ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ
ՀՐԱՄԱՆ
19 հունվարի 2024 թվականի N 45-Ն
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ 2014 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆԻՍԻ 6-Ի N 32-Ն ՀՐԱՄԱՆՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 33-րդ և 34-րդ հոդվածները`
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ
1. Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2014 թվականի հունիսի 6-ի «Հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում սովորողների սննդի կազմակերպմանը ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ» N 2.3.1-02-2014 սանիտարական կանոնները և նորմերը հաստատելու մասին» N 32-Ն հրամանի հավելվածում կատարել հետևյալ փոփոխությունները և լրացումները.
1) 5-րդ կետը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«5. Ուսումնական հաստատությունների սովորողների սննդի օրաբաժնում պահպանվում է հաշվեկշռված սնուցման հիմնական սկզբունքը ըստ սննդային հիմնական բաղադրիչների` սպիտակուցների, ճարպերի, ածխաջրերի հարաբերակցության: Սննդային օրաբաժնի էներգետիկ արժեքի 10-30%-ը ապահովվում է ի հաշիվ սպիտակուցների, 25-35%-ը` ճարպերի, որից հագեցած ճարպաթթուները 10%-ից ոչ ավել, 45-65%-ը` ածխաջրերի, որից ավելացված շաքարները` 10%-ից ոչ ավել».
2) 19-րդ կետում «Օրինակելի ճաշացուցակը կազմվում է» բառերից հետո լրացնել «ուսումնական հաստատության բուժաշխատողի,» բառերը.
3) 23-րդ կետից հանել «, տաք ըմպելիքներ» բառերը.
4) 24-րդ կետը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«24. Ճաշացուցակում ներառվում են.
1) Միրգ և բանջարեղեն.
ա. առնվազն մեկ չափաբաժին բանջարեղեն կամ աղցան, բացառությամբ օսլա պարունակող բանջարեղենից (կարտոֆիլ, կանաչ ոլոռ, եգիպտացորեն)` ամեն օր.
բ. առնվազն մեկ չափաբաժին միրգ` ամեն օր.
գ. առնվազն երեք տարբեր մրգեր և երեք տարբեր բանջարեղեն` ամեն շաբաթ.
2) Կաթ և կաթնամթերք.
ա. անյուղ կամ ցածր յուղայնությամբ (առավելագույնը 2,5% յուղայնությամբ) կաթը` կամ անյուղ կամ ցածր յուղայնությամբ (առավելագույնը 2,5% յուղայնությամբ, բացառությամբ կաթնաշոռը) կաթնաթթվային սննդամթերք` առնվազն մեկ չափաբաժին` ամեն օր.
բ. պանիրը, կաթնաշոռը` շաբաթական 2-3 անգամ.
3) Միս, ձուկ, ձու, լոբազգիներ (սպիտակուցի աղբյուրներ).
ա. սննդի այս խմբից մեկ չափաբաժին` ամեն օր.
բ. մսի, թռչնամսի կամ ձկան մեկ չափաբաժին` շաբաթական 2-3 անգամ.
4) Ըմպելիքներ.
ա. խմելու ջուր` մշտապես.
բ. անյուղ կամ ցածր յուղայնությամբ կաթ` ամեն օր.
գ. 100% մրգային կամ բանջարեղենային հյութ, առանց ավելացված շաքարի կամ մեղրի (առավելագույնը 150 մլ).
դ. մրգային կամ բանջարեղենային հյութ (առանց շաքարի կամ մեղրի ավելացման),
ե. պարզ ֆերմենտացված կաթով (օրինակ` ըմպելի յոգուրտ) ըմպելիքներ (ցածր յուղայնությամբ).
զ. թեյ (12 տարեկանից բարձր երեխաների համար), տաք շոկոլադ, կակաո (ոչ ավել քան 5 գր ավելացված շաքարի պարունակությամբ).
5) Օսլա պարունակող սննդամթերք (օրինակ` հաց, ձավարեղեն, կարտոֆիլ).
ա. այս խմբից առնվազն մեկ չափաբաժին` ամեն օր.
բ. այս խմբից տարբեր մթերքներ` շաբաթական առնվազն 3 անգամ.
գ. հաց` առանց ավելացված կենդանական կամ բուսական յուղի` ամեն օր.
դ. ամբողջահատիկից պատրաստված հաց` շաբաթական առնվազն մեկ օր.
ե. ամբողջահատիկ պարունակող սնունդ` շաբաթական առնվազն 2 անգամ.
զ. ամբողջահատիկը ներառում է ամբողջահատիկ ցորենից հաց, ամբողջահատիկ ցորենից մակարոնեղեն, հնդկաձավար, վարսակ, բլղուր, հաճար և այլն.
6) Ճարպի, շաքարի և աղի բարձր պարունակությամբ սնունդ.
ա. խմորեղեն (ոչ կրեմային)` առավելագույնը երկու չափաբաժին շաբաթական.
բ. որպես խորտիկ թույլատրվում է օգտագործել ընկուզեղեն, բանջարեղեն և միրգ` առանց աղի, շաքարի կամ ճարպի ավելացման.
գ. համեմված միջուտեստներ կամ չորահացեր կարելի է մատուցել ճաշի ժամանակ մրգերի կամ բանջարեղենի կամ կաթնամթերքի հետ.
դ. չի թույլատրվում կրեմային հրուշակեղեն, շոկոլադ և շոկոլադապատ արտադրանք կամ այլ աղանդեր (բացառությամբ յոգուրտի կամ մրգային հիմքով աղանդերի, որոնք պարունակում են առնվազն 50% միրգ).
ե. աղը չպետք է հասանելի լինի պատրաստի սննդին ավելացնելու համար.
զ. ցանկացած համեմունք պետք է տրամադրվի սահմանափակ չափաբաժիններով.».
5) 26-րդ կետի 3-րդ ենթակետը «բանջարեղեն ու միրգ» բառերից հետո լրացնել «և այլ սննդամթերք,» բառերով.
6) 26-րդ կետի 8-րդ ենթակետից հանել «ֆլյագայով» բառը.
7) 26-րդ կետի 15-րդ ենթակետը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«15) տրանսճարպեր պարունակող սննդամթերք».
8) 26-րդ կետի 16-րդ ենթակետը «հում ապխտած մսից պատրաստված սնունդ» բառերից հետո լրացնել «(այդ թվում բաստուրմա, սուջուխ և նմանատիպ այլ արտադրանք)» բառերով.
9) 26-րդ կետի 18-րդ ենթակետը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«18) մասամբ հիդրոգենացված ճարպ կամ յուղ, մարգարին, խոհարարական ճարպ և տրանսճարպեր».
10) 26-րդ կետի 21-րդ ենթակետը «ինչպես նաև կոֆեին պարունակող ըմպելիքներ» բառերից հետո լրացնել «(մինչև 12 տարեկան երեխաների համար)» բառերով.
11) 26-րդ կետի 23-րդ ենթակետը ուժը կորցրած ճանաչել.
12) 26-րդ կետի 24-րդ ենթակետը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«24) գետնանուշ և ծիրանի կորիզի միջուկ».
13) Աղյուսակներ 1-ից-3-ը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«Աղյուսակ 1
ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄԻ ՀԱՄԱՐ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ՍՆՆԴԱՅԻՆ ՆՅՈՒԹԵՐԻ (ՍՊԻՏԱԿՈՒՑՆԵՐ, ՃԱՐՊԵՐ, ԱԾԽԱՋՐԵՐ), ՎԻՏԱՄԻՆՆԵՐԻ, ՄԻԿՐՈՏԱՐՐԵՐ ԵՎ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՖԻԶԻՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋԻ ՄԻՋԻՆԱՑՎԱԾ ՆՈՐՄԵՐԸ
._____________________________________________________________________.
|Հ/հ|Սննդային նյութերի |6-10 |11 -14*|11-14* |15-18* |15-18* |
| |անվանումը |տարեկան|տարեկան|տարեկան |տարեկան|տարեկան |
| | | |տղաներ |աղջիկներ|տղաներ |աղջիկներ|
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|1. |Սպիտակուցներ (գ) |26 |41 |41 |56 |47 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|2. |Ճարպեր (գ) |50-70 |70-97 |64-89 |80-112 |70-97 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|3. |Այդ թվում` հագեցած |20 |27 |25 |32 |27 |
| |(գ)` ոչ ավել քան | | | | | |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|4. |Ածխաջրեր (գ) |202-292|281-406|258-373 |326-471|281-406 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|5. |Բջջանք (առնվազն) (գ) |21 |25 |25 |25 |25 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|6. |Էներգիա (կկալ) |1800 |2 500 |2 300 |2 900 |2 500 |
|___|_________________________________________________________________|
|7. | Վիտամիններ |
|___|_________________________________________________________________|
|1) |Վիտամին Բ1 (մգ) |0,9 |1,2 |1,1 |1,2 |1,1 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|2) |Վիտամին Բ2 (մգ) |0,9 |1,3 |1 |1,3 |1 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|3) |Վիտամին Բ6 (մգ) |1 |1,3 |1,2 |1,3 |1,2 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|4) |Վիտամին Բ12 (մկգ) |1,8 |2,4 |2,4 |2,4 |2,4 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|5) |Վիտամին Ա (մկգ |500 |600 |600 |600 |600 |
| |ռետինոլի էկվ.) | | | | | |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|6) |Վիտամին Ց (մգ) |35 |40 |40 |40 |40 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|7) |Վիտամին Ե (մգ տոկոֆ. |7 |10 |7,5 |10 |7,5 |
| |էկվ.) | | | | | |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|8. |Հանքային նյութեր | | | | | |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|1) |Կալցիում (մգ) |700 |1300 |1300 |1300 |1300 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|2) |Ֆոսֆոր (մգ) |500 |1250 |1250 |1250 |1250 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|3) |Մագնեզիում (մգ) |100 |230 |220 |230 |220 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|4) |Երկաթ (մգ) |10,0 |8,0 |8,0 |11,0 |15,0 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|5) |Ցինկ (մգ) |10,0 |12,0 |12,0 |12,0 |12,0 |
|___|_______________________|_______|_______|________|_______|________|
|6) |Յոդ (մկգ) |120 |130 |130 |150 |150 |
._____________________________________________________________________.
1. *Մեծ տարիքային խմբերի երեխաների էներգիայի և սննդանյութերի կարիքները, որոնք բաժանված են ըստ սեռի, պետք է ավելի մեծ արժեքով հաշվարկվեն:
Աղյուսակ 2
ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄԻ ՀԱՄԱՐ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՕՐԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋԻ ՌԱՑԻՈՆԱԼ ԲԱՇԽՈՒՄԸ ՕՐԻՆԱԿԵԼԻ ՃԱՇԱՑՈՒՑԱԿՈՒՄ` ԸՍՏ ՍՆՆԴԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԱՌԱՆՁԻՆ ՓՈՒԼԵՐԻ
._________________________________________________________________________.
|Հ/հ|Սննդի ընդունում |Էներգիայի ֆիզիոլոգիական պահանջը (կկալ) |
| | |_________________________________________________|
| | | % |6-10 |11 -14*|11-14* |15-18* |15-18* |
| | | |տարեկան|տարեկան|տարեկան |տարեկան |տարեկան |
| | | | |տղաներ |աղջիկներ|տղաներ |աղջիկներ|
|___|___________________|______|_______|_______|________|________|________|
|1. |Նախաճաշ |20-25%|360-450|500-625|460-575 |580-725 |500-625 |
|___|___________________|______|_______|_______|________|________|________|
|2. |Ճաշ |30-35%|540-630|750-875|750-875 |870-1015|750-875 |
|___|___________________|______|_______|_______|________|________|________|
|3. |Ետճաշիկ |10% |180 |250 |230 |290 |250 |
._________________________________________________________________________.
1. *Մեծ տարիքային խմբերի երեխաների էներգիայի և սննդանյութերի կարիքները, որոնք բաժանված են ըստ սեռի, պետք է ավելի մեծ արժեքով հաշվարկվեն:
Աղյուսակ 3
ՇՈՒՐՋՕՐՅԱ ԳՈՐԾՈՂ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄԻ ՀԱՄԱՐ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՕՐԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋԻ ՌԱՑԻՈՆԱԼ ԲԱՇԽՈՒՄԸ ՕՐԻՆԱԿԵԼԻ ՃԱՇԱՑՈՒՑԱԿՈՒՄ` ԸՍՏ ՍՆՆԴԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԱՌԱՆՁԻՆ ՓՈՒԼԵՐԻ
._________________________________________________________________________.
|Հ/հ|Սննդի | Էներգիայի ֆիզիոլոգիական պահանջը (կկալ) |
| |ընդունում |______________________________________________________|
| | | % |6-10 |11 -14* |11-14* |15-18* |15-18* |
| | | |տարեկան|տարեկան |տարեկան |տարեկան |տարեկան |
| | | | |տղաներ |աղջիկներ|տղաներ |աղջիկներ|
|___|______________|______|_______|____________|________|________|________|
|1. |Նախաճաշ |25-30%|450-540|678,25-813,9|625-750 |750-1035|650-897 |
|___|______________|______|_______|____________|________|________|________|
|2. |Ճաշ |30-35%|540-630|750-875 |750-875 |870-1015|750-875 |
|___|______________|______|_______|____________|________|________|________|
|3. |Ետճաշիկ |10% |180 |250 |230 |290 |250 |
|___|______________|______|_______|____________|________|________|________|
|4. |Ընթրիք |25-30%|450-540|678,25-813,9|625-750 |750-1035|650-897 |
|___|______________|______|_______|____________|________|________|________|
|5. |Երկրորդ ընթրիք|5-10% |90-180 |125-250 |115-230 |145-290 |125-250 |
._________________________________________________________________________.
1. *Մեծ տարիքային խմբերի երեխաների էներգիայի և սննդանյութերի. կարիքները, որոնք բաժանված են ըստ սեռի, պետք է ավելի մեծ արժեքով հաշվարկվեն:».
14) Աղյուսակ 4-ի 7-րդ կետը («Միրգ» վերտառությամբ) շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«.______________________________________________________________.
|Միրգ |100-120 |100-120 |
.______________________________________________________________.».
15) Աղյուսակ 5-ը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«Աղյուսակ 5
ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՍՆՆԴԱՄԹԵՐՔԻ ՄԻՋԻՆ ՕՐԱԲԱԺՆԻ ՕՐԻՆԱԿԵԼԻ ՀԱՎԱՔԱԿԱԶՄԸ
._____________________________________________________________________.
|Հ/հ |Սննդամթերքի անվանումը |Սննդամթերքի քանակը ըստ սովորողների |
| | |տարիքի |
| | |____________________________________|
| | |Համաքաշ (գ, մլ) |Զտաքաշ (գ, մլ) |
| | |_________________|__________________|
| | |6-10 |11-18 |6-10 |11-18 |
| | |տարեկան |տարեկան |տարեկան |տարեկան |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|1. |Հաց տարեկանի | 80| 120| 80 | 120|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|2. |Հաց ցորենի, այդ թվում | 150| 200| 150| 200|
| |ամբողջահատիկից | | | | |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|3. |Ալյուր ցորենի, այդ թվում | 15| 20| 15| 20|
| |ամբողջահատիկից | | | | |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|4. |Ձավարեղեն, լոբազգիներ, | 45| 50| 45| 50|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|5. |Մակարոնեղեն | 15| 20| 15| 20|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|6. |Կարտոֆիլ | 250| 250| 188| 188|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|7. |Բանջարեղեն և կանաչի | 350| 400| 280| 320|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|8. |Թարմ միրգ, հատապտուղ | 200| 200| 185| 185|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|9. |Չրեղեն, չոր հատապտուղ, | 15| 20| 15| 20|
| |այդ թվում` մասուր | | | | |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|10. |Մրգահյութ | 150| 150| 150| 150|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|11. |100% մրգային կամ | 150| 150| 150| 150|
| |բանջարեղենային հյութ, առանց| | | | |
| |ավելացված շաքարի կամ մեղրի | | | | |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|12. |Միս ջլոտ | 77| 86| 70| 78|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|13. |Միս ոսկորոտ | 95| 105| 70| 78|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|14. |Միս հավի | 51| 76| 35| 53|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|15. |Ձուկ | 60| 80| 58| 77|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|16. |Կաթ (0-2,5% յուղայնության) | 200| 200| 200| 200|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|17. |Կաթնաթթվային մթերք (0-2,5% | 150| 180| 150| 180|
| |յուղայնության) | | | | |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|18. |Կաթնաշոռ (յուղի քանակը | 50| 60| 50| 60|
| |9%-ից ոչ ավելի) | | | | |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|19. |Պանիր | 10| 12| 9,8| 11,8|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|20. |Կաթնասեր (յուղի քանակը | 10| 10| 10| 10|
| |15%-ից ոչ ավելի) | | | | |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|21. |Կարագ սերուցքային | 30| 35| 30| 35|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|22. |Բուսական յուղ | 15| 18| 15| 18|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|23. |Ձու |1 հատ |1 հատ |1 հատ |1 հատ |
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|24. |Շաքար | 20| 25| 20| 25|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|25. |Հրուշակեղեն (ոչ կրեմային) | 10| 15| 10| 15|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|26. |Թեյ | 0,4| 0,4| 0,4| 0,4|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|27. |Կակաո | 1,2| 1,2| 1,2| 1,2|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|28. |Խմորասունկ | 1| 2| 1| 2|
|____|___________________________|________|________|_________|________|
|29. |Աղ` յոդացված | 4| 5| 4| 5|
._____________________________________________________________________.
16) Աղյուսակ 7-ի 28-րդ կետի («Համեմունք, աղ» վերտառությամբ) 2-րդ սյունակում «5» թիվը փոխարինել «4» թվով, իսկ 3-րդ սյունակում «7» թիվը` «5» թվով.
17) Աղյուսակ 9-ի`
ա. 1-ին կետի («Բանջարեղեն» վերտառությամբ) 4-րդ ենթակետը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«.___________________________________________________________________.
|բրոկոլի |3 |0,4 |25 |28 |
.___________________________________________________________________.
«.
բ. 6-րդ կետի («Կաթ և կաթնամթերք» վերտառությամբ) 3-րդ և 4-րդ ենթակետերը ուժը կորցրած ճանաչել.
գ. 13-րդ կետը («Ջեմեր և մուրաբաներ» վերտառությամբ) ուժը կորցրած ճանաչել.
18) Աղյուսակ 10-ի`
ա. 4-րդ կետը «Հյութեր հատապտուղներից և մրգերից» բառերից հետո լրացնել «առանց ավելացված շաքարի» բառերով.
բ. 5-րդ կետում «Կաթ (2,5-3,5% յուղայնության)» բառերը փոխարինել «Կաթ (0-2,5% յուղայնության» բառերով:
2. Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում 2025 թվականի հունվարի 1-ից:
Ա. ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ
Պաշտոնական հրապարակման օրը` 23 հունվարի 2024 թվական: