ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ
ՀՐԱՄԱՆ
27 ապրիլի 2020 թվականի N 1361-Լ
ԿՈՐՈՆԱՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ (COVID-19) ՀԵՏ ԿԱՊՎԱԾ ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ ԿԵՆՍԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ/ԿԵՆՍԱՊԱՀՈՎՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՄԵԹՈԴԱԿԱՆ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
i
Հիմք ընդունելով «Հայաստանի Հանրապետության բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը, 24-րդ հոդվածի 2-րդ մասը և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2018 թվականի հունիսի 11-ի N 728-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կանոնադրության 18-րդ կետի 20-րդ ենթակետով, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետությունում նոր կորոնավիրուսային (COVID-19)) վարակի դեմ պայքարի միջոցառումներն իրականացնելու նպատակով`
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ`
1. Հաստատել «Կորոնավիրուսային հիվանդության (COVID-19) հետ կապված լաբորատոր պայմաններում կենսանվտանգության/կենսապահովության վերաբերյալ մեթոդական ուղեցույցը»` համաձայն Հավելվածի:
2. Առողջապահության նախարարության հասարակայնության հետ կապերի բաժնի պետ Լիլիթ Բաբախանյանին` ապահովել սույն հրամանի տեղադրումը առողջապահության նախարարության պաշտոնական կայքում:
3. Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:
4. Սույն հրամանի կատարման հսկողությունը հանձնարարել առողջապահության նախարարի տեղակալ Լենա Նանուշյանին:
ԱՐՍԵՆ ԹՈՐՈՍՅԱՆ
Հավելված
Առողջապահության նախարարի
2020 թվականի ապրիլի 27-ի
N 1361-Լ հրամանի
ՄԵԹՈԴԱԿԱՆ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ ԿՈՐՈՆԱՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ (COVID-19) ՀԵՏ ԿԱՊՎԱԾ ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ ԿԵՆՍԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ/ ԿԵՆՍԱՊԱՀՈՎՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
1. Ընդհանուր դրույթներ
1. Սույն մեթոդական ուղեցույցը նախատեսված է Կորոնավիրուսային (COVID-19) հիվանդության նկատմամբ լաբորատոր հետազոտություններ իրականացնող կազմակերպությունների անձնակազմի համար և ուղղված է կորոնավիրուսային (COVID-19) հիվանդությամբ հիվանդների կլինիկական նմուշների հետազոտման կենսանվտանգությանը/կենսապահովությանը:
2. Կորոնավիրուսային հիվանդության (COVID-19-ի) առնչությամբ
լաբորատոր կենսաանվտանգության/ կենսաապահովության հիմնական
պահանջները
2. Բոլոր միջամտություններն իրականացվում են ռիսկի գնահատման հիման վրա, միայն համապատասխան կարողություններ ունեցող անձնակազմի կողմից` համաձայն սույն մեթոդական ուղեցույցի:
3. Բոլոր նմուշների նախնական մշակումը (նախքան ինակտիվացումը) կատարվում է ստուգաճշտված կենսաբանական անվտանգության պահարանում (ԿԱՊ) կամ առաջնային մեկուսացման սարքում:
4. Վիրուսի բազմացում չենթադրող ախտորոշիչ լաբորատոր աշխատանքը (օրինակ` սեքվենավորումը, նուկլեինաթթվի ամպլիֆիկացիան (ՆԹԱԹ) իրականացվում է կենսանվտանգության 2-րդ մակարդակի լաբորատորիայում (BSL-2):
5. Վիրուսի բազմացում ենթադրող աշխատանքը (օրինակ` վիրուսի ցանքը, մեկուսացման կամ չեզոքացման ռեակցիաները) իրականացվում են օդի ուղղորդված հոսքերով մեկուսացված լաբորատորիայում (BSL-3):
6. Կիրառվում են համապատասխան վարակազերծող նյութեր, որոնց ակտիվությունը հաստատված է թաղանթավորված վիրուսների նկատմամբ (օրինակ` նատրիումի հիպոքլորիդ (սպիտակեցուցիչ, սպիրտ, ջրածնի պերօքսիդ, քառանկյուն ամոնիումի միացություններ):
7. Այն հիվանդների նմուշները, որոնք համապատասխանել են կորոնավիրուսային հիվանդության կասկածելի կամ հաստատված դեպքի սահմանմանը, տեղափոխվում են UN3373, «Բ կարգույթի (կատեգորիայի) կենսաբանական նյութ» մակնշմամբ: Վիրուսային ցանքերը կամ շտամները պետք է տեղափոխվեն` որպես Ա կարգույթ (կատեգորիա)` UN2814, «մարդկանց վրա ազդող վարակիչ նյութ»:
3. Լաբորատոր կենսանվտանգություն/կենսապահովություն
8. Կորոնավիրուսային հիվանդության (COVID-19) կասկածելի կամ հաստատված դեպքի սահմանմանը համապատասխանող հիվանդների կլինիկական նմուշների ցանկացած հետազոտություն կատարվում է տեխնիկապես հագեցված լաբորատորիաներում` վերապատրաստված անձնակազմի կողմից:
4. Հիմնական պահանջներ
9. Յուրաքանչյուր լաբորատորիա իրականացնում է ռիսկերի գնահատում` հավաստիանալու, որ ինքն ունի անվտանգ հետազոտություն իրականացնելու և միաժամանակ ռիսկի վերահսկման համապատասխան միջոցառումներ ապահովելու կարողություն:
10. COVID-19-ով կասկածելի կամ հաստատված դեպքերում, նախատեսված լրացուցիչ լաբորատոր հետազոտությունների, օրինակ` արյան ընդհանուր կամ հեմոգլոբինի հետազոտության համար, հիմք են ընդունում համապատասխան ազգային ուղեցույցները` ներուժային վարակիչ նյութը մշակելու նպատակով:
11. Վիրուսի բազմացում չենթադրող ախտորոշիչ լաբորատոր աշխատանքը COVID-19-ով կասկածելի կամ հաստատված հիվանդների կլինիկական նմուշների հետ` ներառյալ սեքվենավորումը, ՆԹԱԹ-ն իրականացվում են «հիմնական պահանջների» համաձայն` Հավելված 1-ի և ըստ «վերահսկման բարձր մակարդակի միջոցառումների»` ելնելով ռիսկերի գնահատումից:
12. Կենդանի վիրուսի բարձր խտությամբ նյութի (օրինակ` վիրուսի բազմացում, անջատում, չեզոքացման ռեակցիաներ) կամ վարակիչ նյութերի մեծ ծավալի հետ աշխատանքն իրականացվում է միայն լաբորատորիաների պատշաճ վերապատրաստված և արհեստավարժ` համապատասխան հմտություններ ունեցող անձնակազմի կողմից, որն ապահովում է BSL-3 մակարդակում աշխատանքի պահանջները:
13. Բոլոր նմուշների նախնական մշակումը (նախքան ինակտիվացումը), ներառյալ` սեքվենավորումը, ՆԹԱԹ-ն, պետք է տեղի ունենա պատշաճ կերպով շահագործվող, հավաստագրված ԿԱՊ-ում կամ առաջնային մեկուսացման սարքում:
14. Պետք է կիրառվեն թաղանթավորված վիրուսների նկատմամբ հաստատված ակտիվությամբ համապատասխան վարակազերծող միջոցներ` հաշվի առնելով կոնտակտի ժամանակը, ճիշտ նոսրացման կանոնները և աշխատող լուծույթի պատրաստումից հետո վավերականության ժամկետը:
5. Աշխատանքային պայմաններին ներկայացվող նվազագույն պահանջներ,
որոնք անհրաժեշտ են լաբորատոր պայմաններում հատուկ միջամտությունների
կատարելու համար
15. Այս բաժնում ներկայացված պահանջներն ուղղված են նվազագույն աշխատանքային պայմաններին` կապված լաբորատոր պայմաններում հատուկ միջամտությունների հետ:
1) Ռիսկի գնահատում
ա. Ռիսկի գնահատումը կանոնավոր գործընթաց է, որը ներառում է տեղեկատվության հավաքագրումը և/կամ աշխատանքային տարածքում վտանգ(ներ)ի հետ շփման և տարածման հավանականության և հետևանքների գնահատումը, ինչպես նաև ռիսկերի վերահսկման համապատասխան միջոցառումները` ուղղված ռիսկի նվազեցմանը մինչև ընդունելի մակարդակ:
բ. Գործընթացը սկսում են ռիսկի տեղային գնահատումից` իրականացնելով այն յուրաքանչյուր ընթացակարգի համար` սկսած նմուշառումից, կլինիկական հետազոտությունից և պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայից (ՊՇՌ) մինչև վիրուսի մեկուսացում (միայն կիրառվող դեպքերում): Հաշվի են առնում ցանկացած վտանգ ամեն մի ընթացակարգի ժամանակ, օրինակ` աէրոզոլի հետ շփված նմուշի մշակման, մշակվող նմուշից հետազոտողի աչքի մեջ ցայտման, վարակիչ կուլտուրայի թափվելու և արտահոսող նմուշի (նմուշի ընդունման դեպքում) և, յուրաքանչյուր դեպքում, ռիսկի գնահատված աստիճանն են որոշում: Յուրաքանչյուր սահմանված ռիսկի համար ռիսկի վերահսկման համապատասխան միջոցառումներ են իրականացվում`: մնացորդային ռիսկերը մինչև ընդունելի մակարդակ նվազեցնելու համար:
Հավելված 2-ում ներկայացված է ռիսկի գնահատման ձև, որը օրինակելի է և միտված է գործընթացը հեշտացնելուն:
2) Վիրուսի կուլտուրայի հետ գործողություններ չենթադրող ախտորոշիչ լաբորատոր հետազոտություններ, ՊՇՌ հետազոտություն
ա. Կուլտուրաների ցանքի հետ կապ չունեցող ախտորոշիչ լաբորատոր աշխատանքը, և COVID-19-ով կասկածելի կամ հաստատված հիվանդների նմուշների ՊՇՌ հետազոտությունը կատարվում է` հիմնվելով «հիմնական պահանջներ»-ի վրա (Հավելված 1):
բ. Ներուժային վարակիչ նյութերի հետ ցանկացած գործողություն, ներառյալ նրանք, որոնք կարող են վարակիչ նյութերի կաթիլային կամ աէրոզոլային ցայտուկների պատճառ հանդիսանալ (օրինակ` ցենտրիֆուգի հերմետիկ փորձանոթների բեռնում և դատարկում, մանրեցում, խառնում, ինտենսիվ թափահարում կամ միախառնում, ուլտրաձայնային հոմոգենացում, վարակիչ նյութերի տարաների բացում, որոնց ներքին ճնշումը կարող է տարբեր լինել մթնոլորտային ճնշումից), պետք է կատարվեն պատշաճ կերպով շահագործվող, հավաստագրված ԿԱՊ-ում կամ առաջնային մեկուսացման սարքում` համապատասխան կարողություն դրսևորող անձնակազմի կողմից:
գ. Ստանդարտ լաբորատոր գործողությունները ներառում են.
շիճուկի ախտորոշիչ հետազոտություն, արյան հետազոտություն (այդ թվում` ընդհանուր և բիոքիմիական), շնչական համակարգի նմուշներ, ինչպիսիք են քթըմպանային կամ բերանըմպանային բրոնխաթոքաբշտիկային լվացում (բրոնխոալվեոլյար լավաժ), կղանքի կամ այլ նմուշի հետազոտություն,
շնչառական ուղուց նմուշառված խորխային և մանրէային կուլտուրաների հետազոտություն. Նմուշների հետ աշխատելիս և դրանք մշակելիս միշտ հետևում են «հիմնական պահանջներ»-ին (Հավելված 1-ը), որոնք ներառում են, սակայն սահմանափակված չեն ստորև նշված պահանջներով. (տեսաշար` https://www.who.int/ihr/publications/biosafety-video-series/en/):
3) Համապատասխան վարակազերծող նյութերի օգտագործում
ա. Թեև քիչ բան է մեզ հայտնի սույն նոր վիրուսի մասին, սակայն նոր կորոնավիրուսի և MERS-CoV-ի միջև առկա համադրելի գենետիկ բնութագրերը հիմք են տալիս ենթադրելու, որ COVID-19-ի վիրուսը կարող է ընկալունակ լինել թաղանթավորված վիրուսների նկատմամբ հաստատված ակտիվությամբ վարակազերծիչների, ներառյալ` նատրիումի հիպոքլորիդի (սպիտակեցում օրինակ` 1000 մաս/միլիոն [ppm] (0,1%) ընդհանուր մակերևույթի ախտահանման համար և 10 000 ppm (1%)` թափված արյան համար) 62-71%-անոց էթանոլի, 0,5%-անոց ջրածնի պերօքսիդի, քառանկյուն ամոնիումի միացությունների, և ֆենոլային միացությունների նկատմամբ, եթե դրանք օգտագործվում են արտադրողի առաջարկություններին հետևելով: Այլ բիոցիդային նյութեր, ինչպիսիք են 0.05-0.2%-անոց բենզալկոնիումի քլորիդը կամ 0.02%-անոց քլորէքսիդին դիգլուկոնատը, կարող են պակաս արդյունավետ լինել:
բ. Հատուկ ուշադրություն է դարձվում ոչ միայն ախտահանող նյութի ընտրությանը, այլ նաև շփման ժամանակին (օրինակ` 10 րոպե), նոսրացմանը (այսինքն` ակտիվ բաղադրիչի խտությանը) և աշխատանքային լուծույթը պատրաստելուց հետո լուծույթի վավերականության ժամկետին:
գ. Ընդհանրապես հայտնի է, որ մարդու կորոնավիրուսները մինչև 9 օր մնում են առարկաների` մետաղի, ապակու, պլաստիկի և այլնի մակերևույթին:
4) Վիրուսային մեկուսացում
ա. COVID-19-ով կասկածվելի կամ հաստատված հիվանդների կլինիկական նմուշներից վիրուսային մեկուսացումն իրականացվում է միայն այն լաբորատորիաներում, որոնք ընդունակ են բավարարելու մեկուսացման հետևյալ լրացուցիչ չափանիշները:
բ. Վերահսկվող օդորակիչ համակարգն ապահովում է օդի ուղղորդված հոսք լաբորատոր սենյակում:
գ. Լաբորատոր սենյակից արտանետվող օդը չի վերաշրջանառվում շենքի այլ տարածքներում: Եթե օդը վերափոխվում և վերամշակվում է լաբորատորիայի տարածքում, ապա այն HEPA (բարձր արդյունավետության մասնիկների օդ) ֆիլտրով անցնի: Լաբորատորիայից դեպի դուրս արտանետվող օդը ցրվում է այնպես, որ հեռու լինի բնակեցված շենքերից և տարածքներից: Լաբորատորիայում առկա է ձեռքերը լվանալու համար նախատեսված լվացարան:
դ. Վարակիչ կամ ներուժային վարակիչ նյութերի հետ բոլոր գործողություններն իրականացվում են պատշաճ կերպով շահագործվող, հավաստագրված ԿԱՊ-ում:
ե. Լաբորատորիայի աշխատակիցները կրում են պաշտպանիչ հանդերձանք ԱՊՄ` ներառյալ մեկանգամյա օգտագործման ձեռնոցներ, առջևից փակ կամ ամբողջությամբ փակ խալաթներ, աշխատանքային կոստյումներ կամ նախաբազուկներն ամբողջովին ծածկող աշխատանքային արտահագուստ (շապիկն ու տաբատը միասին), գլխարկներ (գլխի ծածկոց), կոշիկի համար նախատեսված ծածկոցներ, և աչքերի պաշտպանության միջոցներ (ակնոցներ կամ դիմակներ): զ.Ելնելով ռիսկի գնահատումից` որոշում է կայացվում շնչառական պաշտպանության մասին (թեստավորված ամուր նստող հակաէրոզոլային ռեսպիրատորներ, օրինակ` ԵՄ FFP2, ԱՄՆ 6 NIOSH սերտիֆիկացված-հավաստագրված N95 կամ համարժեք, կամ ավելի բարձր պաշտպանություն ապահովող ռեսպիրատոր):
է. Նմուշների ցենտրիֆուգումն իրականացվում է հերմետիկ փակված ցենտրիֆուգային ռոտորներով կամ նմուշների փորձանոթներով: Այս ռոտորները կամ փորձանոթները բեռնվում և դատարկվում են ԿԱՊ-ում:
5) Լրացուցիչ ռիսկեր` կապված վիրուսի մեկուսացման ուսումնասիրությունների հետ
ա. Որոշ փորձարարական գործողություններ կարող են կրել վիրուսների մուտացիաների լրացուցիչ ռիսկեր, որոնք լի են հնարավոր աճող ախտածնությամբ և/կամ փոխանցելիությամբ, կամ վիրուսներով, որոնք ունեն հակածնության կամ դեղազգայունության փոփոխված բնութագիր: Իրականացվում են ռիսկերի հատուկ գնահատումներ և ընդունվում են ռիսկի նվազեցման հատուկ միջոցառումներ, նախքան հետևյալ միջամտություններից որևէ մեկի իրականացնելը.
բջջային կուլտուրաների խառը վարակ տարբեր կորոնավիրուսներով կամ ցանկացած գործողություն, որը կարող է հանգեցնել խառը վարակի,
վիրուսների կուլտուրա` հակավիրուսային դեղերի կիրառության դեպքում,
վիրուսների կանխամտածված գենետիկ ձևափոխում/մոդիֆիկացիա:
6) Աշխատանք COVID-19-ի հարուցիչով վարակված կենդանիների հետ
ա. Լավ մանրէաբանական փորձառություն և գործողություն լաբորատորիա և աշխատանքային փորձ.
բ. Վարակի փոխանցում (ինոկուլացիա) կենդանիներին` COVID-19-ի հարուցչի նմուշներից նյութի ներուժային վերականգնման համար.
գ. Ցանկացած արձանագրություն (պրոտոկոլ), որն ընդգրկում է կենդանիների վարակում` COVID-19 վիրուսի կենսաբանական նյութի հաստատման և/կամ բնութագրման համար:
7) Նմուշների ուղեգրում լաբորատորիաներ, որտեղ առկա են պատշաճ մեկուսացման միջոցներ
ա. Այն լաբորատորիաները, որոնք ի վիճակի չեն բավարարել վերը նշված կենսանվտանգության պահանջները` դիտարկում են նմուշները ազգային, տարածաշրջանային կամ միջազգային ռեֆերենս լաբորատորիաներ տեղափոխելու տարբերակը, որտեղ առկա են COVID-19-ի հարուցչի հայտնաբերման կենսանվտանգության պահանջները բավարարելու կարողություններ:
8) Փաթեթավորում և տեղափոխում
ա. Լաբորատորիաների ներսում և դրանց միջև տեղափոխվող բոլոր նյութերը տեղադրվում են երկրորդային տարայի մեջ` նվազագույնի հասցնելով տարայի հնարավոր կոտրվելու կամ նյութի թափվելու հավանականությունը: Օրինակ` ԿԱՊ-ից ինկուբատոր նյութը տեղափոխելը և հակառակը: ԿԱՊ-ից դուրս եկած նմուշները ենթարկվում են մակերեսային ախտահանման: (տես https://www.who.int/ihr/publications/biosafety-video-series/en/):
բ. Նմուշների տեղափոխումը երկրի ներսում համապատասխանում է գործող օրենսդրությանը: COVID-19-ի հարուցչի նմուշների անդրսահմանային տեղափոխումը համապատասխանում է Միավորված ազգերի կազմակերպության մոդելային կանոնակարգերին, ավիափոխադրման համար` Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպության «Տեխնիկական ցուցումներ վտանգավոր ապրանքի անվտանգ օդային փոխադրման վերաբերյալ» փաստաթղթի պահանջներին (N` 9284) և ցանկացած այլ կիրառելի կանոնակարգի` ելնելով օգտագործվող տրանսպորտի ձևից: Վարակիչ նյութերի տեղափոխման 2019-2020 կանոնակարգերի վերաբերյալ լրացուցիչ տեղեկություններ կարելի է գտնել ԱՀԿ ուղեցույցում: Վարակիչ նյութերի տեղափոխման մասին ամփոփ նյութ կարելի է գտնել նաև ԱՀԿ ձեռնարկի 4-րդ գործիքակազմում` Համաճարակի կառավարում. Հիմնական փաստեր մահացու հիվանդությունների վերաբերյալ: https://apps.who.int/iris/handle/10665/272442.
գ. Կասկածելի կամ հաստատված դեպքերի նմուշները տեղափոխվում են որպես UN3373, «B կարգույթի (կատեգորիայի) կենսաբանական նյութ» նշագրմամբ, երբ դրանք տեղափոխվում են ախտորոշիչ կամ հետազոտման նպատակներով: Վիրուսային կուլտուրաները կամ շտամները տեղափոխվում են որպես A UN2814 կարգույթ (կատեգորիա)` «վարակիչ նյութ, որը ազդում է մարդկանց վրա»: Փոխադրվող բոլոր նմուշները (լինի UN3373 կամ UN2814) ունենում են համապատասխան փաթեթավորում, նշագրում և փաստաթղթավորում:
Առաջարկվող գրականություն
1. World Health Organization. Coronavirus disease (COVID-19) technical guidance: surveillance and case definitions (https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical- guidance/surveillance-and-case-definitions, accessed 17 February 2020).
2. Laboratory biosafety manual, 3rd ed. Geneva: World Health Organization; 2004(https://www.who.int/csr/resources/publications/biosaf ety/Biosafety7.pdf?ua=1, accessed 14 February 2020)
Guidance on regulations for the transport of infectious substances 2019-2020. Geneva: World Health Organization; 2019 (WHO/WHE/CPI/2019.20; https://www.who.int/ihr/publications/WHO-WHE- 1. Լավ մանրէաբանական փորձառություն և միջամտություն գործողություն
4. World Health Organization. Strengthening health security by implementing the International Health Regulations (2005). Biosafety video series (https://www.who.int/ihr/publications/biosafety-video-series/en/, accessed 14 February 2020)
5. Kampf G, Todt D, Pfaender S, Steinmann E. Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and its inactivation with biocidal agents. J Hosp Infect. 2020;Feb 6. Pii:s0195-6701(20)30046-3. doi:10.1016/j.jhin.2020.01.022 [epub ahead of print]
6. International Civil Aviation Organization (ICAO). Safety. Technical instructions for the safe transport of dangerous goods by air (Doc 9284) (https://www.icao.int/safety/DangerousGoods/Pages/te Լավ մանրէաբանական փորձառություն և գործողություն accessed 14 February 2020)
7. Managing epidemics: key facts about deadly diseases. Geneva: World Health Organization; 2018 (https://apps.who.int/iris/handle/10665/272442, accessed 14 February 2020) 8. How to handrub? With alcohol-based formulation. How to handwash? With soap and water. Geneva: World Health organization; 2006 (https://www.who.int/gpsc/tools/GPSC-HandRub-Wash.pdf, accessed 15 February 2020) accessed14 February 2020)
Հավելված 1.
Հիմնական պահանջներ
1. Լավ մանրէաբանական փորձառություն և գործողություն (ԼՄՓԳ/GMPP)
1) Լավագույն փորձառություն
ա. Արգելվում է լաբորատորիայում պահել սնունդ կամ ըմպելիք կամ անձնական իրեր, ինչպիսիք են վերնազգեստը և պայուսակները: Այնպիսի գործողություններ, ինչպիսիք են ուտելը, խմելը, ծխելը և/կամ կոսմետիկ միջոցների կիրառումը, իրականացվում են միայն լաբորատորիայի սահմաններից դուրս:
բ. Արգելվում է լաբորատորիայի ներսում գտնվելու ժամանակ բերանը դնել այնպիսի պարագաներ, ինչպիսիք են գրիչները, մատիտները կամ մաստակը` անկախ ձեռնոց կրելու հանգամանքից:
գ. Ցանկացած կենսաբանական, այդ թվում` կենդանիներին առնչվող նյութի հետ աշխատելուց հետո և ցանկացած ժամանակ, երբ ձեռքերի աղտոտման կասկած կա, կամ հայտնի է, որ դրանք աղտոտված են, անհրաժեշտ է մանրակրկիտ լվանալ:
դ. Անհրաժեշտ է հավաստիանալ, որ բաց կրակը կամ ջերմության աղբյուրները երբեք տեղադրված չլինեն դյուրավառ նյութերի մոտ և երբեք չմնան տեսադաշտից դուրս:
ե. Անհրաժեշտ է ապահովել, որ նախքան լաբորատորիա մուտք գործելը ցանկացած կտրվածքի կամ վնասվածքի դեպքում մաշկը ծածկված լինի:
զ. Լաբորատորիա մտնելուց առաջ անհրաժեշտ է, որ լաբորատոր սարքավորումների և սպառվող նյութերի, այդ թվում` ռեագենտների, ԱՊՄ-ի և ախտահանիչ նյութերի պաշարները բավարար լինեն և համարժեք` կատարվող գործողություններին:
է. Անհրաժեշտ է ապահովել, որ պաշարները պահեստավորվեն համապատասխանաբար (այսինքն` ըստ պահպանման հրահանգների) և ապահով կերպով` նվազեցնելով այնպիսի դեպքերի և միջադեպերի հավանականությունը, ինչպիսիք են արտահոսքը, լաբորատորիայի անձնակազմի սայթաքումները կամ վայր ընկնելը:
ը. Անհրաժեշտ է ապահովել կենսաբանական, ինչպես նաև քիմիական և ճառագայթային նյութերի պատշաճ նշագրումը:
թ. Անհրաժեշտ է գրավոր փաստաթղթերը պահպանել աղտոտումից` օգտագործելով պատնեշներ (օրինակ` պլաստմասսե պատյաններ), մասնավորապես` որոնք պետք է դուրս բերվեն լաբորատորիայից:
ժ. Անհրաժեշտ է ապահովել, որպեսզի աշխատանքը կատարվի խնամքով, ժամանակին և առանց շտապողականության: Հոգնած ժամանակ աշխատելուց խուսափել:
ի. Աշխատանքային տարածքը պահել մաքուր` բացառելով տվյալ աշխատանքը կատարելու համար ոչ անհրաժեշտ նյութերի առկայությունը:
լ. Անհրաժեշտ է արգելել ականջակալների օգտագործումը, որոնք կարող են շեղել անձնակազմի ուշադրությունը և խանգարել լսելու սարքավորումների կամ հաստատության ազդանշանները:
խ. Անհրաժեշտ է պատշաճ կերպով ծածկել կամ հեռացնել ցանկացած զարդեր, որոնք կարող են պատռել ձեռնոցը, հեշտությամբ աղտոտվել կամ վարակի փոխադրողներ լինել: Պարբերաբար կրելու դեպքում` հոգ տանել զարդերը կամ ակնոցները մաքրելու և ախտահանելու մասին:
ծ. Անհրաժեշտ է խուսափել բջջային էլեկտրոնային սարքերի գործածումից (օրինակ` բջջային հեռախոսներ, պլանշետներ, նոութբուքեր, ֆլեշ կրիչներ, հիշողության կրիչներ, տեսախցիկներ և/կամ այլ տեղափոխման ենթակա սարքեր, ներառյալ ԴՆԹ/ՌՆԹ-ի սեքվենավորման համար օգտագործվող սարքեր), երբ դրանք հատուկ չեն պահանջվում լաբորատոր միջամտությունների համար:
կ. Շարժական էլեկտրոնային սարքերն անհրաժեշտ է պահել այն տարածքներում, որտեղ դրանք հեշտությամբ չեն կարող աղտոտվել կամ լինել վարակի փոխանցման միջոց: Եթե այդ սարքերի կենսաբանական գործոններին մոտ լինելն անխուսափելի է, անհրաժեշտ է ապահովել, որ դրանք ծածկված լինեն ֆիզիկական պատնեշով, կամ լաբորատորիան լքելուց առաջ ախտահանված լինեն:
2) Տեխնիկական գործողություններ
ա. Անհրաժեշտ է խուսափել կենսաբանական նյութերի ինհալյացիայից, օգտագործել կատարելագործված մեթոդներ` նմուշների հետ աշխատելիս աէրոզոլների և կաթիլների ձևավորումը նվազագույնի հասցնելու համար:
բ. Անհրաժեշտ է խուսափել կենսաբանական նյութեր կուլ տալուց և դրանց` աչքերի և մաշկի հետ շփումից:
գ. Մշտապես, նմուշների հետ աշխատելիս, անհրաժեշտ է կրել միանգամյա ձեռնոցներ:
դ. Անհրաժեշտ է խուսափել ձեռնոցով ձեռքերը դեմքին հպելուց, շփումից:
ե. Անհրաժեշտ է ծածկել կամ այլ կերպ պաշտպանել բերանը, աչքերը և դեմքը այն գործողությունների ընթացքում, երբ կարող են ցայտուկներ առաջանալ:
զ. Հնարավորության դեպքում ցանկացած ապակյա արտադրանք փոխարինել պլաստիկե արտադրանքով:
է. Մկրատով աշխատելու անհրաժեշտության դեպքում` սրածայր մկրատի փոխարեն նախապատվությունը տալ բութ կամ կլորացված ծայրերով մկրատին:
ը. Անհրաժեշտության դեպքում, ներարկիչների և ասեղների և բոլոր սրածայր առարկաների հետ աշխատել զգուշությամբ` վնասվածքները և կենսաբանական գործոնների ներարկումը կանխելու համար:
թ. Օգտագործել ամպուլայի կտրիչ` անվտանգ աշխատանքի համար:
ժ. Երբեք կափարիչով նորից չի կարելի փակել ներարկչի ասեղը, կտրել կամ հեռացնել այն միանգամյա օգտագործման ներարկիչներից:
ի. Հեռացնել ցանկացած սուր առարկա (օրինակ` ասեղներ, ներարկչով ասեղներ, սայրեր, կոտրված ապակի) չծակվող կամ կայուն, հերմետիկ կափարիչով փակվող, տարաների մեջ:
լ. Կենսաբանական նյութերի տարածումը կանխելը.
հեռացնել նմուշները և կուլտուրաները չարտահոսող տարայում, ընդ որում դրանք պետք է պատշաճ կերպով փակված լինեն նախքան դրա համար նախատեսված թափոնի տարայում հայտնվելը,
բացել խողովակները ախտահանիչ նյութով ներծծված բարձիկով /վիրախծուծով,
ախտահանել աշխատանքային մակերեսները համապատասխան ախտահանիչ միջոցներով աշխատանքային ընթացակարգերի ավարտին, հատկապես` եթե ինչ-որ նյութ հոսել է կամ ակներև աղտոտված է,
հավաստիանալ, որ ախտահանիչն արդյունավետ է այն ախտածնի նկատմամբ, որի հետ շփում է տեղի ունեցել, և որ այն բավականաչափ ժամանակ շփման մեջ է եղել վարակիչ թափոնի հետ` այն ամբողջությամբ ինակտիվացնելու համար:
2. Անձնակազմի մասնագիտական կարողությունները և վերապատրաստումը
1) Ընդհանուր ծանոթացման և իրազեկման դասընթաց
ա. Ընդհանուր դասընթացը ներառում է ծանոթություն լաբորատորիայի դասավորության, փորձառության իրավական ակտերի` նորմեր, ուղեցույցներ, անվտանգության ձեռնարկներ, ինչպես նաև ռիսկերի գնահատումների, արտակարգ դեպքերին արձագանքման ընթացակարգերի մասին:
2) Կոնկրետ աշխատանքի վերաբերող դասընթաց
Վերապատրաստման պահանջները կարող են տարբեր լինել` կախված աշխատանքի գործառույթներից:
բ. Այնուամենայնիվ, ընդհանուր առմամբ, Կենսաբանական նյութերի մշակման մեջ ներգրավված ամբողջ անձնակազմը վերապատրաստվում է ԼՄՓՄ/GMPP-ի ուղղությամբ:
գ. Մասնագիտական կարողությունները և գիտելիքները գնահատվում և ստուգվում են` նախնական` մինչև ինքնուրույն աշխատելը, այնուհետև` պարբերաբար` թարմացվում են վերապատրաստման դասընթացների միջոցով:
դ. Անհրաժեշտ տեղեկությունները թարմացվում և հաղորդվում են գործող անձնակազմին:
3) Ապահովության և անվտանգության դասընթացներ
ա. Ամբողջ անձնակազմն իրազեկվում է լաբորատորիաներում առկա վտանգների և դրանց ուղեկցող ռիսկերի, անվտանգ աշխատանքային ընթացակարգերի, անվտանգության միջոցառումների և արտակարգ դեպքերին պատրաստվածության և արձագանքման մասին:
3. Լաբորատորիայի նախագիծը
1) Լաբորատորիան ունենում է մեծ տարածք և լվանալու համար լվացարան` մուտքի համապատասխան սահմանափակումով:
2) Դռները նշագրվում են, իսկ լաբորատորիայի պատերը, հատակը և կահույքը պետք է լինեն հարթ, հեշտ մաքրվող ջրակայուն` հեղուկի, քիմիական նյութերի և ախտահանիչների նկատմամբ:
3) Լաբորատորիայի, այն հատվածում, որտեղ նախատեսված է օդափոխություն (ներառյալ` ջեռուցման/հովացման համակարգերը և, մասնավորապես, օդափոխիչները/տեղային սառեցման սպլիտ-համակարգերի օդորակման բաժինները, հատկապես, եթե դրանք վերափոխված են) օդային հոսանքները չպետք է ազդեն անվտանգ աշխատանքի վրա: Հաշվի առնելով օդի վերջնական հոսքանի արագությունը և ուղղությունները` անհրաժեշտ է խուսափել օդի անհանգիստ հոսանքներից: Սա վերաբերում է նաև բնական օդափոխությանը:
4) Սննդի և խմելու համար անհրաժեշտ պայմաններն ապահովվում են լաբորատորիայի սահմաններից դուրս, իսկ առաջին բուժօգնության հնարավորությունները` անհրաժեշտ է, որ մատչելի լինեն:
5) Թափոնների ախտահանման համար համապատասխան միջոցները, օրինակ` վարակազերծման նյութերը և ավտոկլավները պետք է լաբորատորիային մոտ լինեն:
6) Թափոնների կառավարումը հաշվի է առնվում լաբորատորիան նախագծելիս:
7) Անվտանգության համակարգերն ընդգրկում են հրդեհի, էլեկտրաէներգիայի հետ կապված արտակարգ դեպքերի և դրանց արձագանքման անհրաժեշտ պայմանները` ելնելով ռիսկերի գնահատումից:
8) Անհրաժեշտ անվտանգություն ապահովելու համար էլեկտրաէներգիայի և լուսավորության բավարար մատակարարում է անհրաժեշտ ապահովել:
9) Արտակարգ իրավիճակները պետք է հաշվի առնվեն նախագծում, ինչպես նշված է տեղական ռիսկերի գնահատման մեջ, ինչպես նաև պետք է հաշվի առնվեն աշխարհագրական/օդերևութաբանական համատեքստը:
4. Նմուշի ստացում և պահեստավորում
1) Լաբորատորիայի կողմից ստացված նմուշն ուղեկցվում է բավարար տեղեկություններով, որտեղ նշվում է, թե դա ինչ է, երբ և որտեղ է այն վերցվել կամ պատրաստվել, և որ հետազոտությունները և/ կամ միջամտությունները (առկայության դեպքում) պետք է իրականացվեն:
2) Անհրաժեշտ է դիտարկել դրանք բացելու հնարավորությունը ԿԱՊ- ում: Նմուշները ստացող և բացող անձնակազմը հնարավոր վտանգների իրազեկության մասով համարժեք վերապատրաստում է անցնում, մասնավորապես` հետևյալ հարցերի ընդգրկմամբ. ինչպես ձեռնարկել անհրաժեշտ նախազգուշական միջոցներ` համաձայն ավելի վաղ նկարագրված ԼՄՓԳ-ի, ինչպես աշխատել կոտրված կամ արտահոսող տարաների հետ և ինչպես աշխատել թափված նյութի հետ և օգտվել վարակազերծող նյութերից որևէ աղտոտում կառավարելու համար:
3) Նմուշները պահվում են տարաների մեջ, որոնք ունեն նմուշը պարունակելու համար համարժեք ամրություն, ամբողջականություն և ծավալ, դրանք լինում են հերմետիկ` կափարիչը կամ խցանը ճիշտ կիրառելու դեպքում, հնարավորության դեպքում պատրաստված լինեն պլաստիկից, դրսից աղտոտված չլինեն որևէ կենսաբանական նյութով; ճիշտ պիտակավորված, մակնշված և գրանցված այնպես, որ նույնականացումը հեշտ լինի և պատրաստված լինեն նյութից` համապատասխան պահեստավորման պահանջվող տեսակի համար:
4) Ինակտիվացման մեթոդները, դրանց կիրառման ցանկացած դեպքում, պատշաճ կերպով վավերացվում են` նախքան նմուշները այլ բաժիններ տեղափոխելը` հետագա միջամտությունների, օրինակ` ՊՇՌ անալիզի համար:
5. Ախտահանում և թափոնների կառավարում
1) Լաբորատոր գործառնությունների ընթացքում կենսաբանական նյութերով աղտոտված, կամ հավանաբար աղտոտված ցանկացած մակերևույթ կամ նյութ ախտահանվում են` վարակման ռիսկերը վերահսկելու համար:
2) Աղտոտված նյութերը հայտնաբերվում և առանձնացվում են` նախքան ախտահանումը և/կամ հեռացումը:
3) Այն դեպքում, երբ ախտահանում չի կարելի իրականացնել լաբորատորիայի տարածքում, աղտոտված թափոնները փաթեթավորվում են հաստատված (այսինքն` հերմետիկ) եղանակով` մեկ այլ բաժին/հաստատություն տեղափոխելու համար, որն ունի ախտահանման կարողություն կամ պայմանագրային կարգով այս գործընթացն իրականացվում է մասնագիտաված կառույցի կողմից
6. Անհատական պաշտպանության միջոցներ
1) Լաբորատորիաներում անձնակազմը կրում է լաբորատոր արտահագուստ` անձնական հագուստը կենսաբանական նյութերի ցայտուկներով աղտոտումից պաշտպանելու համար: Լաբորատոր հանդերձանքը պետք է նախընտրելիորեն ունենա երկար թևքեր` ցանկալի է ձգվող կամ բազկին հարմարեցված մանժետով և փակ: Թևքերը չեն ծալվում դեպի վերև: Լաբորատոր արտահագուստը լինում է բավականաչափ երկար և ծածկում է ծնկները, սակայն չի հպվում հատակին:
2) Լաբորատորիայի տարածքում կրելիս` արտահագուստը ամրացվում է: Հնարավորության դեպքում, լաբորատոր արտահագուստը լինում է անջրաթափանց նյութից և դիմացի կողմից փակ:
3) Լաբորատոր արտահագուստը կրում են միայն նախատեսված տարածքներում: Երբ այն չի օգտագործվում, պատշաճ պահեստավորվում է: Այն չպետք է կախել այլ լաբորատոր հագուստի վրա, կամ պահոցներում կամ կեռիկի վրա` անձնական իրերի հետ:
4) Համապատասխան մեկանգամյա օգտագործման ձեռնոցներ կրում են բոլոր այն գործողությունների ընթացքում, որոնք կարող են ենթադրում են ակնկալվող կամ անխուսափելի շփում արյան, կենսահեղուկների կամ այլ ներուժային վարակիչ նյութերի հետ: Դրանք չպետք է ախտահանվեն կամ նորից օգտագործվեն, քանի որ ախտահանման միջոցների ազդեցությունը և երկարատև օգտագործումը խախտում են ձեռնոցների ամբողջականությունը և լիարժեք չեն ապահովում այն կրողի պաշտպանությունը: Օգտագործելուց առաջ միշտ պետք է ստուգել ձեռնոցների ամբողջականությունը:
5) Անվտանգության ակնոցները, դիմակը կամ այլ պաշտպանիչ պարագաները կրում են անհրաժեշտության դեպքում` պաշտպանելու աչքերն ու դեմքը ցայտուկներից, ազդող առարկաներից կամ արհեստական ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումից: Աչքերը պաշտպանող պարագան կարելի է օգտագործել նորից, բայց այն պետք է պարբերաբար մաքրել ամեն օգտագործելուց հետո: Եթե դրա վրա կաթիլներ են ցայտել, ապա այն պետք է վարակազերծել համապատասխան նյութով:
6) Լաբորատորիայում կրում են այնպիսի ոտնամաններ, որոնք նվազեցնում են սահելու և սայթաքելու, ինչպես նաև ընկնող առարկաներից վնասվելու և կենսաբանական նյութերի հետ շփման հավանականությունը:
7) Շնչառական պաշտպանությունն, ընդհանուր առմամբ, հիմնական պահանջների մաս չէ: Սակայն սույն համատեքստում, հարկ է իրականացնել տեղային ռիսկերի գնահատում` որոշելու համար, արդյո՞ք անհրաժեշտ է օգտվել շնչառական պաշտպանությունից թե` ոչ, հատկապես, երբ գործողությունները, որոնք իրականացվելու են ԿԱՊ-ից դուրս, կարող են առաջացնել աէրոզոլներ և կաթիլներ, օրինակ` ցենտրիֆուգացման, հոսող նմուշների հետ աշխատելու և ներուժային գործողությունների ժամանակ (ցենտրիֆուգի հերմետիկ փորձանոթների բեռնում և դատարկում, մանրեցում, խառնում, ինտենսիվ թափահարում կամ միախառնում, ուլտրաձայնային հոմոգենացում, վարակիչ նյութերի տարաների բացում, որոնց ներքին ճնշումը կրող է տարբեր լինել մթնոլորտային ճնշումից):
7. Լաբորատոր սարքավորումներ
1) ԼՄՓԳ/GMPP-ի արդյունավետ կիրառումը` լաբորատոր սարքավորումների անվտանգ օգտագործման հետ համատեղ, կօգնեն նվազագույնի հասցնել անձնակազմի վարակման հավանականությունը կենսաբանական նյութերի հետ աշխատելիս կամ գործողություններ իրականացնելիս:
2) Սարքավորումների հետ կապված ռիսկերը արդյունավետորեն նվազեցնելու համար` լաբորատորիայի ղեկավարությունը տրամադրում է սարք-սարքավորումների օգտագործման համար բավարար տարածք: Սարքավորումների շահագործման և սպասարկման համար հատկազվում է համապատասխան բյուջե` ներառյալ այն սարքավորումների համար, որոնք ընդգրկված են տարածքի նախագծման մեջ` դրանց անվտանգության առանձնահատկությունների շրջանակը նկարագրող տեխնիկական բնութագրերով: Անձնակազմի այն անդամները, որոնք աշխատում են որևէ սարքավորման հետ, վերապատրաստվում են այդ աշխատանքն իրականացնելու համար:
8. Անկանխատեսելի դեպքերին արձագանքման պլան
1) Նույնիսկ ցածր ռիսկային աշխատանքներ իրականացնելիս և կենսանվտանգության ապահովման բոլոր հիմնական պահանջներին հետևելիս, այնուամենայնիվ կարող են լինել միջադեպեր: Կենսաբանական նյութի հետ շփման/ցայտման հավանականությունը կամ նման միջադեպերի հետևանքները նվազեցնելու համար մշակվում է անկանխատեսելի դեպքերին արձագանքման պլան, որը նախատեսում է համապատասխան գործողությունների ստանդարտ ընթացակարգեր (ԳՍԸ): Անձնակազմը վերապատրաստվում է այս ընթացակարգերի գծով և գիտելիքները պարբերական թարմացվում են` մասնագիտական կարողությունները պահպանելու համար:
2) Առաջին օգնության դեղերի և պարագաների հավաքածուները, այդ թվում` բժշկական պարագաները, ինչպիսիք են աչքերի լվացման հեղուկը և վիրակապերը, պետք է հասանելի և անձնակազմի համար մատչելի լինեն: Դրանք պետք է պարբերաբար ստուգվեն` համոզվելու համար, որ վավերականության ժամկետի մեջ են:
3) Բոլոր միջադեպերը պետք է ժամանակին հաղորդվեն կենսանվտանգության պատասխանատուին (մենեջերին) և ղեկավարությանը: Անհրաժեշտ է կազմել պատահարների և միջադեպերի արձանագրություններ` գործող օրենսդրությանը համապատասխան: Ցանկացած դեպքի մասին պետք է ժամանակին հաղորդել` սահմանված կարգով և հետազոտել, ինչպես նաև արդյունքներն օգտագործել լաբորատոր ընթացակարգերի և արագ արձագանքման պլանների արդիականացման համար:
4) Վարակիչ նյութերի թափվելու դեպքերի համար նախատեսված հավաքածուները` ներառյալ ախտահանիչները, պետք է հասանելի լինեն անձնակազմի համար: Կախված թափված նյութի չափից, տեղանքից, խտությունից և/կամ ծավալից, կարող են անհրաժեշտ լինել տարբեր արձանագրություններ: Լաբորատորիայի համար մշակվում են գրավոր ընթացակարգեր թափված նյութի ախտահանման և մաքրման համար, իսկ համապատասխանաբար պատրաստված անձնակազմը հետևում է դրան:
9. Մասնագիտական առողջություն
1) Գործատուն լաբորատորիայի ղեկավարի միջոցով, ստանձնում է պատասխանատվություն, որպեսզի լաբորատորիայի անձնակազմը առողջական վիճակի պատշաճ ստուգումներ անցնի և դրա մասին զեկուցի ղեկավարությանը:
2) Լաբորատորիայի անձնակազմի բժշկական զննությունները կամ առողջական վիճակի մասին տեղեկատվությունը պահանջվում է` հավաստիանալու, որ նրանց համար լաբորատորիաներում աշխատելն անվտանգ է:
Հավելված 2.
Ռիսկերի գնահատման աղյուսակ
1. Չնայած այն հանգամանքին, որ այս սխեմայում ռիսկերի գնահատման համար օգտագործված է որակական մոտեցումը, որի շրջանակներում ռիսկի մատրիցայում հավանականության և վտանգի աստիճանի պարամետրերը համադրվում են որպես ռիսկի գնահատման մեթոդ, կարևոր է նշել, որ ռիսկերի գնահատման համար կարող են օգտագործվել նաև քանակական (օրինակ` պարզ թվային գնահատման սխեմաներից մինչև մաթեմատիկական բարդ մոդելներ) և հիբրիդային (կիսաքանակական) մեթոդներ: Լաբորատորիաներն օգտվում են ռիսկերի գնահատման այնպիսի մեթոդից, որը լավագույնս բավարարում է նրանց կարիքները` չբացառելով գնահատման անհատական մոտեցումների մշակման հնարավորությունը, բալային գնահատման մեթոդները և պարամետրերի սահմանումները:
2. Թեև սույն աղյուսակն ի սկզբանե մշակվել է կենսաանվտանգության ռիսկերի գնահատման համար, այն կարող է օգտագործվել նաև ընդհանուր լաբորատոր գործունեության անվտանգության ռիսկերի գնահատման համար, հատկապես այն ժամանակ, երբ կենսանվտանգության և ընդհանուր անվտանգության ռիսկերը փոխկապակցված են, օրինակ` նմուշների հավաքագրման և համապատասխան վայր տեղափոխման դեպքում:
.____________________________________________________________________.
|Կազմակերպության անվանում | |
|________________________________________________|___________________|
|Լաբորատորիայի անվանում | |
|________________________________________________|___________________|
|Լաբորատորիայի տնօրեն/ղեկավար | |
|________________________________________________|___________________|
|Նախագծի անվանում/Համապատասխան գործողությունների | |
|ստանդարտ ընթացակարգեր (ԳՍԸ-ներ/SOPs) | |
|________________________________________________|___________________|
|Ամիս/ամսաթիվ/տարեթիվ | |
.____________________________________________________________________.
._____________________________________________________________________.
|Այս ձևանմուշն օգտագործելու դեպքում լրացրեք բոլոր բաժինները` |
|հետևելով մոխրագույն վանդակների հրամանագրերին: Մոխրագույն վանդակների |
|հրահանգները և կետերը կարող են արտատպվել հրահանգների տակ գտնվող |
|տեքստային հատվածներում և օգտագործվել որպես հուշում կոնկրետ թեմայի |
|վերաբերյալ հատուկ տեղեկություն հավաքագրելու և արձանագրելու համար: |
|Այնուհետև հրահանգների մոխրագույն վանդակները կարելի է ջնջել, և |
|թողնել մնացած տեքստը, որն էլ կկազմի ռիսկերի գնահատման պլանի նախնական |
|տարբերակը: Այս պլանը պետք է ուշադիր ստուգվի, անհրաժեշտության դեպքում |
|խմբագրվի և հաստատվի ռիսկերի գնահատման խմբի անդամների կողմից: |
._____________________________________________________________________.
Քայլ 1. Տեղեկատվության հավաքագրում (վտանգի բացահայտում)
._____________________________________________________________________.
|Հրահանգներ. Ներկայացրեք լաբորատոր աշխատանքների համառոտ նկարագիր և |
|ամփոփեք կատարվելիք լաբորատոր գործողությունները, որոնք ընդգրկված են |
|սույն ռիսկի գնահատման շրջանակում |
|_____________________________________________________________________|
|1) Նկարագրեք իրականացվող լաբորատոր աշխատանքները | |
|(օրինակ` աճեցումը, ցենտրիֆուգումը, սուր առարկաների| |
|հետ աշխատանքը, թափոնների կառավարումը, լաբորատոր | |
|գործողության հաճախականությունը): | |
|__________________________________________________|__________________|
|2) Նկարագրեք կիրառվող սարքավորումների տեսակները | |
|(ԱՊՄ-ը, ցենտրիֆուգները, ավտոկլավները, կենսաբանական| |
|անվտանգության պահարանները [ԿԱՊ]): | |
|__________________________________________________|__________________|
|3) Նկարագրեք այն տարածքի տեսակը և պայմանները, | |
|որտեղ իրականացվում է աշխատանքը: | |
|__________________________________________________|__________________|
|4) Նկարագրեք համապատասխան մարդկային գործոնները | |
|(օրինակ` մասնագիտական կարողությունները, | |
|վերապատրաստումը, անձնակազմի փորձը և | |
|վերաբերմունքն աշխատանքին) | |
|__________________________________________________|__________________|
|5) Նկարագրեք ցանկացած այլ գործոն, որոնք կարող են | |
|ազդել լաբորատորիայի գործառույթների վրա (օրինակ` | |
|իրավական, մշակութային, սոցիալ-տնտեսական) | |
._____________________________________________________________________.
Քայլ 2. Գնահատեք ռիսկերը
._____________________________________________________________________.
|Հրահանգներ: Նկարագրեք, թե ինչպես կարող է առաջանալ շփում վարակի հետ |
|և/կամ արտահոսք |
|_____________________________________________________________________|
|1. Ի՞նչ ներուժային իրավիճակներ կան, որոնց դեպքում | |
|կարող է առաջանալ շփում վարակի հետ կամ արտահոսք | |
|__________________________________________________|__________________|
|2. Որքա՞ն է վարակի հետ շփման կամ արտահոսքի | |
|հավանականությունը: | |
|1) Անհավանական. քիչ հավանական է, որ տեղի կունենա | |
|մոտ ապագայում | |
|2) Հնարավոր. Հնարավոր է, որ տեղի կունենա մոտ | |
|ապագայում | |
|3) Հավանական. կա մեծ հավանականություն, որ տեղի | |
|կունենա | |
|__________________________________________________|__________________|
|3. Որքա՞ն է վարակման/արտահոսքի պատճառով առաջացած | |
|հետևանքների ծանրությունը (աննշան, չափավոր, ծանր) | |
._____________________________________________________________________.