ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵ
ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՐԱՄԱՆ
29 դեկտեմբեր 2020 թվականի N 105-Ն
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԻ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐՈՒՄ (ԱՅԴ ԹՎՈՒՄ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐՈՒՄ) ՈՉ ՏԱՐԱՆՑԻԿ, ՏԵՂԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՎՏՈՄՈԲԻԼԱՅԻՆ ԵՎ ՆԵՐՀԱՄԱՅՆՔԱՅԻՆ ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐԻ ՈՒ ՓՈՂՈՑՆԵՐԻ ԵՐԹԵՎԵԿԵԼԻ ՄԱՍԻ ԵՎ ՄԱՅԹԵՐԻ ՍԱԼԱՐԿՄԱՆ, ԽՃԱՊԱՏՄԱՆ ՈՒ ԲԱՐԵԿԱՐԳՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ՄԵԹՈԴԱԿԱՆ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑԸ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ԳՆԱՀԱՇՎԱՐԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(2-րդ մաս)
Հավելված N 4
ՀՀ քաղաքաշինության
կոմիտեի նախագահի
2020 թվականի դեկտեմբերի 29-ի
N 105-Ն հրամանի
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐՈՒՄ (ԱՅԴ ԹՎՈՒՄ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐՈՒՄ) ՈՉ ՏԱՐԱՆՑԻԿ, ՏԵՂԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐՀԱՄԱՅՆՔԱՅԻՆ ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐԻ, ՓՈՂՈՑՆԵՐԻ, ՀՐԱՊԱՐԱԿՆԵՐԻ, ՊՈՒՐԱԿՆԵՐԻ, ԶԲՈՍԱՅԳԻՆԵՐԻ ՍԱԼԱՐԿՈՒՄԸ, ԽՃԱՊԱՏՈՒՄԸ, ԲԱՐԵԿԱՐԳՈՒՄԸ, ՀԱՐԴԱՐՈՒՄԸ, ԼԱՆԴՇԱՖՏԱՅԻՆ ԴԻԶԱՅՆԸ ԳԵՏԱՅԻՆ ԱՊԱՐՆԵՐՈՎ, ԳԵՏԱՔԱՐԵՐՈՎ
1. ԳԵՏԱՔԱՐ. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
Գետաքարը (ռեչնայա գալկա, բուլիժնիկ) յուրահատուկ շինանյութ է` հարթ, կլորավուն, բազմազան երանգներով և նախշերով: Քաղցրահամ ջրի հետ երկարատև ազդեցության շնորհիվ ժայռերի բեկորները, դրանց ձևավորումից տարիներ անց, վերածվում են բնական ծագում ունեցող գետաքարերի: Ներկայումս ավազաքարը, կրաքարը, խճաքարն ու այլ բնական քարերն օգտագործվում են ոչ միայն անհատական ձևավորումների, այլև քաղաքաշինական միջավայրում կառուցապատվող տարածքների արտաքին և ներքին հարդարումների համար: Առանձնանում են սալարկման կանոնավոր և անկանոն տեսակներ:
2. ԳԵՏԱՅԻՆ ԱՊԱՐՆԵՐԻ ԱՌԱՎԵԼՈՒԹՅՈՒՆԸ
1. Գետային ապարների առավելությունը բնական միջավայրում խաղաղ ու դրական մթնոլորտ ստեղծելու ունակությունն է` առանց հավելյալ ներդրումների:
2. Գետաքարերի օգտագործումը հատկապես լանդշաֆտային դիզայնում հնարավոր է համարվում փայտի, ապակու և մետաղի հետ համադրությամբ, այն թույլ է տալիս ստեղծել ինքնաոճ միջավայր: Բնական քարի օգտագործումը քաղաքաշինական միջավայրը դարձնում է յուրահատուկ` ներհամայնքային արահետները, փողոցները, այգին, պուրակը, բնակավայրի շատրվանները, լճակները, արհեստական ջրամբարները և ջրվեժները:
3. Ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունների դեպքում հատկապես դիմակայուն են միջին չափի գետաքարերը` ինչը բարենպաստ է ՀՀ տարածքի բնակլիմայական պայմանների պարագայում:
4. Գետաքարի հյուսվածքը թույլ է տալիս այն համադրել ցանկացած բուսականության և ջրային օբյեկտների հետ:
5. Գետի խճաքարերը/գլաքարերը չեն արտանետում վնասակար նյութեր, էկոլոգիապես մաքուր են, չունեն շրջակա միջավայրի վրա վնասակար ազդեցություն, կիրառվում են որպես լանդշաֆտային դիզայնի, կանաչապատման ձևավորման տարրեր, տարածքների բարեկարգման և հարդարման նյութեր:
6. Օժտված են օգտագործման և պահպանման գրեթե անսահմանափակ ժամկետով` երկարակեցությամբ:
7. Ամուր են և դիմակայուն եղանակային պայմաններին, ունեն կլիմայի փոփոխության հետ հարմարվողականության բարձր աստիճան:
3. ԳԵՏԱՔԱՐԻ ՏԵՍԱԿՆԵՐԸ
8. Նստվածքային ապարներ` դրանք կազմում են գետերի ափերից և հատակից հավաքված բոլոր օգտակար հանածոների ավելի քան 75%-ը: Ձևավորվում են ջրի, քամու, միկրոօրգանիզմների ազդեցության տակ: Այս խմբին են պատկանում ավազաքարը, կրաքարը և մարմարը: Նստվածքային ապարներն առաջանում են Երկրի մակերևույթին կամ ոչ մեծ խորություններում` ծովային ու ցամաքային նստվածքների վերափոխման հետևանքով (դիագենեզ, քարացում): Ըստ ծագման` նստվածքային ապարները լինում են բեկորային (ավազ-ավազաքար, խճաքար-փշրաքար, գլաքար-խառնաքար), կավային (կավեր, քարացած կավեր կամ արգիլիտներ, կավեր և այլն), ոչ բեկորային` քիմիածին, կենսաքիմիածին, օրգանական (կրաքար, քարաղ, դիատոմիտ, քարածուխ, այրվող թերթաքարեր, բազմաբնույթ կրաքարեր և այլն): Նստվածքային ապարներին բնորոշ է շերտայնությունը: ՀՀ-ում տարածված են Արարատի, Լոռու, Վայոց ձորի մարզերում, Որոտանի միջին հոսանքի ավազանում, Փամբակի հովտում և այլն:
9. Մետամորֆիկ` դրանք կազմում են գետերում և լճերում արդյունահանվող քարերի 20%-ը: Այս խմբի ամենահայտնի հանքանյութը քվարցիտն է կամ ջեսպիլիթ, փոխակերպային ապար` կազմված հիմնականում քվարցից (SiO2): Բացի քվարցից, հաճախ հանդիպում են նաև այլ միներալներ, ըստ դրանց էլ առանձնացվում են քվարցիտի հատուկ տեսակներ` փայլարային, նռնաքարային և այլն: Քվարցիտի առաջացումը կապված է փոխակերպման ընթացքում ավազաքարերի վերաբյուրեղացման հետ: Օգտագործվում է շինարարությունում: Տվյալ տեսակը տարածված է ՀՀ Արարատի, Լոռու, Տավուշի, Վայոց ձորի մարզերում:
10. Հրաբխային` այս տեսակը հրաբուխների գործունեության արդյունք է: Ամենատարածված հրաբխային ծագում ունեցող բնական քարերն են գրանիտն ու բազալտը` պատկանում են հրաբխային ապարների խմբին: Երկրի ընդերքում գտնվող ապարներից դրանք ամենատարածվածն են: Հրաբխային ժայթքումների ժամանակ երկրի մակերես է դուրս գալիս հսկայական քանակությամբ լավա, որի սառչելուց հետո առաջանում են արտավիժած բազմատեսակ ապարներ` գրանիտ, բազալտ, անդեզիտ, անդեզիտաբազալտ և այլն: ՀՀ տարածքում բազալտի և նրա խմբի ապարների պաշարները հատկապես խոշոր են Շիրակի, Արագածոտնի, Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզերում, ինչպես նաև Երևան քաղաքի շրջակայքում: Բազալտները ավելի ամուր են, սառցադիմացկուն, կարծր, թթվակայուն: Ունեն նաև ջերմամեկուսիչ բարձր հատկանիշներ:
11. Արդյունահանվող գրանիտի մոտ կեսն իր կիրառությունն է գտնում որպես բլոկ, սալիկ կամ «սլեբ», որպես զանազան ապրանքներ` հուշարձաններ և ճարտարապետական փոքր ձևեր, իսկ մյուս կեսն օգտագործվում է կտրտված, մանրացված վիճակում: Գրանիտը հեշտությամբ հղկվում և փայլեցվում է, սակայն գրանիտի հիմնական առավելությունն արտաքին ազդեցությունների հանդեպ կայունությունն է: Այն դիմակայուն է մինչև 800 oC ջերմաստիճան: Բնական հանքանյութերի մեջ այն երրորդ տեղն է զբաղեցնում իր ամրությամբ բյուրեղներից և կվարցիտներից հետո: Բացի այդ, գրանիտն ունի ջրակլանման ցածր մակարդակ և բարձր դիմացկունություն ցրտի, թթուների և աղտոտվածության հանդեպ:
12. Գետաքարերն օգտագործվում են ճանապարհների սալապատման, արտաքին և ներքին մակերեսների` ինտերիերի և էքստերիերի ձևավորման, գաբիոնների (հենապատեր, պարիսպներ` այդ թվում սողանքային երևույթների կանխարգելման միջոցառումների շրջանակներում) կառուցման ժամանակ:
13. Խիտ և ծանր ավազաքարը համարվում են երեսպատման աշխատանքների համար կիրառելի շինանյութ: Դրանք առանձնանում են գույների և հյուսվածքների տարբեր համադրումներով` դեղին-շագանակագույն, կարմիր-շագանակագույն, կարմիր-մոխրագույն, մոխրագույն-կանաչ, սպիտակ-կարմիր:
14. Քարերի բնական նախշը վերջիններս դարձնում է խիստ պահանջված լողավազանների, այգիների և հետիոտնային ուղիների, ցանկապատերի, ներքին պատերի և ճակատների, վառարանների և բուխարիների ձևավորման համար: Ավազաքարը նույնիսկ օգտագործվում է հատակի ծածկույթների, աստիճանների և պատուհանագոգերի արտադրության մեջ:
15. Գետից կարող է արդյունահանվել նաև վարդագույն, շագանակագույն, մոխրագույն և դեղին կրաքար: Շինարարությունում օգտագործվում է նաև կորալային կրաքարը` այն խոնավակայուն է, դիմացկուն, միաժամանակ հեշտ մշակվող: Առկա են նաև նմանատիպ ապարների այլ տեսակներ` դոլոմիտային, նումուլիտային, մարմարանման և այլն:
16. Կրաքարերն օգտագործվում են շենքերի և շինությունների ճակատային, գետնախարսխային արտաքին հատվածների, դեկորատիվ սյուների կառուցման և ձևավորման համար, բուխարիների, աստիճանների, պատերի, պատշգամբների հարդարման, ինչպես նաև լանդշաֆտային ձևավորման համար` ծաղկանոցների, արահետների կառուցման/ձևավորման, արհեստական ջրամբարների ափերի լցոնման/հարդարման համար: Դոլոմիտային կրաքարը, որը բնութագրվում է ծակոտկեն կառուցվածքով և բարձր ցրտադիմացկունությամբ, օգտագործվում է դեկորատիվ սալիկների արտադրության և շենքերի արտաքին պատերի հարդարման համար:
17. Լանդշաֆտային դիզայնում խճաքարերն օգտագործում են շենքերի և շինությունների ճակատային հատվածների, ծաղկանոցների, ալպյան թմբերի և «խորհրդավոր» բնույթի զբոսաշրջային ուղիների ձևավորման համար: Այս քարերի օգնությամբ ստեղծվում են փոքրիկ ջրվեժներ, ճարտարապետական փոքր ձևերի տարբեր համադրումներ, պարիսպներ, հանգստի գոտիներ և այլն:
18. Գետաքարերն (խճաքարերը) առանձնանում են գույների բազմազանությամբ որպես` մոխրագույն-դեղին, մոխրագույն, մուգ մոխրագույն, խայտաբղետ:
4. ԳԵՏԱՔԱՐԵՐԻ ՀԱՐԱՉԱՓԵՐԸ
19. Գետի խճաքարերը/գլաքարերը կլորավուն են, հիմնականում` 1-16 սմ տրամագծով:
20. Չափերով առանձնանում է խճաքարերի/գլաքարերի 3 տեսակ` մեծ (5-16 սմ), միջին (2,5-5 սմ) և փոքր (1-2,5 սմ): 10-16 սմ տրամագծով գետաքարերն օգտագործվում են որպես սալաքարեր:
21. Գետաքարով սալարկման սխեմատիկ պատկերը (ըստ` 1-ին, 3-րդ, 6-րդ, 7-րդ, 12-րդ կետերի), որը խորհրդատվական բնույթի է, ներկայացված է ստորև` ըստ Նկար 1-ի, որտեղ.
._____________________________________________________________________.
|1. |գլաքար/սալաքար` 120-160 մմ (հաշվառված է գնահաշվարկում) |
|___|_________________________________________________________________|
|2. |քառակուսի մակերևույթով գրանիտե սալիկ/քարեր` 100 x 100 x 100 մմ |
|___|_________________________________________________________________|
|3. |ավազացեմենտային շաղախի շերտ` 30 մմ (գնահաշվարկում հաշվառված է |
| |միայն ավազի շերտի գինը) |
|___|_________________________________________________________________|
|4. |ավազի ցեմենտի տեղադրման շերտ` 80 մմ |
|___|_________________________________________________________________|
|5. |գրանիտի խճաքար ֆրակցիա` 40-70 մմ (հաշվառված է գնահաշվարկում) |
|___|_________________________________________________________________|
|6. |ավազ` 300 մմ (կարող է նախատեսվել ըստ նախագծման առաջադրանքի, |
| |գնահաշվարկում հաշվառված չէ) |
|___|_________________________________________________________________|
|7. |Penoplex, ջերմամեկուսացնող սալիկ` 40 մմ (կարող է նախատեսվել ըստ |
| |նախագծման առաջադրանքի, գնահաշվարկում հաշվառված չէ) |
|___|_________________________________________________________________|
|8. |ավազի հարթեցնող շերտ` 30-50 մմ |
|___|_________________________________________________________________|
|9. |բետոն |
|___|_________________________________________________________________|
|10.|ջրհավաք |
|___|_________________________________________________________________|
|11.|ջրահեռացման խողովակ |
|___|_________________________________________________________________|
|12.|Դորնիտ, գեոտեքստիլ նյութ` պոլիպրոպիլենից, գրունտի տարբեր շերտերի |
| |միջև տեղադրվող, օգտագործվում է գրունտային ջրերի բարձր մակարդակի |
| |պարագայում (կարող է նախատեսվել ըստ նախագծման առաջադրանքի, |
| |գնահաշվարկում հաշվառված չէ) |
._____________________________________________________________________.
Նկար 1.
(4-րդ հավելվածը լրաց. 22.01.2024 թիվ 05-Ն հրաման)
Պաշտոնական հրապարակման օրը` 8 հունվարի 2021 թվական: