ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության ԼԴ/0008/11/10
վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշում
գործ թիվ ԼԴ/0008/11/10
Նախագահող դատավոր` Ս. Ավետիսյան
ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատը
(այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)
նախագահությամբ Դ. Ավետիսյանի
մասնակցությամբ դատավորներ Հ. Ասատրյանի
Ե. Դանիելյանի
Հ. Ղուկասյանի
Ա. Պողոսյանի
Ս. Օհանյանի
քարտուղարությամբ Մ. Պետրոսյանի
2011 թվականի փետրվարի 24-ին ք. Երևանում
դռնբաց դատական նիստում, քննության առնելով ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի (այսուհետ նաև` Վերաքննիչ դատարան) 2011 թվականի նոյեմբերի 4-ի որոշման դեմ դիմող Էրիկ Իգորի Եղինյանի վճռաբեկ բողոքը,
ՊԱՐԶԵՑ
Գործի դատավարական նախապատմությունը.
1. 2010 թվականի մայիսի 14-ին Է. Եղինյանը հաղորդում է ներկայացրել ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա. Հովսեփյանին` Լոռու մարզի դատախազի տեղակալ Ա. Ասատրյանի և ոստիկանության Ստեփանավանի քննչական բաժանմունքի պետ Ա. Գալստյանի կողմից իր նկատմամբ հանցավոր գործողություններ կատարելու մասին:
ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության քննիչ Գ. Հովակիմյանի 2010 թվականի հուլիսի 16-ի որոշմամբ Է. Եղինյանի դիմումի հիման վրա նախապատրաստված նյութերով քրեական գործի հարուցումը մերժվել է` հանցակազմի բացակայության պատճառաբանությամբ:
ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա. Հովսեփյանին հասցեագրված` 2010 թվականի հուլիսի 27-ի դիմումով Է. Եղինյանը բացարկ է հայտնել ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության քննիչ Գ. Հովակիմյանին:
2010 թվականի օգոստոսի 10-ի գրությամբ ՀՀ գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ Կ. Փիլոյանը Է. Եղինյանին հայտնել է, որ քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին 2010 թվականի հուլիսի 16-ի որոշումն օրինական է, այն վերացնելու հիմքեր չկան:
2. 2010 թվականի օգոստոսի 23-ին Է. Եղինյանը ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության քննիչ Գ. Հովակիմյանի 2010 թվականի հուլիսի 16-ի որոշման դեմ բողոք է ներկայացրել Լոռու մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան (այսուհետ նաև` Առաջին ատյանի դատարան):
Առաջին ատյանի դատարանի 2010 թվականի սեպտեմբերի 23-ի որոշմամբ Է. Եղինյանի բողոքը մերժվել է:
3. Է. Եղինյանի վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում Վերաքննիչ դատարանը 2010 թվականի նոյեմբերի 4-ի որոշմամբ վերաքննիչ բողոքը մերժել է` Առաջին ատյանի դատարանի 2010 թվականի սեպտեմբերի 23-ի որոշումը թողնելով օրինական ուժի մեջ:
4. Վերաքննիչ դատարանի 2010 թվականի նոյեմբերի 4-ի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոք է բերել Է. Եղինյանը:
2010 թվականի դեկտեմբեր 27-ի որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը Է. Եղինյանի վճռաբեկ բողոքն ընդունել է վարույթ:
Դատավարության մասնակիցների կողմից վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:
Գործի փաստական հանգամանքները և վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.
5. Առաջին ատյանի դատարանը Է. Եղինյանի բողոքը մերժել է հետևյալ պատճառաբանությամբ.,(...) բողոքաբերն առանց դատախազին բողոքարկելու դատարան բողոք է ներկայացրել ոչ թե քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի, պաշտոնատար անձի անգործության դեմ, այլ ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ՀԿԳ քննիչ Հ. Հովակիմյանի 2010 թվականի հուլիսի 16-ի որոշման դեմ, հետևաբար Է. Եղինյանի կողմից խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 290-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերի պահանջները» (տե՛ս Նյութեր, էջ 57):
6. Վերաքննիչ դատարանը, Առաջին ատյանի դատարանի որոշումը թողնելով անփոփոխ, պատճառաբանել է, որ. «(...) Է. Եղինյանը ՀԿԳ քննիչ Հ. Հովակիմյանի 16.07.2010 թ. որոշումը վերադաս դատախազին իրականում չի բողոքարկել, ինչով անտեսվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 185-րդ և 290-րդ հոդվածների դրույթները: (...) ՀՀ գլխավոր դատախազին 27.07.2010 թ. հասցեագրված դիմումի բովանդակությունից հետևում է, որ Է. Եղինյանը ոչ թե քննիչի 16.07.2010 թ. որոշումն է բողոքարկել, այլ ընդհակառակը, քննիչ Հ. Հովակիմյանի նկատմամբ բացարկ է հայտնել (...): Դեռ ավելին, Է. Եղինյանը նշված օրը չէր էլ կարող բողոքարկել քննիչի որոշումը, քանի որ նյութերում առկա տվյալների համաձայն, քննիչի 16.07.2010 թ. որոշման մասին նա իմացել է 2010 թվականի օգոստոսի 18-ին, որից հետո 21.08.2010 թ. դիմել է առաջին ատյանի դատարան: (...) Ինչ վերաբերում է Է. Եղինյանի 27.07.2010 թ. դիմումի կապակցությամբ ՀՀ գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ Կ. Փիլոյանի 10.08.2010 թ. գրությանը, որում նշված է, որ Է. Եղինյանի դիմումի կապակցությամբ ստուգվել է ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունում նրա հաղորդման կապակցությամբ նախապատրաստված նյութերով քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին որոշման օրինականությունը, այն օրինական է և վերացնելու հիմքեր չկան, վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ քննիչ Հ. Հովակիմյանի 16.07.2010 թ. որոշման օրինականությունը ստուգելու կապակցությամբ Է. Եղինյանը վերադաս դատախազին ընդհանրապես չի դիմել: (...)» (տե՛ս Նյութեր, էջ 133):
7. Ի պատասխան Է. Եղինյանի` ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա. Հովսեփյանին հասցեագրված 2010 թվականի հուլիսի 27-ի դիմումի` ՀՀ գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ Կ. Փիլոյանը 2010 թվականի օգոստոսի 10-ի թիվ 33-88-10 գրությամբ Է. Եղինյանին հայտնել է, որ. «ՀՀ գլխավոր դատախազին հասցեագրված Ձեր 2010 թվականի հուլիսի 27-ի դիմումի կապակցությամբ ստուգվել է ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունում Ձեր հաղորդման կապակցությամբ նախապատրաստված նյութերով քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին որոշման օրինականությունը: Որոշումն օրինական է և այն վերացնելու հիմքեր չկան» (տե՛ս Նյութեր, էջ 100):
Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.
Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի ու հիմնավորումների սահմաններում.
8. Բողոք բերած անձը փաստարկել է, որ առկա են վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելու` ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 414.2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 3-րդ կետերով նախատեսված հիմքերը, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, ինչպես նաև` վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրված առերևույթ դատական սխալ, որը կարող է առաջացնել կամ առաջացրել է ծանր հետևանքներ:
9. Ի հիմնավորումն իր վերոգրյալ փաստարկի` բողոքի հեղինակը նշել է, որ Վերաքննիչ դատարանի որոշումը հիմնավորված և պատճառաբանված չէ, կայացվել է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի և քրեադատավարական իրավունքի նորմերի պահանջների խախտմամբ: Մասնավորապես, Վերաքննիչ դատարանը բողոքի մերժումը պատճառաբանել է այն հանգամանքով, որ դիմողը չի պահպանել ՀՀ քրեական դատավարության 290-րդ հոդվածի պահանջները` քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին որոշումը չի բողոքարկել վերադաս դատախազին, սակայն Վերաքննիչ դատարանն անտեսել և քննության առարկա չի դարձրել ՀՀ գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ Կ. Փիլոյանի թիվ 33-80-10 գրությունը, որով վերջինս հայտնել է, որ քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին որոշման օրինականությունը ստուգված է, այն վերացնելու հիմքեր չկան:
10. Բողոքի հեղինակը նշել է նաև, որ Վերաքննիչ դատարանը, մանրակրկիտ չքննելով գործի հանգամանքները և չառաջնորդվելով արդարադատության մատչելիության ապահովման սկզբունքով, թույլ է տվել դատական սխալ, որի արդյունքում ոտնահարվել են իր` ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված դատական պաշտպանության, ինչպես նաև «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայով ամրագրված` արդար դատական քննության իրավունքները:
11. Վերոգրյալի հիման վրա` բողոքի հեղինակը խնդրել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 2010 թվականի նոյեմբերի 4-ի որոշումը և գործն ուղարկել համապատասխան ստորադաս դատարան` նոր քննության:
Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.
Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ քննվող բողոքի կապակցությամբ առկա է օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովման խնդիր:
12. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված իրավական հարցը հետևյալն է. հիմնավորված և պատճառաբանվա՞ծ է արդյոք ստորադաս դատարանների հետևությունն այն մասին, որ սույն գործով դիմողը չի պահպանել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 290-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված «... եթե նրանց բողոքները չեն բավարարվել դատախազի կողմից» պայմանը` այն դեպքում, երբ քննիչի նկատմամբ բացարկը քննելիս դատախազն ըստ էության անդրադարձել է քննիչի վիճարկվող որոշման օրինականությանը:
i
13. ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի համաձայն` «Յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք: (...) «:
ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի համաձայն` «Յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև (...) հավասար պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք: (...)»:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի համաձայն` «Յուրաքանչյուր ոք ունի արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր շահերին առնչվող քրեական գործի քննության իրավունք»:
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն`,Յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք: (...)»:
14. «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի իմաստով դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման երաշխիքներից է նաև դատարանի մատչելիության իրավունքի ապահովումը: Թեև դատարանի մատչելիության իրավունքն ուղղակիորեն սահմանված չէ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածում, սակայն Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն այդ իրավունքը ճանաչել է որպես 6-րդ հոդվածի անբաժանելի տարր` գտնելով, որ եթե անձը զրկված է դատարանի մատչելիության իրավունքից, ուրեմն իմաստազուրկ է նաև արդար դատաքննության իրավունքը: Այսպես` Գոլդերն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իրավական դիրքորոշում է արտահայտել այն մասին, որ արդարադատության մատչելիության իրավունքը «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված իրավունքների անբաժանելի մասն է: Ընդ որում, այս եզրակացությունը հիմնված է 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի առաջին նախադասության տերմինաբանության վրա, որը մեկնաբանվել է այդ հոդվածի համատեքստում` հաշվի առնելով «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի նպատակն ու առարկան, ինչպես նաև իրավունքի համընդհանուր սկզբունքները (տե՛ս Gօlder v. The United Kingdօm, 1975 թ. փետրվարի 21, գանգատ թիվ 4451/70, 28 և 36 կետեր):
Էյրին ընդդեմ Իռլանդիայի գործով վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նշել է, որ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիան ուղղված է նրան, որ երաշխավորի ոչ թե տեսական կամ պատրանքային իրավունքներ: Մասնավորապես դա վերաբերում է դատարանի մատչելիության իրավունքին` հաշվի առնելով այն կարևոր տեղը, որը ժողովրդավարական հասարակությունում ունի արդար դատաքննության իրավունքը (տե՛ս Airey v. Ireland, 1979 թ. հոկտեմբերի 9, գանգատ թիվ 6289/73, կետ 24):
Հիրշհորն ընդդեմ Ռումինիայի գործով վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նշել է, որ դատարան դիմելու իրավունքը բացարձակ չէ և կարող է որոշակի սահմանափակումների ենթարկվել. դրանք թույլատրված են այն կանխադրույթի հիման վրա, որ դիմելու իրավունքն իր բնույթով պահանջում է Պետության կողմից սահմանված կարգավորման առկայություն: Այս առումով, Պայմանավորվող պետություններն ունեն հայեցողության որոշակի սահման, թեև Կոնվենցիայի պահանջների պահպանման կապակցությամբ վերջնական որոշումը կայացնում է [Եվրոպական] Դատարանը: Անհրաժեշտ է հիմնավորել, որ կիրառված սահմանափակումներն անձին վերապահված դիմելու իրավունքն այնպես չեն սահմանափակում կամ նվազեցնում, որ խաթարվի իրավունքի բուն էությունը: Բացի դրանից, սահմանափակումը չի համապատասխանի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասին, եթե այն օրինական նպատակ չի հետապնդում, և եթե գործադրված միջոցի և հետապնդված նպատակի միջև առկա չէ համաչափության ողջամիտ հարաբերակցություն (Hirschhorn v. Romania, 2007 թ. հուլիսի 26, գանգատ թիվ 29294/02, կետ 50):
15. Վերոնշյալ սահմանադրական, օրենսդրական և կոնվենցիոն դրույթների, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի իրավական դիրքորոշումների վերլուծությունից հետևում է, որ դատական պաշտպանության իրավունքը ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված հիմնարար իրավունք է:
16. Քրեական գործի մինչդատական վարույթի ընթացքում դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման երաշխիքներից է մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողությունը: Մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության միջոցով իրացվող դատական պաշտպանության իրավունքի նշանակության և արժեքի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանն իրավական դիրքորոշում է հայտնել Ն. Միսակյանի գործով որոշման մեջ, որի համաձայն.
«Սահմանադրությամբ ամրագրված մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության արդյունավետ միջոցների շարքում առաջնային տեղ է գրավում դատական պաշտպանության իրավունքը, իսկ քրեական գործի մինչդատական վարույթի ընթացքում դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման երաշխիքներից է դատական վերահսկողությունը մինչդատական վարույթի նկատմամբ:
Մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության խնդիրներն են`
- դատավարության մասնակիցների և այլ անձանց իրավունքների և ազատությունների, օրինական շահերի պահպանության ապահովումը,
- դատավարության մասնակիցների և այլ անձանց խախտված իրավունքների և ազատությունների վերականգնումը մինչդատական վարույթում:
Մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողությունը դատավարական օրենքով նախատեսված միջոցների համակարգ է, որն ուղղված է դատական իշխանության սահմանադրական գործառույթների իրականացմանը գործի մինչդատական վարույթում` նպատակ ունենալով թույլ չտալ անձի իրավունքների և ազատությունների անօրեն և չհիմնավորված սահմանափակումներ, ինչպես նաև վերականգնել խախտված իրավունքներն ու ազատությունները:» (տե՛ս Ներսես Միսակյանի գործով Վճռաբեկ դատարանի 2009 թվականի ապրիլի 10-ի թիվ ԱՐԴ1/0003/11/08 որոշման 12-րդ կետը):
17. Հիմք ընդունելով սույն որոշման 13-16-րդ կետերում շարադրված իրավական վերլուծությունը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դատական պաշտպանության իրավունքի իրացումը պետք է լինի իրական, այլ ոչ թե պատրանքային, այսինքն` անձն իր իրավունքների և ազատությունների, օրինական շահերի ենթադրյալ խախտման յուրաքանչյուր դեպքում` ողջամիտ սահմանափակումների շրջանակներում, պետք է դատարան դիմելու, իր խախտված իրավունքները և ազատությունները վերականգնելու իրական հնարավորություն ունենա: Ընդ որում` դատական պաշտպանության իրավունքի իրացման հնարավոր սահմանափակումները չպետք է բացառապես ձևական բնույթ ունենան, որպեսզի դիմողը հնարավորություն ունենա իրացնել Սահմանադրությամբ ամրագրված` հավասար պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունքը: Հակառակ դեպքում կխախտվեն անձի` դատարանի մատչելիության և արդար դատաքննության սահմանադրական իրավունքները: Բացի այդ, դատարանի մատչելիության սահմանափակումը պետք է օրինական նպատակ հետապնդի, և գործադրված միջոցի (այսինքն` սահմանափակման) և սահմանափակմամբ հետապնդված նպատակի միջև պետք է առկա լինի համաչափության ողջամիտ հարաբերակցություն:
18. ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 41-րդ հոդվածի համաձայն`
i
«1. Դատարանը լիազորված է իր նիստերում քննել և լուծել ստացված գործերը և նյութերը: Արդարադատություն իրականացնելուց հրաժարվելն անթույլատրելի է:
2. Դատարանի լիազորություններն են, մասնավորապես`
1) (...) օրենքով նախատեսված դեպքերում քննել և լուծել հետաքննության մարմնի աշխատակցի, քննիչի, դատախազի, օպերատիվ-հետախուզական գործողություններ իրականացնող մարմինների որոշումների և գործողությունների (անգործության) դեմ բողոքները: (...)»:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի համաձայն` «1. Քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի գործողություններն ու որոշումները կարող են սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով բողոքարկվել դատավարության մասնակիցների կողմից: Քննիչի և հետաքննության մարմնի աշխատակցի գործողությունները և որոշումները կարող են բողոքարկվել համապատասխան դատախազին, դատախազի որոշումները և գործողությունները` վերադաս դատախազին, դատարանինը` վերադաս դատարան: Սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքում քրեական հետապնդման մարմնի գործողությունները և որոշումները կարող են բողոքարկվել դատարան: (...)»:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 290-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Հետաքննության մարմնի աշխատակցի, քննիչի, դատախազի, օպերատիվ-հետախուզական գործողություններ իրականացնող մարմինների` սույն օրենսգրքով նախատեսված որոշումների և գործողությունների օրինական և հիմնավոր չլինելու դեմ բողոքները դատարան կարող են ներկայացվել կասկածյալի, մեղադրյալի, պաշտպանի, տուժողի, քրեական դատավարության մասնակիցների, այլ անձանց կողմից, որոնց իրավունքները և օրինական շահերը խախտվել են այդ որոշումներով և գործողություններով, և եթե նրանց բողոքները չեն բավարարվել դատախազի կողմից»:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` «Բողոքը կարող է ներկայացվել (...) այն մերժելու մասին տեղեկություն ստանալու կամ, եթե դրա վերաբերյալ պատասխան չի ստացվել, բողոք ներկայացնելուց հետո մեկ ամսվա ժամկետը լրանալու օրվանից` մեկ ամսվա ընթացքում»:
19. Նախորդ կետում նշված դրույթների վերլուծությունից բխում է, որ օրենքով նախատեսված դեպքերում դատարանը լիազորված է քննել և լուծել քննիչի որոշումների և գործողությունների դեմ բողոքները, սակայն դատական պաշտպանության իրավունքի ծագման համար անհրաժեշտ է, որպեսզի բավարարվի օրենքով սահմանված «... եթե նրանց բողոքները չեն բավարարվել դատախազի կողմից» պայմանը: Ընդ որում` նշված որոշումների և գործողությունների դեմ բողոքները կարող են ներկայացվել դատարան, եթե տեղեկություն է ստացվել դատախազի կողմից բողոքը մերժելու մասին, կամ եթե դրա վերաբերյալ պատասխան չի ստացվել:
20. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ Է. Եղինյանի` իր նկատմամբ կատարված ենթադրյալ հանցագործությունների մասին ՀՀ գլխավոր դատախազին ներկայացված հաղորդման կապակցությամբ ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունում նախապատրաստված նյութերով քրեական գործի հարուցումը մերժվել է` հանցակազմի բացակայության պատճառաբանությամբ (տե՛ս սույն որոշման 1-ին կետը):
Ի պատասխան Է. Եղինյանի դիմումի, որով բացարկ էր հայտնվել ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության քննիչին` ՀՀ գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ Կ. Փիլոյանը 2010 թվականի օգոստոսի 10-ի թիվ 33-88-10 գրությամբ Է. Եղինյանին հայտնել է, որ քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին որոշումն օրինական է և այն վերացնելու հիմքեր չկան (տե՛ս սույն որոշման 7-րդ կետը):
Առաջին ատյանի դատարանը Է. Եղինյանի բողոքը մերժել է` պատճառաբանելով, որ բողոքաբերը քննիչի որոշումը չի բողոքարկել դատախազին (տե՛ս սույն որոշման 5-րդ կետը):
Վերաքննիչ դատարանն Առաջին ատյանի դատարանի որոշումը թողնելով անփոփոխ, պատճառաբանել է, որ Է. Եղինյանը ոչ թե քննիչի որոշումն է բողոքարկել, այլ ընդհակառակը` քննիչին բացարկ է հայտնել, և քննիչի 2010 թվականի հուլիսի 16-ի որոշման օրինականությունը ստուգելու կապակցությամբ նա վերադաս դատախազին ընդհանրապես չի դիմել (տե՛ս սույն որոշման 6-րդ կետը):
Մեջբերված փաստական հանգամանքների վերլուծությունից հետևում է, որ ստորադաս դատարաններն անտեսել են ՀՀ գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ Կ. Փիլոյանի 2010 թվականի օգոստոսի 10-ի թիվ 33-88-10 գրության բովանդակությունը, որով Է. Եղինյանին հայտնվել է, որ ստուգվել է ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունում վերջինիս հաղորդման կապակցությամբ նախապատրաստված նյութերով քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին որոշման օրինականությունը, այն օրինական է և վերացնելու հիմքեր չկան: Այսինքն, ստորադաս դատական ատյանները դիմող է.Եղինյանի բողոքը մերժել են, ըստ էության, բացառապես ձևական նկատառումներով:
21. Սույն որոշման 13-19-րդ կետերում շարադրված իրավական հիմնավորումների լույսի ներքո գնահատելով սույն որոշման 20-րդ կետում շարադրված փաստական հանգամանքները` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հիմնավորված և պատճառաբանված չեն ստորադաս դատական ատյանների հետևություններն այն մասին, որ սույն գործով դիմողը չի պահպանել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 290-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված «... եթե նրանց բողոքները չեն բավարարվել դատախազի կողմից» պայմանը: Անկախ Է. Եղինյանի դիմումի բովանդակությունից, դատախազի կողմից ըստ էության ստուգվել է քննիչի որոշման օրինականությունը, հետևաբար ստորադաս դատարանների պատճառաբանությունը` քննիչի որոշումը դատախազին չբողոքարկելու վերաբերյալ, բացառապես ձևական բնույթ ունի, քանի որ դատախազական հսկողության այն գործառույթը, որը պետք է իրականացվեր քննիչի որոշման բողոքարկման դեպքում, տվյալ պարագայում իրականացվել է բացարկ հայտնելու մասին Է. Եղինյանի դիմումի քննության արդյունքում:
ՈՒստի Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ստորադաս դատական ատյանները, բացառապես ձևական նկատառումներով մերժելով դիմող Է. Եղինյանի բողոքը, սահմանափակել են վերջինիս` արդար դատական քննության և դատարանի մատչելիության իրավունքները: Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է նաև, որ դատարանների կողմից Է. Եղինյանի իրավունքների սահմանափակման ու այդ սահմանափակման նպատակի միջև առկա չէ համաչափության ողջամիտ հարաբերակցություն:
22. Ելնելով վերոգրյալից` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով ստորադաս դատական ատյանները Է. Եղինյանի դիմումի կապակցությամբ կայացրել են չհիմնավորված որոշում` թույլ տալով դատավարական իրավունքի այնպիսի էական խախտում, որն ազդել է Է. Եղինյանի դիմումի կապակցությամբ գործով ճիշտ որոշում կայացնելու վրա, ինչը ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 398-րդ և 406-րդ հոդվածների հիման վրա ստորադաս դատական ատյանների որոշումները բեկանելու հիմք է հանդիսանում:
ՈՒստի, հիմք ընդունելով վերոշարադրյալ դատողությունները, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դիմող Է. Եղինյանի վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման` ստորադաս դատարանների դատական ակտերը պետք է բեկանել և գործն ուղարկել Լոռու մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան` նոր քննության:
Վերոգրյալի հիման վրա և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 92-րդ հոդվածով, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 403-406-րդ, 419-րդ, 422-424-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Քրեական գործի հարուցումը մերժելու վերաբերյալ քննիչի 2010 թվականի հուլիսի 16-ի որոշման դեմ դիմող Էրիկ Իգորի Եղինյանի բողոքը մերժելու մասին Լոռու մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2010 թվականի սեպտեմբերի 23-ի որոշումը և այն օրինական ուժի մեջ թողնելու մասին ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2010 թվականի նոյեմբերի 4-ի որոշումը բեկանել և գործն ուղարկել Լոռու մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան` նոր քննության:
2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:
Նախագահող` Դ. Ավետիսյան
Հ. Ասատրյան
Ե. Դանիելյան
Հ. Ղուկասյան
Ա. Պողոսյան
Ս. Օհանյան