ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 27-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ...

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)

2017 թվականի հուլիսի 20-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Ալբերտ Թուլումբաջյանի ներկայացուցիչ Մեսրոպ Մանրիկյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 17.03.2016 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի Ալբերտ Թուլումբաջյանի ընդդեմ ՀՀ ֆինանսների նախարարության (իրավահաջորդ` ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտե)` ՀՀ ֆինանսների նախարարության իրավախախտումների հայտնաբերման և վարչական վարույթների իրականացման վարչության (այսուհետ` Վարչություն) պետի 30.04.2015 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշումը և ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալի 13.05.2015 թվականի «Բողոքն առանց բավարարման թողնելու մասին» որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Ալբերտ Թուլումբաջյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Վարչության պետի 30.04.2015 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշումը և ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալի 13.05.2015 թվականի «Բողոքն առանց բավարարման թողնելու մասին» որոշումը:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Գ. Առաքելյան) (այսուհետ` Դատարան) 18.09.2015 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 17.03.2016 թվականի որոշմամբ Ալբերտ Թուլումբաջյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 18.09.2015 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Ալբերտ Թուլումբաջյանի ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեն:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ Հայկ Ռոստոմյանը չէր կարող Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված և մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը դուրս բերել մաքսատան տարածքից` առանց մաքսային մարմնի աշխատակիցների թույլտվության: Այսինքն` տվյալ դեպքում Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված և մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը հանձնվել է այլ անձի` Հայկ Ռոստոմյանին, մաքսային մարմնի թույլտվությամբ: Հետևաբար Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից կատարված արարքում ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցակազմը բացակայում է:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 17.03.2016 թվականի որոշումը և «կարճել գործի վարույթը»:

2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Սույն գործով հաստատվել է այն հանգամանքը, որ Ալբերտ Թուլումբաջյանը մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ավտոմեքենան առանց մաքսային մարմնի թույլտվության փաստացի և իրավաբանորեն հանձնել է այլ անձի` Հայկ Ռոստոմյանի տիրապետմանն ու օգտագործմանը: Վերոգրյալը հիմք է հանդիսանում ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցակազմով վարչական պատասխանատվության առաջացման համար:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Երևան քաղաքի Կենտրոն նոտարական տարածքի նոտարի կողմից 26.03.2015 թվականին վավերացված լիազորագրով Ալբերտ Թուլումբաջյանը լիազորել է Հայկ Ռոստոմյանին իր փոխարեն, iոter alia, «Նորագավիթ» ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մաքսատնից ստանալ Ալբերտ Թուլումբաջյանին պատկանող 1998 թվականի արտադրության «DAIMLERCHRYSLER (MERCEDES) (D) c 180» մակնիշի, թիվ «WDB2020181A705122» նույնականացման համարանիշով ավտոմեքենան, կատարել բոլոր մաքսային ձևակերպումները, վարելով ավտոմեքենան տեղափոխել անհրաժեշտ վայր, հանդես գալ մաքսատներում, կատարել մաքսային գործողություններ` մաքսազերծել, մուծել մաքսատուրքեր, կատարել մաքսային վճարներ, ինչպես նաև ավտոմեքենան վարել Հայաստանի Հանրապետությունում (հատոր 1-ին, գ.թ. 25):

2) 29.03.2015 թվականի թիվ 2015/05100022/1815 փոխադրման ամփոփագրի համաձայն` Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ 29.03.2015 թվականին Հայաստանի Հանրապետություն է ներմուծվել 1998 թվականի արտադրության «MERCEDES C180» մակնիշի թիվ «WDB2020181A705122» նույնականացման համարանիշով ավտոմեքենա (հատոր 1-ին, գ.թ. 10):

3) ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի մաքսանենգության դեմ պայքարի և կրկնակի մաքսային հսկողության վարչության աշխատակիցների կողմից 30.03.2015 թվականին կազմված «Մաքսային կանոնների խախտման վերաբերյալ» արձանագրության համաձայն` 30.03.2015 թվականին` ժամը 15:00-ի սահմաններում, Երևան քաղաքի Խանջյան փողոցում ստուգման են ենթարկվել 1998 թվականի արտադրության «MERCEDES C180» մակնիշի «HH045311» պետհամարանիշի ավտոմեքենայի փաստաթղթերը, և պարզվել է, որ այդ ավտոմեքենան 29.03.2015 թվականին Հայաստանի Հանրապետություն է ներմուծել Ալբերտ Թուլումբաջյանը, սակայն այն վարել է Հայկ Ռոստոմյանը (հատոր 1-ին, գ.թ. 40):

4) Հայկ Ռոստոմյանի և Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից վարչական վարույթի ընթացքում` 30.03.2015 թվականին, 14.04.2015 թվականին և 21.04.2015 թվականին տրվել են բացատրություններ այն մասին, որ Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից տրված լիազորագրի հիման վրա, վերջինիս անվամբ 29.03.2015 թվականին Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված տրանսպորտային միջոցը Հայկ Ռոստոմյանը փաստացի ստացել է ոչ թե Ալբերտ Թուլումբաջյանից, այլ ՀՀ ֆինանսների նախարարության ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատնից (հատոր 1-ին, գ.թ. 37-39):

5) Վարչության աշխատակիցների կողմից 14.04.2015 թվականին կազմված «Մաքսային կանոնների խախտման վերաբերյալ» արձանագրության համաձայն` Ալբերտ Թուլումբաջյանը 29.03.2015 թվականին թիվ 2015/05100022/1815 փոխադրման ամփոփագրով Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված և մաքսային հսկողության ներքո գտնվող 1998 թվականի արտադրության «MERCEDES C180» մակնիշի, «HH045311» պետհամարանիշի ավտոմեքենան առանց մաքսային մարմնի թույլտվության 30.03.2015 թվականին հանձնել է Հայկ Ռոստոմյանին (հատոր 1-ին, գ.թ. 36):

6) Վարչության պետի 30.04.2015 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշման համաձայն` Ալբերտ Թուլումբաջյանը ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով և նրա նկատմամբ նշանակվել է տուգանք` 577.113 ՀՀ դրամի չափով, այն բանի համար, որ վերջինս 29.03.2015 թվականին իր անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծած 1.154.226 ՀՀ դրամ մաքսային արժեքով 1998 թվականի արտադրության «MERCEDES C180» մակնիշի ավտոմեքենան մաքսային հսկողության ներքո գտնվելու ընթացքում առանց մաքսային մարմնի թույլտվության հանձնել է Հայկ Ռոստոմյանին: Նշված որոշման ընդունման համար հիմք են ընդունվել, iոter alia, Ալբերտ Թուլումբաջյանի և Հայկ Ռոստոմյանի տված բացատրություններն այն մասին, որ Հայկ Ռոստոմյանն Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից տրամադրված լիազորագրի հիման վրա 30.03.2015 թվականին ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատնից ստացել է Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ 29.03.2015 թվականին Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված տրանսպորտային միջոցը, չի կատարել այդ ավտոմեքենայի վերջնական մաքսային ձևակերպումները և վարելով այն դուրս է բերել մաքսատան տարածքից (հատոր 1-ին, գ.թ. 14-16):

7) ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալի 13.05.2015 թվականի «Բողոքն առանց բավարարման թողնելու մասին» որոշման համաձայն` Ալբերտ Թուլումբաջյանի նկատմամբ 30.04.2015 թվականին կայացված «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշումը թողնվել է անփոփոխ, իսկ վերջինիս կողմից ներկայացված վարչական բողոքը` առանց բավարարման (հատոր 1-ին, գ.թ. 20-24):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումները` մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքներն ու տրանսպորտային միջոցներն առանց մաքսային մարմնի թույլտվության հանձնելու, օտարելու, ոչնչացնելու կամ կորցնելու զանցակազմի հիմքով վարչական պատասխանատվության առաջացման առանձնահատկությունների վերաբերյալ, կարևոր նշանակություն կունենան նմանատիպ գործերով միասնական և կանխատեսելի դատական պրակտիկա ձևավորելու համար: Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է նաև ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` ստորադաս դատարանի կողմից ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի խախտման հետևանքով առկա է առերևույթ դատական սխալ, որը կարող էր ազդել գործի ելքի վրա, և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով:

Վերոգրյալով պայմանավորված` Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ իրավական հարցադրմանը. արդյո՞ք անձը ենթակա է վարչական պատասխանատվության ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով` իր անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված և մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցն ապօրինի կերպով հանձնելու համար, եթե տրանսպորտային միջոցը հանձնվել է այդ անձի ներկայացուցչին ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատան կողմից:

«Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի (ուժի մեջ է մտել 02.01.2015 թվականին) 1-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` նույն օրենքի կարգավորման առարկան Հայաստանի Հանրապետության սահմանով ապրանքների տեղափոխման, մաքսային հսկողության ներքո դրանց փոխադրման, ժամանակավոր պահպանության, մաքսային հայտարարագրման, բաց թողնման, մաքսային ընթացակարգերին համապատասխան ապրանքների օգտագործման, մաքսային հսկողության իրականացման, մաքսային վճարների վճարման, ինչպես նաև մաքսային մարմինների և նշված ապրանքների նկատմամբ տիրապետման և (կամ) օգտագործման և (կամ) տնօրինման իրավունքներ ունեցող անձանց միջև հարաբերություններն են:

«Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում մաքսային գործն իրականացնում են մաքսային մարմինները, որոնք հանդիսանում են իրավապահ մարմիններ: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության մաքսային մարմիններն են վերադաս մաքսային մարմինը, վերադաս մաքսային մարմնի մաքսատները, այդ թվում` տարածաշրջանային և մասնագիտացված, վերադաս մաքսային մարմնի մաքսային կետերը, այդ թվում` սահմանային և մասնագիտացված: Նույն հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը կարող է ստեղծել մասնագիտացված մաքսատներ և մաքսային կետեր, որոնց իրավասությունները սահմանափակվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենքով մաքսային մարմինների վրա դրված առանձին գործառույթների և (կամ) մաքսային սահմանով տեղափոխվող առանձին ապրանքատեսակների (...) մաքսային ձևակերպումների իրականացման լիազորություններով:

«Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 4-րդ կետերի համաձայն` մաքսային մարմիններն իրենց գործունեությունն իրականացնելիս պետք է առաջնորդվեն հետևյալ սկզբունքներով. օրինականության և օրենքի առաջ անձանց հավասարության, նրանց իրավունքների ու ազատությունների պահպանման անհրաժեշտությամբ, մաքսային հսկողության և մաքսային ձևակերպումների իրականացման ընթացքում օրենսդրությամբ սահմանված դրույթների միատեսակ կիրառման անհրաժեշտությամբ:

«Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 123-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` (...) ներմուծվող ապրանքները Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծման պահից մինչև որևէ մաքսային ընթացակարգով հայտարարագրվելը գտնվում են մաքսային հսկողության տակ:

«Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 128-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` արգելվում է մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքներն ու տրանսպորտային միջոցներն առանց մաքսային մարմնի թույլտվության մասնակի կամ ամբողջությամբ հանձնելը, օտարելը կամ ոչնչացնելը (...):

«Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 128-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` նույն հոդվածի 1-ին մասում նշված ապրանքները և տրանսպորտային միջոցները կորցնելու դեպքում անձը կրում է օրենքով սահմանված պատասխանատվություն:

ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` ֆիզիկական և պաշտոնատար անձինք մաքսային կանոնները դիտավորյալ կամ անզգուշորեն խախտելու համար ենթակա են պատասխանատվության:

ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի համաձայն` մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքներն ու տրանսպորտային միջոցներն առանց մաքսային մարմնի թույլտվության մասնակի կամ ամբողջությամբ հանձնելը, օտարելը, ոչնչացնելը կամ կորցնելը` առաջացնում է տուգանքի նշանակում` այդ ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների մաքսային արժեքի հիսուն տոկոսի չափով:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ օրենսդիրը ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով վարչական պատասխանատվություն է նախատեսել մաքսային այն կանոնների խախտման համար, որոնք կապված են մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքների նկատմամբ «Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 128-րդ հոդվածի ուժով գործող սահմանափակումների հետ և չեն առնչվում պետության ֆինանսական շահերին, մաքսային վճարների վճարման պարտականության կատարմանը, ինչպես նաև այդպիսի պարտականության կատարման ապահովմանը: Քննարկվող վարչական իրավախախտումն ուղղված է Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների մաքսային հսկողության սահմանված կարգի դեմ և դրսևորվում է մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքներն առանց մաքսային մարմնի թույլտվության հանձնելու, օտարելու, ոչնչացնելու կամ կորցնելու եղանակով: Նշված արարքների կատարման համար օրենսդիրը որպես վարչական պատասխանատվության միջոց է սահմանել տուգանքը` առանց մաքսային մարմնի թույլտվության հանձնված, օտարված, ոչնչացված կամ կորցված ապրանքի մաքսային արժեքի հիսուն տոկոսի չափով (տե՛ս, Հուսիկ Մարգարյանն ընդդեմ ՀՀ ֆինանսների նախարարության թիվ ՎԴ/10555/05/13 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.12.2016 թվականի որոշումը):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկին որոշումներում անդրադառնալով ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցակազմի մեկնաբանությանը, նշել է, որ առանց մաքսային մարմնի թույլտվության մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքները կամ տրանսպորտային միջոցները մասնակի կամ ամբողջությամբ հանձնելը, օտարելը, ոչնչացնելը կամ կորցնելը որակվում է որպես մաքսային կանոնների խախտում, որի համար մեղավոր անձը ենթակա է պատասխանատվության` նշված ապրանքների կամ տրանսպորտային միջոցների մաքսային արժեքի հիսուն տոկոսի չափով տուգանքի տեսքով: Այսինքն` նշված իրավախախտման սուբյեկտ է համարվում այն անձը, որն առանց մաքսային մարմնի թույլտվության մասնակի կամ ամբողջությամբ հանձնում կամ օտարում կամ ոչնչացնում կամ կորցնում է մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքները կամ տրանսպորտային միջոցները (տե՛ս, ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեն ընդդեմ Վարդան Գիժլարյանի թիվ ՎԴ2/0278/05/09 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 25.06.2010 թվականի որոշումը):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածում ամրագրված արարքը կատարվում է այնպիսի գործողություններով, որոնցով որոշվում է մաքսային հսկողության ներքո գտնվող գույքի ճակատագիրը, և որոնց հետևանքով ապրանքները և տրանսպորտային միջոցները դուրս են գալիս անձի փաստացի տիրապետումից. այդպիսիք են ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների հանձնումն այլ անձի, ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների օտարմանն ուղղված գործարքների կնքումը, դրանք ոչնչացնելը կամ կորցնելը (տե՛ս, Հայկ Մարգարյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի թիվ ՎԴ/3932/05/09 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 05.04.2013 թվականի որոշումը):

Մինչդեռ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքներն առանց մաքսային մարմնի թույլտվության հանձնելու համար ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով սահմանված վարչական պատասխանատվություն չի կարող առաջանալ, եթե մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը հանձնվում է տեխնիկական սպասարկման, ավտոլվացման կամ վերանորոգման կետերի աշխատակիցներին կամ ավտոկայանատեղիի պահակին (ֆիզիկական հանձնում), քանի որ նման գործողություններով ավտոմեքենան չի հանձնվում այլ անձի տիրապետմանը և օգտագործմանը (տե՛ս, Ալեքսանդր Դերձակյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի թիվ ՎԴ/3633/05/09 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 04.03.2011 թվականի որոշումը):

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, 12.10.2010 թվականի թիվ ՍԴՈ-920 որոշմամբ անդրադառնալով ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 2-րդ մասի սահմանադրաիրավական բովանդակությանը, նշել է, որ վարչական պատասխանատվության սկզբունքներից է, «պատասխանատվությունը մեղքի համար» սկզբունքը, ինչը նշանակում է, որ վարչական տույժը (պատասխանատվությունը) կարող է կիրառվել միայն վարչական իրավախախտում կատարելու մեջ մեղավոր անձի նկատմամբ: Այդ սկզբունքն է ընկած նաև մաքսային կանոնների խախտման համար պատասխանատվության հիմքում: Հետևաբար մեղքը, որպես վարչական զանցակազմի սուբյեկտիվ կողմի պարտադիր տարր, հանդիսանում է վարչական պատասխանատվության իրավական միակ նախապայմանն ու նախադրյալը:

ՀՀ սահմանադրական դատարանի և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի վերը նշված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցակազմի հատկանիշները հանգում են, ի թիվս այլնի, հետևյալին.

1. ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցանքի առարկան մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքներն ու տրանսպորտային միջոցներն են:

2. ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցակազմի օբյեկտիվ կողմը դրսևորվում է այդ ապրանքների ու տրանսպորտային միջոցների փաստական և իրավաբանական ճակատագիրը կանխորոշող հետևյալ արարքներից որևէ մեկով.

- մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքների ու տրանսպորտային միջոցների հանձնում,

- մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքների ու տրանսպորտային միջոցների օտարում,

- մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքների ու տրանսպորտային միջոցների ոչնչացում,

- մաքսային հսկողության ներքո գտնվող ապրանքների ու տրանսպորտային միջոցների կորուստ:

Ընդ որում, հարկ է նշել, որ ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցակազմի օբյեկտիվ կողմի պարտադիր հատկանիշ է նաև այն, որ վերը նշված արարքները կատարվում են մաքսային մարմնի թույլտվության բացակայության պայմաններում:

3. ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցակազմի սուբյեկտիվ կողմի պարտադիր հատկանիշը մեղքի առկայությունն է, որը դրսևորվում է դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ անձի կողմից թույլ տրված արարքում վերոգրյալ հատկանիշներից որևէ մեկի բացակայությունը բացառում է ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված վարչական պատասխանատվության առաջացումը: Մասնավորապես` հանձնված, օտարված, ոչնչացված կամ կորսված տրանսպորտային միջոցները մաքսային հսկողության ներքո չգտնվելու կամ այդ տրանսպորտային միջոցների հանձնումը, օտարումը կամ ոչնչացումը մաքսային մարմնի թույլտվությամբ կատարվելու կամ այդ արարքներում անձի մեղքի բացակայության դեպքում անձը չի կարող ենթարկվել վարչական պատասխանատվության ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցանքի կատարման համար:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը տիրապետելու իրավունք ունեցող անձից բացի այն փաստացի այլ անձի տիրապետման տակ գտնվելը ոչ բոլոր դեպքերում է նշանակում, որ առկա է «հանձնում»` ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի իմաստով: Նշված հոդվածով նախատեսված արարքի` տրանսպորտային միջոցը հանձնելու համար անձին վարչական պատասխանատվության ենթարկելու համար վարչական վարույթի ընթացքում պետք է ձեռք բերվեն բավարար և անհերքելի ապացույցներ հետևյալի մասին.

ա) փաստացի այլ անձի տիրապետման տակ գտնվող տրանսպորտային միջոցը գտնվում է մաքսային հսկողության ներքո,

բ) տրանսպորտային միջոցն այլ անձի տիրապետման տակ է հայտնվել առանց մաքսային մարմնի թույլտվության,

գ) տրանսպորտային միջոցն այլ անձի տիրապետման տակ է հայտնվել տվյալ տրանսպորտային միջոցը մաքսային հսկողության ներքո գտնվելու ժամանակահատվածում տիրապետելու իրավունք ունեցող անձի կողմից դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ կատարված և այդ տրանսպորտային միջոցի փաստական և իրավաբանական ճակատագիրը կանխորոշող ակտիվ գործողությունների արդյունքում, այսինքն` մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը հայտնվել է այլ անձի փաստացի տիրապետման տակ այն տիրապետելու իրավունք ունեցող անձի մեղքով:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում ընդգծել, որ իրավախախտման փաստի հաստատված լինելու հարցը վարչական դատարանը պարտավոր է լուծել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածով սահմանված ապացույցների ազատ գնահատման միջոցով, այն է` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները:

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վարչական գործով վիճարկվող «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» 30.04.2015 թվականի թիվ 42 որոշմամբ Ալբերտ Թուլումբաջյանը ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով և նրա նկատմամբ նշանակվել է տուգանք` 577.113 ՀՀ դրամի չափով, այն բանի համար, որ վերջինս 29.03.2015 թվականին իր անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծած 1.154.226 ՀՀ դրամ մաքսային արժեքով 1998 թվականի արտադրության «MERCEDES C180» մակնիշի ավտոմեքենան մաքսային հսկողության ներքո գտնվելու ընթացքում առանց մաքսային մարմնի թույլտվության հանձնել է Հայկ Ռոստոմյանին:

Դատարանը մերժել է նշված վարչական ակտը և դրա բողոքարկման արդյունքում ընդունված վարչական ակտն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին Ալբերտ Թուլումբաջյանի հայցը` հաստատված համարելով, որ վերջինս մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրասնպորտային միջոցն առանց մաքսային մարմնի թույլտվության հանձնել է Հայկ Ռոստոմյանին, քանի որ 30.03.2015 թվականին Երևան քաղաքի Խանջյան փողոցում այդ ավտոմեքենան Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից տրված լիազորագրի հիման վրա վարել է Հայկ Ռոստոմյանը:

Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով Ալբերտ Թուլումբաջյանի վերաքննիչ բողոքը և Դատարանի վճիռն անփոփոխ թողնելով, հիմնավոր է համարել Դատարանի վերը նշված պատճառաբանությունները:

Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանը, ելնելով սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումներից, արձանագրում է հետևյալը.

Սույն գործի փաստերի ուսումնասիրությունը վկայում է այն մասին, որ Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից 26.03.2015 թվականին տրված լիազորագրի հիման վրա Հայկ Ռոստոմյանը ՀՀ ֆինանսների նախարարության ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատնից ստացել է Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ 29.03.2015 թվականին Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված տրանսպորտային միջոցը` 1998 թվականի արտադրության «MERCEDES C180» մակնիշի ավտոմեքենան, դուրս է բերել այն մաքսատան տեղակայման վայրից և, վարելով, հասել մինչև Երևան քաղաքի Խանջյան փողոց: Ընդ որում, նշված ավտոմեքենան 30.03.2015 թվականի դրությամբ հայտարարագրված չի եղել որևէ մաքսային ընթացակարգով և «Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 123-րդ հոդվածի 2-րդ մասի ուժով գտնվել է մաքսային հսկողության տակ:

Փաստորեն սույն գործով վիճարկվող վարչական ակտը կայացնելու համար ըստ էության հիմք է ընդունվել այն հանգամանքը, որ առանց մաքսային մարմնի թույլտվության Հայկ Ռոստոմյանը փաստացի տիրապետել է (վարել է) Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված և մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը: Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը Հայկ Ռոստոմյանի կողմից փաստացի տիրապետելու (վարելու) փաստն ինքնին բավարար չէր կարող լինել Ալբերտ Թուլումբաջյանին ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի դիսպոզիցիայում նկարագրված իրավախախտումը վերագրելու և այդ հոդվածով վերջինիս վարչական պատասխանատվության ենթարկելու համար:

Վճռաբեկ դատարանը նախևառաջ հարկ է համարում արձանագրել, որ «Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածով սահմանված իրավական նորմերի բովանդակությունից հետևում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում մաքսային մարմին են համարվում այն իրավապահ մարմինները, որոնք զբաղվում են մաքսային գործի իրականացմամբ. այդ գործունեության կատարման ընթացքում մաքսային մարմիններն առաջնորդվում են մի շարք հիմնարար սկզբունքներով, ինչպիսիք են, ի թիվս այլնի, մարդու իրավունքների ու ազատությունների պահպանման անհրաժեշտությունը, մաքսային հսկողության և մաքսային ձևակերպումների իրականացման ընթացքում օրենսդրությամբ սահմանված դրույթների միատեսակ կիրառման անհրաժեշտությունը: Մաքսային մարմինների շարքում օրենսդիրը նախատեսել է նաև մասնագիտացված մաքսատները, որոնց իրավասությունը սահմանափակվում է մաքսային մարմինների վրա օրենքով դրված առանձին գործառույթների և (կամ) մաքսային սահմանով տեղափոխվող առանձին ապրանքատեսակների մաքսային ձևակերպումների իրականացման լիազորություններով:

Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ ՀՀ կառավարության 13.12.2002 թվականի թիվ 2144-Ն որոշմամբ (ուժը կորցրել է 29.08.2015 թվականին) ստեղծվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտեի ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսային կետ: Նույն որոշման 2-րդ կետով սահմանվել է, որ Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով տեղափոխվող ավտոտրանսպորտային միջոցների «Ներմուծում` ազատ շրջանառության համար», «Վերաներմուծում» (...), «Սեփականության իրավունքից հրաժարում` հօգուտ պետության» և «Արտահանում` ազատ շրջանառության համար» մաքսային ռեժիմներով մաքսային ձևակերպումներն իրականացվում են բացառապես Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտեի ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսային կետում: Հայտարարատուի ցանկությամբ ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված կետում կարող են իրականացվել ավտոտրանսպորտային միջոցների` նաև Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսգրքով սահմանված այլ մաքսային ռեժիմներով մաքսային ձևակերպումներ:

ՀՀ կառավարության 22.09.2006 թվականի թիվ 1329-Ն որոշմամբ (ուժը կորցրել է 29.08.2015 թվականին) ՀՀ կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտեի ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսային կետը վերակազմավորվել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտեի ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատան:

ՀՀ նախագահի 20.08.2008 թվականի ՆՀ-226-Ն հրամանագրով (ուժի մեջ է մտել 13.09.2008 թվականին)Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտեն վերակազմակերպվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի:

ՀՀ նախագահի 30.04.2014 թվականի թիվ ՆՀ-97-Ն հրամանագրով (ուժի մեջ է մտել 24.05.2014 թվականին)Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեն վերակազմակերպվել է և միացել ՀՀ ֆինանսների նախարարությանը, իսկ ՀՀ նախագահի 01.03.2016 թվականի թիվ ՆՀ-213-Ն հրամանագրով (ուժի մեջ է մտել 12.03.2016 թվականին) ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը վերակազմակերպվել է և դրանից առանձնացվել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեն:

Վերոգրյալ նորմատիվ իրավական ակտերի համակարգային վերլուծությունից հետևում է, որ ՀՀ կառավարության 13.12.2002 թվականի թիվ 2144-Ն որոշմամբ ՀՀ կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտեի կազմում ստեղծվել է ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսային կետ, որը հետագայում վերակազմակերպվել է ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատան: Այնուհետև ՀՀ կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտեի վերակազմակերպման արդյունքում ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատունը 13.09.2008 թվականից գործել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի կազմում, իսկ 24.05.2014 թվականից մինչև 12.03.2016 թվականը` ՀՀ ֆինանսների նախարարության կազմում: Ներկայումս Հայաստանի Հանրապետությունում գործում է ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատունը, որը, համաձայն «Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, ստեղծվել է ՀՀ կառավարության 06.08.2015 թվականի «Մասնագիտացված, տարածաշրջանային մաքսատներ ու մաքսային կետեր ստեղծելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության մի շարք որոշումներ ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» թիվ 886-Ն որոշմամբ:

Այսպիսով, 1998 թվականի արտադրության «MERCEDES C180» մակնիշի թիվ «WDB2020181A705122» նույնականացման համարանիշով ավտոմեքենան Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծելու պահին` 29.03.2015 թվականին, ինչպես նաև մաքսային հսկողության տակ գտնվող այդ տրանսպորտային միջոցը Հայկ Ռոստոմյանին հանձնելու պահին` 30.03.2015 թվականին, Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարության կազմում գործող ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատունը հանդիսացել է մաքսային մարմին, որի իրավասությունը սահմանափակված է եղել Հայաստանի Հանրապետության սահմանով տեղափոխվող ավտոտրանսպորտային միջոցների` որոշակի մաքսային ընթացակարգերով մաքսային ձևակերպումների իրականացման լիազորություններով:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված և մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը Հայկ Ռոստոմյանին է հանձնել ՀՀ ֆինանսների նախարարության ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատունը` որպես մաքսային մարմին, հետևաբար Ալբերտ Թուլումբաջյանին ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի դիսպոզիցիայում նկարագրված խախտումը վերագրվել է փաստական և իրավական հիմքերի բացակայությամբ:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ հայցվորին վերագրված իրավախախտումը ստորադաս դատարաններն ապացուցված են համարել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածով սահմանված ապացույցների գնահատման կանոնների խախտմամբ: Այսպես, ստորադաս դատարանները ճիշտ չեն գնահատել Հայկ Ռոստոմյանի և Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից վարչական վարույթի ընթացքում տրված բացատրությունները: Նշված ապացույցներով մասնավորապես հաստատվում է, որ Հայկ Ռոստոմյանը, գործելով Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից իրեն տրված լիազորագրի հիման վրա, վերջինիս անվամբ 29.03.2015 թվականին Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված տրանսպորտային միջոցը` 1998 թվականի արտադրության «MERCEDES C180» մակնիշի ավտոմեքենան, փաստացի ստացել է ոչ թե Ալբերտ Թուլումբաջյանից, այլ ՀՀ ֆինանսների նախարարության ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատնից: Այնուհետև որևէ մաքսային ընթացակարգով չհայտարարագրելով նշված ավտոմեքենան` Հայկ Ռոստոմյանը դուրս է բերել այն մաքսատան տեղակայման վայրից:

Այսինքն` այդ ապացույցներով հաստատվում է, որ լիազորագրի հիման վրա ՀՀ ֆինանսների նախարարության ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատնից ստանալով Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված ավտոմեքենան` Հայկ Ռոստոմյանն իրացրել է ներկայացուցչի իր իրավունքներն ու պարտականությունները, ինչն ընդունելի է համարել նաև մաքսային մարմինը, քանի որ թույլատրել է Հայկ Ռոստոմյանին կատարել մաքսազերծման հետ կապված որոշ գործողություններ և մեքենան դուրս հանել մասնագիտացված մաքսատան տարածքից:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ տվյալ դեպքում մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցի հանձնումը տեղի է ունեցել մաքսային մարմնի` ՀՀ ֆինանսների նախարարության ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատան կողմից, քանի որ առանց վերջինիս համաձայնության և թույլտվության 29.03.2015 թվականին Ալբերտ Թուլումբաջյանի անվամբ Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված տրանսպորտային միջոցը չէր կարող 30.03.2015 թվականին հայտնվել Հայկ Ռոստոմյանի տիրապետման և օգտագործման ներքո մաքսատան սահմաններից դուրս:

Հարկ է նկատել նաև, որ Հայկ Ռոստոմյանին Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից լիազորագիր տալու հանգամանքը ևս չի կարող հիմք հանդիսանալ վերջինիս ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի դիսպոզիցիայում նկարագրված խախտում վերագրելու համար, քանի որ տվյալ դեպքում Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից Հայկ Ռոստոմյանին լիազորագիր տալը չի կարող որակվել որպես Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ կատարված այնպիսի ակտիվ գործողություն, որի արդյունքում մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը հայտնվել է Հայկ Ռոստոմյանի տիրապետության տակ: Այսինքն` լիազորագիր տալու գործողությունը ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի իմաստով չի կարող որակվել «հանձնում», եթե միաժամանակ լիազորող անձի կողմից տրանսպորտային միջոցը փաստացի չի հանձնվել այդ անձին:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Ալբերտ Թուլումբաջյանին մեղսագրվող արարքում բացակայում են ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի դիսպոզիցիայում նկարագրված զանցակազմի օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ կողմերի այնպիսի պարտադիր հատկանիշներ, ինչպիսիք են մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցն Ալբերտ Թուլումբաջյանի կողմից այլ անձի «հանձնելը» և մաքսային հսկողության ներքո գտնվող տրանսպորտային միջոցը փաստացի այլ անձի տիրապետման ներքո հայտնվելու մեջ Ալբերտ Թուլումբաջյանի մեղավորությունը, ինչը բացառում է ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված վարչական պատասխանատվության առաջացումը:

Փաստորեն, Վարչության պետի 30.04.2015 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշմամբ Ալբերտ Թուլումբաջյանին վերագրվող արարքում առկա չեն ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված զանցակազմի օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ կողմերը բնութագրող պարտադիր հատկանիշները, հետևաբար Ալբերտ Թուլումբաջյանը չէր կարող ենթարկվել վարչական պատասխանատվության ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 198-րդ հոդվածով նախատեսված իրավախախտման համար:

Վերոգրյալ իրավական և փաստական վերլուծությունների արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով վիճարկվող` Վարչության պետի 30.04.2015 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշումն ընդունվել է ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 2-րդ մասի և 198-րդ հոդվածի խախտմամբ և ենթակա էր անվավեր ճանաչման «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետի հիմքով, ինչն անտեսվել է ստորադաս դատարանների կողմից: Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վարչության պետի 30.04.2015 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշման անվավերությունն ինքնին հիմք է հանդիսանում նաև այդ վարչական ակտի բողոքարկման արդյունքում ընդունված միջամտող վարչական ակտը` ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալի «Բողոքն առանց բավարարման թողնելու մասին» 13.05.2015 թվականի որոշումը, անվավեր ճանաչելու համար:

Նշված պատճառաբանություններով հերքվում են վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-րդ, 152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի վերոգրյալ հոդվածով ամրագրված` անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր: Հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով դիմելով դատարան` Ալբերտ Թուլումբաջյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Վարչության պետի 30.04.2015 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշումը, ինչպես նաև այդ վարչական ակտի բողոքարկման արդյունքում ընդունված` ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալի «Բողոքն առանց բավարարման թողնելու մասին» 13.05.2015 թվականի որոշումը: Մինչդեռ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` եթե մինչև վարչական հայց ներկայացնելը միջամտող վարչական ակտը բողոքարկվել է վարչական կարգով, ապա հայցը ներառում է նաև վարչական բողոքի վերաբերյալ կայացված միջամտող վարչական ակտի վիճարկման պահանջ: Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով դատական ծախսերի բաշխումը պետք է կատարվի մեկ ոչ գույքային պահանջի համար, քանի որ ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալի «Բողոքն առանց բավարարման թողնելու մասին» 13.05.2015 թվականի որոշման վիճարկման պահանջն օրենքի ուժով ինքնին ներառվում է Ալբերտ Թուլումբաջյանի վիճարկման հայցում:

Հաշվի առնելով, որ հայցվորն ազատված է պետական տուրքի վճարումից, իսկ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով հայցադիմումի, վերաքննիչ բողոքի և վճռաբեկ բողոքի համար պետական տուրքի վճարման պարտականությունը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի հիմքով ենթակա է կատարման ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի (ՀՀ ֆինանսների նախարարության իրավահաջորդ) կողմից, հետևաբար ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեից ՀՀ պետական բյուջե ենթակա է բռնագանձման 4.000 ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմում ներկայացնելու, 10.000 ՀՀ դրամ` որպես վերաքննիչ բողոք ներկայացնելու և 20.000 ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոք ներկայացնելու համար օրենքով նախատեսված պետական տուրքի գումար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 17.03.2016 թվականի որոշումը և այն փոփոխել. հայցը բավարարել` ՀՀ ֆինանսների նախարարության իրավախախտումների հայտնաբերման և վարչական վարույթների իրականացման վարչության պետի 30.04.2015 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ 42 որոշումը և ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալի «Բողոքն առանց բավարարման թողնելու մասին» 13.05.2015 թվականի որոշումը ճանաչել անվավեր:

2. ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեից ՀՀ պետական բյուջե բռնագանձել 4.000 ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմումի համար սահմանված պետական տուրքի գումար:

ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեից ՀՀ պետական բյուջե բռնագանձել 10.000 ՀՀ դրամ` որպես վերաքննիչ բողոքի համար սահմանված պետական տուրքի գումար:

ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեից ՀՀ պետական բյուջե բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոքի համար սահմանված պետական տուրքի գումար:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ: