040.0860.240717
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
20 հուլիսի 2017 թվականի N 860-Ն
i
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔՈՒՄ ՇԱՀԱԳՈՐԾՎՈՂ ԱՎՏՈՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ԱՐՏԱՆԵՏՈՒՄՆԵՐԻ ՍԱՀՄԱՆԱՅԻՆ ԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ ՄԱԿԱՐԴԱԿՆԵՐԸ ՍԱՀՄԱՆԵԼՈՒ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2006 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆԻՍԻ 22-Ի N 965-Ն ՈՐՈՇՈՒՄՆ ՈՒԺԸ ԿՈՐՑՐԱԾ ՃԱՆԱՉԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
Համաձայն «Մթնոլորտային օդի պահպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5-րդ հոդվածի` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Սահմանել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում շահագործվող ավտոտրանսպորտային միջոցների արտանետումների սահմանային թույլատրելի մակարդակները` համաձայն հավելվածի:
i
2. ՈՒժը կորցրած ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի հունիսի 22-ի «Հայաստանի Հանրապետության տարածքում շահագործվող ավտոտրանսպորտային միջոցների էկոլոգիական անվտանգության տեխնիկական կանոնակարգը հաստատելու մասին» N 965-Ն որոշումը:
3. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2017 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒԼԻՍԻ 24-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2017 թվականի հուլիսի 20-ի
N 860-Ն որոշման
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔՈՒՄ ՇԱՀԱԳՈՐԾՎՈՂ ԱՎՏՈՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ԱՐՏԱՆԵՏՈՒՄՆԵՐԻ ՍԱՀՄԱՆԱՅԻՆ ԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ ՄԱԿԱՐԴԱԿՆԵՐԸ
I. ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՈԼՈՐՏԸ
1. Սույն իրավական ակտը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում շահագործվող (շրջանառության մեջ դրվող և շահագործման մեջ գտնվող) ավտոտրանսպորտային միջոցների շարժիչներից արտանետվող բանած գազերում պարունակվող աղտոտող նյութերի արտանետումների սահմանային թույլատրելի մակարդակները (նորմերը)` ըստ ավտոտրանսպորտային միջոցների խմբերի, ենթախմբերի, էկոլոգիական դասի, օգտագործվող վառելիքի տեսակի, ավտոտրանսպորտային միջոցի թողարկման տարեթվի և բանած գազերի չեզոքացման համակարգի առկայության:
2. Սույն ակտի պահանջները տարածվում են Հայաստանի Հանրապետության տարածքում շրջանառության մեջ դրվող և շահագործման մեջ գտնվող մարդատար` Մ(M), բեռնատար` Ն (N) խմբերի ավտոտրանսպորտային միջոցների և Տ(T) խմբի (դիզելային շարժիչով ինքնագնա գյուղատնտեսական, ճանապարհաշինարարական, արտադրական մեքենաներ), գյուղատնտեսական, արտադրական, անտառարտադրական և անտառտնտեսական դիզելային տրակտորների, սահմանափակ և անսահմանափակ օդափոխությամբ վայրերում շահագործվող այլ անիվավոր կամ թրթուրավոր տրանսպորտային միջոցների վրա:
II. ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
3. Սույն ակտում օգտագործվում են հետևյալ հասկացությունները`
1) ավտոտրանսպորտային միջոցներ` ավտոմոբիլային ճանապարհներով ուղևորներ և բեռներ փոխադրելու, ինչպես նաև տրանսպորտային աշխատանքներ կատարելու համար սարքավորված անիվավոր տրանսպորտային միջոցներ.
2) ավտոտրանսպորտային միջոցների ենթախմբեր`
ա. Մ1 (M1)` ուղևորների փոխադրման համար նախատեսված թեթև մարդատար ավտոտրանսպորտային միջոցներ, որոնք, բացի վարորդի տեղից, ունեն ութից ոչ ավելի նստատեղ,
բ. Մ2 (M2)` ուղևորների փոխադրման համար նախատեսված ավտոտրանսպորտային միջոցներ (ներքին այրման շարժիչներով ավտոբուսներ), որոնք, բացի վարորդի տեղից, ունեն ութից ավելի նստատեղ, և որոնց առավելագույն զանգվածը չի գերազանցում 5 տ,
գ. Մ3 (M3)` ուղևորների փոխադրման համար նախատեսված ավտոտրանսպորտային միջոցներ (ներքին այրման շարժիչներով ավտոբուսներ), որոնք, բացի վարորդի տեղից, ունեն ութից ավելի նստատեղ, և որոնց առավելագույն զանգվածը գերազանցում է 5 տ,
դ. Ն1 (N1)` բեռների փոխադրման համար նախատեսված ավտոտրանսպորտային միջոցներ, որոնց առավելագույն զանգվածը չի գերազանցում 3,5 տ,
ե. Ն2 (N2)` բեռների փոխադրման համար նախատեսված, 3,5 տ-ից ավելի, բայց ոչ ավելի քան 12 տ առավելագույն զանգված ունեցող ավտոտրանսպորտային միջոցներ,
զ. Ն3 (N3)` բեռների փոխադրման համար նախատեսված, 12 տ-ից ավելի առավելագույն զանգված ունեցող ավտոտրանսպորտային միջոցներ,
է. Տ (T)` նոր թողարկված կամ հիմնովին վերանորոգված տրակտորներ և ինքնագնա գյուղատնտեսական դիզելային մեքենաներ, գյուղատնտեսական, արտադրական, անտառարտադրական և անտառտնտեսական դիզելային տրակտորներ, այդ թվում` որպես հիմք ծառայող ճանապարհաշինարարական մեքենաների և կոմունալ ու անտառտնտեսության մեջ օգտագործվող այլ մեքենաների համար, դիզելային շարժիչով ինքնագնա գյուղատնտեսական մեքենաներ, սահմանափակ և անսահմանափակ օդափոխությամբ վայրերում շահագործվող մեքենաներ և տրակտորներ.
3) շահագործման մեջ գտնվող ավտոտրանսպորտային միջոցներ` սահմանված կարգով հաշվառված ավտոտրանսպորտային միջոցներ.
4) շրջանառության մեջ դրվող ավտոտրանսպորտային միջոցներ` նոր թողարկվող և շրջանառության մեջ դրվող ու Հայաստանի Հանրապետության մաքսային տարածք մուտք գործող ավտոտրանսպորտային միջոցներ.
5) ավտոտրանսպորտային միջոցի առավելագույն զանգված` ավտոտրանսպորտային միջոցներ արտադրող կազմակերպության կողմից սահմանված տրանսպորտային միջոցի առավելագույն զանգվածը.
6) շարժիչային վառելիք` շարժիչի աշխատանքի համար անհրաժեշտ վառելիք, որի տեսակներն են` բենզինը, սեղմված բնական գազը (ՍԲԳ), հեղուկացված նավթային գազը (ՀՆԳ) և դիզելային վառելիքը.
7) շարժիչի ծնկաձև լիսեռի պտտման նոմինալ հաճախություն` շարժիչի պտույտների թիվը լրիվ ծանրաբեռնվածությամբ աշխատելու դեպքում` (պտ/րոպ), որը սահմանված է ավտոտրանսպորտային միջոցներ արտադրող կազմակերպության կողմից.
8) շարժիչի ծնկաձև լիսեռի պտտման առավելագույն հաճախություն (nբարձ)` ծնկաձև լիսեռի պտտման հաճախությունը պարապ ընթացքի ռեժիմում` վառելիքի մատուցման ոտնակի մինչև վերջ սեղմման դեպքում (պտ/րոպ).
9) շարժիչի ծնկաձև լիսեռի պտտման նվազագույն հաճախություն (nնվազ)` ծնկաձև լիսեռի պտտման հաճախությունը պարապ ընթացքի ռեժիմում (վառելիքի մատուցման ոտնակը չսեղմելու դեպքում) (պտ/րոպ).
10) առավելագույն ոլորող մոմենտ` շարժիչի ոլորող մոմենտի առավելագույն արժեքը` սահմանված ավտոտրանսպորտային միջոցներ արտադրող կազմակերպության կողմից (Ն.մ).
11) վնասակար արտանետումներ` շարժիչից արտանետվող բանած գազերում պարունակվող աղտոտող նյութեր, որոնք լինում են`
ա. գազերի ձևով` ածխածնի օքսիդ (CՕ), ածխաջրածիններ (CmHn), ազոտի օքսիդներ (NOx, արտահայտված երկօքսիդի (ն) հաշվարկով կամ համարժեք): Կախված վառելիքի տեսակից` ածխաջրածինների m և n գործակիցներն ընդունում են`
CH1,85` բենզինի համար (m=1, n=1,85)
CH1,86` դիզելային վառելիքի համար (m=1, n=1,86)
CH2,525` հեղուկացված նավթային գազի համար (m=1, n=2,525)
CH4` բնական գազի համար (m=1, n=4),
բ. տեսանելի աղտոտող նյութերի ձևով` դիսպերս մասնիկներ, որոնք արտազատվում են սեղմումից առաջացած ինքնաբռնկումով աշխատող շարժիչների աշխատանքի հետևանքով.
12) շարժիչի աշխատանքային ծավալ` ներքին այրման շարժիչների համար` գլանների գումարային ծավալը.
13) գազային շարժիչ` հիմնական վառելիքի փոխարեն նաև հեղուկացված նավթային, կամ սեղմված բնական գազով աշխատելու համար նախատեսված սարքավորմամբ լրակազմված ներքին այրման շարժիչ.
14) կայծային բռնկումով աշխատող շարժիչ` բենզինով կամ գազով աշխատող հարկադիր բռնկման սկզբունքով աշխատող շարժիչ.
15) դիզելային շարժիչ` ճնշման հետևանքով բռնկման սկզբունքով աշխատող շարժիչ.
16) հաստատված ռեժիմ` դիզելի աշխատանքի ռեժիմ, որի դեպքում շարժիչի ոլորող մոմենտի, հովացնող հեղուկի և յուղի ջերմաստիճանն ու ծնկաձև լիսեռի պտտման հաճախությունը չեն փոփոխվում.
17) ազատ արագացման ռեժիմ` առանց արտաքին բեռնվածության, շարժիչի ծնկաձև լիսեռի պտույտների հաճախության բարձրացումը նվազագույնից մինչև առավելագույնը` վառելիքի մատուցման կառավարման ոտնակի մինչև հենումը տեղափոխման դեպքում.
18) ծխայնություն` բանած գազերի որոշակի երկարություն ունեցող սյան կողմից լուսային հոսքի կլանման աստիճանը բնութագրող ցուցանիշ.
19) ծխաչափ` ավտոտրանսպորտային միջոցների բանած գազերում լույսի կլանման գործակիցը չափելու սարք.
20) լույսի կլանման գործակից (k, մ(-1))` ծխաչափով չափված ծխայնության արժեքն ըստ հիմնական սանդղակի` 0-ից մինչև անսահմանություն (() տիրույթում.
21) լույսի թուլացման գործակից (N, %)` ծխաչափով չափված ծխայնության արժեքն ըստ օժանդակ գծային սանդղակի` 0-ից մինչև 100% տիրույթում.
22) ծխայնություն` ազատ արագացման ռեժիմում լույսի կլանման գործակցի (մ(-1)) առավելագույն արժեքը` չափված ազատ արագացման ռեժիմում.
23) օդի ավելցուկի (գործակից` չափողականություն չունեցող մեծություն, որն իրենից ներկայացնում է շարժիչի գլանի մեջ մուտք գործող օդի զանգվածի հարաբերությունը գլան մուտք գործող վառելիքի լրիվ այրման համար տեսականորեն անհրաժեշտ օդի զանգվածին: Հաշվարկվում է բանած գազերի անալիզի արդյունքներով.
24) էկոլոգիական դաս` դասակարգման կոդ, որը բնութագրում է ավտոտրանսպորտային միջոցները` կախված աղտոտող նյութերի արտանետումների մակարդակից.
25) ՄԱԿ-ի ԵՏՀ-ի կանոններ` Միացյալ ազգերի կազմակերպության եվրոպական տնտեսական հանձնաժողովի միօրինակ կարգադրագրեր` տրված VIII բաժնում.
III. ԱՎՏՈՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ
4. Շրջանառության մեջ դրվող ավտոտրանսպորտային միջոցները, համաձայն ՄԱԿ-ի ԵՏՀ-ի կանոնների, բաժանված են 1-6 էկոլոգիական դասերի, ինչը համապատասխանում է եվրո-1-ից մինչև եվրո-6 դասերի պահանջներին: Էկոլոգիական յուրաքանչյուր դասը բնութագրվում է ՄԱԿ-ի ԵՏՀ համապատասխան կանոններով սահմանված արտանետումների մակարդակներով կամ արտանետումների տեխնիկական նորմատիվներով` ելնելով ավտոտրանսպորտային միջոցների ենթախմբերից ու շարժիչի տեսակից, որոնք ներկայացված են N 1 աղյուսակում: Վնասակար արտանետումների սահմանային թույլատրելի մակարդակները սույն իրավական ակտով, կամ Միացյալ ազգերի կազմակերպության (այսուհետ` ՄԱԿ) եվրոպական տնտեսական հանձնաժողովի (այսուհետ` ԵՏՀ) կանոններով սահմանված աղտոտող նյութերի արտանետումների թույլատրելի սահմանային քանակական և որակական նորմեր են`
1) սահմանված ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83 կանոններով (կախված օգտագործվող վառելիքի տեսակից)`
ա. Ա (A) մակարդակ` էթիլացված բենզինով աշխատող ավտոտրանսպորտային միջոցների շարժիչներից արտանետվող աղտոտող նյութերի համար սահմանվող սահմանափակումներ,
բ. ` (B) մակարդակ` ոչ էթիլացված բենզինով, սեղմված բնական, կամ հեղուկացված նավթային գազով աշխատող ավտոտրանսպորտային միջոցների շարժիչներից արտանետվող բանած գազերում աղտոտող նյութերի համար սահմանվող սահմանափակումներ,
գ. Ց (C) մակարդակ` դիզելային վառելիքով աշխատող ավտոտրանսպորտային միջոցների շարժիչներից արտանետվող բանած գազերում աղտոտող նյութերի համար սահմանվող սահմանափակումներ,
դ. Դ (D) մակարդակ` սեղմված բնական կամ հեղուկացված նավթային գազով աշխատող ավտոտրանսպորտային միջոցների շարժիչներից արտանետվող բանած գազերում աղտոտող նյութերի համար սահմանվող սահմանափակումներ.
2) սահմանված ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49 կանոններով (կախված շարժիչի տեսակից)`
ա. Ա (A) մակարդակ` ճնշման հետևանքով բռնկման սկզբունքով (դիզելային), ինչպես նաև սեղմված բնական կամ հեղուկացված նավթային գազով աշխատող շարժիչներ ունեցող ավտոտրանսպորտային միջոցներին վերաբերող սահմանափակումների 1-ին մակարդակ` ընդունված 1992 թվականի հուլիսի 1-ին,
բ.(B) մակարդակ` ճնշման հետևանքով բռնկման սկզբունքով (դիզելային), ինչպես նաև սեղմված բնական կամ հեղուկացված նավթային գազով աշխատող շարժիչներ ունեցող ավտոտրանսպորտային միջոցներին վերաբերող սահմանափակումների 2-րդ մակարդակ` ընդունված 1995 թվականի հոկտեմբերի 1-ին:
Աղյուսակ N 1
._____________________________________________________________________.
|Ավտոտրանս-|Ավտոտրանսպորտային |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ կանոնները և |
|պորտային |միջոցների ենթախմբերը |դրանցով սահմանված |
|միջոցների |և շարժիչների տեսակները |արտանետումների |
|էկոլոգիա | |մակարդակները, կամ |
|կան դասը | |արտանետումների տեխնիկական |
| | |նորմատիվները, գ/կՎտ.ժ |
|__________|______________________________|___________________________|
|1 |Մ1, Ն1` 3,5 տ-ից ոչ ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83-02 |
| |առավելագույն զանգվածով, |կանոններով սահմանված |
| |բենզինային շարժիչներով |Ա(A) մակարդակ |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-01 կանոններ |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, | |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` դիզելային | |
| |շարժիչներով | |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |CO` 85գ/կՎտ.ժ, CmHn` |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |5 գ/կՎտ.ժ NOx` 17 գ/կՎտ.ժ |
| |Մ3, Ն2, Ն3` բենզինային |(9-ռեժիմային փորձարկման |
| |շարժիչներով |ցիկլ) |
|__________|______________________________|___________________________|
|2 |Մ1,Ն1` 3,5 տ-ից ոչ ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83-02 |
| |առավելագույն զանգվածով, |կանոններով սահմանված |
| |բենզինային և դիզելային |Բ(B) և Ց(C) |
| |շարժիչներով |մակարդակներ |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-02 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոններով սահմանված |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` գազային և |Ա(A) մակարդակ |
| |դիզելային շարժիչներով |(01.07.1992 թ.) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |CO` 72 գ/կՎտ.ժ, CmHn` |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |4 գ/կՎտ.ժ NOx` 14 գ/կՎտ.ժ |
| |Մ3, Ն2, Ն3` բենզինային |(9-ռեժիմային փորձարկման |
| |շարժիչներով |ցիկլ) |
| | | |
|__________|______________________________|___________________________|
|3 |Մ1, Ն1` 3,5 տ-ից ոչ ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83-04 |
| |առավելագույն զանգվածով, |կանոններով սահմանված |
| |կայծային բռնկումով շարժիչներով|Բ(B), Ց(C) և Դ(D) |
| |(բենզինային,գազային) և |մակարդակներ |
| |դիզելային շարժիչներով | |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-02 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոններով սահմանված |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` գազային և |Բ(B) մակարդակ |
| |դիզելային շարժիչներով |(01.10.1995 թ.) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |CO` 55 գ/կՎտ.ժ, CmHn` |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |2,4 գ/կՎտ.ժ |
| |Մ3, Ն2, Ն3` բենզինային |NOx` 10,0 գ/կՎտ.ժ |
| |շարժիչներով |(ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N49-03 |
| | |կանոններով փորձարկման |
| | |ԵՍՏ /ESC/ ցիկլ) |
|__________|______________________________|___________________________|
|4 |Մ1, Ն1` 3,5 տ-ից ոչ ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83-05 |
| |առավելագույն զանգվածով, |կանոններով սահմանված |
| |կայծային բռնկումով շարժիչներով|Բ(B) մակարդակ ՄԱԿ-ի |
| |(բենզինային,գազային) և |ԵՏՀ N 24-03 կանոնների |
| |դիզելային շարժիչներով |1-ին լրացում (միայն |
| | |դիզելային շարժիչների |
| | |համար) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-04 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոններով սահմանված |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` գազային և |Ա(A) մակարդակ |
| |դիզելային շարժիչներով |(01.07.1992 թ.) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 96-01 կանոններ |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ 2, | |
| |Մ3, Ն1, Ն2,Ն3` բարձր | |
| |անցողականությամբ, դիզելային | |
| |շարժիչներով | |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |CO` 20 գ/կՎտ.ժ, CmHn` |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |1,1 գ/կՎտ.ժ |
| |Մ3, Ն2, Ն3` բենզինային |NOx` 7 գ/կՎտ.ժ |
| |շարժիչներով |(ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-03 |
| | |կանոններով փորձարկման |
| | |ԵՍՏ /ESC/ ցիկլ) |
|__________|______________________________|___________________________|
|5 |Մ1,Ն1` 3,5 տ-ից ոչ ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83-05 |
| |առավելագույն զանգվածով, |կանոններով սահմանված |
| |կայծային բռնկումով շարժիչներով|Բ(B) և Ց(C) |
| |(բենզինային, գազային) և |մակարդակներ |
| |դիզելային շարժիչներով | |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-04 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոններով սահմանված |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` գազային և |Բ(B) մակարդակ |
| |դիզելային շարժիչներով |(01.10.1995 թ.) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |CO`4 գ/կՎտ.ժ, CmHn` |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |0,55 գ/կՎտ.ժ |
| |Մ3, Ն2, Ն3` բենզինային |NOx` 2 գ/կՎտ.ժ |
| |շարժիչներով |(ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-03 |
| | |կանոններով փորձարկման |
| | |ԵՍՏ /ESC/ ցիկլ) |
|__________|______________________________|___________________________|
|6 |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-04 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոններով սահմանված |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` գազային և |Բ(B) մակարդակ |
| |դիզելային շարժիչներով |(01.10.1995 թ.) |
| | |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 24-03 |
| | |կանոնների 1-ին լրացում |
| | |(միայն դիզելային |
| | |շարժիչների համար) |
._____________________________________________________________________.
Արտանետումների մակարդակներն արտացոլում են արտանետումների առավելագույն թույլատրելի զանգվածը` ավտոտրանսպորտային միջոցների կողմից կատարված միավոր աշխատանքի հաշվարկով (գ/կՎտ.ժ):
IV. ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
5. Շրջանառության մեջ դրվող ավտոտրանսպորտային միջոցների և դրանց վրա տեղադրված ներքին այրման շարժիչների համար սահմանված են տեխնիկական պահանջներ` ըստ ավտոտրանսպորտային միջոցների ենթախմբերի և շարժիչի տեսակների, որոնք նշված են N 2 աղյուսակում:
Աղյուսակ N 2
._____________________________________________________________________.
|Ավտոտրանս-|Ավտոտրանսպորտային |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ կանոններով |
|պորտային |միջոցների ենթախմբերը |նախատեսված արտանետումների |
|միջոցների |և շարժիչների տեսակները |տեխնիկական բնութագրերը |
|էկոլոգիա- | | |
|կան դասը | | |
|__________|______________________________|___________________________|
|3 |Մ1,Ն1` 3,5 տ-ից ոչ ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83-04 |
| |առավելագույն զանգվածով, |կանոններով սահմանված |
| |կայծային բռնկումով շարժիչներով|Բ(B), Ց(C) և Դ(D) |
| |(բենզինային, գազային) և |մակարդակներ |
| |դիզելային շարժիչներով | |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1`3,5 տ-ից ավելի առավելագույն|ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-02 |
| |զանգվածով, Մ2, Մ3, Ն1, Ն2, Ն3`|կանոններով սահմանված |
| |գազային և դիզելային |Բ(B) մակարդակ ՄԱԿ-ի |
| |շարժիչներով |ԵՏՀ N 24-03 կանոնների |
| | |1-ին լրացում (միայն |
| | |դիզելային շարժիչների |
| | |համար) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-03 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոններով սահմանված |
| |Մ3, Ն2, Ն3` բենզինային |CO` 55 գ/կՎտ.ժ, |
| |շարժիչներով |CmHn` 2,4 գ/կՎտ.ժ, |
| | |NOx` 10,0 գ/կՎտ.ժ |
|__________|______________________________|___________________________|
|4 |Մ1, Ն1` 3,5 տ-ից ոչ ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83-05 |
| |առավելագույն զանգվածով, |կանոններով սահմանված |
| |կայծային բռնկումով շարժիչներով|Բ(B) մակարդակ ՄԱԿ-ի |
| |(բենզինային, գազային) և |ԵՏՀ N 24-03 կանոնների |
| |դիզելային շարժիչներով |1-ին լրացում (միայն |
| | |դիզելային շարժիչների |
| | |համար) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1`3,5 տ-ից ավելի առավելագույն|ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-04 |
| |զանգվածով, Մ2, Մ3, Ն1, Ն2, Ն3`|կանոններով սահմանված |
| |գազային և դիզելային |Ա(A) մակարդակ ՄԱԿ-ի |
| |շարժիչներով |ԵՏՀ N 24-03 կանոնների |
| | |1-ին լրացում (միայն |
| | |դիզելային շարժիչների |
| | |համար) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |CO` 20 գ/կՎտ.ժ, CmHn` |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |1,1 գ/կՎտ.ժ, NOx` |
| |Մ3, Ն2, Ն3` բենզինային |7 գ/կՎտ.ժ (ՄԱԿ-ի ԵՏՀ |
| |շարժիչներով |N 49-03 կանոններով |
| | |փորձարկման ԵՍՏ /ESC/ |
| | |ցիկլ) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 96-01 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոնների 1-ին և 2-րդ |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` բարձր |լրացումներ ՄԱԿ-ի ԵՏՀ |
| |անցողականությամբ, դիզելային |N 24-03 կանոնների |
| |շարժիչներով |1-ին լրացում (միայն |
| | |դիզելային |
| | |շարժիչների համար) |
|__________|______________________________|___________________________|
|5 |Մ1, Ն1` 3,5 տ-ից ոչ ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 83-05 (1-3 |
| |առավելագույն զանգվածով, |ուղղումներով և 1-5 |
| |կայծային բռնկումով շարժիչներով|լրացումներով) կանոններով |
| |(բենզինային,գազային) և |սահմանված Բ(B) մակարդակ |
| |դիզելային շարժիչներով |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 24-03 |
| | |կանոնների 1-ին լրացում |
| | |(միայն դիզելային |
| | |շարժիչների համար) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-04 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոններով սահմանված |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` գազային և |Բ(B) մակարդակ ՄԱԿ-ի |
| |դիզելային շարժիչներով |ԵՏՀ N 24-03 կանոնների |
| | |1-ին լրացում (միայն |
| | |դիզելային շարժիչների |
| | |համար) |
| |______________________________|___________________________|
| |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |CO` 4 գ/կՎտ.ժ, CmHn` |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |0,55 գ/կՎտ.ժ, NOx` |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` բենզինային |2 գ/կՎտ.ժ (ՄԱԿ-ի ԵՏՀ |
| |շարժիչներով |N 49-03 կանոններով |
| | |փորձարկման ԵՍՏ /ESC/ |
| | |ցիկլ) |
|__________|______________________________|___________________________|
|6 |Մ1` 3,5 տ-ից ավելի |ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 49-04 |
| |առավելագույն զանգվածով, Մ2, |կանոններով սահմանված Բ(B) |
| |Մ3, Ն1, Ն2, Ն3` գազային և |մակարդակ ՄԱԿ-ի ԵՏՀ N 24-03 |
| |դիզելային շարժիչներով |կանոնների 1-ին լրացում |
| | |(միայն դիզելային շարժիչների|
| | |համար) |
._____________________________________________________________________.
V. ՇԱՀԱԳՈՐԾՄԱՆ ՄԵՋ ԳՏՆՎՈՂ ԱՎՏՈՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ԲԱՆԱԾ ԳԱԶԵՐՈՒՄ ՊԱՐՈՒՆԱԿՎՈՂ ՎՆԱՍԱԿԱՐ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ԱՐՏԱՆԵՏՈՒՄՆԵՐԻ ՆՈՐՄԵՐԸ
6. Բենզինային շարժիչներով Մ և Ն խմբերի բոլոր ենթախմբերի ավտոտրանսպորտային միջոցների բանած գազերում (ավտոտրանսպորտային միջոցների շարժիչների համակարգից արտանետվող, դեպի մթնոլորտ արտազատվող գազեր) պարունակվող ածխածնի օքսիդի և ածխաջրածինների նորմերը սահմանվում են ավտոտրանսպորտային միջոցների շարժիչների պարապ ընթացքի 2 ռեժիմների` ծնկաձև լիսեռի պտտման նվազագույն հաճախության (nնվազ) և առավելագույն հաճախության (nբարձ.=0,8nնոմ) համար: Ծնկաձև լիսեռի պտտման հաճախությունը պարապ ընթացքի դեպքում` nնվազ և nբարձ սահմանվում են ավտոտրանսպորտային միջոցն արտադրող կազմակերպության կողմից: Եթե ավտոտրանսպորտային միջոցն արտադրող կազմակերպության կողմից սահմանված տվյալները բացակայում են, ապա`
1) nնվազ.-ի արժեքը չպետք է գերազանցի 1100 պտ/րոպ` Մ1, Ն1 ենթախմբերի համար, 900 պտ/րոպ` մյուս բոլոր ենթախմբերի համար.
2) nբարձ.-ի արժեքը պետք է լինի` 2500-3500 պտ/րոպ` չեզոքացման համակարգ չունեցող Մ1, Ն1 ենթախմբերի համար, 2000-3500 պտ/րոպ` չեզոքացման համակարգ ունեցող Մ1, Ն1 ենթախմբերի համար, 2000-2800 պտ/րոպ`մյուս բոլոր ենթախմբերի համար:
7. Տվյալ ավտոտրանսպորտային միջոցն արտադրող կազմակերպության կողմից ավտոտրանսպորտային միջոցի շահագործման փաստաթղթերում սահմանվում են նաև ածխածնի օքսիդի, ածխաջրածինների սահմանային թույլատրելի նորմերը բանած գազերում և եռաբաղադրիչ չեզոքացման համակարգ ունեցող միջոցների համար` օդի ավելցուկի (գործակցի արժեքների թույլատրելի տիրույթը: Եթե շահագործման փաստաթղթերում օդի ավելցուկի (գործակցի վերաբերյալ տվյալները բացակայում են, ապա (գործակիցը պետք է լինի` 0,97-ից մինչև 1,03:
8. Բենզինային շարժիչներով ավտոտրանսպորտային միջոցների բանած գազերում ածխածնի օքսիդի և ածխաջրածինների պարունակությունները, ըստ շարժիչի ծնկաձև լիսեռի պտտման հաճախության, պետք է լինեն արտադրող կազմակերպության կողմից սահմանված նորմերի սահմաններում, բայց ոչ ավելի, քան N 3 աղյուսակում ներկայացված նորմերը:
Աղյուսակ N 3
._____________________________________________________________________.
|Ավտոտրանսպորտային միջոցների |Շարժիչի |Ածխածնի |Ածխաջրա- |
|ենթախմբերը |ծնկաձև |օքսիդի |ծինների |
| |լիսեռի պտտման|ծավալային|ծավալային |
| |հաճախությունը|բաժինը |բաժինը |
| | |(%) |(մլն-1) |
|__________________________________|_____________|_________|__________|
|Մ1, Մ2, Մ3, Ն1, Ն 2, Ն3` արտադրված|nնվազ |4,5 |- |
|մինչև 1986 թ. հոկտեմբերի 10-ը | | | |
|__________________________________|_____________|_________|__________|
|Մ1 և Ն1` չեզոքացման համակարգ |nնվազ |3,5 |1200 |
|չունեցող |_____________|_________|__________|
| |nբարձ |2,0 |600 |
|__________________________________|_____________|_________|__________|
|Մ2, Մ3, Ն2, Ն3` չեզոքացման |nնվազ |3,5 |2500 |
|համակարգ չունեցող |_____________|_________|__________|
| |nբարձ |2,0 |100 |
|__________________________________|_____________|_________|__________|
|Մ1 և Ն1` երկբաղադրիչ չեզոքացման |nնվազ |1,0 |400 |
|համակարգ ունեցող |_____________|_________|__________|
| |nբարձ |0,6 |200 |
|__________________________________|_____________|_________|__________|
|Մ2, Մ3, Ն 2, Ն3 երկբաղադրիչ |nնվազ |1,0 |600 |
|չեզոքացման համակարգ ունեցող |_____________|_________|__________|
| |nբարձ |0,6 |300 |
|__________________________________|_____________|_________|__________|
|Մ1 և Ն1` եռաբաղադրիչ չեզոքացման |nնվազ |0,5 |100 |
|համակարգ ունեցող |_____________|_________|__________|
| |nբարձ |0,3 |100 |
|__________________________________|_____________|_________|__________|
|Մ2, Մ3, Ն2, Ն3` եռաբաղադրիչ |nնվազ |0,5 |200 |
|չեզոքացման համակարգ ունեցող |_____________|_________|__________|
| |nբարձ |0,3 |200 |
._____________________________________________________________________.
9. Բանած գազերի չեզոքացման համակարգը շարժիչի տարբեր ռեժիմներում աշխատելու ընթացքում առաջացած բանած գազերում պարունակվող աղտոտող նյութերի արտանետումների նվազեցումն ապահովող սարքավորումների ամբողջություն է, որը ներառում է կատալիտիկ չեզոքացուցիչ և դրա հետ գործնականորեն կապված տվիչներ ու կառավարման համակարգեր: Չեզոքացման համակարգերը լինում են`
1) երկբաղադրիչ` հիմնականում ածխածնի օքսիդի և ածխաջրածինների արտանետումների նվազեցումն ապահովող չեզոքացման համակարգ.
2) եռաբաղադրիչ` ածխածնի օքսիդի, ածխաջրածինների և ազոտի օքսիդների արտանետումների նվազեցումն ապահովող հետադարձ կապով (ըստ օդի ավելցուկի (գործակցի) չեզոքացման համակարգ:
10. Մինչև 3000 կմ վազք ունեցող ավտոտրանսպորտային միջոցների բանած գազերում պարունակվող ածխածնի օքսիդի և ածխաջրածինների նորմատիվները սահմանվում են արտադրող կազմակերպության տեխնոլոգիական նորմերում:
11. Գազային շարժիչներով աշխատող Մ և Ն խմբերի բոլոր ենթախմբերի ավտոտրանսպորտային միջոցների բանած գազերում ածխածնի օքսիդի և ածխաջրածինների պարունակությունները` ըստ վառելիքի տեսակի և շարժիչի աշխատանքային ծավալի, չպետք է գերազանցեն N 4 աղյուսակում սահմանված նորմերը:
Աղյուսակ N 4
._____________________________________________________________________.
|Շարժիչի |Ածխածնի |Ածխաջրածինների |Ածխածնի |Ածխաջրածինների |
|ծնկաձև |օքսիդի |ծավալային |օքսիդի |ծավալային |
|լիսեռի |ծավալային|բաժինը |ծավալային|բաժինը |
|պտտման |բաժինը |(մլն-1) |բաժինը |(մլն-1) |
|հաճախու- |(%) | |(%) | |
|թյունը |_________|___________________|_________|___________________|
| |ՀՆԳ |ՍԲԳ |շարժիչի |ՀՆԳ |ՍԲԳ |շարժիչի |
| | | |աշխատանքային | | |աշխատանքային |
| | | |ծավալը, դմ3 | | |ծավալը, դմ3 |
| | | |___________________| | |___________________|
| | | |մինչև 3 |3-ից | | |մինչև 3 |3-ից |
| | | |ներառյալ |բարձր | | |ներառյալ |բարձր |
| | | |_________|_________| | |_________|_________|
| | | |ՀՆԳ |ՍԲԳ |ՀՆԳ |ՍԲԳ | | |ՀՆԳ |ՍԲԳ |ՀՆԳ |ՍԲԳ |
| |_____________________________|_____________________________|
| |մինչև 2000 թ. հուլիսի 1-ը |2000 թ. հուլիսի 1-ից հետո |
| |թողարկված ավտոտրանսպորտային |թողարկված ավտոտրանսպորտային |
| |միջոցների համար |միջոցների համար |
|_________|_____________________________|_____________________________|
|nնվազ |3,0 |3,0 |1000|800 |2200|2000|3,0 |2,0 |1000|700 |2200|1800|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|nբարձ |2,0 |2,0 |600 |500 |900 |850 |2,0 |1,5 |600 |400 |900 |750 |
._____________________________________________________________________.
12. Ծնկաձև լիսեռի պտտման հաճախությունը պարապ ընթացքի դեպքում` nնվազ և nբարձ սահմանված են լինում ավտոտրանսպորտային միջոցի շահագործման հրահանգում: Եթե դրանք սահմանված չեն, ապա ստուգումների ժամանակ ընդունում են`
nնվազ = (800+/-50) պտ/րոպ, nբարձ = (3000+/-10) պտ/րոպ
13. NN 3 և 4 աղյուսակներով սահմանված ծավալային տոկոսներով արտահայտված նորմերը կշռային միավորով արտահայտելու համար և հակառակը, վերահաշվարկը կատարվում է 1-4-րդ բանաձևերով.
1 մլն(-1)=0,0001 ծավալային բաժին (%) (1)
1 ծավալային բաժին(%) = 10000 մլն(-1) (2)
MP
1 ծավալային բաժին(%)= -------------, մգ/մ3 (3)
0,006236T
MP
1 մլն(-1)= ----------, մգ/մ3 (4)
62,36T
որտեղ`
M` տվյալ նյութի մոլեկուլային կշիռն է
P` մթնոլորտային ճնշումն է (մմ սնդիկի սյուն)
T` բացարձակ ջերմաստիճանն է oԿ:
14. Դիզելային շարժիչներով Մ և Ն խմբերի ավտոտրանսպորտային միջոցների բանած գազերում ազոտի օքսիդների, ածխածնի օքսիդի և ածխաջրածինների պարունակությունները չպետք է գերազանցեն N 5 աղյուսակում նշված նորմերը:
Աղյուսակ N 5
._____________________________________________________________________.
|Ազոտի օքսիդներ գ/Կվտ. ժ |Ածխածնի օքսիդ գ/Կվտ.ժ|Ածխաջրածիններ գ/Կվտ.ժ |
|________________________|_____________________|______________________|
| 9,0 | 4,9 | 1,23 |
._____________________________________________________________________.
15. Ածխածնի օքսիդի, ածխաջրածինների և ազոտի օքսիդների արտանետումները` արտահայտված զանգվածով (գ/ժ), հաշվարկվում են 5-7-րդ բանաձևերով`
GCO = 0,000966WCOFCO (GT+GB) (5)
GCH = 0,000478WCH (GT+GB) (6)
GN0x= 0,001587 WN0xFN0x (GT+GB) (7)
որտեղ`
GCO, GCH, GN0x` համապատասխանաբար ածխածնի օքսիդի, ածխաջրածինների և ազոտի օքսիդների արտանետումներն են` արտահայտված զանգվածով (գ/ ժ)
WCO, WCH, WN0x` համապատասխանաբար ածխածնի օքսիդի, ածխաջրածինների, ազոտի օքսիդների կոնցենտրացիաներն են (մլն-1)
GT` դիզելային վառելիքի ծախսն է` կգ/ժ
GB` դիզելի գլանների մեջ մտնող օդի ծախսն է` կգ/ժ
FCO, FN0x` խոնավության ուղղման գործակիցներն են` համապատասխանաբար ածխածնի օքսիդի և ազոտի օքսիդների համար, հաշվարկված 8 և 9-րդ բանաձևերով.
GT
FCO=1-1,85 ---- (8)
GB
0,044GT 0,116GT
FNOx=[1+(------- -0,0038)x(7d-75)+(0,0053- -------)x1,8x(Tշրջ-302)](-1)
GB GB
(9)
որտեղ`
d` ջրային գոլորշիների պարունակությունն է օդի ծավալը չափող սարքավորման մուտքում, գ/կգ, հաշվարկված 10-րդ բանաձևով
Tշրջ` շրջակա օդի ջերմաստիճանն է, oԿ
6,21ՓշրջPS
d = ------------------- (10)
Bշրջ-0,01ՓշրջpS
որտեղ`
Փշրջ` շրջակա օդի հարաբերական խոնավությունն է, %
PS` ջրային հագեցած գոլորշու մասնակի ճնշումն է օդի տվյալ ջերմաստիճանում, կՊա
Bշրջ` մթնոլորտային ճնշումն է, կՊա:
16. Ածխածնի օքսիդի, ածխաջրածինների և ազոտի օքսիդների տեսակարար արտանետումները համապատասխանաբար`gCO, gCH, gN0x (գ/կՎտ.ժ) հաշվարկվում են NN 11-13 բանաձևերով.
___13
\ (GCOKB)
/__
1
gCO = -------------- (11)
___13
\ (NeKB)
/__
1
___13
\ (GCHKB)
/__
1
gCH = -------------- (12)
___13
\ (NeKB)
/__
1
___13
\ (GNOxKB)
/__
1
gNOx = -------------- (13)
___13
\ (NeKB)
/__
1
որտեղ`
KB` դիզելային շարժիչի ռեժիմների կշռային գործակիցն է
Ne` արտանետումների որոշման համար դիզելային շարժիչի հզորությունն է` N 6 աղյուսակով սահմանված ռեժիմներին համապատասխան (կՎտ.ժ):
17. Արտանետումները որոշվում են N 6 աղյուսակում ներկայացված 13 ռեժիմների դեպքում:
Աղյուսակ N 6
._____________________________________________________________________.
|Ռեժիմի|Դիզելային շարժիչի ծնկաձև լիսեռի |Արագության |Ռեժիմի |
|համարը|պտտման հաճախությունը |տվյալ |կշռային |
| | |ռեժիմում |գործակիցը|
| | |վառելիքի |(KB) |
| | |լրիվ | |
| | |մատակարարման| |
| | |դեպքում | |
| | |ոլորման | |
| | |մոմենտը (%) | |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|1. |Նվազագույն հաստատուն |0 |0,0833 |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|2. |Ոլորման առավելագույն մոմենտին |10 |0,0800 |
| |համապատասխանող | | |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|3. |Ոլորման առավելագույն մոմենտին |25 |0,0800 |
| |համապատասխանող | | |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|4. |Ոլորման առավելագույն մոմենտին |50 |0,0800 |
| |համապատասխանող | | |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|5. |Ոլորման առավելագույն մոմենտին |75 |0,0800 |
| |համապատասխանող | | |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|6. |Ոլորման առավելագույն մոմենտին |100 |0,2501 |
| |համապատասխանող | | |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|7. |Նվազագույն հաստատուն |0 |0,0833 |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|8. |Նոմինալ |100 |0,1000 |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|9. |Նոմինալ |75 |0,0200 |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|10. |Նոմինալ |50 |0,0200 |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|11. |Նոմինալ |25 |0,0200 |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|12. |Նոմինալ |10 |0,0200 |
|______|_______________________________________|____________|_________|
|13. |Նվազագույն հաստատուն |0 |0,0833 |
._____________________________________________________________________.
18. Դիզելային շարժիչներով ավտոտրանսպորտային միջոցների բանած գազերի ծխայնության նորմերը սահմանվում են բոլոր ենթախմբերի համար, ազատ արագացման ռեժիմում` կախված բանած գազերի պայմանական ծախսից: Բանած գազերի պայմանական ծախսը` Gբ.գ., հաշվարկվում է 14-15-րդ բանաձևերով`
Vհ x n
Gբ.գ.= ---------, երկտակտանի դիզելների համար (14)
60
Vհ x n
Gբ.գ.= ---------, չորստակտանի դիզելների համար (15)
120
որտեղ`
Vh` դիզելային շարժիչի գլանների աշխատանքային ծավալն է (դմ3)
n` ծնկաձև լիսեռի պտտման հաճախությունն է (պտ/րոպ):
19. Դիզելային շարժիչներով ավտոտրանսպորտային միջոցների ծխայնության նորմերը չպետք է գերազանցեն N 7 աղյուսակում սահմանված նորմերը`
Աղյուսակ N 7
._____________________________________________________________________.
|Բանած գազերի |Ծխայնության |Բանած գազերի |Ծխայնության |
|պայմանական ծախսը |սահմանային |պայմանական ծախսը|սահմանային |
|(դմ3/վ) |թույլատրելի |(դմ3/վ) |թույլատրելի |
| |նորմը (լույսի | |նորմը (լույսի |
| |կլանման | |կլանման |
| |գործակիցը), | |գործակիցը), |
| |ոչ ավելի (մ(-1))| |ոչ ավելի (մ(-1))|
|__________________|________________|________________|________________|
|42 և դրանից պակաս| 2,260 | 125 | 1,345 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 45 | 2,190 | 130 | 1,320 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 50 | 2,080 | 135 | 1,300 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 55 | 1,985 | 140 | 1,270 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 60 | 1,900 | 145 | 1,250 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 65 | 1,840 | 150 | 1,225 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 70 | 1,775 | 155 | 1,205 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 75 | 1,720 | 160 | 1,190 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 80 | 1,665 | 165 | 1,170 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 85 | 1,620 | 170 | 1,155 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 90 | 1,575 | 175 | 1,140 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 95 | 1,535 | 180 | 1,125 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 100 | 1,495 | 185 | 1,110 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 105 | 1,465 | 190 | 1,095 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 110 | 1,425 | 195 | 1,080 |
|__________________|________________|________________|________________|
| 115 | 1,395 |200 և ավելի | 1,065 |
|__________________|________________| | |
| 120 | 1,370 | | |
._____________________________________________________________________.
20. Սույն կետի N 7 աղյուսակով սահմանված ծխայնության միջանկյալ նորմերը որոշվում են գծային միջարկման (ինտերպոլյացիայի) սկզբունքով: Օրինակ` եթե
50+55 բանած գազերի պայմանական ծախսը կազմում է 52,5 դմ3/վ`-------, ապա ծխայնության
2 սահմանային թույլատրելի նորմը, հաշվարկած միջարկման սկզբունքով, կլինի` 2,08+1,985 ------------ = 2,0325 մ(-1):
2
21. Ազատ արագացման ռեժիմում` լույսի կլանման գործակցի սահմանային թույլատրելի արժեքը (մ(-1)) փորձավարում (թողարկող կազմակերպության կողմից սահմանված վազքի չափը շահագործման սկզբնական շրջանի համար, որի ընթացքում ներկայացվում են շահագործման հրահանգում նշված հատուկ պահանջներ) անցած ավտոտրանսպորտային միջոցների համար սահմանվում է շահագործման հրահանգում:
22. Փորձավարում չանցած ավտոտրանսպորտային միջոցների ծխայնությունը չպետք է գերազանցի լույսի կլանման գործակցի սահմանված արժեքն ավելի, քան 0,5 մ(-1)-ով:
23. Եթե շահագործման հրահանգում ծխայնության նորմը նշված չէ, ապա ազատ արագացման ռեժիմում այն չպետք է գերազանցի` 2,5 մ(-1)-ը` առանց ներմղման աշխատող շարժիչներով ավտոտրանսպորտային միջոցների համար, 3,0 մ(-1)-ը` ներմղումով աշխատող շարժիչներով ավտոտրանսպորտային միջոցների համար:
24. Ավտոտրանսպորտային միջոցների շարժիչների սնուցման համար օգտագործվող վառելիքի տեսակներին ներկայացվող պահանջները սահմանված են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2004 թվականի նոյեմբերի 11-ի N 1592-Ն որոշմամբ:
25. Լույսի կլանման գործակցի (k) և լույսի թուլացման գործակցի (N) փոխհարաբերությունը բնութագրվում է հետևյալ բանաձևով`
1 N 1 N
k = - ---loge(1 - -----) կամ k = - ---ln(1 - -----) (16)
L 100 L 100
որտեղ`
N` լույսի թուլացման գործակիցն է, %
k` լույսի կլանման գործակիցն է, մ(-1)
Լ` ծխաչափի արդյունարար բազան է, մ
«Ծխաչափի արդյունարար բազան» ծխաչափի աշխատանքային խողովակի մեջ լցված բանած գազերի միջով անցնող լույսի ճառագայթների հետագծի երկարությունն է, որը նշված է լինում ծխաչափի վրա:
26. Լույսի կլանման գործակցի (k, մ(-1)) վերահաշվարկը լույսի թուլացման գործակցի (N,%) (0.43 մ արդյունարար բազա ունեցող ծխաչափի համար) ներկայացված է N 8 աղյուսակում`
Աղյուսակ N 8
._____________________________________________________________________.
|k, մ(-1) |0,0 |0,1 |0,2 |0,3 |0.4 |0,5 |0,55 |0,6 |0,65 |
|N, % |0,0 |4 |8 |11 |15 |20 |21 |23 |24 |
|_____________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
|k, մ(-1) |0,7 |0,75 |0,8 |0,85 |0,9 |0,95 |1,0 |1,05 |1,1 |
|N, % |26 |28 |29 |31 |32 |34 |35 |36 |38 |
|_____________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
|k, մ(-1) |1,15 |1,2 |1,25 |1,3 |1,35 |1,4 |1,45 |1,5 |1,55 |
|N, % |39 |40 |42 |43 |44 |45 |46 |47 |49 |
|_____________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
|k, մ(-1) |1,6 |1,65 |1,7 |1,75 |1,8 |1,85 |1,9 |1,95 |2,0 |
|N, % |50 |51 |52 |53 |54 |55 |56 |57 |58 |
|_____________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
|k, մ(-1) |2,05 |2,1 |2,15 |2,2 |2,25 |2,3 |2,35 |2,4 |2,45 |
|N, % |59 |59,5 |60 |61 |62 |63 |64 |64,4 |65 |
|_____________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
|k, մ(-1) |2,5 |2,55 |2,6 |2,65 |2,7 |2,75 |2,8 |2,85 |2,9 |
|N, % |66 |67 |67,3 |68 |69 |69,3 |70 |71 |71.3 |
|_____________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
|k, մ(-1) |3,0 |3,05 |3,1 |3,15 |3,2 |3,25 |3,3 |3,35 |3,4 |
|N, % |72,5 |73 |73,6 |72 |75 |75,3 |76 |76,3 |77 |
|_____________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
|k, մ(-1) |3,45 |3,5 |3,55 |3,6 |3,65 |3,7 |3,75 |3,8 |3,85 |
|N, % |77,3 |78 |78,3 |79 |79,2 |80 |80,1 |80,5 |81 |
|_____________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
|k, մ(-1) |3,9 |3,95 |4,0 |4,05 |4,1 |4,15 |4,2 |4,25 |անվերջ.|
|N, % |81,3 |81,7 |82 |82,5 |83 |83,3 |83,7 |84 |100 |
._____________________________________________________________________.
27. Տ խմբի տրանսպորտային միջոցների բանած գազերում ազոտի օքսիդների, ածխածնի օքսիդի և ածխաջրածինների պարունակությունները չպետք է գերազանցեն NN 9 և 10 աղյուսակներով ներկայացված նորմերը:
1) ածխածնի օքսիդի, ածխաջրածինների և ազոտի օքսիդների սահմանային թույլատրելի նորմերը նոր թողարկված և վերանորոգված դիզելային շարժիչներով միջոցների բանած գազերում անսահմանափակ օդափոխությամբ վայրեր` դաշտեր, մարգագետիններ, այգիներ, բնակավայրերի տարածքներ և այլն, սահմանափակ օդափոխությամբ վայրեր` փակ կամ կիսափակ վայրեր:
Աղյուսակ N 9
._____________________________________________________________________.
|Աղտոտող նյութի |Տեսակարար արտանետումներն ըստ օդափոխության |
|անվանումը |վայրերի (գ/Կվտ.ժ) |
|_________________________|___________________________________________|
| | անսահմանափակ | սահմանափակ |
|_________________________|_____________________|_____________________|
|Ածխածնի օքսիդ | 10,0 | 4,0 |
|_________________________|_____________________|_____________________|
|Ածխաջրածիններ | 3,0 | 1,5 |
|_________________________|_____________________|_____________________|
|Ազոտի օքսիդներ | 18,0 | 9,0 |
._____________________________________________________________________.
2) ածխածնի օքսիդի, ածխաջրածինների և ազոտի օքսիդների սահմանային թույլատրելի նորմերը շահագործման մեջ գտնվող դիզելային շարժիչներով միջոցների բանած գազերում
Աղյուսակ N 10
._____________________________________________________________________.
|Աղտոտող նյութի |Տեսակարար արտանետումներն ըստ օդափոխության |
|անվանումը |վայրերի (գ/Կվտ.ժ) |
|_________________________|___________________________________________|
| | անսահմանափակ | սահմանափակ |
|_________________________|_____________________|_____________________|
|Ածխածնի օքսիդ | 14,0 | 5,6 |
|_________________________|_____________________|_____________________|
|Ածխաջրածիններ | 4,5 | 2,2 |
|_________________________|_____________________|_____________________|
|Ազոտի օքսիդներ | 18,0 | 9,0 |
._____________________________________________________________________.
28. Տ խմբի տրանսպորտային միջոցների բանած գազերի ծխայնության նորմերը սահմանվում են` կախված օդի պայմանական ծախսից` Q, հաշվարկված 17-18-րդ բանաձևերով և օդափոխության տեսակից.
Vհ x n
Q = ---------, չորստակտանի դիզելների համար, (17)
120
Vհ x n
Q = ---------, երկտակտանի դիզելների համար, (18)
60
որտեղ`
Vh` դիզելային շարժիչի գլանների աշխատանքային ծավալն է, դմ3
n` ծնկաձև լիսեռի պտտման հաճախությունն է, պտ/ րոպ:
29. Տ խմբի տրանսպորտային միջոցների բանած գազերի ծխայնության նորմերը, կախված օդի պայմանական ծախսից և օդափոխության տեսակից, չպետք է գերազանցեն N 11 աղյուսակում սահմանված նորմերը:
Աղյուսակ N 11
._____________________________________________________________________.
|Օդի պայ-|թույլատրելի նորմը (լույսի|Օդի պայ-|թույլատրելի նորմը (լույսի|
|մանական |կլանման գործակիցը` k), |մանական |կլանման գործակիցը` k), |
|ծախսը |ոչ ավելի, մ(-1) (N,%) |ծախսը |ոչ ավելի, մ(-1) (N, %) |
|(դմ3/վ) |_________________________|________|_________________________|
| |անսահմանափակ|սահմանափակ | |անսահմանափակ|սահմանափակ |
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|42 և |2,260(62,2) |1,760 (53,1)|125 |1,345 (43,9)|0,845 (30,5)|
|դրանից | | | | | |
|պակաս | | | | | |
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|45 |2,190 (61,0)|1,690 (51,6)|130 |1,320 (43,3)|0,820 (29,7)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|50 |2,080 (59,1)|1,580 (49,3)|135 |1,300 (42,8)|0,800 (29,1)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|55 |1,985 (57,4)|1,485 (47,2)|140 |1,270 (42,1)|0,770 (28,2)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|60 |1,900 (55,8)|1,400 (45,2)|145 |1,250 (41,6)|0,750 (27,6)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|65 |1,840 (54,7)|1,340 (43,8)|150 |1,225 (40,9)|0,725 (26,8)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|70 |1,775 (53,4)|1,275 (42,2)|155 |1,205 (40,4)|0,705 (26,2)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|75 |1,720 (52,3)|1,220 (40,8)|160 |1,190 (40,1)|0,690 (25,7)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|80 |1,665 (51,1)|1,165 (39,4)|165 |1,170 (39,5)|0,670 (25,0)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|85 |1,620 (50,2)|1,120 (38,2)|170 |1,155 (39,1)|0,655 (24,5)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|90 |1,575 (49,2)|1,075 (37,0)|175 |1,140 (38,7)|0,640 (24,1)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|95 |1,535 (48,3)|1,035 (35,9)|180 |1,125 (38,4)|0,625 (23,6)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|100 |1,495 (47,4)|0,995 (34,8)|185 |1,110 (38,0)|0,610 (23,1)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|105 |1,465 (46,7)|0,965 (33,8)|190 |1,095 (37,6)|0,595 (22,6)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|110 |1,425 (45,8)|0,925 (32,8)|195 |1,080 (37,1)|0,580 (22,1)|
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|115 |1,395 (45,1)|0,895 (31,9)|200 և |1,065 (36,7)|0,565 (21,6)|
| | | |ավելի | | |
|________|____________|____________|________|____________|____________|
|120 |1,370 (44,5)|0,870 (31,2)| | | |
._____________________________________________________________________.
--------------------------------------------------------
ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասում