | |o (o ) = 2 x| b + b +| | |
| | | | | u dj | a e | | |
| | | | | ._ | | |
| | | | | 2 2 | | |
| | | | |+ b + b + 0.25 x | | |
| | | | | kRE /\P | | |
| | | | | | | |
| | | | | 2 2 2 |(28)|[5], [6] |
| | | | |x (b + O + b + | | |
| | | | | p P T | | |
| | | | | | | |
| | | | | _.0.5 | | |
| | | | | 2 | | | |
| | | | |+ b ) | | | |
| | | | | Z | | | |
| | | | | _. | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.1 |ծախսաչափի |b | % | . 2 | | |
| |ծախսի | a | |b = 0.25 x |1 + 2*m + | | |
| |գործակցի | | | a | | | |
| |որոշման | | | . | | |
| |հարաբերական | | | 2 | | |
| |միջին | | |100 * (k - 1) + m * |(29)|[6] |
| |քառակուսային | | | n _. | | |
| |սխալանքը | | | 2 50 | | | |
| | | | |* (lgRe - 6) + ___ | | | |
| | | | | D | | | |
| | | | | R _. | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.1.|ծախսաչափի |m | - | / d \ 2 | | |
|1 |մոդուլը | | | | R | | | |
| | | | |m = |____ | |(30)|[5] |
| | | | | | D | | | |
| | | | | | R | | | |
| | | | | \ / | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.1.|ծախսաչափի |d | մմ | | | |
|1.1 |նեղացնող | R | | | | |
| |սարքի ներքին | | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.1.|ծախսաչափի |D | մմ | | | |
|1.2 |սնող խողովակի | R | | | | |
| |ներքին | | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.1.|ծախսաչափի |k | - | | |գործնական|
|2 |սնող խողովակի | n | | | |հաշվարկ- |
| |անհարթության | | | | |ներում |
| |գործակիցը | | | | |(k-1) = 0|
| | | | | | | n |
| | | | | | | [6] |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.1.|գազի հոսքի |R | - | | |գործնական|
|3 |Ռեյնոլդսի թիվը| e | | | |հաշվարկ- |
| | | | | | |ներում |
| | | | | | |lgR -6=0,|
| | | | | | | e |
| | | | | | | [6] |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.2 |գազի | | | /\P | | |
| |ընդլայնման | | | D | | |
| |գործակցի | | |b = 2 x ____ , եթե, | | |
| |որոշման | | | e P | | |
| |հարաբերական |b | % | D | | |
| |միջին | e | | | | |
| |քառակուսային | | | 0.05 < m < 0.56 |(31)| |
| |սխալանքը | | | - - | | |
| | | | | | | |
| | | | | /\P | | |
| | | | | D | | [6] |
| | | | |b = 4 x ____ , եթե, | | |
| | | | | e P | | |
| | | | | D | | |
| | | | | | | |
| | | | | 0.56 < m < 0.64 |(32)| |
| | | | | - - | | |
| | | | | | | |
| | | | | /\P | | |
| | | | | D | | |
| | | | |b = X * ____ , | | |
| | | | | e P | | |
| | | | | | | |
| | | | | X = 2 կամ 4 |(33)| |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.2.|հաշվարկային | | | | | |
|1 |ժամանակաշրջա- | | | | | |
| |նում տվյալ | | | | | |
| |ծախսաչափի | | | | | |
| |գրանցված գազի |/\P |կՊա | | | |
| |ճնշման անկման | d | | | | |
| |միջին | | | | | |
| |մեծությունը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.2.|հաշվարկային | | | | | |
|2 |ժամանակաշրջա- | | | | | |
| |նում տվյալ | | | | | |
| |ծախսաչափի | | | | | |
| |մուտքում | | | | | |
| |գրանցված գազի |P |կՊա | | | |
| |բացարձակ | d | | | | |
| |ճնշման միջին | | | | | |
| |մեծությունը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.3 |Ռեյնոլդսի թվով| | | | |գործնական|
| |պայմանավորված | | | | |հաշվարկ- |
| |ուղղիչ | | | | |ներում |
| |գործակցի | | | | | |
| |որոշման |O | % | | |O = 0, |
| |հարաբերական | kRE | | | | kRE |
| |միջին | | | | | |
| |քառակուսային | | | | | [6] |
| |սխալանքը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.4 |բուն ծախսաչափի| | |O /- = 0.5 * | | |
| |(ճնշման | | | \/ /\P | | |
| |անկումը |O /- | % | | | |
| |գրանցող սարքի)| \/ /\P| | /- | | |
| |սխալանքը | | | \/ /\P | | |
| | | | | dm | | |
| | | | |* _________ * S =| | |
| | | | | /- /- | | |
| | | | | \/ /\P \/ /\P | | |
| | | | | d | | |
| | | | | |(34)| [5] |
| | | | | Q | | |
| | | | | dm | | |
| | | | |= 0.5 * ____ * S =| | |
| | | | | Q /- | | |
| | | | | d \/ /\P | | |
| | | | | | | |
| | | | | 100 | | |
| | | | |= 0.5 * ____ * S =| | |
| | | | | A /- | | |
| | | | | d \/ /\P | | |
| | | | | | | |
| | | | | 50 S | | |
| | | | |= ___ * /- | | |
| | | | | A \/ /\P | | |
| | | | | d | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.4 |բուն ծախսաչափի| | | | | |
|1 |(ճնշման | | | | | |
| |անկումը | | | | | |
| |գրանցող սարքի)| | | | | |
| |չափման | | | | | |
| |տիրույթը, | | | | | |
| | | | | | | |
| |ըստ ճնշման |/\P |կՊա | | | |
| |անկման | dm | | | | |
| |սանդղակի | | | | | |
| | | | | | | |
| |ըստ ծախսի |Q | - | | | |
| |սանդղակի | dm | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.4 |հաշվարկային |A | % | | | |
|2 |ժամանակաշրջա- | d | | | | |
| |նում տվյալ | | | | | |
| |ծախսաչափով | | | | | |
| |գրանցված ծախսը| | | | | |
| |արտահայտված | | | | | |
| |%-ով չափման | | | | | |
| |տիրույթի | | | | | |
| |(100%) | | | | | |
| |նկատմամբ | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.4.|հաշվարկային |Q | | | | |
|3 |ժամանակաշրջա- | d | - | | | |
| |նում տվյալ | | | | | |
| |ծախսաչափով | | | | | |
| |գրանցված ծախսի| | | | | |
| |(ճնշման | | | | | |
| |անկման արմատի)| | | | | |
| |միջին | | | | | |
| |մեծությունը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.4.|տվյալ |S | % | | | |
|4 |ծախսաչափի | /- | | | | |
| |անձնագրային |\/ /\P | | | | |
| |ճշտության | | | | | |
| |դասը (ըստ | | | | | |
| |ծախսի) | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.5 |գազի ճնշումը |O | % | P | | |
| |գրանցող | P | | dm | | |
| |(չափող) սարքի | | |O = 0.5 * ____ * | | |
| |հարաբերական | | | P P | | |
| |միջին | | | d | | |
| |քառակուսային | | | 100 | | |
| |սխալանքը | | | S = 0.5 * ___ * |(35)| [5] |
| | | | | * /\P A | | |
| | | | | dP | | |
| | | | | 50 | | |
| | | | |* S = ____ * S | | |
| | | | | Pd A Pd | | |
| | | | | dP | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.5.|ծախսաչափի |P |կՊա | | | |
|1 |մուտքում գազի | dm | | | | |
| |ճնշումը | | | | | |
| |գրանցող | | | | | |
| |(չափող) սարքի | | | | | |
| |չափման | | | | | |
| |տիրույթը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.5.|ծախսաչափի |S | % | | | |
|2 |մուտքում գազի | pd | | | | |
| |ճնշումը | | | | | |
| |գրանցող | | | | | |
| |(չափող) սարքի | | | | | |
| |անձնագրային | | | | | |
| |ճշտության դասը| | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.5.|հաշվարկային | | | | | |
|3 |ժամանակաշրջա- | | | | | |
| |նում տվյալ | | | | | |
| |ծախսաչափի | | | | | |
| |մուտքում | | | | | |
| |գրանցված գազի |A | % | | | |
| |միջին ճնշումը,| dp | | | | |
| |արտահայտված | | | | | |
| |%-ով չափման | | | | | |
| |տիրույթի | | | | | |
| |(100%) | | | | | |
| |նկատմամբ | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.6 |գազի | | | | | |
| |ջերմաստիճանը | | | | | |
| |գրանցող | | | /\T | | |
| |(չափող) սարքի | | | d | | |
| |հարաբերական |O | % | O = 50 * ____ |(36)| [5] |
| |միջին | T | | T T | | |
| |քառակուսային | | | d | | |
| |սխալանքը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.6.|գազի | | | | | |
|1 |ջերմաստիճանը | | | | | |
| |գրանցող | | | | | |
| |(չափող) սարքի |/\T | K | | | |
| |անձնագրային | d | | | | |
| |բացարձակ | | | | | |
| |սխալանքը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.6.|հաշվարկային | | | | | |
|2 |ժամանակաշրջա- | | | | | |
| |նում տվյալ | | | | | |
| |ծախսաչափի | | | | | |
| |մուտքում |T | K | | | |
| |գրանցված գազի | d | | | | |
| |ջերմաստիճանի | | | | | |
| |միջին արժեքը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.7 |բնական գազի | | | | | |
| |խտության | | | | | |
| |չափման | | | | | |
| |հարաբերական |O | % | O = 0.5 * b |(37)| [5] |
| |միջին | pd | | pd pd | | |
| |քառակուսային | | | | | |
| |սխալանքը | | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.7.|գազի խտության | | | | | |
|1 |չափման մեթոդի | | | | | |
| |անձնագրային | | | | | |
| |ճշտության | | | | | |
| |դասը` | | | | | |
| | | | | | | |
| |-պիկնոմետրական|b | % |b = 0.8; 0.6 |(38)| [7] |
| | մեթոդ | pd | | pd | | |
| | | | | | | |
| |- անընդհատ | | | | | |
| |գործող | | | | | |
| |քրոմատոգրաֆ | | | b = 0.2 |(39)| [8] |
| |(ENCAL-2000) | | | pd | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|1.8 |բնական գազի | | | | | |
| |սեղմելիության | | | | | |
| |գործակցի | | | | | |
| |որոշման |O | % | O = 0.25 |(40)| [5] |
| |հարաբերական | Z | | Z | | |
| |միջին | | | | | |
| |քառակուսային | | | | | |
| |սխալանքը | | | | | |
|_________________________________________________________________________|
| / ._ _.2 |
| | ._ _.2 | X * /\P | |
| | | 2 50 | | d | |
| b (b ) = 2 * | 0.0625 * |1 + 2 * m + ___ | + | ________ | + |
| u dj | | o D | | P | |
| | | d | ._ _. |
| \ ._ _. |
| |
| ._ 2 2 _. |
| ._ _.2 | / \ / \ | |
| | S /-- | | | S | | /\T | | |
|+ 2500 *| \/ /\P | | | p | | d | | (41) |
| | _____ | + 625 * | | ____ | + |_____ | | + |
| | A | | | A | | T | | |
| ._ d _. | | dp | | d | | |
| | \ / \ / | |
| ._ _. |
| 2 \0,5 |
| + 0.25 * O + 0.0156 | |
| p | |
| | |
| / |
|_________________________________________________________________________|
| Ծավալային հաշվիչներ (տուրբինային և ռոտացիոն) |
|_________________________________________________________________________|
| Ճնշման և ջերմաստիճանի ճշտիչով օժտված ծավալային հաշվիչներ |
|_________________________________________________________________________|
|2. |Հաշվիչի |b | | 2 2 0.5 | | |
| |սխալանքը | Tj | |b = (b + B ) |(42)|[7], [9] |
| | | | % | Tj TO KK | | |
| | |b | | | | |
| | | Rj | | 2 2 0.5 | | |
| | | | |b = (b + B ) |(43)|[7], [9] |
| | | | | Rj RO KK | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|2.1 |բուն հաշվիչի |b | | | | |
| |անձնագրային | TO | | | | |
| |ճշտության դասը| | % | | | |
| | |b | | | | |
| | | RO | | | | |
|____|______________|_______|_______|______________________|____|_________|
|2.2 |ճշտիչի |b | % | | | |
| |անձնագրային | KK | | | | |
| |ճշտության դասը| | | | | |
|_________________________________________________________________________|
| 2 2 0.5 |
| b = (b + b ) (44) |
| Tj TO KK |
|_________________________________________________________________________|
| 2 2 0.5 |
| b = (b + b ) (45) |
| Rj RO KK |
|_________________________________________________________________________|
| Հաշվիչներ, որոնց չափման արդյունքը ճշտվում է ըստ ճնշման և ջերմաստիճանի |
|_________________________________________________________________________|
|3. |Հաշվիչի |b | | 2 2 2 | | |
| |սխալանքը | Ti(j) | |b = (b + b + b + | | |
| | | | % | Tj TO P T | | |
| | |b | | | | |
| | | Rj | | 2 0.5 |(46)| [7] |
| | | | |+ b ) | | |
| | | | | Z | | |
| | | | | | | |
| | | | | 2 2 2 | | |
| | | | |b = (b + b + b + | | |
| | | | | Rj RO P T | | |
| | | | | |(47)| [7] |
| | | | | 2 0.5 | | |
| | | | |+ b ) | | |
| | | | | Z | | |
| | | | | | | |
| | | | |b = 2 * O ;b = 2 * O ;| | |
| | | | | P P T T | | |
| | | | | | | |
| | | | |b = 2 * O ; | | |
| | | | | Z Z | | |
| | | | | | | |
| | | | | 50 | | |
| | | | |b = 2*______ * S = | | |
| | | | | P A PT(PR)| | |
| | | | | TP(RP) | | |
| | | | | | | |
| | | | | 100 | | |
| | | | |= _______ * S | | |
| | | | | A PT(PR) |(48)|[5], [6] |
| | | | | TP(RP) | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |
| | | | | 50*/\T | | |
| | | | | T(R) | | |
| | | | |b = 2*__________ = | | |
| | | | | P T | | |
| | | | | T(R) | | |
| | | | | 100*/\T | | |
| | | | | T(R) | | |
| | | | |= _____________ |(49)| [5], [6]|
| | | | | T | | |
| | | | | T(R) | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |
| | | | |b = 2 * 0.25 = 0.5 |(50)| [5] |
| | | | | Z | | |
|_________________________________________________________________________|
| |
| ._ / \ / \ _.0.5 |
| | | S | | /\T | | |
| | 2 | PT | | T | | |
|b = |b + 10000 * | ___ | + 10000 * | ____ | + 0.25 | (51) |
| Tj | TO | A | | T | | |
| | \ TP / \ T / | |
| ._ _. |
|_________________________________________________________________________|
| |
| ._ / \ / \ _.0.5 |
| | | S | | /\T | | |
| | 2 | PR | | R | | |
|b = |b + 10000 * | ___ | + 10000 * | ____ | + 0.25 | (52) |
| Rj | RO | A | | T | | |
| | \ RP / \ R / | |
| ._ _. |
._________________________________________________________________________.
Բնական գազի փոխադրման համակարգում սեփական կարիքների համար գազի
ծախսի հաշվարկման բանաձևերը
Աղյուսակ N 3
._________________________________________________________________________.
| |Կորուստի տարրի և |Չափման | Հաշվարկային բանաձևը |Բանա|Մեկնա-|
| |հաշվարկային բանաձևի |միավորը| |ձևի |բանու-|
| |առանձին բաղադրիչների` | | |համա|թյուն-|
| |_______________________| | |րանի|ներ |
| | անվանումը |պայ- | | |շը | |
| | |մանա-| | | | |
| | |կան | | | | |
| | |նշա- | | | | |
| | |նա- | | | | |
| | |կումը| | | | |
|_________________________________________________________________________|
| Գազի ծախսը սեփական կարիքների համար |
|_________________________________________________________________________|
|1. |Գազատարներից պինդ| սկ| | I | | |
| |մասնիկների, |/\V |հազ.խմ | 1 | | |
| |կոնդենսատի և | Փ |______ | ս.կ -- 2 | | |
| |ջրի մնացորդի | | ամիս |/\V = 2.37*\ d * P *| | |
| |հեռացման նպատակով| | | Փ /_ i միջi| | |
| |կատարվող | | | i=I |(53)|[2], |
| |փչամաքրումներով | | | | |[3] |
| |պայմանավորված | | |* C * n | | |
| |սեփական կարիքների| | | i Փi | | |
| |համար գազի ծախսը | | | | | |
| | | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|1.1 |i-րդ գազատարի կամ|d | մ | | | |
| |գազի արտանետման | i | | | | |
| |համար օգտագործվող| | | | | |
| |խողովակի ներքին | | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|1.2 |գազի ճնշումը i-րդ|P |ՄՊա | | | |
| |փչամաքրվող | միջi| | | | |
| |գազատարում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|1.3 |փչամաքրման |C |վրկ | | | |
| |տևողությունը | i | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|1.4 |փչամաքրման |n | | | | |
| |հաճախականությունը| Փi | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|2. |Նոր կամ | | | սկ 3 | | |
| |շինմոնտաժային | սկ| |/\V = 4.541 * 10 * | | |
| |աշխատանքների |/\V |V | o | | |
| |ավարտից հետո | o | ՍՊԿ | | | |
| |գործարկվող | | | I 2 | | |
| |գազատարների` | | | 2 d * l * P | | |
| |նրանցից օդը դուրս| | | -- oi oi oi | | |
| |մղելու նպատակով | | |* \ _______________ |(54)| [2] |
| |կատարվող | | | /_ T * Z | | |
| |փչամաքրումներով | | | i=I oi oi | | |
| |պայմանավորված | | | | | |
| |սեփական կարիքների| | | | | |
| |համար գազի ծախսը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|2.1 |Գազի բացարձակ |P |ՄՊա | | | |
| |ճնշումը | Oi | | | | |
| |փչամաքրվող` i-րդ | | | | | |
| |գազատարում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|2.2 |Գազի ջերմաստիճանը|T | K | | | |
| |փչամաքրվող i-րդ | Oi | | | | |
| |գազատարում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|2.3 |Գազի |Z | | | | |
| |սեղմելիության | Oi | | | | |
| |գործակիցը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|2.4 |i-րդ փչամաքրվող |d | մ | | | |
| |գազատարի ներքին | Oi | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|2.5 |i-րդ փչամաքրվող |l | կմ | | | |
| |գազատարի | Oi | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3. |Գործող | | | | | |
| |գազատարների վրա | | | | | |
| |կատարվող | | | | | |
| |կանխարգելիչ | | | | | |
| |(պրոֆիլակտիկ) կամ| | | | | |
| |նորոգման | | | | | |
| |աշխատանքներով | | | | | |
| |պայմանավորված | | | | | |
| |սեփական կարիքների| | | | | |
| |համար գազի ծախսը | սկ|հազ. խմ| ս.կ ս.կ ս.կ | | |
| |(գազատարների |/\V |_______|V = V + V |(55)| [2] |
| |առանձին հատվածներ| ն | ամիս | ն դատ Փչ | | |
| |դատարկվում են | | | | | |
| |գազից, իսկ | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ավարտից հետո, | | | | | |
| |նրանցից օդը դուրս| | | | | |
| |մղելու նպատակով | | | | | |
| |կատարվում է | | | | | |
| |փչամաքրում) | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.1 |i-րդ գազատարի | ս.կ | | | | |
| |(գազատարի |V |հազ.խմ | ս.կ 3 | | |
| |հատվածի) | դատ |______ |V = 2.27 * 10 * | | |
| |դատարկման | | ամիս | դատ | | |
| |հետևանքով | | | | | |
| |արտանետված գազի | | | I 2 | | |
| |քանակությունը | | | 3 d * l | | |
| | | | | -- i i | | |
| | | | |* \ _________ * | | |
| | | | | /_ T | | |
| | | | | i=I i | | |
| | | | | | | |
| | | | | / P \ | | |
| | | | | | i | | | |
| | | | |*| ___ - 0.1 | |(56)| [2] |
| | | | | | Z | | | |
| | | | | | i | | | |
| | | | | \ / | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.1.|գազի միջին |P |ՄՊա | | | |
|2 |բացարձակ ճնշումը | i | | | | |
| |i-րդ գազատարում | | | | | |
| |(գազատարի | | | | | |
| |հատվածում) մինչև | | | | | |
| |գազատարի | | | | | |
| |դատարկումը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.1.|i-րդ գազատարում |Z | | | | |
|3 |գազի | i | | | | |
| |սեղմելիության | | | | | |
| |գործակիցը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.1.|i-րդ գազատարում |T | K | | | |
|4 |գազի միջին | i | | | | |
| |ջերմաստիճանը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.1.|i-րդ գազատարի |d | մ | | | |
|5 |(գազատարի | i | | | | |
| |հատվածի) ներքին | | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.1.|i-րդ գազատարի |l | կմ | | | |
|6 |(գազատարի | i | | | | |
| |հատվածի) | | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.2 |Փչամաքրման համար | ս.կ |հազ. խմ| ս.կ 3 | | |
| |ծախսված գազի |V |_______| V = 4.541 * 10 * | | |
| |քանակությունը | Փչ | ամիս | Փչ | | |
| | | | | 2 | | |
| | | | | E d * l * P | | |
| | | | | -- i i Փչi | | |
| | | | |* \ _______________ |(57)| [2] |
| | | | | /_ T * Z | | |
| | | | | i=I Փչi Փչi | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.2.|Գազի բացարձակ |P |ՄՊա | | | |
|1 |ճնշումը | Փչi | | | | |
| |փչամաքրվող i-րդ | | | | | |
| |գազատարում | | | | | |
| |(գազատարի | | | | | |
| |հատվածում) | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.2.|i-րդ փչամաքրվող |Z | | | | |
|2 |գազատարում գազի | Փչi | | | | |
| |սեղմելիության | | | | | |
| |գործակիցը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.2.|i-րդ փչամաքրվող |T | K | | | |
|3 |գազատարում | Փչi | | | | |
| |(գազատարի | | | | | |
| |հատվածում) գազի | | | | | |
| |ջերմաստիճանը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.2.|i-րդ փչամաքրվող |d | մ | | | |
|4 |գազատարի | i | | | | |
| |(գազատարի | | | | | |
| |հատվածի) ներքին | | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|3.2.|i-րդ փչամաքրվող |l | կմ | | | |
|5 |գազատարի | i | | | | |
| |(գազատարի | | | | | |
| |հատվածի) | | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4. |Գազի փոխադրման | սկ|հազ. խմ| | | |
| |համակարգում |/\V |_______| / | | |
| |օգտագործվող | կՓ| ամիս | | B*f*c*P * n | | |
| |կոնդենսատահավա- | | | ս.կ | միջ | | |
| |քիչների ու | | |/\V = |____________ + | | |
| |փոշեորսիչների | | | կՓ | T * Z |(58)| [3] |
| |մաքրման նպատակով | | | \ | | |
| |փչամաքրումներով | | | \ | | |
| |պայմանավորված | | | + C |* m | | |
| |սեփական կարիքների| | | k| կՓ | | |
| |համար գազի ծախսը | | | / | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.1 |գազի միջին |P |ՄՊա | | | |
| |ճնշումը | միջ | | | | |
| |կոնդենսատահավա- | | | | | |
| |քիչներում և | | | | | |
| |փոշեորսիչներում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.2 |գործակից |B | | B = 93.4 |(59)| [3] |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.3 |գազի |Z | - | | | |
| |սեղմելիության | | | | | |
| |գործակիցը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.4 |գազի ջերմաստիճանը|T | K | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.5 |հաստատուն |C | խմ | C = 1,65 |(60)| [3] |
| | | k | | k | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.6 |փականի փակման |M | վրկ | M = 10 - 30 վրկ | | |
| |ժամանակամիջոցը | | | | | |
| |գազ դուրս գալու | | | | | |
| |պահից կոնդենսատի | | | | | |
| |դուրս գալուց հետո| | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.7 |դուրս մղող |f | 2 | | | |
| |խողովակի կտրվածքի| | սմ |dy = 50 մմ դեպքում` | | |
| |մակերեսը | | | 2 | | |
| | | | | f = 19.625 սմ | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.8 |մեկ սարքի մաքրման|n | | n = 12 | | |
| |և փչամաքրման | | | | | |
| |հաճախականությունը| | | | | |
| |մեկ տարում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|4.9 |մաքրման և |m | հատ | | | |
| |փչամաքրման | կՓ | | | | |
| |ենթարկվող սարքերի| | | | | |
| |քանակը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5. |Գազատարներ | սկ|հազ. խմ| ս.կ ս.կ ս.կ | | |
| |մեթանոլի և |/\V |_______| /\V = /\V + /\V |(61)| [2], |
| |օդորանտի | մօ| ամիս | մօ մ օ | | [3] |
| |ներարկումով | | | | | |
| |պայմանավորված | | | | | |
| |սեփական կարիքների| | | | | |
| |համար գազի ծախսը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.1 |մեթանոլի | սկ|հազ. խմ| ս.կ -3 | | |
| |ներարկման ժամանակ|/\V |______ | /\V = 48.8 * 10 * | | |
| |սեփական կարիքների| մ | ամիս | մ | | |
| |համար գազի ծախսը | | | | | |
| | | | | P | | |
| | | | | միջ | | |
| | | | |* G V * ___________ |(62)|[2], |
| | | | | մ մ Z * T | |[3] |
| | | | | միջ միջ | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.1 |գազի միջին |P |ՄՊա | | | |
|1 |ճնշումը մեթանոլի | միջ | | | | |
| |ներարկման ժամանակ| | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.1.|գազի միջին |T | K | | | |
|2 |ջերմաստիճանը | միջ | | | | |
| |մեթանոլի | | | | | |
| |ներարկման ժամանակ| | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.1.|գազի միջին |Z | | | | |
|3 |սեղմելիության | միջ | | | | |
| |գործակիցը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.1.|P = 5.4 Մպա և |V` | 3 | | | |
|4 | օ | մ |մ /տ | V` = 71.8 |(63)|[2], |
| |T = 293 C | | | մ | |[3] |
| |պարամետրեր | | | | | |
| |ունեցող գազին 1 տ| | | | | |
| |մեթանոլ խառնելու | | | | | |
| |ժամանակ ծախսվող | | | | | |
| |գազի | | | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.1.|գազամուղ |C |տ/ամիս | | | |
|5 |ներարկվող | մ | | | | |
| |մեթանոլի | | | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
| |ամսվա ընթացքում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.2 |Օդորանտով | սկ|հազ. խմ| ս.կ -7 | | |
| |համակարգի |/\V |______ | /\V = 7.813 * 10 * | | |
| |լիցքավորման | o | ամիս | մ | | |
| |ժամանակ սեփական | | | P | | |
| |կարիքների համար | | | միջ | | |
| |գազի ծախսը | | |* V * V`* __________ |(64)|[2], |
| | | | | օ Z * T | |[3] |
| | | | | միջ միջ | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.2.|գազի միջին |P |ՄՊա | | | |
|1 |ճնշումը օդորանտով| միջ | | | | |
| |համակարգի | | | | | |
| |լիցքավորման | | | | | |
| |ժամանակ | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.2.|գազի միջին |T | K | | | |
|2 |ջերմաստիճանը | միջ | | | | |
| |օդորանտով | | | | | |
| |համակարգի | | | | | |
| |լիցքավորման | | | | | |
| |ժամանակ | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.2 |գազի |Z | | | | |
|3 |սեղմելիության | միջ | | | | |
| |գործակիցը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.2.|P = 5.4 Մպա և |V` | 3 | | | |
|4 | օ | օ |մ /տ | V` = 55.9 |(65)|[2] |
| |T = 293 C | | | օ | | |
| |պարամետրեր | | | | | |
| |ունեցող գազին 1 տ| | | | | |
| |օդորանտ խառնելու | | | | | |
| |ժամանակ ծախսվող | | | | | |
| |գազի | | | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|5.2.|օդորիզացվող գազի |V |հազ. խմ| | | |
|5 |քանակությունը | |_______| | | |
| | | | ամիս | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|6. |Չափիչ-հսկիչ | սկ|հազ. խմ| ս.կ -3 | | |
| |սարքերի և |/\V |______ | /\V = 0.176 * 10 * | | |
| |ավտոմատիկայի | չ | ամիս | չ | | |
| |միջոցների | | | | | |
| |շահագործումով | | | | | |
| |պայմանավորված | | |* P * C * n * N |(66)| [2] |
| |սեփական կարիքների| | | միջ ավ u | | |
| |համար գազի ծախսը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|6.1 |իմպուլսային |P |ՄՊա | | | |
| |խողովակներում | միջ | | | | |
| |գազի միջին | | | | | |
| |ճնշումը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|6.2 |փչամաքրման | C | վրկ | | | |
| |տևողությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|6.3 |փչամաքրման | | | | | |
| |հաճախականությունը|n | | | | |
| |ամսվա ընթացքում | ավ | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|6.4 |չափիչ-հսկիչ |N |հատ | | | |
| |սարքերի և | u | | | | |
| |ավտոմատիկայի | | | | | |
| |միջոցների | | | | | |
| |ընդհանուր քանակը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|7. |Ձմռան շրջանում | | | | | |
| |գազակարգավորիչ | | | ս.կ | | |
| |կետերում | | | /\V = | | |
| |սառցակալումը | | | տք | | |
| |կանխելու նպատակով| սկ|հազ. խմ| | | |
| |կատարվող գազի |/\V |______ | 0.86 * V * P * C */\t| | |
| |տաքացումով | տք| ամիս |= տք գ p | | |
| |պայմանավորված | | | ______________________|(67)| [2] |
| |սեփական կարիքների| | | q * g | | |
| |համար գազի ծախսը | | | Փ կ | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|7.1 |տաքացվող գազի |V | 3 | | | |
| |քանակությունը | տք | մ | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|7.2 |գազի խտությունը |P | 3 | | | |
| |նորմալ | գ |կգ/մ | | | |
| |պայմաններում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|7.3 |գազի զանգվածային |C |կկալ | C = 0.5016 |(68)| [2] |
| |ջերմունակությունը| p |_______| p | | |
| |հաստատուն ճնշման | | օ | | | |
| |տակ | |կգ C | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|7.4 |գազի տաքացման |/\t | | | | |
| |աստիճանը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|7.5 |գազի ստորին |q |կկալ | | | |
| |տեսակարար | Փ |_____ | | | |
| |ջերմունակությունը| | խմ | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|7.6 |ջեռուցման կաթսայի|g | | | | |
| |օ.գ. գ-ն | k | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8. |Տեխնոլոգիական | սկ|հազ. խմ| ջ | | |
| |շենքերի և |/\V |_______| 0.86 * Q | | |
| |շինությունների | ջ | ամիս | ս.կ տար | | |
| |ջեռուցումով | | | /\V = ___________ |(69)| [2] |
| |պայմանավորված | | | ջ q * g | | |
| |սեփական կարիքների| | | Փ կ | | |
| |համար գազի ծախսը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1 |ջեռուցման | ջ | | n | | |
| |համակարգի |Q |կՎտ | ջ -- | | |
| |տարեկան ջերմային | տար | |Q = \ q = 24 * | | |
| |բեռնվածությունը | | | տար /_ տարi | | |
| | | | | i=1 | | |
| | | | | | | |
| | | | | դ | | |
| | | | | n t - t | | |
| | | | | -- նi միջi | | |
| | | | |* \ ____________ * | | |
| | | | | /_ հաշ | | |
| | | | | i=1 t - t | | |
| | | | | նi ջեռi | | |
| | | | | | | |
| | | | | * q * n |(70)| [2] |
| | | | | շi ջi | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|ջեռուցվող շենքերի| n |հատ | | | |
|1 |և շինությունների| | | | | |
| |քանակը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|տվյալ վայրի i-րդ |n | օր | | | |
|2 |շենքի կամ | ջi | | | | |
| |շինության | | | | | |
| |ջեռուցման օրերի | | | | | |
| |թիվը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|տվյալ վայրի | դ |o | | | |
|3 |արտաքին օդի միջին|t | C | | | |
| |ջերմաստիճանը | միջi| | | | |
| |ջեռուցման | | | | | |
| |շրջանում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|տվյալ վայրի i-րդ |t |o | | | |
|4 |շենքի կամ | նi | C | | | |
| |շինության ներսի | | | | | |
| |ջերմաստիճանը | | | | | |
| |ջեռուցման | | | | | |
| |շրջանում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|տվյալ վայրի | հաշ |o | | | |
|5 |արտաքին օդի |t | C | | | |
| |հաշվարկային | ջեռi| | | | |
| |ջերմաստիճանը | | | | | |
| |ջեռուցման | | | | | |
| |շրջանում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|տվյալ վայրի i-րդ |q |կՎտ | | | |
|6 |շենքի կամ | շi | |q = (1 + m )* q * V *| | |
| |շինության | | | շi իi oi շi| | |
| |ջեռուցման | | | | | |
| |համակարգի | | | հաշ | | |
| |ջերմային | | |* (t - t )* a |(71)| [2] |
| |բեռնվածությունը | | | նi ջեռi | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|ինֆիլտրացիայի |m | | | | |
|5.1 |գործակիցը, որը | ի | | | | |
| |հաշվի է առնում | | |m = b * | | |
| |կոնստրուկցիաների | | | ի | | |
| |անկիպություններից| | | /---------------- | | |
| |i-րդ շենքի կամ | | | / / հաշ \ | | |
| |շինության | | |* / | t +273| | | |
| |ներթափանցող | | |\/ 2*g*H *| ջեռi |+|(72)| [2] |
| |արտաքին օդի | | | շi |1- _______ | | | |
| |տաքացման վրա | | | 2 \ t +273 | | | |
| |ծախսվող | | |+ w նi / | | |
| |ջերմության քանակը| | | i | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|ինֆիլտրացիայի | b |վրկ/մ | -3 | | |
|5.1.|հաստատումը, | | | b = (8 - 10)*10 վրկ/մ |(73)| [2] |
|1 |կոնստրուկցիաների | | | | | |
| |պատուհանների | | | | | |
| |բացվածքը | | | | | |
| |հասարակական | | | | | |
| |շենքերի համար | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|i-րդ շենքի կամ |H | մ | | | |
|5.1.|շինության | շi | | | | |
|2 |բարձրությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|տվյալ վայրի տարվա|w |մ/վրկ | | | |
|5.1.|ամենացուրտ | i | | | | |
|3 |ժամանակահատվածում| | | | | |
| |քամու հաշվարկային| | | | | |
| |արագությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|i-րդ շենքի կամ |q | 3o |V |մին-|5-10|10-15|15-ից| | |
|5.2 |շինության | oi |վտ/մ C| շ|չև |հազ.|հազ. |բարձր| | |
| |ջեռուցման | | | |5 |խմ |խմ | | | |
| |տեսակարար | | | |հազ.| | | | | |
| |ջերմային | | | |խմ | | | | | [2] |
| |բնութագիրը կախված| | |__|____|____|_____|_____| | |
| |շենքերի | | |q |0.5 |0.44|0.41 |0.37 | | |
| |շինությունների | | | o| | | | | | |
| |ծավալներից | | | | | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|i-րդ շենքի կամ |V |հազ.խմ | | | |
|5.3 |շինության ծավալը | շi | | | | |
| |ըստ արտաքին | | | | | |
| |չափերի | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.1.|ուղղման գործակից,| | | հաշ|-10|-15|-20|-25|-30| | |
|5.4 |որն հաշվի է | | |t | | | | | | | |
| |առնում շենքերի | | | ջեռ| | | | | | | |
| |ջերմային | | |____|___|___|___|___|___| | |
| |բնութագրի | | | a |1. |1. |1. |1. |1.0| | |
| |փոփոխումը կախված | a | | |45 |29 |17 |08 | | | |
| |կլիմայական | | |________________________| | |
| |պայմաններից, | | | .____| | [7] |
| |(աղյուսակ) կապված| | | |-35 | | |
| |արտաքին օդի | | | |____| | |
| |հաշվարկային | | | |0.95| | |
| |ջերմաստիճանից | | | .____| | |
| | հաշ | | | | | |
| |t | | | | | |
| | ջեռ | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.2.|գազի ստորին |q | 3| | | |
|2 |տեսակարար | Փ |կկալ/մ | | | |
| |ջերմարարությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|8.2.|ջեռուցման կաթսայի|g | | | | |
|3 |օ.գ. գ-ն | k | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9. |Գազի ստորգետնյա | սկ| | ս.կ ս.կ ս.կ | | |
| |պահեստ-կայանի |/\V |հազ. խմ| /\V = /\V + /\V +| | |
| |շահագործմամբ | ՍՊԿ|_______| ՍՊԿ վ.գ թ.կ | | |
| |պայմանավորված | | ամիս | | | |
| |սեփական կարիքների| | | ս.կ |(74)| |
| |համար գազի ծախսը | | |+ /\V + | | |
| | | | | տ.ն | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1 |կոմպրեսորային | սկ|հազ. խմ| V | | |
| |կայանում |/\V |______ | ս.կ ՍՊԿ | | |
| |վառելիքային գազի | վգ| ժամ | /\V = q * ______ |(75)| [10] |
| |ծախսը | | | վ.գ վ.գ V | | |
| | | | | առ. Փ | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|վառելիքային գազի |q |հազ. խմ| m | | |
|1 |հաշվարկային | վ.գ |______ | q 4 | | |
| |տեսակարար ծախսը | | ժամ | ն ն -- | | |
| | | | |q = q * ___ * \ * | | |
| | | | | վ.գ վ.գ q /_ | | |
| | | | | Փ i=1 | | |
| | | | | | | |
| | | | | / \ 0.359 |(76)| [10] |
| | | | | | W | | | |
| | | | | | i | | | |
| | | | |*| ____ | | | |
| | | | | | W | | | |
| | | | | | նi | | | |
| | | | | \ / | | |
| | | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|վառելիքային գազի | ն |հազ. խմ| ն | | |
|1.1 |տեսակարար ծախսը |q |______ | q = 0.41 |(77)| [10] |
| |նոմինալ | վ.գ | ժամ | վ.գ | | |
| |հզորության | | | | | |
| |դեպքում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|վառելիքային գազի |q | կկալ | q = 8250 |(78)| |
|1.2 |պայմանական | ն |_____ | ն | | |
| |ստորին տեսակարար | | խմ | | | |
| |ջերմարարությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|վառելիքային գազի |q | կկալ | | | |
|1.3 |փաստացի ստորին | Փ |_____ | | | |
| |տեսակարար | | խմ | | | |
| |ջերմարարությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|կոմպրեսորային |W |կՎտ | P * V | | |
|1.4 |կայանի i-րդ | 1 | | մi վi | | |
| |աստիճանի փաստացի | | |W = 4340 * ________ * | | |
| |բեռնվածությունը | | | 1 g | | |
| | | | | վադ | | |
| | | | | 0.245 |(79)| [10] |
| | | | |* (e - 1) | | |
| | | | | 1 | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|գազի ճնշումը |P |ՄՊա | | | |
|1.4.|կոմպրեսորային | մi | | | | |
|1 |կայանի i-րդ | | | | | |
| |աստիճանի մուտքում| | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|կոմպրեսորային |g | | | | |
|1.4.|կայանի i-րդ | ադi | | . | | |
|2 |աստիճանի | | |q = g = 0.85 - 0.88 | | |
| |ադիաբատիկ | | | ադi ադ . | | |
| |օ.գ. գ-ն | | | . |(80)| [10] |
| | | | |երբ e = 1.71 - 2.5 | | |
| | | | | . | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|կոմպրեսորային |e | | e = e = 2.5 |(81)| |
|1.4.|կայանի i-րդ | i | | i | | |
|3 |աստիճանում գազի | | | | | |
| |սեղմման գործակիցը| | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|կոմպրեսորային |V | խմ | -5 | | |
|1.5 |կայանի i-րդ |վi | ____ | 9.54*10* V * Z * T | | |
| |աստիճանի | | վրկ | առկ մi մi| | |
| |ծավալային | | |V= ____________________ |(82)| [2] |
| |արտադրողականու- | | | վi P | | |
| |թյունը | | | մi | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|կոմպրեսորային |V |հազ. խմ| | | |
|1.5.|կայանի նոմինալ | առ.կ|______ | | | |
|1 |արտադրողականու- | | ժամ | | | |
| |թյունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|գազի |Z | | | | |
|1.5.|սեղմելիության | մi | | | | |
|2 |գործակիցը P և | | | | | |
| | մi | | | | | |
| |T պարամետրերի | | | | | |
| | մi | | | | | |
| |պայմաններում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|գազի ջերմաստիճանը|T | K | | | |
|1.5.|կոմպրեսորային | մi | | | | |
|3 |կայանի i-րդ | | | | | |
| |աստիճանի մուտքում| | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|կոմպրեսորային |W |կՎտ | W = W = 1100 |(83)| [11] |
|1.6 |կայանի i-րդ | նi | | նi ն | | |
| |աստիճանի | | | | | |
| |հզորությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|կոմպրեսորային |m | | m = 3 | | |
|1.7 |կայանի | կ | | կ | | |
| |աստիճանների | | | | | |
| |քանակը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|ամսվա (տարվա) |V |հազ. խմ| | | |
|2 |ընթացքում | ՍՊԿ |_______| | | |
| |պահեստավորվող | | ամիս | | | |
| |գազի | | | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.1.|կոմպրեսորային |V |հազ.խմ | | | |
|3 |կայանի փաստացի | առ.Փ|_______| | | |
| |արտադրողականու- | | ժամ | | | |
| |թյունը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.2 |գազի ծախսը, | սկ|հազ. խմ| ._ | | |
| |կապված |/\V |_______| սկ | -3 | | |
| |կոմպրեսորային | թկ| ամիս |/\V = |2*10 * V + | | |
| |կայանի | | | թկ | կոմ | | |
| |արտապլանային | | | ._ | | |
| |թողարկումների և | | | Z | | |
| |կանգնեցումների | | | n V | | |
| |հետ | | | -- 1 | | |
| | | | |+ 2.8919* \ ___ * | | |
| | | | | /_ T | | |
| | | | | i=1 1 | | |
| | | | | / \ _. | | |
| | | | | | P | | | | |
| | | | | | միջi | | | | |
| | | | |* | _____ - 0.1| |* m |(84)| |
| | | | | | Z | | թ.կ| | |
| | | | | \ i / | | | |
| | | | | _. | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.2.|կոմպրեսորային |V | 3 | | | |
|1 |կայանի ներքին և | կոմ | մ | | | |
| |միացնող | | | | | |
| |գազատարների | | | | | |
| |երկրաչափական | | | | | |
| |ծավալը | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.2.|կոմպրեսորների |V | 3 | | | |
|2 |ներքին և միացնող| i | մ | | | |
| |գազատարների | | | | | |
| |երկրաչափական | | | | | |
| |ծավալները | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.2.|գազի | | | | | |
|3 |սեղմելիության | | | | | |
| |գործակիցը P | | | | | |
| | միջi |Z | | | | |
| |T պայմաններում | i | | | | |
| | միջi | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.2.|գազի միջին |P | 2 | | | |
|4 |ճնշումը | միջi|կգ/սմ | | | |
| |կոմպրեսորային | | | | | |
| |կայանի i-րդ | | | | | |
| |աստիճանում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.2.|գազի ջերմաստիճանը|T | K | | | |
|5 |կոմպրեսորային | միջi| | | | |
| |կայանի i-րդ | | | | | |
| |աստիճանում | | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.2.|կոմպրեսորային |m | | | | |
|6 |կայանի թողարկման | թ.կ | | | | |
| |և կանգնեցման | | | | | |
| |հաճախականությունը| | | | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.3 |կոմպրեսորային | սկ|հազ. խմ| V *W | | |
| |կայանի |/\V |_______| ս.կ -3 ՍՊԿ ն | | |
| |շահագործման հետ | տն| ամիս |/\V = 10 * ______ * | | |
| |կապված` | | | տ.ն V | | |
| |տեխնոլոգիական | | | առ.Փ | | |
| |նպատակների համար | | | m | | |
| |գազի ծախսը | | | i | | |
| |(բացառությամբ | | | -- | | |
| |վառելիքային գազի | | | * \ q |(85)| [10] |
| |ծախսի) | | | /_ տգ.նi | | |
| | | | | i=1 | | |
|____|_________________|_____|_______|________________________|____|______|
|9.3.|տեխնոլոգիական |q |հազ. խմ| | | |
|1 |նպատակների համար | տնi | _____ | | | [10] |
| |գազի տեսակարար | |կՎտ.Ժ | | | |
| |ծախսը | | | | | |
| |կոմպրեսորային | | | | | |
| |համակարգի միջին | | | | | |
| |ճնշման | | | | | |
| |պայմաններում | | | | | |
._________________________________________________________________________.
ՀՐԱՀԱՆԳ ԲՆԱԿԱՆ ԳԱԶԻ ՓՈԽԱԴՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐԻ ԵՎ ՍԵՓԱԿԱՆ ԿԱՐԻՔՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԳԱԶԻ ԾԱԽՍԻ ՀԱՇՎԱՐԿԻ
(մաս 4)
4. Գազի փոխադրման համակարգում տեխնոլոգիական կորուստների և սեփական
կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկման սկզբունքները և կիրառվող
բանաձևերի հիմնավորումները
4.1. Գազատարների, փականների և տեխնոլոգիական սարքավորումների անկիպություններով պայմանավորված կորուստներ (աղյուսակ 1, կետ 1)
Հաշվարկի հիմքում ընկած է Երևանի Ճարտարապետաշինական ինստիտուտի կողմից մշակված հաշվարկային բանաձևը [2] համաձայն որի անկիպություններով պայմանավորված կորուստների մեծությունը հիմնականում կախված է գազատարների ներքին տրամագծից, երկարությունից և գազի ճնշումից: Առաջարկվող բանաձևով կատարված հաշվարկների արդյունքները մոտ են ՈւկրՆԻԻԳազ ինստիտուտի կողմից մշակված հաշվարկային բանաձևով կատարված հաշվարկների արդյունքներին: Առաջարկվող բանաձևում օգտագործված են kգ1 և kգ2 ուղղման գործակիցները:
kգ1 գործակիցը հաշվի է առնում ՀՀ գազի փոխադրման համակարգի շահագործման փաստացի պայմանները: Համաձայն ՈւկրՆԻԻԳազ ինստիտուտի [3] kգ1= 2.32: Հաշվի առնելով գազի փոխադրման համակարգի մայրուղային գազատարների, փականների և տեխնոլոգիական սարքավորումների բնական մաշվածքը նրանց նորոգման (վերականգնման, փոխարինման) ոչ բավարար գործընթացը և հիմնվելով միջազգային փորձագետների, մասնավորապես «ԻտալԳազ-Սնամպրոգետի» կոնսորցիումի մասնագետների կողմից կատարված ուսումնասիրությունների արդյունքների վրա [12], սույն հրահանգով սահմանվել է գազի փոխադրման համակարգի իրական տեխնիկական վիճակը բնութագրող` kգ2 գործակիցը, որի արժեքն է` 1<= kգ2<= 2, կապված գազի բաշխման համակարգի նորոգման (վերականգնման, փոխարինման) աշխատանքների փաստացի իրականացված` Gգ և իրականացվելիք` /\ Gգ ծավալների հետ: kգ2 գործակցի արժեքը առաջարկվում է գազ փոխադրող ընկերության կողմից, նախապես համաձայնեցնելով այն իրավասու մարմնի (կազմակերպության) հետ:
4.2. Գազատարներում գազի ագրեգատային (ֆազային) փոփոխություններով, պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ 1, կետ 2)
Հաշվարկային բանաձևերը մշակված են Երևանի Ճարտարապետաշինական ինստիտուտի կողմից [2]:
4.3. Գազատարներից գազի վթարային արտահոսքերով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ 1, կետ 3)
Որպես հաշվարկային բանաձև ընդունված է կրիտիկական ռեժիմում անցքերից գազի արտահոսքի հաշվարկման բանաձևը [4], որը լայնորեն կիրառվում է գազ փոխադրող ընկերություններում: Նշված հոդվածում կորուստները չեն նորմավորվում:
4.4. Գազի հաշվառման համակարգում կիրառվող սարքերի չափագիտական բնութագրերով (սխալանքով) պայմանավորված կորուստներ, (առևտրային կորուստներ) (աղյուսակ 2)
Առևտրային կորուստների հաշվարկման հիմնական սկզբունքն է` ստացված և հանձնված գազի քանակությունների չափման սխալանքով պայմանավորված գազի քանակությամբ ամսական (տարեկան) հավասարակշռախախտման հավանական մեծության գնահատումը, ինչը իրականացվում է մաթեմատիկական վիճակագրության, տեխնիկական չափումների և չափագիտության տեսության հիման վրա:
Գազի քանակության ամսական (տարեկան) հավասարակշռախախտման հավանական մեծության գնահատման հիմնական բանաձևը` (11) ընդօրինակված է էլեկտրաէներգետիկայի բնագավառից [1]:
Առևտրային կորուստների առանձին տարրերի հաշվարկման բանաձևերը վերցված են համապատասխան գրականությունից [5], [6], [7]:
4.5. Գազատարներից պինդ մասնիկների, կոնդենսատի և ջրի մնացորդի հեռացման նպատակով կատարվող փչամաքրումներով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը (աղյուսակ 3, կետ 1)
Գազի փոխադրման համակարգի շահագործման երկարամյա փորձը ցույց է տալիս, որ Հայաստանի Հանրապետություն ներկրվող գազում առկա են պինդ մասնիկներ, ջրի և կոնդենսատի զգալի քանակություններ, որոնք հանդիսանում են գազատարների խցանման կամ նրանց հիդրավլիկական էֆեկտիվության իջեցման պատճառ: Համակարգում առկա կոնդենսատահավաքիչները բավարար չեն կոնդենսատի և ջրի հեռացման համար, քանզի հաճախ կոնդենսատը և ջուրը կուտակվում են գազատարների այնպիսի հատվածներում, որոնցից կարող են դուրս մղվել միայն փչամաքրման միջոցով:
Ներկայացված բանաձևը առաջարկված ՈւկրՆԻԻգազ ինստիտուտի կողմից [3] և լայն տարածում ունի գազ փոխադրող ընկերություններում:
4.6. Նոր կամ շինմոնտաժային աշխատանքների ավարտից հետո գործարկվող գազատարների` նրանցից օդը դուրս մղելու նպատակով, փչամաքրումներով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը (աղյուսակ 3, կետ 2):
Ըստ ընդունված տեխնոլոգիայի գործարկվող գազատարները ենթարկվում են փորձարկման` օդով, իսկ այնուհետև փչամաքրման` գազով, մինչև գազատարից օդի լրիվ հեռացնելը: Մայրուղային գազատարների շահագործման փորձից հայտնի է, որ փչամաքրման ժամանակ ծախսված գազի քանակությունը մոտ 2 անգամ գերազանցում է փչամաքրվող գազատարի երկրաչափական ծավալը: Աղյուսակ 3-ում ներկայացված հաշվարկային բանաձևը դուրս է բերվել նշված սկզբունքի հիման վրա [2]:
4.7. Գործող գազատարների վրա կատարվող կանխարգելիչ (պրոֆիլակտիկ) կամ նորոգման աշխատանքներով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը (գազատարների առանձին հատվածներ դատարկվում են գազից, իսկ աշխատանքների ավարտից հետո, նրանցից օդը դուրս մղելու նպատակով կատարվում է փչամաքրում), (աղյուսակ 3, կետ 3):
Հաշվարկային բանաձևը դուրս է բերվել հաշվի առնելով աշխատանքների կատարման տեխնոլոգիան, համաձայն որի գազատարի հատվածը անջատվում է համակարգից, դատարկվում գազից (մինչև մթնոլորտային ճնշումը) և աշխատանքների ավարտից հետո` օդի դուրս մղման նպատակով, փչամաքրվում [2]:
4.8. Գազի փոխադրման համակարգում օգտագործվող կոնդենսատահավաքիչների ու փոշեորսիչների մաքրման նպատակով կատարվող փչամաքրումներով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը, (աղյուսակ 3, կետ 4):
Հաշվարկային բանաձևը առաջարկված է ՈւկրՆԻԻԳազ ինստիտուտի կողմից [3] և լայն տարածում ունի գազ փոխադրող ընկերություններում:
4.9. Գազատարներ մեթանոլի և օդորանտի ներարկումով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը, (աղյուսակ 3, կետ 5):
Հաշվարկային բանաձևերը և գազի ծախսի տեսակարար մեծությունները առաջարկված է ՈւկրՆԻԻգազ ինստիտուտի կողմից [3] և լայն տարածում ունի գազ փոխադրող ընկերություններում:
4.10. Չափիչ-հսկիչ սարքերի և ավտոմատիկայի միջոցների շահագործումով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը, (աղյուսակ 3, կետ 6):
Հաշվարկային բանաձևը առաջարկված է ՈւկրՆԻԻԳազ ինստիտուտի կողմից [3] և լայն տարածում ունի գազ փոխադրող ընկերություններում:
4.11. Ձմռան շրջանում գազակարգավորիչ կետերում սառցակալումը կանխելու նպատակով կատարվող գազի տաքացումով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը, (աղյուսակ դ 3, կետ 7):
Հաշվարկային բանաձևը, որը դուրս է բերված ջերմատեխնիկայի տեսության հիման վրա, առաջարկված է Երևանի Ճարտարապետաշինական ինստիտուտի կողմից [2]:
4.12. Տեխնոլոգիական շենքերի և շինությունների ջեռուցումով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը, (աղյուսակ դ 3, կետ 8):
Հաշվարկային բանաձևը, որը դուրս է բերված ջերմամատակարարման պրակտիկ տեսության հիման վրա, առաջարկված է Երևանի Ճարտարապետաշինական ինստիտուտի կողմից [2]:
4.13. Գազի ստորգետնյա պահեստավորման կայանների (այսուհետ` ԳՍՊԿ) շահագործմամբ պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը, (աղյուսակ դ 3, կետ 9):
4.13.1. ԳՍՊԿ-ում վառելիքային գազի ծախսի հաշվարկը կատարվել է համաձայն 10 ԳԿՆ մակնիշի կոմպրեսորների վառելիքային գազի ծախսի հաշվարկման բանաձևերի (Վ. Մ. Ագապկին, Ս. Ն. Բորիսով, Բ. Լ. Կրիվոշեին, Սպռավոչնոե ռուկովոդստվո պո ռասչյոտամ տռուբոպռովոդով, Մոսկվա, Նեդռա, 1987) [10]: Հաշվի առնելով ԳՍՊԿ-ում նշված մակնիշի կոմպրեսորների շահագործման այն պայմանը, որ կոմպրեսորների ելքում առկա է հակազդող բարձր ճնշում, վառելիքային գազի ծախսի հաշվարկման բանաձևում (75) կոմպրեսորի անձնագրային արտադրողականության (Vառ.կ) փոխարեն ընդունվել է կոմպրեսորի փաստացի արտադրողականության (Vառ.Փ):
4.13.2. ԳՍՊԿ-ում տեխնոլոգիական նպատակների համար գազի ծախսը (բացառությամբ վառելիքային գազի ծախսը) հաշվարկվում է վերը նշված գրականությունում բերված բանաձևերի և ծախսի տեսակարար չափաքանակի (բերված կոմպրեսորի 1կՎտ ժամի) հիման վրա: Տեխնոլոգիական նպատակների համար գազի ծախսի հաշվարկման բանաձևը (85) ընդգրկում է նաև կոմպրեսորի պլանային կանգնեցումների ու թողարկումների և սարքավորումների փչամաքրման հետ կապված գազի ծախսը: Քանի որ ԳՍՊԿ-ում, կախված գազի պահեստավորման առանձնահատկությունների հետ, կոմպրեսորի պլանային կանգնեցումների և թողարկումների հաճախականությունը զգալիորեն գերազանցում է գազի փոխադրման համակարգերում շահագործվող կոմպրեսորների կանգնեցումների և թողարկումների հաճախականությունից (հաշվարկային բանաձևը մշակված է գազի փոխադրման համակարգերում շահագործվող կոմպրեսորների համար), սույն հրահանգի աղյուսակ 3-ի 2 կետում ներկայացված բանաձևերի հիման վրա դուրս է բերվել կոմպրեսորների կանգնեցումների և թողարկումների հետ կապված գազի ծախսի հաշվարկման բանաձևը (84), որում կանգնեցումների և թողարկումների հաճախականությունը (m թ.կ) չի ներառում պլանային կանգնեցումների և թողարկումների հաճախականությունը:
5. Բնական գազի փոխադրման համակարգում տեխնոլոգիական կորուստների և
սեփական կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկման մեթոդական ցուցումներ:
5.1. Ընդհանուր մեթոդական ցուցումներ
ա) հաշվարկները կատարելուց առաջ նպատակահարմար է կազմել գազի փոխադրման համակարգի պարզեցված գծանկարը (սխեման) նշելով նրա վրա գազաբաշխիչ կայանները, առևտրային հաշվառքի հանգույցները, ինչպես նաև` գործող գազատարների երկարությունը և տրամագիծը;
բ) հաշվարկներում օգտագործվող ելակետային տվյալները նպատակահարմար է ներկայացնել աղյուսակների տեսքով;
գ) գազի սեղմելիության գործակիցը անհրաժեշտ է հաշվարկել համաձայն «Պռավիլա իզմերենիյա ռասխոդա գազով ի ժիդկոստեյ ստանդառտնիմի սուժայուշիմիսյա ուստռոյստվամի ՌԴ-50-213-80», գ. Մոսկվա, Նեդռա, 1989 գ. [5] նորմատիվ փաստաթղթի;
դ) վթարային արտահոսքերով պայմանավորված գազի կորուստները չեն նորմավորվում (աղյուսակ 1, կետ 3);
ե) աղյուսակ 3-ի բանաձևերով հաշվարկվող սեփական կարիքների համար գազի ծախսը չի պլանավորվում, եթե տվյալ հոդվածով այդ ծախսի փաստացի (հաշվարկային) մեծությունը չի գերազանցում սեփական կարիքների համար գազի ընդհանուր ծախսի 0.5%:
5.2. Տեխնոլոգիական կորուստների մեթոդական ցուցումներ
ա) կորուստները պլանավորելիս (նորմավորելիս) անհրաժեշտ է աղյուսակ 1, (16) բանաձևով հաշվարկել պլանային տարում գործարկվող գազատարների անկիպություններով պայմանավորված կորուստները`
12
կ կ.տ --
/\V = /\V + \ /\V * (12-j), (86)
ան.գ ան /_ գj
j=1
որտեղ,
կ.տ
/\V - անկիպություններով պայմանավորված կորուստների կանխատեսվող
ան մեծությունն է, հազ. խմ/տարի;
/\V - պլանային տարվա j-րդ ամսում գործարկվող գազատարների
գj անկիպություններով պայմանավորված կորուստներն են, հազ.խմ/ամիս:
բ) կորուստները պլանավորելիս գազատարներից հեռացվող կոնդենսատի քանակությունը անհրաժեշտ է հաշվարկել համաձայն հետևյալ բանաձևի`
տ
տ տ V
V = V * ____ (87)
կ կ.օ տ
V
օ
որտեղ,
տ
V - կորուստների պլանավորման տարվան նախորդող տարում գազատարներից
կ.օ հեռացված կոնդենսատի փաստացի քանակությունն է, խմ;
տ
V - կորուստների պլանավորման տարվան նախորդող տարում գազի փոխադրման
օ համակարգով փոխադրված գազի քանակությունն է, հազ.խմ/տարի;
տ
V - պլանային տարում գազի փոխադրման համակարգով փոխադրվող գազի
կանխատեսվող քանակությունն է, հազ.խմ/տարի:
5.3. Բնական գազի փոխադրման համակարգում առևտրային կորուստների հաշվարկման մեթոդական ցուցումներ:
Կորուստների հաշվարկը կարող է կատարվել ինչպես գազի փոխադրման ընկերության, այնպես էլ նրա մասնաճյուղերի և ծառայությունների մակարդակով.
ա) ծախսաչափի սխալանքը որոշելիս Oa և Oe մեծությունները (աղյուսակ 2, կետ 1 և 3) հաշվվում են (29), (31) (32) և (33) բանաձևերով կամ վերցվում են տվյալ ծախսաչափի հաշվարկային թերթիկից;
բ) կորուստների փաստացի մեծությունները որոշելիս, Ad, Adp, ATp, և ARP (աղյուսակ 2, կետ 1 և 3) արժեքները վերցվում են հաշվառքի սարքերի ցուցմունքների գրանցման մատյանից`
30(31)
-- օր օր օր օր
\ A (A ; A ; A )
/_ di dpi TPi RPi
i=1
A (A ; A ;A )= __________________________ , (88)
d dp TP RP 30(31)
որտեղ,
օր օր օր օր
A (A ; A ; A ) - համապատասխան ցուցանիշի միջին օրեկան մեծությունն է: d dpi TPi RPi
գ) կորուստները պլանավորելիս`
. A , A , A և A արժեքները ընդունվում են հավասար 65%;
d dp Tp RP
. այն հաշվառքի սարքերը, որոնցով անցնող (չափվող) գազի քանակությունը չի
գերազանցում բաշխողներին (կամ անմիջապես սպառողներին) հանձնված գազի
ընդհանուր քանակության 1%-ը, հաշվարկներում անտեսվում են;
դ) ՀՀ և ԱՊՀ երկրների գազի փոխադրման համակարգերում օգտագործվող հաշվառքի ճշտության դասերն են (սխալանքները)`
Փոփոխական ճնշման անկման ծախսաչափեր` . գրանցող մեխանիկական ծախսաչափեր (ճնշման անկումը գրանցող սարքեր)
b ---- = 1.5;
\/ /\P
. էլեկտրոնային ծախսաչափեր (ճնշման անկումը անընդհատ չափող սարքեր)
b ---- = 0.5; 0.25; 0.1
\/ /\P
Գազի ճնշումը գրանցող (չափող) սարքեր` . գրանցող մեխանիկական ճնշաչափեր (ճնշումը գրանցող սարքեր)
b = 1.0;
P
. էլեկտրոնային ճնշաչափեր
b = 0.5; 0.25; 0.1
P
Գազի ջերմաստիճանը գրանցող (չափող) սարքեր` . գրանցող մեխանիկական սարքեր
/\T = 1.0;
. սնդիկային կամ սպիրտային ջերմաչափեր
/\T = 1.0; 0.5
. էլեկտրոնային ջերմաչափեր
/\T = 0.5
Գազի խտության որոշման մեթոդներ (սարքեր)` . պիկնոմետրիկական մեթոդ (կախված օգտագործվող պիկնոմետրի երկրաչափական
ծավալից)
b = 0.8; 06
P
. գազի բաղադրության լաբորատոր չափումների հիման վրա
b = 1.5 - 2.0
P
. գազի բաղադրության և խտության որոշման ինքնաշխատ, ինքնաստուգաչափող սարքեր
(քրոմոտոգրաֆներ), [12]
b = 0.2 P
Տուրբինային հաշվիչներ`
. բուն հաշվիչը b = 2.0; 1.0
T
. հաշվիչի ճշտիչը b - 0.5
KK
Ռոտացիոն հաշվիչներ`
. բուն հաշվիչը b = 1.0:
R
5.4. Գազի փոխադրման համակարգում սեփական կարիքների համար գազի ծախսի հաշվարկման մեթոդական ցուցումներ:
Սեփական կարիքների համար գազի ծախսը պլանավորելիս`
ա) գազատարներ ներարկվող մեթանոլի քանակությունը (աղյուսակ 3, կետ 5) հաշվարկվում է համաձայն հետևյալ բանաձևի`
տ
տ տ V
G = G * ____ (89)
մ մ.օ տ
V
օ
որտեղ, տ
G - սեփական կարիքների համար գազի ծախսի պլանավորման տարվան
մ.օ նախորդող տարում գազատարներ ներարկված մեթանոլի
քանակությունը, տ:
բ) չափիչ-հսկիչ սարքերի և ավտոմատիկայի միջոցների շահագործումով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը հաշվարկելիս (աղյուսակ 3, կետ 6)`
. իմպուլսային գծերում գազի ճնշումը (Pմիջ) ընդունվում է հավասար գազի
միջին ճնշմանը գազատարներում;
. իմպուլսային գծերի փչամաքրման տևողությունը ընդունվում է հավասար
10-15 վրկ;
. իմպուլսային գծերի փչամաքրման հաճախականությունը ընդունվում է հավասար
12-ի (ամիսը մեկ անգամ);
գ) ձմռան շրջանում գազակարգավորիչ կետերում սառցակալումը կանխելու նպատակով գազի տաքացումով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը հաշվարկելիս (աղյուսակ 3, կետ 7)`
. նախապես որոշվում են այն գազակարգավորիչ կետերը, որոնցում գազի ճնշման
կարգավորման ընթացում հնարավոր է գազի ջերմաստիճանի այնպիսի անկում,
որը կարող է հանգեցնել սառցակալման, և ապա հաշվի առնելով այդ
գազակարգավորիչ կետերի արտադրողականությունը և գազի տաքացման
ժամանակաշրջանը (օրերի քանակը), որոշվում է տաքացվող գազի
քանակությունը;
. գազի տաքացման աստիճանը (/\t) որոշվում է որպես`
/\t = T - T
ս Փ որտեղ,
T - գազի այն ջերմաստիճանն է, որի դեպքում սառցակալման վտանգը
ս չեզոքացվում է K;
T - գազի փաստացի ջերմաստիճանն է K:
Փ
դ) եթե պլանային տարում գազի ծախսի և գազակարգավորիչ կետերում գազի ճնշումների էական փոփոխություն չի կանխատեսվում և պլանային տարվան նախորդող 1-2 տարիներին գազի տաքացման անհրաժեշտություն չի եղել, ապա սառցակալումը կանխելու նպատակով գազի ծախս չի պլանավորվում (աղյուսակ 3, կետ 7),
ս.կ
/\V = 0;
տք
ե) տեխնոլոգիական շենքերի և շինությունների ջեռուցումով պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը հաշվարկելիս (աղյուսակ 3, կետ 8)`
. ընդունվում է, որ փոխադրման համակարգում տեխնոլոգիական շենքեր և
շինություններ են հանդիսանում`
- գազակարգավորիչ կետերի շենքերը և շինությունները;
- գազի հաշվառքի հանգույցների շենքերը և շինությունները;
- շենքերի, շինությունների այն տարածքները, որոնցում տեղադրված են գազի
փոխադրման համակարգի շահագործման համար անհրաժեշտ տեխնոլոգիական
սարքավորումներ, չափիչ-հսկիչ սարքեր և ավտոմատիկայի միջոցներ,
կառավարման վահանակներ և այլն:
. տվյալ վայրի տարվա ամենացուրտ ժամանակահատվածում քամու հաշվարկային
արագությունը (wi) ընդունվում է հավասար 2.5 մ/վրկ, [2]:
զ) գազի ստորգետնյա պահեստ-կայանի շահագործմամբ պայմանավորված սեփական կարիքների համար գազի ծախսը հաշվարկելիս (աղյուսակ 3, կետ 9)`
. գազի ճնշումը կոմպրեսորային կայանի յուրաքանչյուր աստիճանի մուտքում
ընդունվում է`
P = 1.47 ՄՊա, P = 2.25 ՄՊա, P = 50.6 ՄՊա
մ1 մ2 մ3
. կոմպրեսորային կայանի նոմինալ արտադրողականությունը ընդունվում է`
V = 22.1 հազ.խմ/ժամ
առ.կ
. գազի միջին ճնշումը և միջին ջերմաստիճանը կոմպրեսորային կայանի
յուրաքանչյուր աստիճանում ընդունվում է հավասար կոմպրեսորային կայանի
յուրաքանչյուր աստիճանի մուտքի և ելքի համապատասխանաբար ճնշումների և
ջերմաստիճանների մեծությունների միջին թվաբանականներին:
5.5. Հաշվի առնելով գազատարների, գազաբաշխիչ կայանների և ԳՍՊԿ-ի սպասարկման, շահագործման և նորոգումների հետ կապված կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի, ինչպես նաև ստացվող և պահեստավորվող գազի քանակությունների անհավասարաչափ բաշխումը ըստ տարվա ամիսների, գազի փոխադրման ընկերության կտրվածքով կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի թույլատրելի չափաքանակների ամսական մեծությունները չեն նորմավորվում: Նշված կորուստների ուղղեցույցային մեծությունները հաշվարկվում են հետևյալ բանաձևով`
տ տ
ա 1 V V
/\V = ___ * /\V` * ____ = 0.0833 * /\V` * ____ , (90)
թ ու 12 V V
աi աi
որտեղ, - պլանային տարում ՀՀ ներկրվող գազի կանխատեսվող քանակությունն է,
V հազ.խմ;
տ
V - պլանային տարվա i-րդ ամսում ՀՀ ներկրվող գազի կանխատեսվող
աi քանակությունն է, հազ.խմ;
5.6. Գազի փոխադրման ընկերության կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի ամսական թույլատրելի չափաքանակը հաշվվում է հաշվարկային ամսից հետո` այդ ամսում ստացված փաստացի տվյալների հիման վրա,
ա (/\V ):
Փթi
Վթարային արտանետումներով պայմանավորված կորուստները հաշվի են առնվում
կորուստների ամսական թույլատրելի չափաքանակը ա հաշվարկելիս,
եթե սահմանված կարգով հաստատված են (/\V )
իրավասու մարմնի կողմից: վթ
5.7. Գազի փոխադրման ընկերության կորուստների և սեփական կարիքների համար
գազի ծախսի տարեկան թույլատրելի չափաքանակը ա հաշվվում է
հաշվարկային (պլանային) տարուց հետո, որպես (/\V )
այդ տարվա առանձին ամիսների կորուստների Փթ
փաստացի թույլատրելի չափաքանակների միջին կշռային գումար`
12
-- ա
\ /\V * V
/_ Փթ աՓi
տ i=1
/\V = ________________ (91)
Փթ 12
--
\ V
/_ աՓi
i=1
որտեղ,
V - հաշվարկային տարվա i-րդ ամսում ՀՀ ներկրված գազի փաստացի
աՓi քանակությունն է, հազ.խմ:
5.8. Գազի փոխադրման տարածքային մասնաճյուղերի և ԳՍՊԿ-ի կորուստների և սեփական կարիքների համար գազի ծախսի պլանավորումը իրականացնում է գազ փոխադրող ընկերությունը, ելնելով այդ մասնաճյուղերի գազի փոխադրման համակարգի և ԳՍՊԿ-ի տեխնիկական բնութագրերից և տեղափոխվող և պահեստավորվող գազի քանակություններից:
Օգտագործված գրականության ցանկը
1. Ժելեզկո Յու. Ս. «Վիբոռ մեռոպրիյատիյ պօ սնիժենիյու պոտեր էլեկտրոէներգիի վ էլեկտրիչեսկիխ սետյախ», գ. Մոսկվա, Էներգոատոմիզդատ, 1989 գ.
2. «Հայաստանի գազային բնագավառում գազի կորուստների մեթոդիկա» Գիտահետազոտական աշխատանքի հաշվետվություն: Երևանի ճարտարապետաշինարարական ինստիտուտ, Գիտահետազոտական մաս, ղեկավար տեխն. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Շ. Մելիքյան, Երևան, 1996 թ.
3. «Մետոդիկա օպրեդելենիյա ի նոռմիռովանիյա ռասխոդա գազա նա սոբստվեննիե նուժդի (բեզ տոպլիվնոգո գազա) մագիստռալնիխ գազոպռովոդով», «ՈւկրՆԻԻԳազ», գ. Խարկով, 1981 գ.
4. Վոլկով Ն. Ն., Միխեեվ Ա. Լ., Կոնեվ Ն. Ա., «Սպռավոչնիկ ռաբոտնիկա գազովոյ պռոմիշլեննոստի»
5. «Պռավիլա իզմերենիյա ռասխոդա գազով ի ժիդկոստեյ ստանդառտնիմի սուժայուշիմիսյա ուստռոյստվամի ՌԴ-50-213-80» գ. Մոսկվա, Նեդռա, 1989 գ.
6. Դինկով Վ. Ա., Գալիուլին Զ. Տ., Պոդպոլաեվ Ա. Լ., Կոնդռատյեվ Վ. Ս. «Իզմերենիե ի ուչոտ գազա», Սպռավոչնոե պոսոբիե, գ. Մոսկվա, Նեդռա, 1979 գ.
7. «Գոսուդառստվեննայա սիստեմա օբեսպեչենիյա եդինստվա իզմերենիյ. Կոլիչեստվո պրիռոդնոգո գազա. Մետոդիկա վիպոլնենիյա իզմերենիյ պրի պոմոշի տուռբիննիխ ի ռոտացիոննիխ սչոտչիկով»., գ. Մոսկվա, ԻՊԿ Գոսստանդարտ Ռոսսիի, 1996 գ.
8. Տեխնիչեսկոե օպիսանիե ի ինստռուկցիի պօ էքսպլուատացիի խռոմատոգրաֆա ENCAL 2000, ՍՇԱ, 1996 գ.
9. Ինստռուկցիա պօ էքսպլուատացիի տուռբիննիխ սչոտչիկով գազա
10. Վ. Մ. Ագապկին, Ս. Ն. Բորիսով, Բ. Լ. Կրիվոշեին, Սպռավոչնոե ռուկովոդստվո պո ռասչյոտամ տռուբոպռովոդով, Մոսկվա, Նեդռա, 1987
11. Գազոմոտոկոմպրեսսոր 10ԳԿՆԱ-1 (պասպորտ,1978)
12. Technical assistance for the development of the gas industry in Armenia. General presentation of the project, Yerevan, (October, 1997)