ԻՐԱՎԱԲԱՆԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՓԱՍՏԵՐԻ ՀԱՍՏԱՏՄ ...

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԱՀՆԵՐԻ ԽՈՐՀՐԴԻ

ՈՐՈՇՈՒՄ

22 դեկտեմբերի 2000 թվականի թիվ 39

ԻՐԱՎԱԲԱՆԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՓԱՍՏԵՐԻ ՀԱՍՏԱՏՄԱՆ ԳՈՐԾԵՐՈՎ ԴԱՏԱԿԱՆ ՊՐԱԿՏԻԿԱՅԻ ՄԱՍԻՆ

ՀՀ արդարադատության նախարարության վերահսկողության ծառայության կողմից ուսումնասիրվել և ամփոփվել է Երևան քաղաքի առաջին ատյանի դատարանների և ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի կողմից 1999թ. ընթացքում վերը նշված հարցի վերաբերյալ քննված գործերով դատական պրակտիկան:

Ամփոփումից պարզվել է, որ դատարանները հիմնականում ճիշտ են կիրառում իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստերի հաստատման վերաբերյալ օրենսդրությունը:

Կատարված ուսումնասիրությունը միաժամանակ ցույց է տվել, որ դատարանները դիմումների քննարկման ժամանակ միշտ չէ, որ պարզում են, թե խնդրատուին ինչ նպատակի համար է անհրաժեշտ տվյալ փաստի հաստատումը, չեն պահանջում պատշաճ փաստաթղթեր, ուշադրություն չեն դարձնում, թե տվյալ փաստի հաստատումը կարող է արդյոք խնդրատուի համար անհրաժեշտ իրավական հետևանքներ առաջացնել: Դիմումների քննարկմանը առանձին դեպքերում մասնակից չեն դարձնում գործով շահագրգռված անձանց և կազմակերպություններին: Հաճախ դատարանները դուրս գալով իրենց իրավասության շրջանակներից, հաստատում են այնպիսի իրավաբանական փաստեր, որոնց հաստատման իրավասությամբ օժտված չեն: Երբեմն էլ նույն գործով լուծում են իրենց իսկ կողմից հաստատված փաստից բխող իրավունքի հարցը:

Իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստերի հաստատման գործերով դատական սխալները բացառելու, օրենսդրությունը ճիշտ և միատեսակ կիրառելու նպատակով ՀՀ դատարանների նախագահների խորհուրդը

ՈՐՈՇՈՒՄ Է

Դատարաններին տալ հետևյալ պարզաբանումները.

1. ՀՀ քաղ. դատ. օր. 189-190 հոդվածների համաձայն իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստերի հաստատման վերաբերյալ քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց դիմումները դատարանների կողմից քննության են առնվում, եթե դրանք առաջացնում են իրավական հետևանքներ և եթե դիմողները հնարավորություն չունեն արտադատարանական կարգով ստանալու կամ վերականգնելու այդպիսի փաստերը հաստատող փաստաթղթերը:

2. Քաղաքացիների միջև ազգակցական կապը հաստատվում է, եթե ՔԿԱԳ մարմնի կողմից տրված համապատասխան փաստաթղթերը չեն պահպանվում և անհնար է դրանց վերականգնումը արտադատարանական կարգով: Տվյալ դեպքում դիմումատուն պարտավոր է դատարան ներկայացնել ՔԿԱԳ-ի եզրակացությունը. կորած գրանցման վերականգնման անհնարինության մասին:

3. Անձի խնամքի տակ գտնվելու փաստի դատական հաստատումը հնարավոր է այն դեպքում, եթե օրենքով նախատեսված իրավասու մարմինը մերժում է համապատասխան տեղեկանք տալը և եթե այդպիսի փաստերի հաստատումը, իրավունք է առաջացնում կենսաթոշակ, կերակրողի մահվան կապակցությամբ թոշակ և ժառանգություն ստանալու: Հարկ է նշել, որ նման փաստի հաստատումը իրավական հետևանք է առաջացնում, եթե դիմողը (խնամառուն) մահացած կերակրողի ընտանիքի անդամ է եղել և անպայմանորեն եղել է անաշխատունակ: Դա վերաբերվում է նաև ժառանգություն ստանալու նպատակով նման փաստի հաստատմանը պայմանով, որ ժառանգատուի մահվան օրը խնդրատուն լինի անաշխատունակ և խնամքի տակ գտնված լինի 1 տարուց ոչ պակաս ժամանակով:

4. Դատարանները ծննդյան, որդեգրման, ապահարզանի, մահվան գրանցումների վերաբերյալ իրավաբանական փաստերը հաստատում են, եթե ՔԿԱԳ-ի մարմիններում չեն պահպանվել համապատասխան գրանցումները և դրանց վերականգնումը վերջիններիս կողմից մերժվել է:

Ամուսնության գրանցման փաստը հաստատելու մասին դիմումը դատարանը կարող է քննության առնել ամուսիններից մեկի դիմումի հիման վրա, մյուս ամուսնուն մասնակից դարձնելով դատաքննությանը որպես շահագրգռված անձ:

Հաճախ դատարանները ամուսնության և ծննդյան ԳՐԱՆՑՄԱՆ փաստը հաստատելու փոխարեն հաստատում են ամուսնության և ծննդյան փաստը: Ավելին, դատարանները փաստական ամուսնական հարաբերությունների մեջ գտնվելու փաստը հաստատում են նաև այն դեպքում, երբ դրանք ծագել են 1944թ. հուլիսի 8-ից հետո կամ թեև այդպիսիք ծագել են մինչև 1944թ.-ը, սակայն դադարել են փաստական ամուսնական հարաբերությունների մեջ գտնվողներից մեկի մահից առաջ /այսինքն մինչև 1944թ. այլևս փաստորեն չեն ապրել/: Որոշ դատարաններ, անտեսելով ՀՀ ամուսնության և ընտանիքի օրենսգիրքը հաստատելու մասին օրենքի 7 հոդվածի պահանջները, նման փաստերը հաստատում են վճռով:

5. Իրավունք սահմանող փաստաթղթերի պատկանելության մասին փաստերի հաստատման վերաբերյալ դիմումներ ընդունելիս, դատարանները պարտավոր են դիմողից պահանջել ապացույցներ այն մասին, որ այդպիսի փաստաթղթերը պատկանում են իրեն և որ դրանք տվող կազմակերպությունը ի վիճակի չէ ուղղելու դրանցում եղած սխալները: Դատարանները հաստատում են տվյալ փաստաթղթի պատկանելությունը կոնկրետ անձին, եթե ներկայացված փաստաթղթի մեջ կա անվան ազգանվան կամ հայրանվան տարբերություն: Դատարանը պետք է հաստատի ոչ թե սխալ գրանցված անձի և դատարան դիմած անձի նույն անձը լինելը, այլ փաստաթղթերից մեկը նրան պատկանելու փաստը:

6. Սեփականության իրավունքով /գույքի, շենքերի, շինությունների և այլն/ տիրապետման փաստը հաստատվում է, եթե սեփականության իրավունքով տիրապետելու վերաբերյալ փաստաթղթեր նախկինում եղել են, սակայն հետագայում դրանք կորել են կամ ոչնչացել և հնարավոր չէ դրանք վերականգնել, հակառակ դեպքում նման վեճերը ենթակա են լուծման վարույթի կարգով:

7. Անձանց որոշակի հանգամանքներում մահվան փաստը դատարանները հաստատում են, եթե ՔԿԱԳ-ի մարմինները հրաժարվում են կատարելու նման փաստի գրանցում: Ի տարբերություն ՀՀ քաղ. դատ. օր. 189 հոդ. 3-րդ կետի տվյալ դեպքում դատարաններն իրավասու են հաստատել որոշակի հանգամանքներում և որոշակի պայմաններում անձի մահը: Դատարանի վճռի հիման վրա ՔԿԱԳ-ի մարմիններն գրանցում են մահվան փաստը:

8. ՀՀ քաղ. դատ. օր. 189 հոդվածի 3-րդ կետը հիմքով դատարանները կարող են քննության առնել նաև իրավաբանական նշանակություն ունեցող այնպիսի փաստերի հաստատման վերաբերյալ գործեր, որոնք նախատեսված չեն ՀՀ քաղ. դատ. օր. 189 հոդվածի 2-րդ կետով:

Դատարանները պետք է նկատի ունենան, որ այս դեպքում խոսքը վերաբերվում է ոչ թե ցանկացած փաստի, այլ միայն այնպիսի փաստերի, որոնց դատական հաստատումը նախատեսված է այլ օրենքներով:

9. Դժբախտ պատահարների վերաբերյալ փաստերը հաստատվում են, եթե հնարավոր չէ համապատասխան փաստաթղթերով /ակտերով/ հիմնավորել դժբախտ պատահարի փաստը կամ երբ դրա վերաբերյալ համապատասխան ակտը ժամանակին չի կազմվել կամ կազմված ակտը կորել է և այն վերականգնելու հնարավորություն չկա:

10. Իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստերի քննության ընթացքում մի քանի դիմումներ կարող են միավորվել և քննության առնվել մեկ վարույթում /ՀՀ քաղ. դատ. օր. 189 հոդված/: