ԱՌԱՎԵԼ ԲԱՐՁՐ ՄԱՀԱՑՈՒԹՅԱՆ ԲԵՐՈՂ ԵՐԵՔ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ` ...

(ուժը կորցրել է 05.04.18 թիվ 13 արձանագրային որոշում)

i

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԻՍՏԻ
ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՔԱՂՎԱԾՔ

 

24 մարտի 2011 թվականի N 11

 

i

1. ԱՌԱՎԵԼ ԲԱՐՁՐ ՄԱՀԱՑՈՒԹՅԱՆ ԲԵՐՈՂ ԵՐԵՔ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ` ԱՐՅԱՆ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ (ՍՐՏԱՆՈԹԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ), ՉԱՐՈՐԱԿ ՆՈՐԱԳՈՅԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԴԻԱԲԵՏԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻՆ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2010 թվականի հունվարի 29-ի նիստի N 3 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած «Առավել տարածված ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման, վաղ հայտնաբերման և բուժման հայեցակարգին և հայեցակարգի կատարումն ապահովող միջոցառումների ցանկին հավանություն տալու մասին» որոշման`

1. Հավանություն տալ`

1) սրտանոթային հիվանդությունների դեմ պայքարի ռազմավարական ծրագրին` համաձայն N 1 հավելվածի.

2) չարորակ նորագոյացությունների դեմ պայքարի ռազմավարական ծրագրին` համաձայն N 2 հավելվածի.

3) շարքային դիաբետի դեմ պայքարի ռազմավարական ծրագրին` համաձայն N 3 հավելվածի.

4) սրտանոթային հիվանդությունների և շարքային դիաբետի դեմ պայքարի ռազմավարական ծրագրերով նախատեսված միջոցառումների իրականացման ժամանակացույցին` համաձայն N 4 հավելվածի.

5) չարորակ նորագոյացությունների դեմ պայքարի ռազմավարական ծրագրով նախատեսված միջոցառումների իրականացման ժամանակացույցին` համաձայն N 5 հավելվածի:

2. Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարին` ապահովել սրտանոթային հիվանդությունների, չարորակ նորագոյացությունների և շաքարային դիաբետի դեմ պայքարի ռազմավարական ծրագրերով և ժամանակացույցերով նախատեսված միջոցառումների իրականացումը, իսկ ծախսերի հատկացման հնարավորության հարցը քննարկել յուրաքանչյուր տարվա` Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի նախագծի քննարկման ժամանակ:

 

ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ

2011 ԹՎԱԿԱՆԻ ԱՊՐԻԼԻ 14-ԻՆ

 

Հավելված N 1

ՀՀ կառավարության

2011 թվականի մարտի 24-ի

նիստի N 11 արձանագրային

որոշման

 

ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ ՍՐՏԱՆՈԹԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴԵՄ ՊԱՅՔԱՐԻ

 

I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Սրտանոթային հիվանդությունների (այսուհետ` ՍԱՀ) տարածվածությունը և դրանցով պայմանավորված մահացությունը խորացող խնդիր են ամբողջ աշխարհում: Հայաստանում նույնպես դրանք ծանր բեռ են հանրային առողջապահության համակարգի համար և լրջորեն վտանգում են հիվանդների ու նրանց ընտանիքների կյանքի որակը:

2. Մինչև նոր հազարամյակի սկիզբը` ՍԱՀ-ի տարածվածությունը Հայաստանում երկու անգամ նվազել էր, ինչը տպավորիչ բարելավում էր: Սակայն դրան հաջորդող տարիներին ՍԱՀ-ի տարածվածությունը կրկին աճեց` մինչև 2008 թվականը ավելանալով տարեկան մոտ 4%-ով:

3. Հայաստանում սրտանոթային հիվանդությունների ախտորոշման և բուժման մեթոդների վերլուծության համեմատությունը միջազգային լավագույն փորձի հետ ցույց է տվել, որ կան թերություններ, մասնավորապես` հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման և հանրության իրազեկման ոլորտներում: Այս թերությունների վերացումը հատկապես մեծ ազդեցություն կունենա հիվանդության բեռը նվազեցնելու հարցում, քանի որ ապացուցողական բժշկության տվյալներով վաղ փուլում նպատակային բուժում ապահովելը և ապրելակերպին առնչվող ռիսկի գործոնները կրճատելու հարցում մարդկանց կրթելը զգալիորեն հետաձգում է սրտանոթային հիվանդությունների առաջացումը և մեղմում դրանց բարդությունները:

 

II. Հիմնախնդրի նկարագիրը

 

4. Համաշխարհային միտումներին համահունչ` Հայաստանում մահացության գլխավոր պատճառներն են սրտանոթային հիվանդությունները, քաղցկեղը և շարքային դիաբետը, որոնք` ազգային տվյալների համաձայն, կազմում են մահվան բոլոր դեպքերի երկու երրորդը:

5. Թեպետ մահացության ընդհանուր կառուցվածքում նվազել է ոչ վարակիչ հիվանդությունների (այսուհետ` ՈՎՀ) մասնաբաժինը, դրանք դեռևս հանդիսանում են Հայաստանում մահացության բոլոր դեպքերի հիսուն տոկոսի պատճառը:

6. Ավելին, Հայաստանում սրտանոթային հիվանդություններից մահացության ցուցանիշը բարձր է հարևան երկրների համեմատ: 2004 թվականին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (այսուհետ` ԱՀԿ) «Հիվանդությունների գլոբալ բեռը» ուսումնասիրության արդյունքներով Հայաստանում ՍԱՀ-ից հարաբերական մահացության ստանդարտացված ցուցանիշը գերազանցում է 673.49-ը` 100 000 բնակչի հաշվով: Հարևան պետությունների մահացության հարաբերական ցուցանիշներն ավելի ցածր են և Ադրբեջանում ու Վրաստանում համապատասխանաբար կազմում են 593.0 և 430.1:

7. Հաշմանդամությամբ ընթացող կյանքի կորցրած տարիների (այսուհետ` ՀԸԿՏ) ցուցանիշը Հայաստանում կազմում է 4306 (կամ սրտանոթային հիվանդությունների հետևանքով տարեկան մոտ 350 կյանքի կորուստ) 100 000 բնակչի հաշվով: Այս ցուցանիշն ավելի ցածր ցուցանիշ է, քան Ռուսաստանում կամ Ադրբեջանում: Սակայն այն գրեթե երկու անգամ գերազանցում է ՀԸԿՏ-ների միջին ցուցանիշը Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Իտալիայում, Միացյալ Թագավորությունում և Իսպանիայում:

8. Թեպետ հնարավոր չէ ներկայացնել կորցրած ՀԸԿՏ-ների տնտեսական արժեքի ճշգրիտ թվեր` ընտանիքները, համայնքները և Հայաստանի բնակչությունն ընդհանուր առմամբ վնասաբեր են կրում հիվանդ կամ վաղաժամկետ մահացած անձանց չկատարած նյութական և ոչ նյութական ներդրումների հետևանքով:

9. Միաժամանակ բնակչության ապահովվածությունը բժշկական աշխատակազմով համահունչ է միջազգային չափանիշներին (Հայաստան` 37.0, Վրաստան` 45.4, Ադրբեջան` 37.9, Ֆրանսիա` 37.4, Գերմանիա` 34.8, Միացյալ Թագավորություն` 21.4):

Հայաստանում բացակայում են ՍԱՀ-ի կանխարգելման համընդհանուր ուղեցույցները, չկան ՍԱՀ-ին առնչվող հետազոտությունների համար (լաբորատոր) սարքավորումներ, իսկ որոշ դեպքերում առկա է բժիշկների հմտությունների պակաս (օր. զարկերակային ճնշման ճիշտ չափում), ինչը կարևոր է ՍԱՀ-ի վիճակը գնահատելու համար:

 

III. Ռազմավարական ծրագրի նպատակները

 

10. Կանխարգելել և/կամ հետաձգել ՍԱՀ առաջացումը` բնակչության բոլոր խավերում հավասարապես.

11. Նվազեցնել ՍԱՀ բարդությունները` նպատակ ունենալով առավելագույնի հասցնել հիվանդների և նրանց ընտանիքների բարեկեցությունն ու կյանքի որակը.

12. Սկսել գործընթացն ընտրված նախաձեռնություններով` ներդնելով ՍԱՀ կանխարգելման, ախտորոշման և վարման լավագույն փորձը` Հայաստանի համար հիվանդության բեռը նվազեցնելու նպատակով.

13. Բնակչության բոլոր խավերի համար երաշխավորել ՍԱՀ ֆինանսապես մատչելի և ծախսարդյունավետ ախտորոշում և բուժում` դրանով իսկ նվազեցնելով ստվերային վճարումների ծավալները: Նվազեցնել ՍԱՀ բարդությունները` նպատակ ունենալով առավելագույնի հասցնել հիվանդների և նրանց ընտանիքների բարեկեցությունն ու կյանքի որակը.

14. Սկսել գործընթացն ընտրված նախաձեռնություններով` ներդնելով ՍԱՀ կանխարգելման, ախտորոշման և վարման լավագույն փորձը` Հայաստանի համար հիվանդության բեռը նվազեցնելու նպատակով.

15. Բնակչության բոլոր խավերի համար երաշխավորել ՍԱՀ ֆինանսապես մատչելի և ծախսարդյունավետ ախտորոշում և բուժում` դրանով իսկ նվազեցնելով ստվերային վճարումների ծավալները:

 

IV. Սրտանոթային հիվանդությունների կանխարգելման և դրանց դեմ

պայքարի համար առաջարկվող նախաձեռնություններ և գնահատման

ցուցանիշներ

 

16. Կանխարգելիչ միջոցառումները կարելի է հասցեագրել հետևյալ ուղղություններով.

1) Մակրոտնտեսական և պետական միջամտություններ, որոնք ազդում են յուրաքանչյուր անձի վրա (օրինակ` ծխախոտի հարկումը): Մակրոտնտեսական միջամտությունները կարող են հանդիսանալ սրտանոթային հիվանդությունների կանխարգելմանն աջակցող արդյունավետ միջոց, սակայն, քանի որ դրանք հիմնականում ձեռնարկում են այլ նախարարություններ (այլ ոչ թե առողջապահության նախարարությունը), այդ միջամտությունները կրում են քաղաքական բնույթ, հետևաբար բավականին բարդ են և չեն համապատասխանում նախաձեռնությունների համար սահմանված «մեծ ազդեցություն - բարձր իրագործելիություն» չափորոշիչներին: Հետևաբար, դրանք հարկ է դիտարկել հաջորդ փուլում:

ա. Բնակչության շուրջ կենտրոնացող միջամտություններ, որոնք ուղղակիորեն հասցեագրված են ՍԱՀ-ի ռիսկային գործոնների առնչությամբ քաղաքացիների վարքագծին (օրինակ` ծխախոտի օգտագործման մակարդակի նվազեցում):

բ. Բուժծառայություններ մատուցողների կողմից հիվանդության կանխարգելման և դրա դեմ պայքարի միջոցառումներ, օրինակ` բարձր ռիսկայնության խմբի անհատներին և հիվանդներին ռիսկի գործոնների վերաբերյալ անհատական խորհրդատվության և անհրաժեշտության դեպքում բուժօգնության տրամադրում:

2) Նախատեսել բուժման նորագույն եղանակների կիրառմամբ մատուցվող բժշկական ծառայությունների փոխհատուցման բժշկական ծրագրային պարտադիր ապահովագրության ներդրում, եթե ՀՀ առողջապահության համակարգում մինչ այդ չի ներդրվել պարտադիր բժշկական ապահովագրություն:

17. Սույն ծրագիրը ներառում է բնակչության ընդհանուր իրազեկվածության բարձրացմանն ուղղված կրթական միջոցառումներ և բժշկական ծառայություններ, օրինակ` ՍԱՀ-ի նախանշանների սկրինինգ, ախտորոշման և բուժման ստանդարտների և ուղեցույցների մշակում և կիրառում, ինչպես նաև տվյալների հավաքագրում և վերլուծություն:

 

V. ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆ 1.

 

18. ԻՐԱԿԱՆԱՑՆԵԼ «ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԶՆՆՈՒՄ-ՍԿՐԻՆԻՆԳ»` ԳՆԱՀԱՏԵԼՈՎ ՍՐՏԱՆՈԹԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ ՌԻՍԿԸ

19. Առաջարկվում է առողջության առաջնային պահպանման (ԱԱՊ) բուժհաստատություններում ներդնել 40-74 տարիքային խմբի բոլոր անձանց կանոնավոր բժշկական զննումներ: Բժշկական նման զննումներն ընդգրկում են ոչ միայն սրտանոթային հիվանդությունները, այլև միաժամանակ շաքարային դիաբետն ու երիկամների հիվանդությունը, քանի որ այս հիվանդությունները սերտորեն փոխկապակցված են, ծախսերի առումով ավելի արդյունավետ է ընդգրկել դրանք մեկ համակողմանի հետազոտության մեջ: Բժշկական զննումն իր մեջ ներառում է.

1) Հիմնական տեղեկությունների գնահատում (հասակ, քաշ, ընթացիկ դեղորայք, տարիք, ընտանեկան պատմություն, ծխելու մասին տվյալներ, արյան ճնշում):

2) Խոլեսթերինի և (որոշ դեպքերում) արյան մեջ գլյուկոզայի մակարդակները չափելու նպատակով արյան հետազոտության իրականացում:

3) Արյան և մեզի լրացուցիչ հետազոտությունների իրականացում, եթե բացահայտվել է երիկամների հիվանդության ռիսկ:

4) Ելնելով ռիսկերի գնահատման արդյունքներից` առաջարկություններ առողջությունը պահպանելու (ցածր ռիսկ), ռիսկերը նվազեցնելու (օրինակ` քաշի կառավարման պլաններ, չափավոր ռիսկ) կամ բուժում սկսելու (հայտնաբերված հիվանդության բարձր ռիսկ) վերաբերյալ:

Աղյուսակ 1-ում ներկայացված է Հայաստանում սկրինինգի (բժշկական զննման) ծրագիրը:

 

Աղյուսակ 1. Բժշկական զննման օրինակելի ծրագիր

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 1 - Բժշկական զննում - Նախաձեռնության հիմնական        |

|բնութագրեր                                                           |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|Չափահասներ, 40-74 տարեկան                            |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |ԱԱՊ բուժհաստատություններում բժշկական զննմանը         |

|չափորոշիչ      |մասնակցած 40-ից 74 տարեկան անձանց մասնաբաժինը ԱԱՊ    |

|               |բուժհաստատությունների կողմից սպասարկվող այդ տարիքային|

|               |խմբի անձանց ընդհանուր քանակի մեջ                     |

|               |Բժշկական զննմանը մասնակցած 40-ից 74 տարեկան անձանց   |

|               |մասնաբաժինը այդ տարիքային խմբի ողջ բնակչության քանակի|

|               |մեջ (անհրաժեշտության դեպքում օգտագործելով            |

|               |ազգաբնակչության քանակի և  կազմի վերաբերյալ           |

|               |գնահատականները)                                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |Թիրախային ամբողջ խմբի սկրինինգ` յուրաքանչյուր հինգ   |

|               |տարին մեկ անգամ                                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Պատասխանատու   |Առողջապահության նախարարություն, ԱԱՊ օղակի բժիշկներ և |

|մարմիններ      |նեղ մասնագետներ, դեղագործներ և  բուժքույրեր (կամ     |

|               |ընտրված մարմին)                                      |

|               |Առողջապահության տեղեկատվական վերլուծական հանրապետական|

|               |կենտրոն (ԱՏՎՀԿ)                                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Բժշկական զննման ծրագրի և  ժամանակացույցի մշակում     |

|               |Սրտանոթային հիվանդությունների, հիպերտենզիայի ռիսկերի |

|               |գնահատման, ռիսկերի կառավարման և  կենսակերպի հարցերում|

|               |միջամտությունների ազգային ուղեցույցերի մշակում       |

|               |Մասնակիցների համար տեղեկատվական թերթիկի մշակում      |

|               |(բժշկական զննման բովանդակությունն ու օգուտները,      |

|               |ինչպես նաև  հրավերի օրինակելի ձևը)                   |

|               |ՈՒղեցույցների տրամադրում ԱԱՊ օղակի բժիշկներին        |

|               |(հնարավոր է նաև  դեղագործներին ու բուժքույրերին),    |

|               |ովքեր կատարելու են բժշկական զննում                   |

|               |Անհրաժեշտության դեպքում մասնակից                     |

|               |բժիշկների/դեղագործների համար բժշկական զննման գծով    |

|               |վերապատրաստման պլանավորում                           |

|               |Բժշկական զննման արդյունքների մասին տվյալների         |

|               |հավաքագրման գործընթացի մշակում                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - Կատարել ԱԱՊ բուժհաստատությունների բոլոր     |

|               |կանոնավոր այցելուների բժշկական զննում: Բժիշկը/ԱԱՊ    |

|               |բուժհաստատության աշխատակազմը պետք է`                 |

|               |. Նախապես բացատրեն մասնակցին բժշկական զննման շրջանակն|

|               |և  օգուտները                                         |

|               |. Տեղեկացնեն մասնակցին արդյունքների և  հետագա քայլերի|

|               |մասին (օրինակ` հիպերտենզիայի բուժման սկիզբը)         |

|               |. Խնդրեն մասնակցին տեղեկացնել ազգականներին և         |

|               |բարեկամներին բժշկական զննման մասին` ավելի մեծ թվով   |

|               |մասնակիցներ ընդգրկելու համար                         |

|               |Քայլ 2 - Հավաքել բժշկական զննման արդյունքները և      |

|               |ներկայացնել դրանք տվյալների հավաքագրման կենտրոնական  |

|               |մարմին: Հարկ է հավաքել բժշկական զննման արդյունքները  |

|               |և  ներկայացնել դրանք տվյալների հավաքագրման           |

|               |կենտրոնական մարմին:                                  |

|               |Քայլ 3 - Կատարել բժշկական հաջորդող զննումներ         |

|               |(«Հետկանչ»). Բժշկական առաջին զննմանը մասնակցած անձինք|

|               |պետք է հինգ տարին մեկ անգամ հրավիրվեն բժշկական հաջորդ|

|               |զննության: Զննման արդյունքում ախտորոշված հիվանդներից |

|               |չի պահանջվում մասնակցել այս ծրագրով նախատեսված հետագա|

|               |զննումներին, քանի որ վերջիններիս վարումն իրականացվում|

|               |է համապատասխան հիվանդության բուժման կարգով:          |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |. Բժշկի գրասենյակ/ԱԱՊ հաստատություն այցելուների      |

|դրական         |քանակի աճ` պայմանավորված ծառայության անվճար          |

|ազդեցությունը  |մատուցմամբ, որը գրավիչ կլինի ավելի մեծ թվով          |

|               |հիվանդների համար                                     |

|               |. Բժշկի սպասարկած բնակչության առողջության վիճակի     |

|               |մասին տեղեկացվածության ապահովում                     |

|               |. Ընդգրկված բնակչության շրջանում ՍԱՀ կանխարգելման և  |

|               |վաղ հայտնաբերման արդյունքում վերջիններիս կյանքի      |

|               |տևողությունը  երկարացնելու հնարավորության ընձեռում   |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Բնակչության համար լրացուցիչ ծախսերի բացակայություն,  |

|գործոններ      |պետական ֆինանսավորման առկայություն                   |

|               |Բժշկական զննումների արդյունքների գաղտնիության        |

|               |ապահովում                                            |

|               |Կամավոր, ինչպես նաև  սկրինինգի արդյունքների          |

|               |օգտագործման և  հիվանդին օգուտների մասին բավարար      |

|               |նախնական տեղեկություններ տրամադրելու վրա հիմնված     |

|               |մասնակցություն                                       |

|               |ԱԱՊ հաստատությունների մասնակցություն` սկրինինգների   |

|               |իրականացումն ու շարունակականությունը երաշխավորելու   |

|               |համար                                                |

|               |Սկրինինգների արդյունքների արձանագրում և  պահպանում   |

|               |կենտրոնատեղիում (օրինակ` Առողջապահության տեղեկատվական|

|               |վերլուծական հանրապետական կենտրոնում)                 |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Բժիշկների և  բուժքույրերի աշխատավարձեր               |

|ծախսեր         |Լաբորատոր սարքավորումների շահագործման/բժշկական       |

|               |պիտույքների ծախսեր Վարչական/վերապատրաստման ծախսեր    |

|               |Ծախսերի մոտավոր հաշվարկները ցույց են տալիս, որ այս   |

|               |նախաձեռնության հաջող մեկնարկն ապահովելու համար առաջին|

|               |տարում կպահանջվեն մոտ 5 միլիոն ԱՄՆ դոլարին համարժեք  |

|               |ներդրումներ (հաշվարկն հիմնված է 450.000 հետազոտվողի  |

|               |ընդգրկման վրա):                                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հնարավոր հետագա|Համադրել ՍԱՀ-ի սկրինինգի ծրագիրը ոչ վարակիչ այլ      |

|քայլեր/        |հիվանդությունների սկրինինգի ծրագրերի հետ             |

|ընդլայնում     |Առաջարկել միջազգային (դեղագործական) ընկերություններին|

|               |աջակցել նախաձեռնությանը` անհրաժեշտ սարքավորումներ    |

|               |և/կամ  ուսումնական նյութեր տրամադրելու կամ           |

|               |նախաձեռնության որոշ մասեր ֆինանսավորելու միջոցով     |

._____________________________________________________________________.

 

VI. ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆ 2.

 

ԲՈՒԺՄԱՆ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑՆԵՐԻ ԵՎ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐԻ ՄՇԱԿՈՒՄ ԵՎ ԿԻՐԱՌՈՒՄ

 

20. Բուժման ուղեցույցները և ստանդարտները բնակչությանը բարձրորակ բուժսպասարկում մատուցելու նախապայման են հանդիսանում: Պատշաճ կիրառման և մոնիթորինգի դեպքում` նման ուղեցույցերը կարող են որակի երաշխիք հանդիսանալ կառավարության համար: Նմանօրինակ ստանդարտները հանդիսանում են բուժումը և դեղորայքի նշանակումը ճիշտ և ծախսային տեսանկյունից օպտիմալ ուղղությամբ խթանելու միջոց, օրինակ` խրախուսելով առևտրային (բրենդային) դեղերի փոխարեն վերարտադրված (ջեներիկ), գնային առումով ավելի մատչելի դեղորայքի օգտագործումը: Աղյուսակ 2-ը ներկայացնում է առաջնային և երկրորդական բուժօգնության համար ՍԱՀ բուժման ուղեցույցների մշակման ու կիրառման նախաձեռնությունը:

 

Աղյուսակ 2. ՍԱՀ-ի բուժման ստանդարտների և ուղեցույցների մշակում և

կիրառում

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 2 - ՍԱՀ-ի բուժման ստանդարտներ և  ուղեցույցներ -      |

|Նախաձեռնության հիմնական բնութագրեր                                   |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|Առողջապահության առաջնային և  երկրորդական օղակներում  |

|               |ՍԱՀ-ի բուժում իրականացնող բժիշկներ և  մասնագետներ    |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |ՍԱՀ-ի ուղեցույցների գծով վերապատրաստված բժիշկների և  |

|չափորոշիչ      |մասնագետների հարաբերական քանակը                      |

|               |ՈՒղեցույցներին համապատասխանող ՍԱՀ-ի բուժումների      |

|               |հարաբերական քանակը                                   |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |1-ին տարի` բժիշկների և  մասնագետների վերապատրաստման  |

|               |50 տոկոսանոց ընդգրկում                               |

|               |2-րդ տարի` 100 տոկոսանոց ընդգրկում                   |

|               |3-րդ տարուց սկսած ավելի քան 50 տոկոսանոց             |

|               |համապատասխանություն դրական հետագծին` հիմնվելով       |

|               |սկզբնական հաջողության վրա                            |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |Առողջապահության նախարարություն, ԱԱՊ հաստատություններ |

|կողմեր/        |և  կլինիկաներ, մասնագետների աշխատանքային խումբ       |

|Պատասխանատու   |                                                     |

|մարմիններ      |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Սրտաբանների ամերիկյան ընկերակցության, Բրիտանական     |

|               |սրտաբանական հիմնադրամի և  այլ միջազգային             |

|               |ուղեցույցներին համապատասխանող բուժման ստանդարտներ և  |

|               |ուղեցույցներ մշակում և  հաստատում                    |

|               |Բժիշկներին ու մասնագետներին այդ ուղեցույցների        |

|               |տրամադրում և  նրանց վերապատրաստման կազմակերպում:     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - Բժիշկների համար կազմակերպել ամենամյա        |

|               |վերապատրաստման դասընթացներ ուղեցույցների գծով:       |

|               |Վերապատրաստման դասընթացները ենթադրաբար կկազմակերպվեն |

|               |ՀՀ ԱՆ Առողջապահության ազգային ինստիտուտում           |

|               |Քայլ 2 - Հավաքել բժիշկների կարծիքները ստանդարտների և |

|               |բուժման ուղեցույցների մասին: Յուրաքանչյուր տարված    |

|               |հաջորդող առաջին ամսվա ընթացքում հավաքել բժիշկների    |

|               |կարծիքները և,  ստանդարտները մշակող աշխատանքային խմբի |

|               |կողմից ուսումնասիրությունից հետո ներառել ստանդարտների|

|               |տարեկան վերանայման գործընթացում                      |

|               |Քայլ 3 - Կատարել ստանդարտների ամենամյա               |

|               |ուսումնասիրություն: Հարկ է կատարել բուժման           |

|               |ստանդարտների և  ուղեցույցների ամենամյա վերանայում և  |

|               |թարմացում` հիմնվելով գիտական հետազոտության,          |

|               |ապացուցողական բժշկության տվյալների և  բժիշկներից     |

|               |ստացված կարծիքների վրա                               |

|               |Քայլ 4 - Կատարել ԱԱՊ հաստատություններում ստանդարտների|

|               |պահպանման կանոնավոր աուդիտներ                        |

|               |Միջինից բարձր կատարողական ունեցող ԱԱՊ                |

|               |հաստատությունները պետք է ստանան ֆինանսական           |

|               |պարգևատրում                                          |

|               |Միջինից զգալիորեն ցածր կատարողական և  որակի խիստ ցածր|

|               |ստանդարտներ ունեցող ԱԱՊ հաստատությունները պետք է     |

|               |նախազգուշացվեն, իսկ հաջորդ քայլը կարող է լինել դրանց |

|               |լիցենզիայի դադարեցումը                               |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |ՍԱՀ հիվանդների բուժման դրական ելքերի աճ (մինչև  20%) |

|ազդեցություն/  |Բուժանձնակազմի և  հիվանդների կողմից ավելի բարձր      |

|ելք            |ստանդարտների կիրառման հետևանքով  բուժման և  դեղորայքի|

|               |ծախսերի էական խնայողություններ (մինչև  30%)          |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Բժիշկների և  մասնագետների ներգրավում` ուղեցույցների  |

|գործոններ      |և  ստանդարտների կիրառումը տեղական պայմաններում       |

|               |երաշխավորելու համար                                  |

|               |Առողջապահության նախարարության ղեկավար դերի ուժեղացում|

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |ՈՒղեցույցների և  ստանդարտների տարածման և  դրանց գծով |

|ծախսեր         |վերապատրաստման ծախսեր                                |

|               |ՈՒղեցույցների վերանայման ծախսեր                      |

|               |Ընդհանուր առմամբ, այս նախաձեռնության ծախսերը         |

|               |համեմատաբար փոքր են, այսինքն 100000 ԱՄՆ դոլարից քիչ: |

|               |Այդուհանդերձ, հաջողության համար կենսական է գործընթացի|

|               |խիստ կառավարումը                                     |

._____________________________________________________________________.

 

VII. ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆ 3.

 

1. ՍՐՏԱՆՈԹԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՃԱՐԱԿԱԲԱՆԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՄՇԱԿՈՒՄ ԵՎ ՆԵՐԴՐՈՒՄ

 

21. Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մշակումն ու ներդրումը շատ է կարևորվում այդ հիվանդությունների իրավիճակի վերլուծության և գնահատման, առողջապահության ոլորտի քաղաքական որոշումների կայացման ու կոնկրետ գործողությունների մշակման և իրագործման առումով: Այդ իսկ պատճառով անհրաժեշտ է ձևավորել սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության համակարգ:

22. Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության համակարգը ներառելու է առավել տարածված սրտանոթային հիվանդությունները: Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության համակարգը մշակելու և ներդնելու համար անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները.

1) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մոնիթորինգի ենթահամակարգի մշակում` ներառյալ.

ա) ԱՀԿ մոտեցումների համաձայն սրտանոթային հիվանդությունների և շրջակա միջավայրի գործոնների մոնիթորինգի զգայորոշիչների մշակում:

բ. Սրտանոթային հիվանդությունների և շրջակա միջավայրի գործոնների մոնիթորինգի զգայորոշիչների դուրս բերման համար անհրաժեշտ տվյալների հաշվառման և հաշվետվության կարգի լրամշակում` ներառյալ հաշվառման և հաշվետվական ձևերի լրամշակումը:

2) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի վերլուծության ենթահամակարգի մշակում:

3) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի գնահատման և կանխատեսման ենթահամակարգերի մշակում:

4) Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության ստանդարտների մշակում և ներդնում:

5) Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության վերաբերյալ բոլոր մակարդակներում կադրերի վերապատրաստում:

6) Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական հետազոտության ստանդարտ-սխեմաների մշակում և ներդնում:

7) Բնակչության առողջության վրա շրջակա միջավայրի անբարենպաստ և վտանգավոր գործոնների ազդեցության նվազեցման ուղղությամբ միջոցառումների իրականացում:

8) Բնակչության բժշկահիգիենիկ ուսուցում և առողջ ապրելակերպի քարոզչություն

ա. սրտանոթային հիվանդությունների կանխարգելմանն ուղղված առողջ ապրելակերպի քարոզչության և բժշկահիգիենիկ կրթության ծրագրի մշակում

բ. սրտանոթային հիվանդությունների կանխարգելմանն ուղղված առողջ ապրելակերպի քարոզչության հուշաթերթերի, պաստառների, տեսահոլովակների մշակում և ներդնում

գ. սրտանոթային հիվանդությունների կանխարգելմանն ուղղված առողջ ապրելակերպի քարոզչության և բժշկահիգիենիկ կրթության միջոցառումների իրականացում` օգտագործելով զանգվածային լրատվության միջոցները:

 

Աղյուսակ 3. Հայաստանում սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մշակման և ներդրման ծրագիրը

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 3 - ՍԱՀ-ի տվյալների հավաքագրում - Նախաձեռնության     |

|հիմնական բնութագրեր                                                  |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|ՍԱՀ-ի բուժում իրականացնող առողջապահության առաջնային  |

|               |պահպանման բուժհաստատություններ                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |1) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի           |

|չափորոշիչ      |բաղադրիչների առկայություն                            |

|               |2) Ցուցանիշների առկայություն                         |

|               |3) Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական   |

|               |հսկողության ստանդարտների առկայություն                |

|               |4) Բոլոր մակարդակներում սրտանոթային հիվանդությունների|

|               |համաճարակաբանական հսկողության վերաբերյալ             |

|               |վերապատրաստված կադրերի թիվ:                          |

|               |5) Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական   |

|               |հետազոտության ստանդարտ սխեմաների առկայություն:       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |Սրտանոթային հիվանդությունների համաճարակաբանական      |

|               |հսկողության համակարգի ձևավորում                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |ՀՀ առողջապահության նախարարություն, առաջնային և       |

|կողմեր/        |մասնագիտացված բժշկական հաստատություններ              |

|Պատասխանատու   |                                                     |

|մարմիններ      |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մոնիթորինգի  |

|               |վերլուծության, գնահատման և  կանխատեսման ցուցանիշների |

|               |մշակում:                                             |

|               |ՀՀ ԱՆ ՊՀՀՏ-ի տարածքային մարմիններին պահանջվող        |

|               |համակարգչային սարքավորումներով ապահովում:            |

|               |Տվյալների հավաքման և  փոխանցման համար անհրաժեշտ      |

|               |համակարգչային ծրագրերի ապահովում:                    |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 Մշակել և  ներդնել սրտանոթային                 |

|               |հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության      |

|               |ստանդարտներ:                                         |

|               |Քայլ 2 - Սրտանոթային հիվանդությունների               |

|               |համաճարակաբանական հսկողության վերաբերյալ բոլոր       |

|               |մակարդակներում մշակել կրթական ծրագրեր և  իրականացնել |

|               |կադրերի վերապատրաստում:                              |

|               |Քայլ 3 Մշակել և  ներդնել սրտանոթային                 |

|               |հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության      |

|               |ստանդարտ սխեմաներ:                                   |

|               |Քայլ 4 Մշակել տվյալների հաշվառման և  հաշվետվության   |

|               |ձևեր  և  ապահովել հավաքագրված տվյալների փոխադարձ կապը|

|               |առաջնային օղակից` ԱԱՊ-ից մինչև  կենտրոնական մակարդակ |

|               |և  հետադարձ կապը:                                    |

|               |Քայլ 5 Իրականացնել հավաքագրված տվյալների             |

|               |վերլուծություն, գնահատում և  կանխատեսում:            |

|               |Քայլ 6 Վերլուծության արդյունքների հիման վրա մշակել   |

|               |և  իրականացնել միջոցառումների առաջարկություններ ՍԱՀ-ի|

|               |հիվանդացության իջեցման ուղղությամբ և  կանխարգելման   |

|               |վերաբերյալ ու ներկայացնել                            |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նկատառումներ   |Ըստ հիվանդների հավաքագրման դեպքում. հարկ է           |

|               |երաշխավորել առողջապահական տվյալների գաղտնիությունը և |

|               |պաշտպանությունը:                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Կներդրվի սրտանոթային հիվանդությունների               |

|ազդեցություն/  |համաճարակաբանական հսկողության համակարգը, որը թույլ   |

|ելք            |կտա իրականացնել մշտադիտարկում` վերլուծել և  գնահատել |

|               |սրտանոթային հիվանդությունների իրավիճակը,             |

|               |առողջապահության ոլորտի քաղաքական որոշումների կայացման|

|               |ու կոնկրետ գործողությունների մշակման և  իրագործման   |

|               |առումով:                                             |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |1. Բնակչության համար լրացուցիչ ծախսերի               |

|գործոններ      |բացակայություն, պետական ֆինանսավորման առկայություն   |

|               |2. Համաճարակաբանական հսկողության գործուն համակարգ    |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Տվյալների հավաքագրման համակարգ մշակելու ծախսեր       |

|ծախսեր         |Հավաքագրման և  վերլուծության կանոնավոր աշխատանք      |

|               |Ծախսերը կկազմեն տարեկան 5 ԱՄՆ դոլարից պակաս`         |

|               |ընդգրկված մեկ հիվանդի հաշվով                         |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հնարավոր հետագա|Համադրել առավել տարածված ոչ վարակիչ այլ              |

|քայլեր/        |հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության      |

|ընդլայնում     |համակարգի ներդրման ծրագրերի հետ                      |

._____________________________________________________________________.

 

Այս նախաձեռնությունը կնպաստի ծրագրի կատարողականի ցուցանիշների սահմանմանը` ծրագրի գնահատման և մոնիթորինգի նպատակներով:

 

1) ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋՆԱՅԻՆ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՕՂԱԿՈՒՄ ՍՐՏԱՆՈԹԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ՀԱՎԱՔԱԳՐՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ՆԵՐԴՐՈՒՄ

 

ա. Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) «Ոչ-վարակիչ կանխարգելման և դրանց դեմ պայքարի գլոբալ ռազմավարությանը» համահունչ և հիմնվելով առավել համապարփակ տվյալներ հավաքագրելու պահանջի վրա` Հայաստանի ՍԱՀ-ի ռազմավարության իրականացումը ենթադրում է Արևմտյան Եվրոպայի երկրների հետ համեմատելի տեղեկատվական բազայի ստեղծում:

բ. Հայաստանում այսօր առողջության առաջնային պահպանման ծառայություններ են մատուցում մոտ 215 ամբուլատորիա` գյուղական վայրերում, և 88 պոլիկլինիկա` քաղաքային բնակավայրերում: Առողջության առաջնային պահպանման օղակում ՍԱՀ-ի վիճակի գնահատմանն ուղղված տեղեկատվական բազա ձևավորելու և կատարողականի պարտադիր ցուցանիշների մասին տվյալներ մուտքագրելու նպատակով շատ կարևոր է ՍԱՀ-ին առնչվող տեղեկությունների համար տվյալների հավաքագրման ստանդարտացված գործընթացի ներդրումը:

Աղյուսակ 4-ը ներկայացնում է ԱԱՊ բուժհաստատություններում ՍԱՀ-ի մասին տվյալների հավաքագրման գործընթացը:

 

Աղյուսակ 4. Առողջության առաջնային պահպանման օղակում ՍԱՀ-ի տվյալների

հավաքագրման գործընթաց

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնության 3 - ՍԱՀ-ի տվյալների հավաքագրում - Նախաձեռնության      |

|հիմնական բնութագրեր                                                  |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|ՍԱՀ-ի բուժում իրականացնող առողջապահության առաջնային  |

|               |պահպանման բուժհաստատություններ                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |ՍԱՀ-ին առնչվող տվյալների հավաքագրման լիարժեքությունը,|

|չափորոշիչ      |տվյալների ժամանակին հավաքագրումը                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |Տվյալները պետք է հավաքագրվեն որոշակի                 |

|               |ժամանակահատվածում, սկզբնական փուլում` տարեկան        |

|               |կտրվածքով, իսկ ավելի ուշ փուլում` եռամսյակային       |

|               |կտրվածքով                                            |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |ՀՀ առողջապահության նախարարություն, առաջնային և       |

|կողմեր/        |մասնագիտացված բժշկական հաստատություններ              |

|Պատասխանատու   |                                                     |

|մարմիններ      |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Սահմանել հավաքագրվելիք տվյալները, որոնք, օրինակ,     |

|               |ընդգրկում են`                                        |

|               |. Հիվանդության դեպքերի քանակը                        |

|               |. Բուժումը և  կիրառած ընթացակարգերը                  |

|               |. Նշանակված դեղորայքը                                |

|               |Սահմանել տվյալների հավաքագրման միջոցներն ու          |

|               |գործընթացը և  մշակել համապատասխան ուղեցույցեր ու     |

|               |նյութեր                                              |

|               |Ձեռք բերել պահանջվող համակարգչային սարքավորումներ,   |

|               |տվյալների հավաքագրման ու փոխանցման համար անհրաժեշտ   |

|               |համակարգչային ծրագիր և  տրամադրել դրանք ԱԱՊ          |

|               |բուժհաստատություններին                               |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - Իրականացնել տվյալների հավաքագրման           |

|               |փորձարարական ծրագիր: Փորձարկման նպատակներով ընտրված  |

|               |քաղաքային կամ գյուղական որևէ  շրջանում իրականացնել   |

|               |տվյալների հավաքագրման պիլոտային ծրագիր: Ելնելով վեց  |

|               |ամսից մեկ տարվա փորձարկման արդյունքներից` կատարել    |

|               |տվյալների հավաքագրման նախատեսվող գործընթացի          |

|               |համապատասխան ադապտացում:                             |

|               |Քայլ 2 - Բուժհաստատություններին տրամադրել տվյալների  |

|               |հավաքագրման ուղեցույցեր և  նյութեր:                  |

|               |Բաժանել նյութերը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում,       |

|               |իրականացնել վերապատրաստումներ և  տրամադրել           |

|               |աջակցություն:                                        |

|               |Քայլ 3 - Սկսել տվյալների հավաքագրման գործընթաց:      |

|               |Հիվանդությունների տվյալների հավաքագրումը պետք է      |

|               |կատարվի սկզբնական փուլում` տարեկան կտրվածքով, իսկ    |

|               |ավելի ուշ փուլում` 6-ից 3 ամսվա կտրվածքով:           |

|               |Քայլ 4 - Հրապարակել տվյալների հավաքագրման            |

|               |արդյունքները: Հրապարակել առողջապահության համապատասխան|

|               |տվյալները տարեկան կտրվածքով:                         |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նկատառումներ   |Ըստ հիվանդների հավաքագրման դեպքում. հարկ է           |

|               |երաշխավորել առողջապահական տվյալների գաղտնիությունը և |

|               |պաշտպանությունը:                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Առողջապահության համակարգի գործընթացների և  ելքերի    |

|ազդեցություն/  |ավելի մեծ թափանցիկություն և  վերահսկելիություն:      |

|ելք            |Երկարաժամկետ կտրվածքով առողջապահական ծախսերի         |

|               |խնայողություններ, որոնք պայմանավորված են արդյունավետ |

|               |որոշումների կայացումով (օրինակ` դեղերի ձեռքբերման    |

|               |վերաբերյալ):                                         |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Առողջապահական տվյալների և  ցուցանիշների հրապարակում  |

|գործոններ      |Շահագրգիռ կողմերի (բժիշկներ, բուժքույրեր, վարչական   |

|               |աշխատակազմ) ակտիվ ներգրավում                         |

|               |Ղեկավար մարմինների աջակցություն                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Տվյալների հավաքագրման համակարգ մշակելու ծախսեր       |

|ծախսեր         |Հավաքագրման և  վերլուծության կանոնավոր աշխատանք      |

|               |Ծախսերը կկազմեն տարեկան 5 ԱՄՆ դոլարից պակաս`         |

|               |ընդգրկված մեկ հիվանդի հաշվով                         |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հնարավոր հետագա|Համադրել սկրինինգի այլ ծրագրերի հետ                  |

|քայլեր/        |                                                     |

|ընդլայնում     |                                                     |

._____________________________________________________________________.

 

Այս նախաձեռնությունը կնպաստի ծրագրի կատարողականի ցուցանիշների սահմանմանը` ծրագրի գնահատման և մոնիթորինգի նպատակով:

 

2) ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹՈՒՄ` ՌԻՍԿԵՐԻ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

 

ա. Սրտանոթային հիվանդություններով հիվանդացությանն ուղղակիորեն նպաստող ռիսկերի գործոնների այդ թվում` ծխախոտի, ալկոհոլի չարաշահման, անառողջ սննդակարգի, ֆիզիկական թերակտիվության, ճարպակալման և ավելորդ քաշի վերաբերյալ Հայաստանի բնակչության իրազեկվածության մակարդակի բարձրացումը շատ կարևոր միջոցառում է:

բ. Հայաստանում փորձագետների իրականացրած հարցազրույցների և հետազոտության ընթացքում կարմիր գծով անցնում էր այն փաստը, որ ռիսկի վերոհիշյալ գործոնների վտանգավորության մասին բնակչության ընդհանուր գիտելիքների մակարդակը հարաբերականորեն ցածր էր: Ռիսկի գործոնների տարածվածությանը կարող են լրացուցիչ նպաստել ծխախոտի ու ոգելից խմիչքների գովազդի հանդեպ սահմանափակումների բացակայությունը և, ընդհանուր առմամբ, այդ ապրանքների մատչելիությունը:

Աղյուսակ 5-ը ներկայացնում է սրտանոթային հիվանդությունների կանխարգելմանն ուղղված ռիսկի գործոնների մասին հնարավոր կրթական քարոզարշավի նկարագիրը:

 

Աղյուսակ 5. Բնակչության համար կրթական քարոզարշավի ծրագիրը

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 3 - ՍԱՀ-ի մասին կրթություն - Նախաձեռնության հիմնական |

|բնութագրերը                                                          |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|ՍԱՀ ռիսկի ենթակա ընտրված խմբեր, ընդհանուր            |

|               |բնակչություն` ԶԼՄ-ների միջոցով                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |ՍԱՀ-ի ուսումնական դասընթացներին մասնակցող բնակչության|

|չափորոշիչ      |հարաբերական քանակը                                   |

|               |Կրթական քարոզարշավների մեջ ԶԼՄ-ների թիվ              |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |1-ին տարի. ընդգրկվել է թիրախային խմբի առնվազն 25     |

|               |տոկոսը                                               |

|               |2 և  3 տարի. ընդգրկվել է թիրախային խմբի առնվազն 50   |

|               |տոկոսը                                               |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |ՀՀ առողջապահության նախարարություն, ԱԱՊ               |

|կողմեր/        |բուժհաստատություններ                                 |

|Պատասխանատու   |                                                     |

|մարմիններ      |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |ՍԱՀ կանխարգելման և  առողջ ապրելակերպի մասին          |

|               |ուսումնական դասընթացների ծրագիր` ստանդարտացված       |

|               |ուսուցման դասընթաց, ուղղված սրտանոթային              |

|               |հիվանդությունների հիմնական պատճառների և  ՍԱՀ-ի       |

|               |ռիսկերը նվազեցնող առողջ ապրելակերպի մասին բնակչության|

|               |լայն շերտերի կրթմանը                                 |

|               |ՈՒսումնական նյութերի տրամադրում ուսումնական          |

|               |դասընթացներ իրականացնող ԱԱՊ բուժհաստատություններին   |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - ԱԱՊ բուժհաստատությունում կազմակերպել        |

|               |շաբաթական անվճար ուսումնական դասընթացներ:            |

|               |Կրթական որակը երաշխավորվելու համար մասնակիցների      |

|               |քանակը պետք է սահմանափակի 20-ից 30 անձով:            |

|               |ՈՒսուցման ընթացքում և  դրան հաջորդիվ պետք է բաժանվեն |

|               |լրացուցիչ ուսումնական նյութեր առողջ ապրելակերպի կամ  |

|               |այլ հիվանդությունների մասին: Հնարավորություն կա նաև  |

|               |համադրել ուսումնական դասընթացները և  Նախաձեռնություն |

|               |1-ում նկարագրված անվճար բժշկական զննումները: Հարկ է  |

|               |գրանցել մասնակիցների հաճախելիությունը, որը կծառայի   |

|               |փոխհատուցումը հաշվարկելու հիմք:                      |

|               |Քայլ 2 - Մասնակիցների համար հետագա դասընթացների      |

|               |կազմակերպում` գիտելիքները թարմացնելու և  կատարված    |

|               |առաջընթացը ստուգելու համար:                          |

|               |Քայլ 3 - Մշակել և  ներդնել առողջ ապրելակերպի         |

|               |քարոզչության ծրագիր                                  |

|               |ԶԼՄ-ների միջոցով իրականացնել քարոզչություն:          |

|               |1. Լրատվամիջոցների քարոզարշավների և/կամ  նպատակային  |

|               |քարոզչության միջոցառումների օգնությամբ տարածել       |

|               |տեղեկատվություն ՍԱՀ-ի, վերջիններիս բուժման           |

|               |տարբերակների և  առողջ ապրելակերպի օգուտների մասին:   |

|               |2. Լրատվամիջոցների միջոցով                           |

|               |Դիտարկել գովազդային միջոցառումների կազմակերպման      |

|               |հնարավորությունը հայտնի քաղաքական գործիչների կամ այլ |

|               |հայտնի դեմքերի մասնակցությամբ:                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Բնակչության շրջանում ապրելակերպի խթանում:            |

|ազդեցություն/  |ՈՒսումնական դասընթացների հնարավոր համադրում անվճար   |

|ելք            |բժշկական զննումների հետ:                             |

|               |Երկարաժամկետ կտրվածքում ՍԱՀ-ի բուժման արժեքի նվազում |

|               |(մինչև  30%)                                         |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Վերապատրաստողների և  բուժքույրերի աշխատավարձերի      |

|ծախսեր         |ծախսեր                                               |

|               |Վարչական ծախսեր                                      |

|               |Ծախսերի մոտավոր հաշվարկները ցույց են տալիս, որ այս   |

|               |նախաձեռնության հաջող մեկնարկն ապահովելու համար առաջին|

|               |տարում կպահանջվեն մոտ 1-ից 2 միլիոն ԱՄՆ դոլարին      |

|               |համարժեք ներդրումներ (հաշվարկն հիմնված է 600.000     |

|               |կրթվողի ընդգրկման վրա):                              |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հնարավոր հետագա|Համադրել առողջության խրախուսման մակրոտնտեսական       |

|քայլեր/        |միջամտությունների հետ` այլ նախարարությունների        |

|ընդլայնում     |համագործակցությամբ                                   |

|               |Համադրել սկրինինգի այլ ծրագրերի հետ                  |

._____________________________________________________________________.

 

VIII. Ծրագրի կատարողականի գնահատում և մոնիթորինգ

 

23. Ծրագրում ընդգրկված նախաձեռնությունների հաջողությունը երաշխավորելու համար կիրականացվի ծրագրի մոնիթորինգ և գնահատում կատարողականի որոշակի ցուցանիշների ներդրման միջոցով.

Կարճաժամկետից միջնաժամկետ գործողությունների ցուցանիշներ, որոնք նկարագրում են առողջապահության համակարգում իրականացված միջոցառումների (օրինակ` ՍԱՀ մեկ հիվանդի հաշվով մասնագետի տարեկան այցերի քանակը) հաճախականությունն ու արդյունավետությունը,

24. Միջնաժամկետից երկարաժամկետ արդյունքների ցուցանիշներ, որոնք նկարագրում են իրականացված գործողությունների արդյունքում ստացված առողջապահական ընդհանուր արդյունքները: Այս ցուցանիշները կարձանագրեն հիվանդությունների և ռիսկի գործոնների դեմ պայքարի ծրագրի իրականացման հետևանքով ՍԱՀ հիվանդացության, տարածվածության և մահացության կառուցվածքում տեղ գտած փոփոխությունները:

Այս գնահատումը թույլ կտա ՀՀ կառավարության և առողջապահության ոլորտի պաշտոնյաներին լինել տեղեկացված և կայացնել առավել արդյունավետ որոշումներ շարունակական բարելավման համար անհրաժեշտ հետագա գործողությունների վերաբերյալ:

 

IX. Ծրագրի ֆինանսավորման աղբյուրները

 

25. Նախատեսվում է ծրագրի ֆինանսավորումն իրականացնել հետևյալ աղբյուրներից`

1) Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեից առողջապահության նպատակային ծրագրերի համար հատկացված գումարներ,

2) միջազգային կազմակերպությունների նպատակային ֆինանսավորում

 

Հավելված N 2

ՀՀ կառավարության

2011 թվականի մարտի 24-ի

նիստի N 11 արձանագրային

որոշման

 

ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ ՉԱՐՈՐԱԿ ՆՈՐԱԳՈՅԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴԵՄ ՊԱՅՔԱՐԻ

 

I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Չարորակ նորագոյացությունների դեմ պայքարը բնակչության բժշկակենսաբանական և սոցիալ-տնտեսական հույժ կարևոր խնդիր է: Ամեն տարի չարորակ նորագոյացությունների պատճառով հաշմանդամ են ճանաչվում շուրջ 2700 մարդ: Այդ առումով տարեկան տնտեսական վնասը գերազանցում է 75,0 մլն. դրամ և հիվանդացության ցուցանիշների աճման նման տեմպերի պահպանման պարագայում 2010 թ. տարեկան տնտեսական վնասը կկազմի մոտ 250,0 մլն. դրամ` չհաշված ընտանիքների հոգեբանական բարդույթները:

2. Չարորակ նորագոյացություններով հիվանդացության և նրանցից մահացության ցուցանիշները կայուն կերպով աճում են` կապված մարդկանց միջին երկարակեցության բարձրացման և անբարեհաջող բնապահպանական իրավիճակի հետ: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հաշվարկներով 2020 թ. երկրագնդում կարձանագրվեն 20 մլն. նոր հիվանդներ, իսկ չարորակ նորագոյացություններից մահացողների թիվը կկազմի 10 միլիոն:

 

II. ՀԻՄՆԱԽՆԴՐԻ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸ

 

1. Չարորակ նորագոյացությունների տարածվածության, հիվանդացության և մահացության իրավիճակային վերլուծությունը.

3. Հայաստանի Հանրապետության բնակչության շրջանում ոչ վարակիչ հիվանդություններից մահացության կառուցվածքում չարորակ նորագոյացություններից մահացությունը զբաղեցնում է երկրորդ տեղը` արյան շրջանառության համակարգի հիվանդություններից հետո (20.08%) և 1999 թ.-ից սկսած գրանցվել է չարորակ նորագոյացություններից մահացության և հիվանդացության միապաղաղ աճ:

4. 2009 թ.-ին չարորակ նորագոյացությունների տարածվածությունն ընդհանուր հիվանդացության մեջ կազմել է 21% (աղյուսակ N 1), իսկ մահացությունը ընդհանուրի մահացության ցուցանիշում կազմել է 69%:

 

Աղյուսակ N 1 - Հիվանդացությունը` 2009 թվական

 

._____________________________________________________________________.

|Հիվանդություն                    |             2009                  |

|                                 |___________________________________|

|                                 |Ընդամենը   |Առաջին անգամ ախտորոշված|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Ընդամենը (A00-T98)               |    1077550|                 590419|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Քաղցկեղ (C00-D48)                |      36971|                   8815|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Սրտանոթային (I00-I99)            |     159589|                  47955|

|_________________________________|___________|_______________________|

|ՈՒղեղանոթային հիվանդ. (I10-I13)  |      73827|                  21048|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Սրտի իշեմիկ հիվանդ (I20-I25)     |      52042|                  14591|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Դիաբետ (E10-11)                  |      50450|                   6290|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Շնչառական օրգանների հիվանդ.      |     257572|                 224782|

|(j00-j99)                        |           |                       |

|_________________________________|___________________________________|

|Հիվանդություն                    |             2009                  |

|                                 |___________________________________|

|                                 |Ընդամենը   |Առաջին անգամ ախտորոշված|

|                                 |(100.000   |(100.000 հաշվով)       |

|                                 |հաշվով)    |                       |

|_________________________________|___________|_______________________|

|Ընդամենը (A00-T98)               |    40736.1|                22320.4|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Քաղցկեղ (C00-D48)                |     1397.7|                  333.2|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Սրտանոթային (I00-I99)            |     6033.2|                 1812.9|

|_________________________________|___________|_______________________|

|ՈՒղեղանոթային հիվանդ. (I10-I13)  |      2791 |                  795.7|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Սրտի իշեմիկ հիվանդ. (I20-I25)    |     1967.4|                  551.6|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Դիաբետ (E10-11)                  |     1907.2|                  237.8|

|_________________________________|___________|_______________________|

|Շնչառական օրգանների հիվանդ.      |     9737.3|                 8497.7|

|(J00-J99)                        |           |                       |

._____________________________________________________________________.

 

5. Ըստ պաշտոնական վիճակագրության հանրապետության տղամարդկանց շրջանում տարածվածության և մահացության տեսակետից առավել տարածված են շնչափողի, բրոնխների, թոքի չարորակ նորագոյացությունները, իսկ կանանց շրջանում` կրծքագեղձի, արգանդի մարմնի և արգանդի վզիկի չարորակ նորագոյացությունները:

1) Ըստ 2008 թվականի տվյալների` շնչափողի, բրոնխների և թոքի չարորակ նորագոյացություններից հիվանդացությունը 4.4 անգամ գերազանցել է տղամարդկանց շրջանում, ինչը հավանաբար պայմանավորված է տղամարդկանց շրջանում ծխելու բարձր ցուցանիշով` 58% և հիվանդության ուշ հայտնաբերմամբ:

2) 2001-2008 թվականների ժամանակահատվածում տղամարդկանց շրջանում շնչափողի, բրոնխների և թոքի չարորակ նորագոյացություններից մահացության ցուցանիշը անընդհատ աճել է 47.1-ից` մինչև` 64.3-ը, այսինքն` 1.36 անգամ, իսկ 1990-ի նկատմամբ` 1.8 անգամ` 35.8-ից մինչև 64.3-ը: Կանանց շրջանում նույն ժամանակահատվածում շնչափողի, բրոնխների և թոքի չարորակ նորագոյացություններից մահացության ցուցանիշը աճել է 1.62 անգամ` 8.3-ից մինչև 13.5-ը, իսկ 1990-ի նկատմամբ` 2.7 անգամ:

3) Ըստ 2008 թվականի տվյալների շնչափողի, բրոնխների և թոքի չարորակ նորագոյացությունների հիվանդացությունը բնակչության շրջանում աճում է` 50-64 (տղամարդիկ` 349 դեպք, կանայք` 53), 65 տարեկան և բարձր տարիքային խմբերում (համապատասխանաբար` 612, 131 դեպք):

4) Ինչպես նշվեց Հայաստանի կանանց շրջանում առավել տարածված են` կրծքագեղձի, արգանդի մարմնի և վզիկի չարորակ նորագոյացությունների տարածվածությունը և մահացությունը: 2002-2008 թվականների ժամանակահատվածում այդ հիվանդություններից առաջացած մահացության և հիվանդացության ցուցանիշները անշեղորեն աճել են: Կրծքագեղձի չարորակ նորագոյացություններից զարգացած հիվանդացությունը 2008 թվականին` 2002 թվականի նկատմամբ աճել է 1.2 անգամ, մահացությունը` համապատասխանաբար` 1.1:

5) Արգանդի մարմնի և վզիկի չարորակ նորագոյացությունների հիվանդացությունը 2008 թվականին` 2002 թվականի նկատմամբ աճել են` 1.32 և 1.25 անգամ: Արգանդի մարմնի և վզիկի չարորակ նորագոյացություններից մահացության ցուցանիշը 2008 թվականին` 2002-ի նկատմամբ աճել է` 1.1 անգամ:

2. Քաղցկեղով հիվանդների ապրելունակությունը

6. Առաջնային և հիվանդանոցային օղակների կլինիկական գործունեությունն առանձնահատուկ ազդեցություն ունի քաղցկեղով ապրելունակության ցուցանիշների վրա: Ապրելունակության բարձր արժեքը վկայում է հիվանդության վաղ հայտնաբերման, ճիշտ ախտորոշման և մասնագիտական բուժման արդյունավետության մասին, որը անշուշտ հիմնվում է առողջության առաջնային պահպանման օղակում և հիվանդանոցային միջամտությունների վրա:

7. Չարորակ նորագոյացությունների վաղ հայտնաբերման և բուժման միտումները համահունչ են ապրելունակության միտումների հետ:

8. Ըստ 2008 թվականի տվյալների շնչափողի, բրոնխների և թոքերի չարորակ նորագոյացություններից վաղ (հիվանդության I և II փուլեր) հայտնաբերման մակարդակը կազմել է 9.7%, կրծքագեղձը` 57%, արգանդի վզիկը` 35%, արգանդի մարմնինը 50%: Այդ իսկ պատճառով կրծքագեղձի, արգանդի վզիկի և մարմնի քաղցկեղով հիվանդների ապրելունակությունը գրեթե 4 անգամ գերազանցում է շնչափողի, բրոնխների և թոքի չարորակ նորագոյացություններով հիվանդների ապրելունակությանը (աղյուսակ 2 և 3):

 

Աղյուսակ 2. Չարորակ նորագոյացությունների հայտնաբերման տվյալները ըստ

հիվանդության փուլերի

 

._________________________________________________________.

|Հիվանդության անվանում              |Ընդամենը|I-II|III| IV|

|___________________________________|________|____|___|___|

|Շնչափողի, բրոնխների և  թոքի չարորակ|    1276| 123|105|469|

|նորագոյացություններից              |        |    |   |   |

|___________________________________|________|____|___|___|

|Կրծքագեղձ                          |     990| 565|134|258|

|___________________________________|________|____|___|___|

|Արգանդի վզիկ                       |     251|  87|116| 36|

|___________________________________|________|____|___|___|

|Արգանդի մարմին                     |     192|  96| 20| 30|

._________________________________________________________.

 

Աղյուսակ 3. Չարորակ նորագոյացություններով հիվանդների 3 և 5 տարի

ապրելու հավանականությունը, %

 

._____________________________________________________________________.

|Հիվանդության անվանում              |Ապրելունակություն|Ժամանակահատվածը|

|___________________________________|_________________|_______________|

|Շնչափողի, բրոնխների և  թոքի չարորակ|             8.9%|      2005-2008|

|նորագոյացություններից, տղամարդիկ   |                 |               |

|___________________________________|_________________|_______________|

|Շնչափողի, բրոնխների և  թոքի չարորակ|              17%|      2003-2008|

|նորագոյացություններից, կանայք      |                 |               |

|___________________________________|_________________|_______________|

|Կրծքագեղձ                          |            47.2%|      2003-2008|

|___________________________________|_________________|_______________|

|Արգանդի վզիկ                       |            47.3%|      2003-2008|

|___________________________________|_________________|_______________|

|Արգանդի մարմին                     |            46.5%|      2003-2008|

._____________________________________________________________________.

 

9. Չարորակ նորագոյացությունների կանխարգելման և բուժման արդյունքների վրա բացասական ազդեցություն են թողնում մի շարք օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ գործոններ, որոնք չեն սահմանափակվում միայն առողջապահական խնդիրներով, այլ պահանջում են տնտեսական ոլորտների մասնագետների ակտիվ մասնակցություն:

10. Դրանցից են`

1) շրջակա միջավայրի աղտոտվածությունը քաղցկեղածին նյութերով,

2) չարորակ նորագոյացությունների դեմ պայքարում միջգերատեսչական համագործակցության ու համակարգման բացակայությունը,

3) ուռուցքաբանական ծառայության մասնագետների ոչ բավարար քանակը,

4) հակաուռուցքային դեղամիջոցների, ախտորոշիչ ու բուժական սարքավորումների ու այլ նյութերի ձեռքբերման համար ոչ բավարար ֆինանսական ներդրումները,

5) հիվանդության սկզբնական փուլերի «գաղտնի» ընթացքը և հետևաբար` հիվանդների ուշ դիմելիությունը մասնագիտական օգնության, «ռիսկի» խմբերում տարվող կանխարգելիչ աշխատանքների ոչ բավարար մակարդակը,

6) բնակչության իրազեկվածության ցածր մակարդակը:

 

III. ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿԸ ԵՎ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ

 

11. Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունը չարորակ նորագոյացությունների դեմ տարվող պայքարը դիտարկում է որպես գերակա խնդիր և այն ընդգրկել է ՀՀ կառավարության կողմից 2010 թվականի հունվարի 29-ի «Առավել տարածված ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման, վաղ հայտնաբերման և բուժման հայեցակարգին և հայեցակարգի կատարումն ապահովող միջոցառումների ցանկին հավանություն տալու մասին» թիվ 3 արձանագրային որոշմամբ հաստատված միջոցառումների ցանկում:

12. Ծրագրի նպատակն է` Հայաստանի Հանրապետության բնակչության շրջանում նվազեցնել չարորակ նորագոյացություններով հիվանդացության, բարձիթողության և դրանցից հաշմանդամության ու մահացության ցուցանիշները:

13. Այդ նպատակին հասնելու համար ծրագիրը նախատեսում է հետևյալ խնդիրները.

1) Առողջապահության համակարգում չարորակ նորագոյացությունների վաղ հայտնաբերման և կանխարգելման ռազմավարության գործնական ներդրման ծրագրի մշակումը և իրականացումը,

2) Հանրապետության ուռուցքաբանության ծառայության նյութատեխնիկական բազայի արդիականացումը և զարգացումը (այդ թվում ՀՀ մարզերում)` ստեղծելով հակաուռուցքային քիմիաթերապևտիկ բաժանմունքներ ՀՀ Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզային հիվանդանոցներում,

3) Չարորակ նորագոյացությունների բուժման մեթոդաբանության մեջ կիրառել ժամանակակից մոտեցումներ` հիմնվելով ապացուցողական բժշկության սկզբունքների վրա (եվրոպական ուղեցույցների կիրառմամբ), դրանք հնարավորինը հարմարեցնելով ՀՀ իրականությանը:

4) Չարորակ նորագոյացություններով հիվանդների վաղ հայտնաբերման գործընթացի բարելավման նպատակով, առողջապահության պահպանման առաջնային օղակի կողմից իրականացնել բնակչության կանխարգելիչ ստուգումներ (սկրինինգներ), ինչպես նաև շարունակական (դիսպանսերային) հսկողություն իրականացնել նախաուռուցքային հիվանդություններ ունեցող անձանց ու «ռիսկի» բարձր խմբերում ընդգրկված անձանց նկատմամբ:

5) Առողջության առաջնային պահպանման օղակում կիրառել գործնականում առողջ մարդկանց հսկողության և զննման միջազգային նորմերը` տարանջատելով վերջիններիս մոտ «ռիսկի» խմբերն` ըստ տարիքի:

6) Սահմանել միջուկային բժշկության ոլորտի մասնագետների համար բժշկական բարձրագույն ուսումնական և միջին մասնագիտական ուսուցման կրթական ծրագրեր:

7) Ապահովել հայտնաբերված հիվանդների արդյունավետ բուժման կազմակերպումը` այդ թվում. վիրաբուժական, ճառագայթային, քիմիոթերապևտիկ, իմունաբանական, հորմոնալ (զուգակից կամ համալիր եղանակներով), միջազգային հաստատված սխեմաների համաձայն, ստացիոնար և հնարավորության դեպքում` ամբուլատոր պայմաններում:

8) Մշակել ուռուցքաբանության ոլորտի տարբեր ենթամասնագիտությունների (օրինակ` օնկովիրաբույժներ, մաշկաբան - ուռուցքաբաններ, ճառագայթային ուռուցքաբաններ, մանկական ուռուցքաբաններ և այլն) մասնագիտական բնութագրերը, պաշտոնների նկարագրերը, իրավունքները, ու պարտականություններն ամրագրող նորմատիվային փաստաթղթերի փաթեթ, որի հիման վրա` համապատասխան ուսուցման ծրագրեր: Այդ թվում` ճառագայթային ուռուցքաբանների և տեխնիկների ուսուցման ծրագիր` Թերապևտիկ ռադիոլոգիայի և ՈՒռուցքաբանության եվրոպական ընկերության (ESTRO) չափանիշներին համապատասխան:

9) Երևանի պետական բժշկական համալսարանի և Առողջապահության ազգային ինստիտուտի որոշ մասնագիտական ամբիոններում (ընդհանուր թերապիայի, վիրաբուժության, ռադիոլոգիայի, ստոմատոլոգիայի) նախատեսել ճառագայթային ուռուցքաբանության դասախոսական ժամեր` տարբեր մասնագիտությունների բժիշկների համար:

10) Ժամանակակից սարքավորումներով վերազինել գործող ռադիոթերապևտիկ բաժանմունքների սարքավորումների պարկը,

11) Վերագործարկել չարորակ նորագոյացությունների ճառագայթային բուժման երրորդ բաժանմունքը ՀՀ Սյունիքի մարզի Կապան քաղաքում:

12) Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության «ՈՒռուցքաբանության ազգային կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունում ստեղծել միջուկային բժշկության բաժանմունք:

13) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մշակում և ներդնում` բնակչության առողջության վիճակի, առողջության ռիսկերի և դետերմինանտների լայն և համակարգված դիտարկումների նպատակով:

14) Իրականացնել բժշկահիգիենիկ գիտելիքների ուսուցում և առողջ ապրելակերպի քարոզչություն բնակչության շրջանում` առողջությունը պաշտպանող գործոնների ամրապնդման և ռիսկի գործոնների դիմակայման հնարավորությունների ուժեղացման, ինչպես նաև բարձրացնելու բնակչության տեղեկացվածությունը քաղցկեղի անհատական կանխարգելման գիտելիքների և չարորակ նորագոյացությունների ախտորոշման ու բուժման արդի հաջողությունների վերաբերյալ` հիմնված ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման և պայքարի Եվրոպական ռազմավարության և Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության Եվրոպական ռազմավարության մոտեցումների վրա:

15) Քիմիաթերապիայի և ճառագայթային բուժման հնարավորություններին և արդյունավետությանը ծանոթացնելու և բուժման այդ եղանակների նկատմամբ բնակչության «վախի» վերացման սանիտարալուսավորչական միջոցառումների պլանի մշակում և դրա ներդրում:

16) ՈՒռուցքաբանական ծառայության կադրերի արհեստավարժության բարձրացման նպատակով նախատեսել երիտասարդ մասնագետների վերապատրաստումն արտերկրի առաջատար ուռուցքաբանական բուժհաստատություններում:

17) Մշակել չարորակ նորագոյացություններից բուժված հիվանդների սանատոր-կուրորտային և սոցիալ-հոգեբանական վերականգնողական հաջորդական բուժման ցուցումները և ներդնել այն համակարգում:

18) Մշակել և որպես նորմատիվային ակտ պետական գրանցման ներկայացնել «Տեղեկացված (ինֆորմացված) անձի (բժիշկ, հիվանդ, հիվանդի հարազատ) պատասխանատվության չափի վերաբերյալ» ձևաթուղթը` հիվանդի և հարազատի համաձայնությամբ,

19) Քաղցկեղի դեմ պայքարի գերակայող բնագավառներում ընդլայնել միջազգային կապերը,

20) Իրականացնել սույն ռազմավարությամբ նախատեսված միջոցառումների կատարման վերաբերյալ մշտադիտարկում` 2013-2018 թթ. ժամանակահատվածում:

21) Չարորակ նորագոյացությունների դեմ պայքարի 2013-2018 թթ. ազգային ծրագրի իրականացման աշխատանքները համակարգելու է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունը:

 

ԳԼՈՒԽ 1.

ՉԱՐՈՐԱԿ ՆՈՐԱԳՈՅԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ ՀԻՎԱՆԴՆԵՐԻ ՎԱՂ ՀԱՅՏՆԱԲԵՐՈՒՄԸ

 

14. Չարորակ նորագոյացություններով հիվանդների վաղ կամ հայտնաբերումը հիմնական գրավականն է հանդիսանում նրանց արդյունավետ բուժման ապահովման համար:

15. Դրա ապահովմանն ուղղված միջոցառումներն են.

1) Առողջության առաջնային պահպանման հաստատություններ դիմած անձանց կրծքավանդակի օրգանների ֆլյուորոգրաֆիկ հետազոտության իրականացումը, եթե անամնեզում կամ կլինիկական պատկերում առկա է շնչառական ուղիների նորագոյացության կասկած հարուցող ախտանիշներ (40-ից ավելի բարձր տարիքի և հատկապես ծխելու երկարամյա անամնեզով անձանց): Համապատասխան ցուցումների առկայության դեպքում կազմակերպվում է նաև ճառագայթային ախտորոշման մեթոդով հետազոտության կազմակերպում:

2) Կանանց կոնսուլտացիաներում կանխարգելիչ բժշկական զննման իրականացում, կրծքագեղձի և ձվարանների ուլտրաձայնային հետազոտության կազմակերպում, իսկ ցուցումների դեպքում նաև ճառագայթային ախտորոշման մեթոդով հետազոտության կազմակերպում` սկսած 35տ. հասակից,

3) Չարորակ նորագոյացություններով հիվանդացության ընտանեկան նախատրամադրվածության կամ ժառանգական գործոնների առկայության պարագայում գենետիկ հետազոտությունների կազմակերպում` սկսած 30տ. հասակից և տարին մեկ անգամ պարբերականությամբ:

4) Տղամարդկանց մոտ շագանակագեղձի ուլտրաձայնային հետազոտության, իսկ ցուցումների առկայության պարագայում` «PSA» հակածնի որոշման և շագանակագեղձի բիոպսիայի իրականացման կազմակերպում` սկսած 45տ. հասակից:

5) ՈՒռուցքաբանական բնագավառում կիրառվող ախտորոշման և բուժման բոլոր նոր մեթոդները պետք է ներդրվեն և ղեկավարվեն Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կողմից սահմանված կարգի համաձայն:

6) Հաշվի առնելով ուռուցքային հիվանդությունների առանձնահատկությունները` բացառել որևէ մեթոդի կիրառման վերաբերյալ գովազդները զանգվածային լրատվամիջոցներով, առանց ՀՀ առողջապահության նախարարության թույլտվության:

 

ԳԼՈՒԽ 2.

ՉԱՐՈՐԱԿ ՆՈՐԱԳՈՅԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ ՀԻՎԱՆԴՆԵՐԻ ԲՈՒԺՈՒՄԸ

 

16. Չարորակ նորագոյացություններով հիվանդների բուժման արդյունքների բարելավման, հաշմանդամության և մահացության մակարդակի նվազեցմանն ուղղված միջոցառումների իրականացման նպատակով նախատեսվում է.

1) Նոր հայտնաբերված հիվանդների և հիվանդության կրկնողության դեպքում համապատասխան բուժման կազմակերպումը մասնագիտացված ուռուցքաբանական հիվանդանոցներում:

2) Կազմակերպել հիվանդների շարունակական (երկարաժամկետ) հսկողությունը ուռուցքաբանական դիսպանսերներում, իսկ դրանց բացակայության դեպքում` ամբուլատոր պոլիկլինիկական օղակի ուռուցքաբանական ծառայության կողմից:

3) Բուժման նորագույն եղանակների, ինչպես նաև հակաուռուցքային նոր սերնդի (թանկարժեք) դեղեր նշանակելիս կիրառել հիվանդների կողմից համավճարի սկզբունքը, եթե վերջիններն ընդգրկված չեն ՀՀ կառավարության N 318-Ն որոշմամբ հաստատված «սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերի ցանկում»:

4) Հիվանդների բուժման սխեմաները համապատասխանեցնել գործող միջազգային նորմերին, ընդգրկելով բուժման նորագույն եղանակները (այդ թվում նաև բիոթերապիան և այլ` ժամանակակից մեթոդներ):

5) Իրականացնել չարորակ նորագոյացություններից բուժված հիվանդների առողջության վերականգնողական բուժման կազմակերպումը համապատասխան հաստատություններում:

6) Չարորակ նորագոյացություններով անբուժելի հիվանդների կյանքի որակի բարելավման նպատակով նախատեսել և ստեղծել «հոսպիսներ» Երևան քաղաքում և ՀՀ մարզերում:

 

ԳԼՈՒԽ 3.

ՈՒՌՈՒՑՔԱԲԱՆԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՆՅՈՒԹԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԲԱԶԱՅԻ ԱՄՐԱՊՆԴՈՒՄՆ ՈՒ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ

 

17. Առանց ծառայության արդիականացման, վերազինման և որակյալ մասնագիտական ներուժով համալրման հնարավոր չէ հասնել ախտորոշման վերոհիշյալ բոլոր նպատակներին` բուժման արդյունավետության բարձրացում, հաշմանդամության և մահացության ցուցանիշների նվազում, արդյունավետ կյանքի տևողության երկարում:

18. ՈՒստի, նախատեսվում է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները.

1) Իրականացնել հանրապետության ուռուցքաբանական բուժհաստատությունների արդի վիճակի և նրանց նյութատեխնիկական ապահովվածության վերաբերյալ տվյալների փաստագրում:

2) Իրականացնել միջոցառումներ` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2010 թվականի հոկտեմբերի 7-ի N 1424-Ն որոշմամբ հաստատված «ՈՒռուցքաբանության գերազանցության հայկական կենտրոնի ստեղծման մասին» կողմից նախատեսվող ռադիոիզոտոպների արտադրության համալիրից, պոզիտրոնային էմիսիոն տոմոգրաֆներով համալրված ախտորոշիչ կենտրոնից և ուռուցքաբանական կլինիկայից բաղկացած միջուկային բժշկության ծառայությունները գործող ուռուցքաբանական ծառայություններին ինտեգրելու ուղղությամբ:

3) ՈՒռուցքաբանական ծառայության մատչելիության ապահովման և առավելագույնը հիվանդներին մոտեցնելու նպատակով, ՀՀ Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզային հիվանդանոցներում նախատեսել 10-ական մահճակալով բաժանմունքներ` հիվանդների քիմիաթերապևտիկ բուժման ապահովման համար:

4) Վերազինել հանրապետության ուռուցքաբանական ծառայություն իրականացնող բուժհաստատությունների նյութատեխնիկական բազան` հագեցնելով դրանք նորագույն ախտորոշիչ և բուժական նշանակության սարքավորումներով,

5) Հանրապետության հեռավոր մարզերի բնակչությանը որակյալ ախտորոշիչ հետազոտություններ անցկացնելու նպատակով ստեղծել շարժական արտագնա մասնագիտական խմբեր` ապահովելով նրանց համապատասխան բժշկական շարժական սարքավորումներով (ուլտրաձայնային, ռենտգենային, մամոգրաֆիկ):

6) Կադրերի պահպանման և համալրման նպատակով ավելացնել պետական պատվերով կլինիկական օրդինատուրաների տեղերը` կնքելով պայմանագրեր, հետագայում մասնագետների կարիք ունեցող մարզեր նրանց ուղեգրելու վերաբերյալ:

7) Բարելավել ուռուցքաբանական ծառայության ֆինանսավորման չափն ու սկզբունքները, դրանք դարձնելով իրատեսական և մատուցվող ծառայության ռեալ ծախսերին համապատասխան: Բարձրացնել ուռուցքաբանների վարձատրման չափը և սահմանել վարձատրման հստակ և թափանցիկ մեխանիզմներ:

8) Նախատեսել բուժման նորագույն եղանակների կիրառմամբ մատուցվող բժշկական ծառայությունների փոխհատուցման բժշկական ծրագրային պարտադիր ապահովագրության ներդրում, եթե ՀՀ առողջապահության համակարգում մինչ այդ չի ներդրվել պարտադիր բժշկական ապահովագրության:

 

IV. ՀԱՄԱՃԱՐԱԿԱԲԱՆԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՆԵՐԴՆՈՒՄ

 

19. Չարորակ նորագոյացությունների համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մշակումն ու ներդրումը կարևորագույն նշանակություն ունի իրավիճակի վերլուծության և գնահատման, առողջապահության ոլորտի քաղաքական որոշումների կայացման ու կոնկրետ գործողությունների մշակման և իրագործման առումով:

20. ՈՒստի նախատեսվում է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները.

1) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մոնիթորինգի ենթահամակարգի մշակում` ներառյալ.

ա. ԱՀԿ մոտեցումների համաձայն չարորակ նորագոյացությունների և շրջակա միջավայրի գործոնների մոնիթորինգի զգայորոշիչների մշակում:

բ. չարորակ նորագոյացությունների և շրջակա միջավայրի գործոնների մոնիթորինգի զգայորոշիչների դուրս բերման համար անհրաժեշտ տվյալների հաշվառման և հաշվետվության կարգի (չարորակ նորագոյացություններով հիվանդացության, բարձիթողի դեպքերի և մահացության վերաբերյալ տվյալների եռամսյակային հաղորդում (ըստ համապատասխան ձևի) հանրապետության տարածաշրջաններից Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարություն)` ներառյալ հաշվառման և հաշվետվական ձևերի լրամշակում:

2) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի վերլուծության ենթահամակարգի մշակում:

3) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի գնահատման և կանխատեսման ենթահամակարգերի մշակում:

4) Չարորակ նորագոյացությունների համաճարակաբանական հսկողության ստանդարտների մշակում և ներդնում:

5) Չարորակ նորագոյացությունների համաճարակաբանական հսկողության վերաբերյալ բոլոր մակարդակներում կադրերի վերապատրաստում:

6) Չարորակ նորագոյացությունների համաճարակաբանական հետազոտության ստանդարտ-սխեմաների մշակում և ներդնում:

7) Բնակչության առողջության վրա շրջակա միջավայրի անբարենպաստ և վտանգավոր գործոնների ազդեցության նվազեցման ուղղությամբ միջոցառումների իրականացում:

8) Բնակչության բժշկահիգիենիկ ուսուցում և առողջ ապրելակերպի քարոզչություն

ա. չարորակ նորագոյացությունների կանխարգելմանն ուղղված առողջ ապրելակերպի քարոզչության և բժշկահիգիենիկ կրթության ծրագրի մշակում,

բ. չարորակ նորագոյացությունների կանխարգելմանն ուղղված առողջ ապրելակերպի քարոզչության հուշաթերթերի, պաստառների, տեսահոլովակների մշակում և ներդնում,

գ. չարորակ նորագոյացությունների կանխարգելմանն ուղղված առողջ ապրելակերպի քարոզչության և բժշկահիգիենիկ կրթության միջոցառումների իրականացում` օգտագործելով զանգվածային լրատվության միջոցները:

 

V. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ԴԻՏԱՐԿՈՒՄ (ՄՈՆԻԹՈՐԻՆԳ)

 

21. Նպատակն է ռազմավարության ծրագրի գործադրման ընթացիկ իրավիճակի բնորոշումը, փոփոխությունների գնահատումը և աշխատանքի ճշգրտումը` բնակչության չարորակ նորագոյացություններով հիվանդացության իրավիճակի որոշման, միջոցառումների համակարգման և փոփոխությունների գնահատման միջոցով:

 

VI. ԾՐԱԳՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԸ

 

22. Նախատեսվում է ծրագրի ֆինանսավորումն իրականացնել հետևյալ աղբյուրներից`

1) Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեից առողջապահության նպատակային ծրագրերի համար հատկացված գումարներ,

2) միջազգային կազմակերպությունների նպատակային ֆինանսավորում,

3) ստեղծել համազգային ուռուցքաբանության զարգացման հիմնադրամ, որտեղ կուտակված միջոցները հնարավորություն կտան ուռուցքաբանության զարգացմանը` ռեսուրսների նպատակային օգտագործմամբ,

4) Օրենքով չարգելված այլ աղբյուրներ, այդ թվում նաև` ներդրումների (ներքին և արտաքին) հնարավորությունը, այդ թվում` պետական-մասնավոր գործընկերության մոդելի կիրառմամբ:

 

VII. ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

23. Չարորակ նորագոյացությունների դեմ պայքարի ազգային ծրագրի իրականացման հսկողությունը իրականացնելու է Հայաստանի Հանրապետության Առողջապահության նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության Ֆինանսների և Հայաստանի Հանրապետության էկոնոմիկայի նախարարության, ինչպես նաև միջգերատեսչական հանձնաժողովի կողմից:

24. Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունը ամեն տարի Հայաստանի Հանրապետության Կառավարություն կներկայացնի հաշվետվություն` ծրագրի իրականացման ընթացքի մասին:

 

VIII. ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԱԿՆԿԱԼՎՈՂ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԸ

 

25. Ծրագրի իրականացման արդյունքում սպասվում է.

1) Բնակչության չարորակ ուռուցքներով հիվանդացության մակարդակի կայունացում, իսկ որոշ օրգանների ախտահարման առումով ցուցանիշների նվազում (ստամոքս, արգանդի վզիկ, մաշկ և այլն):

2) ՈՒռուցքաբանական հիվանդացություններից հաշմանդամության և մահացության մակարդակի իջեցում:

3) Չարորակ նորագոյացությունների սկզբնական փուլերի հայտնաբերման ցուցանիշի բարձրացում առնվազն 15%-ով:

4) Չարորակ ուռուցքների բարձիթողի դեպքերի տեսակարար կշռի նվազեցում:

5) Բուժման հեռավոր արդյունքների` 5 և 10 տարվա գործնականում առողջ ապրելիության ցուցանիշների բարձրացում առնվազն 5%-ով:

6) Նույն տարում հայտնաբերված հիվանդների մահացության ցուցանիշների իջեցում:

7) ՈՒռուցքաբանական պրոֆիլի բուժհաստատությունների նյութատեխնիկական հագեցվածության և անհրաժեշտ ախտորոշիչ և բուժական նշանակության սարքավորումներով ապահովում:

8) ՈՒռուցքաբանական հիվանդների բուժման արդյունավետության բարձրացում` առնվազն 15%-ով:

 

Հավելված N 3

ՀՀ կառավարության

2011 թվականի մարտի 24-ի

նիստի N 11 արձանագրային

որոշման

 

ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԴԻԱԲԵՏԻ ԴԵՄ ՊԱՅՔԱՐԻ

 

I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Շաքարային դիաբետով հիվանդացությունը, հաշմանդամությունն և դիաբետից մահացությունը հանրային առողջապահական աճող հիմնախնդիր են հանդիսանում Հայաստանում: Շաքարային դիաբետի միջազգային հիմնադրամի գնահատականի համաձայն` 2010-ից 2030 թվականներին շաքարային դիաբետի տարածվածության աճի տարեկան ցուցանիշը կազմելու է 0.9 տոկոս, ինչը նշանակում է, որ 2030 թվականին Հայաստանի յուրաքանչյուր տասներորդ բնակիչ կարող է ունենալ շաքարային դիաբետ:

2. Հայաստանում շաքարային դիաբետի ախտորոշման և բուժման մեթոդների վերլուծության համեմատությունը միջազգային լավագույն փորձի հետ ցույց է տվել, որ կան թերություններ, մասնավորապես` հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման և հանրության իրազեկման ոլորտներում: Այս թերությունների վերացումը մեծ ազդեցություն կունենա հիվանդության բեռը նվազեցնելու հարցում, քանի որ ապացուցողական բժշկության տվյալներով վաղ փուլում նպատակային բուժում ապահովելը և ապրելակերպին առնչվող ռիսկի գործոնները կրճատելու հարցում մարդկանց կրթելը զգալիորեն հետաձգում կամ կանխում է շաքարային դիաբետի առաջացումը և մեղմում հիվանդության բարդությունները:

3. Ռազմավարության իրականացումը մեծապես կնպաստի կանխարգելիչ առողջապահության ոլորտի զարգացմանն ու ոչ վարակիչ հիվանդությունների բեռի նվազեցմանը Հայաստանում:

 

II. ՀԻՄՆԱԽՆԴՐԻ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸ

 

4. Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալներով (ԱՀԿ) Հայաստանն ունի շաքարային դիաբետից մահացության ամենաբարձր ցուցանիշը տարածաշրջանում, որը կազմում է 50.9 մահվան դեպք 100 000 բնակչի հաշվով` Վրաստանի, Իրանի ու Թուրքիայի 20.9 և Ադրբեջանի 30.9 մահվան դեպքի համեմատ:

5. Շաքարային դիաբետի տարածվածությամբ Հայաստանինը գերազանցում է հարևան պետությունների` Վրաստանի և Ադրբեջանի ցուցանիշները, իսկ Դիաբետի միջազգային ֆեդերացիայի (ԴՆՖ, անգլ.` IDF) կանխատեսումներով 2010-ից 2030 թվականներին Հայաստանում շաքարային դիաբետի տարածվածության աճի տարեկան գործակիցը կազմելու է 0.9 տոկոս:

6. Հաշմանդամությամբ ընթացող կյանքի կորցրած տարիների (ՀԸԿՏ-ներ, անգլ.` DALYs) միջազգային համեմատության դեպքում Հայաստանը` 100 000 բնակչի հաշվով 728 ՀԸԿՏ-ներ ցուցանիշով այժմ ավելի ցածր վարկանիշ ունի քան տարածաշրջանի պետությունները` Ադրբեջանը (519), Վրաստանը (227) և Ռուսաստանի Դաշնությունը (204): Իրավիճակը բարդանում է սահմանափակ առողջապահական ռեսուրսների պայմաններում:

7. Թեպետ արյան մեջ գլիկոլիզացված հեմոգլոբինի որոշման (անգլերեն` HbA1c) թեստերը մատչելի են որոշ հիվանդանոցներում և պոլիկլինիկաներում, դրանք մատչելի չեն բոլոր շաքարային դիաբետով հիվանդներին` վերջիններից պահանջելով լրացուցիչ ուղղակի վճարումներ:

8. Միաժամանակ բնակչության ապահովվածությունը բժշկական աշխատակազմով համահունչ է միջազգային չափանիշներին (Հայաստան` 37.0, Վրաստան` 45.4, Ադրբեջան` 37.9, Ֆրանսիա` 37.4, Գերմանիա` 34.8, Միացյալ Թագավորություն` 21.4): Հայաստանի համար զարգացման հիմնական ճանապարհը` առկա ռեսուրսների առավել արդյունավետ օգտագործումն է: Դրան հնարավոր է հասնել բուժծառայությունների մատուցման միջազգային լավագույն փորձի համեմատ առկա թերությունների հասցեական վերացման միջոցով:

 

III. ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿԸ

 

9. Կանխարգելել և/կամ հետաձգել շաքարային դիաբետի առաջացումը` բնակչության բոլոր խավերում հավասարապես:

10. Նվազեցնել շաքարային դիաբետի բարդությունները` նպատակ ունենալով առավելագույնի հասցնել հիվանդների և նրանց ընտանիքների բարեկեցությունն ու կյանքի որակը:

11. Սկսել գործընթացն ընտրված նախաձեռնություններով` ներդնելով ՍԱՀ կանխարգելման, ախտորոշման և վարման լավագույն փորձը` Հայաստանի համար հիվանդության բեռը նվազեցնելու նպատակով:

12. Բնակչության բոլոր խավերի համար երաշխավորել շաքարային դիաբետի ֆինանսապես մատչելի և ծախսարդյունավետ ախտորոշում և բուժում` դրանով իսկ նվազեցնելով ստվերային վճարումների ծավալները:

 

IV. Շաքարային դիաբետի կանխարգելման և դրանց դեմ պայքարի համար

առաջարկվող նախաձեռնություններ

 

13. Կանխարգելիչ միջոցառումները կարելի է հասցեագրել հետևյալ ուղղություններով.

1) Մակրոտնտեսական և պետական միջամտություններ, որոնք ազդում են յուրաքանչյուր անձի վրա (օրինակ` ծխախոտի հարկումը): Մակրոտնտեսական միջամտությունները կարող են հանդիսանալ շաքարային դիաբետի կանխարգելմանն աջակցող արդյունավետ միջոց, սակայն, քանի որ դրանք հիմնականում ձեռնարկում են այլ նախարարություններ (այլ ոչ թե առողջապահության նախարարությունը), այդ միջամտությունները կրում են քաղաքական բնույթ և, ուստի, բավականին բարդ են և չեն համապատասխանում նախաձեռնությունների համար սահմանված «մեծ ազդեցություն - բարձր իրագործելիություն» չափորոշիչներին: Հետևաբար, դրանք հարկ է դիտարկել հաջորդ փուլում:

2) Բուժծառայություններ մատուցողների կողմից հիվանդության կանխարգելման և դրա դեմ պայքարի միջոցառումներ, օրինակ` արյան մեջ շաքարի/HbA1c մակարդակի բարելավում, բարձր ռիսկայնության խմբի անհատներին և հիվանդներին անհատականացված խորհրդատվության և բուժօգնության տրամադրում ռիսկի գործոնների վերաբերյալ:

ա) Սույն ծրագիրը ներառում է բնակչության ընդհանուր իրազեկվածության բարձրացմանն ուղղված կրթական միջոցառումներ և բժշկական ծառայություններ:

բ) Բժշկական օգնության շղթայում վաղ փուլի նախաձեռնությունները, մասնավորապես կրթական քարոզարշավները և սկրինինգները շատ ծախսարդյունավետ են: Այդ նախաձեռնությունների իրականացումը գալիք երկուսից երեք տարում կօգնի լուծել Հայաստանում ոչ վարակիչ հիվանդությունների բեռը (որն այժմ բարձր է միջին ցուցանիշներից) կրճատելու խնդրի մեծ մասը:

Պետական առողջապահական բյուջեում ծախսերի խնայողություններ ինչպես նաև բժշկական ծառայությունների որակի աճ կապահովեն նաև բուժման ստանդարտ ընթացակարգերի և հիվանդությունների վարման ծրագրերի մշակումն ու ներդրումը:

3) Նախատեսել բուժման նորագույն եղանակների կիրառմամբ մատուցվող բժշկական ծառայությունների փոխհատուցման բժշկական ծրագրային պարտադիր ապահովագրության ներդրում, եթե ՀՀ առողջապահության համակարգում մինչ այդ չի ներդրվել պարտադիր բժշկական ապահովագրություն:

 

V. ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆ 1. ԻՐԱԿԱՆԱՑՆԵԼ ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԴԻԱԲԵՏԻ ԿԱՆՈՆԱՎՈՐ ՍԿՐԻՆԻՆԳՆԵՐ

 

14. Որպես առաջին նախաձեռնություն` առաջարկում ենք առողջության առաջնային պահպանման բուժհաստատություններում ներդնել շաքարային դիաբետի կանոնավոր սկրինինգներ` իդեալական տարբերակում HbA1c թեստի, մարմնի քաշի կանոնավոր չափումների, գլյուկոզայի տանելիության պերօրալ թեստի (ԳՍՊԹ, անգլ.` OGTT) միջոցով, որոնք հանդիսանում են շաքարային դիաբետի և նախադիաբետի հայտնաբերման միջազգային ստանդարտ հետևյալ խմբերի համար`

1) Շաքարային դիաբետով հիվանդներ

2) Բարձր ռիսկայնության խմբերի անդամներ

3) 45 տարեկանից բարձր բնակչություն

Աղյուսակ 1-ը ներկայացնում է Հայաստանում շաքարային դիաբետի սկրինինգի ծրագրի իրականացման հնարավոր պատկերը: Առավել ծախսարդյունավետ կլինի այն համադրել սրտանոթային հիվանդությունների սկրինինգի ծրագրի հետ:

 

Աղյուսակ 1. Շաքարային դիաբետի սկրինինգի ծրագիրը

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 1 - Շաքարային դիաբետի սկրինինգ - Նախաձեռնության      |

|հիմնական բնութագրեր                                                  |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|Շաքարային դիաբետով հիվանդներ, բարձր ռիսկայնության    |

|               |խմբերի անդամներ, 45 տարեկանից բարձր բնակչություն:    |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |Մեկ տարվա ընթացքում սկրինինգ անցած թիրախային խմբի    |

|չափորոշիչ      |անդամների հարաբերական քանակ                          |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |Շաքարային դիաբետով հիվանդների սկրինինգ` յուրաքանչյուր|

|               |եռամսյակը մեկ (թիրախ` 85% 1-ին  տարում)              |

|               |Բարձր ռիսկայնության խմբի անդամները սկրինինգ են       |

|               |անցնում տարին երկու անգամ                            |

|               |45 տարեկանից բարձր բնակչությունը սկրինինգ է անցնում  |

|               |տարին մեկ անգամ                                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Պատասխանատու   |ՀՀ առողջապահության նախարարություն, առողջության       |

|մարմիններ      |առաջնային պահպանման օղակի բժիշկներ և  նեղ մասնագետներ|

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Բնակչության համար լրացուցիչ ծախսերի բացակայություն,  |

|գործոններ      |պետական ֆինանսավորման առկայություն                   |

|               |առողջության առաջնային պահպանման բուժհաստատությունների|

|               |ակտիվ մասնակցություն                                 |

|               |Սկրինինգների արդյունքների արձանագրում և  պահպանում   |

|               |կենտրոնատեղիում (օրինակ` ՀՀ առողջապահության          |

|               |տեղեկատվական վերլուծական հանրապետական կենտրոնում)    |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Կարելի է ակնկալել, որ շաքարային դիաբետի ընդհանուր    |

|ազդեցություն/  |սկրինինգի ծրագիրը կարող է տարեկան փրկել ~100 կյանք   |

|ելք            |(> 25 տոկոսանոց բարելավում` տարեկան 360/380 մահվան   |

|               |դեպքի ընթացիկ ցուցանիշի համեմատ)                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |HbA1c փորձաքննություն չկատարող                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|ծախսեր         |պոլիկլինիկաներում լաբորատոր սարքավորումների          |

|               |ներդրումային ծախսեր                                  |

|               |Լաբորատոր սարքավորումների շահագործման ծախսեր         |

|               |Վարչական/վերապատրաստման ծախսեր                       |

|               |Ընդհանուր առմամբ, շաքարային դիաբետի սկրինինգի        |

|               |ընդգրկումը կավելացնի ներդրումային ծախսերն շուրջ      |

|               |100.000 ԱՄՆ դոլարով, քանի որ շաքարային դիաբետը,      |

|               |ինքնին, սրտանոթային համակարգի հիվանդությունների      |

|               |առաջացման զգալի ռիսկի գործոն է:                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հնարավոր հետագա|Ընդլայնել նախաձեռնությունը` համապատասխան ռիսկի       |

|քայլեր/        |գործոնների ու բարդությունների սկրինինգներն ընդգրկելու|

|ընդլայնում     |համար                                                |

|               |Համադրել շաքարային դիաբետի սկրինինգի ծրագիրը ոչ      |

|               |վարակիչ այլ հիվանդությունների սկրինինգի ծրագրերի հետ |

|               |Հրավիրել միջազգային (դեղագործական) ընկերություններին |

|               |աջակցել նախաձեռնությանը` անհրաժեշտ սարքավորումներ    |

|               |և/կամ  ուսումնական նյութեր տրամադրելու կամ նույնիսկ  |

|               |նախաձեռնության որոշ մասեր ֆինանսավորելու միջոցով     |

._____________________________________________________________________.

 

Շաքարային դիաբետի սկրինինգի նախաձեռնության իրականացման առաջին փուլի նպատակային ցուցանիշ կարելի է սահմանել ախտորոշման ցուցանիշի աճը 20 տոկոսով:

 

VI. ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆ 2.

 

15. ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԵԼ ՀԻՎԱՆԴՆԵՐԻ ՈՒՍՈՒՑՈՒՄ

 

1) Ընդհանուր առմամբ, ակնհայտ է շաքարային դիաբետով հիվանդների համար հիվանդության, ռիսկի գործոնների, բուժման տարբերակների, ռեժիմի և առողջ ապրելակերպի օգուտների մասին տեղեկություններ պարունակող կրթական ծրագրեր կազմակերպելու անհրաժեշտությունը:

Աղյուսակ 2-ը ներկայացնում է շաքարային դիաբետի կանխարգելմանն ուղղված հնարավոր կրթական քարոզարշավի ծրագիրը:

 

Աղյուսակ 2. Հայաստանում շաքարային դիաբետով հիվանդների համար կրթական

քարոզարշավի ծրագիր

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 2 - Շաքարային դիաբետի մասին կրթական քարոզարշավ -     |

|Նախաձեռնության հիմնական բնութագրերը                                  |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|Շաքարային դիաբետով հիվանդ բնակչություն               |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |ՈՒսումնական դասընթացներն կանոնավոր մասնակցող         |

|չափորոշիչ      |շաքարային դիաբետով հիվանդների հարաբերական քանակը     |

|               |Այն մասնակիցների հարաբերական քանակը, ունի HbA1c      |

|               |մակարդակը < 7.0%                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |1-ին տարի` ընդգրկվել է թիրախային խմբի առնվազն        |

|               |50 տոկոսը                                            |

|               |2-րդ և  3-րդ տարի` ընդգրկվել է թիրախային խմբի առնվազն|

|               |90 տոկոսը                                            |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |ՀՀ առողջապահության նախարարություն, առողջության       |

|կողմեր/        |առաջնային պահպանման բուժհաստատություններ             |

|Պատասխանատու   |                                                     |

|մարմիններ      |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Շարքային դիաբետով հիվանդների և  նախադիաբետիկների     |

|               |համար ուսումնական ստանդարտացված դասընթացների մշակում`|

|               |բուժման տարբերակների, դեղորայքի և  առողջ ապրելակերպի |

|               |մասին:                                               |

|               |ՈՒսումնական նյութերի տրամադրում ուսումնական          |

|               |դասընթացներ իրականացնող առողջության առաջնային        |

|               |պահպանման բուժհաստատություններին                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - Տեղական առողջության առաջնային պահպանման     |

|               |բուժհաստատությունում կազմակերպել շաբաթական անվճար    |

|               |ուսումնական դասընթացներ: Կրթական որակը երաշխավորելու |

|               |համար մասնակիցների քանակը պետք է սահմանափակվի 20-ից  |

|               |30 անձով: ՈՒսուցման ընթացքում և  դրան հաջորդիվ պետք  |

|               |է բաժանվեն լրացուցիչ ուսումնական նյութեր առողջ       |

|               |ապրելակերպի կամ այլ հիվանդությունների (օրինակ`       |

|               |ՍԱՀ-ի) մասին: Հարկ է գրանցել մասնակիցների            |

|               |հաճախելիությունը, որը կծառայի կրթող անձնակազմի       |

|               |փոխհատուցումը հաշվարկելու հիմք:                      |

|               |Քայլ 2 - Մասնակիցների հետ կազմակերպել հետագա         |

|               |դասընթացներ: Մասնակիցների համար կազմակերպել հետագա   |

|               |անվճար դասընթացներ` գիտելիքները թարմացնելու և        |

|               |կատարված առաջընթացը ստուգելու համար: Նման թարմացնող  |

|               |դասընթացների ընթացքում կարելի է իրականացնել          |

|               |հետազոտություն` HbA1c մակարդակների վրա առաջին        |

|               |դասընթացի ազդեցությունը պարզելու համար:              |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Բնակչության շրջանում առողջ ապրելակերպի խթանում:      |

|ազդեցություն/  |Շաքարային դիաբետի կենսակերպի վերաբերյալ հանրության   |

|ելք            |իրազեկում:                                           |

|               |Երկարաժամկետ կտրվածքում շաքարային դիաբետի բուժման    |

|               |արժեքի նվազում (10-20%)                              |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Բնակչության համար լրացուցիչ ծախսեր չկան, պետական/    |

|գործոններ      |դոնորների ֆինանսավորում                              |

|               |Առողջության առաջնային պահպանման բժշկական             |

|               |հաստատությունների ակտիվ մասնակցություն վստահություն  |

|               |ձևավորելու  և  մասնակցությունն ընդլայնելու համար     |

|               |Զանգվածային լրատվական միջոցների (ԶԼՄ) կամ քաղաքական  |

|               |դաշտի ներկայացուցիչների ներգրավում                   |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Վերապատրաստողների և  բուժքույրերի աշխատավարձերի      |

|ծախսեր         |ծախսեր                                               |

|               |Վարչական ծախսեր                                      |

|               |Ծախսերի մոտավոր հաշվարկները ցույց են տալիս, որ այս   |

|               |նախաձեռնության հաջող մեկնարկն ապահովելու համար       |

|               |առաջին տարում լրացուցիչ կպահանջվեն 200.000-ից        |

|               |500.000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ներդրումներ:            |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հնարավոր հետագա|Համադրել սկրինինգի այլ ծրագրերի հետ                  |

|քայլեր/        |Հրավիրել միջազգային (դեղագործական) ընկերություններին |

|ընդլայնում     |աջակցել նախաձեռնությանը` անհրաժեշտ ուսումնական       |

|               |նյութեր (գրքույկներ, ուղեցույցեր) տրամադրելու կամ    |

|               |նույնիսկ նախաձեռնության որոշ մասեր ֆինանսավորելու    |

|               |միջոցով                                              |

._____________________________________________________________________.

 

VII. ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆ 3.

 

16. ԲՈՒԺՄԱՆ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑԵՐԻ ԵՎ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐԻ ՄՇԱԿՈՒՄ ԵՎ ՆԵՐԴՐՈՒՄ

 

1) Բուժման ուղեցույցերը և ստանդարտները բնակչությանը բարձրորակ բուժսպասարկում մատուցելու նախապայման են: Պատշաճ կիրառման դեպքում նման ուղեցույցերը կարող են որակի երաշխիք հանդիսանալ կառավարության համար: Նմանօրինակ ստանդարտները հանդիսանում են բուժումը և դեղորայքի նշանակումը ճիշտ և ծախսային տեսանկյունից օպտիմալ ուղղությամբ խթանելու միջոց, օրինակ` խրախուսելով առևտրային (բրենդային) դեղերի փոխարեն վերարտադրված (ջեներիկ)` գնային առումով ավելի մատչելի դեղերի օգտագործումը:

2) Հայաստանի առանձին բժշկական հաստատություններում կիրառվում են շաքարային դիաբետի ախտորոշման և բուժման միջազգային ուղեցույցներ: Անհրաժեշտ է վերանայել նշյալ ուղեցույցները և ներդնել դրանք շաքարային դիաբետի ախտորոշմամբ և բուժմամբ զբաղվող բժշկական հաստատություններում:

Աղյուսակ 3-ը ներկայացնում է առաջնային և երկրորդային բուժօգնության օղակներում շարքային բուժման ուղեցույցների մշակման և ներդրման ծրագիրը:

 

Աղյուսակ 3. Շարքային դիաբետի բուժման ստանդարտների և ուղեցույցների

մշակում և ներդրում

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 3 - Շաքարային դիաբետի բուժման ստանդարտներ և          |

|ուղեցույցներ - Նախաձեռնության հիմնական բնութագրեր                    |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|Առողջապահության առաջնային և  երկրորդային օղակներում  |

|               |շաքարային դիաբետի բուժում իրականացնող բժիշկներ և     |

|               |մասնագետներ                                          |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |Քայլ 1. Շաքարային դիաբետի ուղեցույցների գծով         |

|չափորոշիչ      |վերապատրաստված բժիշկների և  մասնագետների հարաբերական |

|               |քանակը                                               |

|               |Քայլ 2. ՈՒղեցույցներին համապատասխանող շաքարային      |

|               |դիաբետի բուժումների հարաբերական քանակը               |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |1-ին տարի. Բժիշկների և  մասնագետների վերապատրաստման  |

|               |50 տոկոսանոց ընդգրկում                               |

|               |2-րդ տարի. 100 տոկոսանոց ընդգրկում                   |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |Առողջապահության նախարարություն, առողջության առաջնային|

|կողմեր/        |պահպանման բժշկական հաստատություններ և  հիվանդանոցներ,|

|Պատասխանատու   |փորձագետների աշխատանքային խումբ.                     |

|մարմիններ      |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Դիաբետի ամերիկյան ընկերակցություն, Դիաբետի միջազգային|

|               |Ֆեդերացիայի, Դիաբետի բրիտանական հիմնադրամի և  այլ    |

|               |միջազգային ուղեցույցներին համապատասխանող բուժման     |

|               |ստանդարտների և  ուղեցույցների մշակում և  հաստատում   |

|               |Բժիշկներին ու մասնագետներին այդ ուղեցույցների        |

|               |տրամադրում վերապատրաստման դասընթացների կազմակերպում: |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - Բժիշկների համար կազմակերպել ամենամյա        |

|               |վերապատրաստման դասընթացներ ուղեցույցերի գծով:        |

|               |Վերապատրաստման դասընթացները պարտադիր են շաքարային    |

|               |դիաբետի բուժում իրականացնող բոլոր բժիշկների և        |

|               |մասնագետների համար:                                  |

|               |Քայլ 2 - Հավաքել բժիշկների կարծիքները ստանդարտների և |

|               |բուժման ուղեցույցների մասին: Յուրաքանչյուր 6 ամիսը   |

|               |մեկ անգամ հարկ է հավաքել կարծիքները և,  ստանդարտները |

|               |մշակող աշխատանքային խմբի ուսումնասիրությունից հետո,  |

|               |դրանք պետք է ներառվեն ստանդարտների տարեկան վերանայման|

|               |գործընթացում                                         |

|               |Քայլ 3 - Կատարել ստանդարտների ամենամյա վերանայում:   |

|               |Հարկ է կատարել բուժման ստանդարտների և  ուղեցույցների |

|               |ամենամյա վերանայում և  թարմացում` հիմնվելով գիտական  |

|               |հետազոտությունների, ապացուցողական բժշկության         |

|               |տվյալների և  բժիշկներից ստացված կարծիքների վրա       |

|               |Քայլ 4 - Կատարել առողջության առաջնային պահպանման     |

|               |հաստատություններում ստանդարտների կիրառման            |

|               |վերահսկողություն                                     |

|               |Միջինից բարձր կատարողական ունեցող առողջության        |

|               |առաջնային պահպանման հաստատությունները պետք է ստանան  |

|               |ֆինանսական պարգևատրում                               |

|               |Միջինից զգալիորեն ցածր կատարողական և  որակի խիստ ցածր|

|               |ստանդարտներ ունեցող առողջության առաջնային պահպանման  |

|               |հաստատությունները պետք է նախ զգուշացվեն, իսկ հաջորդ  |

|               |քայլը կարող է լինել դրանց լիցենզիայի դադարեցումը     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Շաքարային դիաբետով հիվանդների բուժման ելքերի դրական  |

|ազդեցություն/  |ցուցանիշի աճ` առնվազն 15%-ով:                        |

|ելք            |Բուժանձնակազմի և  հիվանդների կողմից ավելի բարձր      |

|               |ստանդարտների կիրառման հետևանքով  բուժման և  դեղորայքի|

|               |ծախսերի էական խնայողություններ (մինչև  10-20%)       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Բժիշկների և  մասնագետների ներգրավում                 |

|գործոններ      |Ակտիվ վերահսկողություն                               |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Վերահսկման հետ կապված ծախսեր                         |

|ծախսեր         |ՈՒղեցույցերի և  ստանդարտների մշակման, տարածման և     |

|               |դրանց գծով վերապատրաստման ծախսեր                     |

|               |ՈՒղեցույցերի վերանայման ծախսեր                       |

|               |Այս նախաձեռնությունն ընթանում է ՍԱՀ-ի բուժման        |

|               |ստանդարտների և  ուղեցույցների նախաձեռնությանը        |

|               |զուգահեռ: Հետևաբար,  լրացուցիչ ծախսերն ավելի փոքր են`|

|               |ելնելով դիաբետի բացարձակ ծավալներից և  ընդհանուր     |

|               |վարչարարական ծախսերից: Ընդհանուր առմամբ, այս         |

|               |նախաձեռնության լրացուցիչ ծախսերը կարող են կազմել     |

|               |շուրջ 50.000 ԱՄՆ դոլար:                              |

._____________________________________________________________________.

 

VIII. ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆ 4.

 

17. ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԴԻԱԲԵՏԻ ՀԱՄԱՃԱՐԱԿԱԲԱՆԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՄՇԱԿՈՒՄ ԵՎ ՆԵՐԴՆՈՒՄ

 

18. Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մշակումն ու ներդրումը կարևորագույն նշանակության ունի շաքարային դիաբետի իրավիճակի վերլուծության և գնահատման, առողջապահության ոլորտի քաղաքական որոշումների կայացման ու կոնկրետ գործողությունների մշակման և իրագործման առումով: ՈՒստի, անհրաժեշտ է ձևավորել շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հսկողության համակարգ: Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հսկողության համակարգը մշակելու և ներդնելու համար անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները.

1) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մոնիթորինգի ենթահամակարգի մշակում` ներառյալ.

ա) ԱՀԿ մոտեցումների համաձայն շաքարային դիաբետի և շրջակա միջավայրի գործոնների մոնիթորինգի զգայորոշիչների մշակում:

բ) Շաքարային դիաբետի և շրջակա միջավայրի գործոնների մոնիթորինգի զգայորոշիչների դուրս բերման համար անհրաժեշտ տվյալների հաշվառման և հաշվետվության կարգի լրամշակում` ներառյալ հաշվառման և հաշվետվական ձևերի լրամշակումը:

2) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի վերլուծության ենթահամակարգի մշակում` ներառյալ.

3) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի գնահատման և կանխատեսման ենթահամակարգերի մշակում:

4) Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հսկողության ստանդարտների մշակում և ներդնում:

5) Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հսկողության վերաբերյալ բոլոր մակարդակներում կադրերի վերապատրաստում:

6) Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հետազոտության ստանդարտ-սխեմաների մշակում և ներդնում:

7) Բնակչության առողջության վրա շրջակա միջավայրի անբարենպաստ և վտանգավոր գործոնների ազդեցության նվազեցման ուղղությամբ միջոցառումների իրականացում:

 

Աղյուսակ 4. Հայաստանում շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական

հսկողության համակարգի մշակման և ներդրման ծրագիրը

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 4 - Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հսկողության  |

|համակարգի մշակում և  ներդնում: Նախաձեռնության հիմնական բնութագրեր    |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|ՀՀ ԱՆ, առաջնային պահպանման և  մասնագիտացված          |

|               |բուժհաստատություններ                                 |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |1) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի           |

|չափորոշիչ      |բաղադրիչների առկայություն                            |

|               |2) Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի           |

|               |մոնիթորինգի, վերլուծության, գնահատման և  կանխատեսման |

|               |ցուցանիշների առկայություն                            |

|               |2) Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հսկողության   |

|               |ստանդարտների առկայություն:                           |

|               |3) Բոլոր մակարդակներում շաքարային դիաբետի            |

|               |համաճարակաբանական հսկողության վերաբերյալ             |

|               |վերապատրաստված կադրերի թիվ:                          |

|               |3) Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հետազոտության |

|               |ստանդարտ-սխեմաների առկայություն                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |Շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական հսկողության      |

|               |համակարգի ձևավորում                                  |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |ՀՀ առողջապահության նախարարություն, առաջնային և       |

|կողմեր/        |մասնագիտացված բուժհաստատություններ                   |

|Պատասխանատու   |                                                     |

|մարմիններ      |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Համաճարակաբանական հսկողության համակարգի մոնիթորինգի, |

|               |վերլուծության, գնահատման և  կանխատեսման ցուցանիշների |

|               |մշակում,                                             |

|               |ՊՀՀՏ Տարածքային մարմիններին պահանջվող համակարգչային  |

|               |սարքավորումներով, տվյալների հավաքագրման ու փոխանցման |

|               |համար անհրաժեշտ համակարգչային ծրագրով ապահովում      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - Մշակել և  ներդնել շաքարային դիաբետի         |

|               |համաճարակաբանական հսկողության ստանդարտներ:           |

|               |Քայլ 2 - Մշակել կրթական ծրագրեր շաքարային դիաբետի    |

|               |համաճարակաբանական հսկողության վերաբերյալ և  բոլոր    |

|               |մակարդակներում իրականացնել կադրերի վերապատրաստում:   |

|               |Քայլ 3 - Մշակել և  ներդնել շաքարային դիաբետի         |

|               |համաճարակաբանական հետազոտության ստանդարտ-սխեմաներ:   |

|               |Քայլ 4 - Մշակել տվյալների հաշվարկման և  հաշվետվության|

|               |ձևերը  և  ապահովել տվյալների փոխանցման հետադարձ կապը |

|               |ԱԱՊ-ից մինչև  կենտրոնական մակարդակ                   |

|               |Քայլ 5 - Իրականացնել հավաքագրված տվյալների           |

|               |վերլուծություն, գնահատում և  կանխատեսումներ          |

|               |Քայլ 6 - Վերլուծության արդյունքների հիման վրա մշակել |

|               |և  իրականացնել միջոցառումներ շաքարային դիաբետի       |

|               |կանխարգելման և  հիվանդացության իջեցման ուղղությամբ   |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Կներդրվի շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական         |

|ազդեցություն/  |հսկողության համակարգը, որը թույլ կտա իրականացնել     |

|ելք            |մշտադիտարկում, ինչպես նաև`  վերլուծել և  գնահատել    |

|               |շաքարային դիաբետի իրավիճակը, առողջապահության ոլորտի  |

|               |քաղաքական որոշումների կայացման ու կոնկրետ            |

|               |գործողությունների մշակման և  իրագործման առումով      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Բնակչության համար լրացուցիչ ծախսեր չեն պահանջում,    |

|գործոններ      |պետական/դոնորների ֆինանսավորում                      |

|               |Համաճարակաբանական հսկողության գոյություն ունեցող     |

|               |համակարգ` ի դեմս ՊՀՀՏ-ի իր տարածքային մարմիններով    |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Վերապատրաստողների և  ՊՀՀՏ-ի մասնագետների             |

|ծախսեր         |աշխատավարձերի և  վարչական ծախսեր (միջազգային դոնոր   |

|               |կազմակերպությունների աջակցություն)                   |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հնարավոր հետագա|Համադրել առավել տարածված ոչ վարակիչ այլ              |

|քայլեր/        |հիվանդությունների համաճարակաբանական հսկողության      |

|ընդլայնում     |համակարգի ներդրման ծրագրերի հետ                      |

._____________________________________________________________________.

 

19. ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋՆԱՅԻՆ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՕՂԱԿՈՒՄ ՆԵՐԴՆԵԼ ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԴԻԱԲԵՏԻ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ՀԱՎԱՔԱԳՐՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑ

 

1) Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) «Ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման և դրանց դեմ պայքարի գլոբալ ռազմավարությանը» համահունչ և հիմնվելով համապարփակ տվյալներ հավաքագրելու պահանջի վրա` Հայաստանի շաքարային դիաբետի ռազմավարության իրականացումը ենթադրում է` Արևմտյան երկրների հետ համեմատելի տեղեկատվական բազայի ստեղծում:

2) Հայաստանում այսօր առողջության առաջնային պահպանման ծառայություններ են մատուցում ամբուլատորիաներ և առողջության կենտրոնները` գյուղական վայրերում, իսկ քաղաքային բնակավայրերում` պոլիկլինիկաները: Առողջության առաջնային պահպանման օղակում շաքարային դիաբետի վիճակը գնահատելու տեղեկատվական բազա ձևավորելու և կատարողականի պարտադիր ցուցանիշների մասին տվյալներ մուտքագրելու նպատակով` խիստ կարևոր է շաքարային դիաբետին առնչվող տեղեկությունների համար տվյալների հավաքագրման միօրինականացված գործընթացի ներդրումը: Ակնհայտ է, որ տվյալների հավաքագրման նմանօրինակ գործընթացը կարող է ընդգրկել ոչ միայն շաքարային դիաբետի տվյալները, այլև այլ ոչ-վարակիչ հիվանդություններին (օրինակ` ՍԱՀ-ին) առնչվող տվյալներ, որոնք հաճախ գրանցվում են միաժամանակ (համընթաց հիվանդություններ):

Աղյուսակ 5-ը ներկայացնում է առողջության առաջնային պահպանման բուժհաստատություններում շաքարային դիաբետի մասին տվյալների հավաքագրման գործընթաց ներդնելու ծրագիրը:

 

Աղյուսակ 5. Առողջության առաջնային պահպանման օղակում շաքարային դիաբետի

տվյալների հավաքագրման գործընթացի ներդրում

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 4 - Շաքարային դիաբետի տվյալների հավաքագրում -        |

|Նախաձեռնության հիմնական բնութագրեր                                   |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|Շաքարային դիաբետի ախտորոշում և  բուժում իրականացնող  |

|               |առողջապահության առաջնային պահպանման և  երկրորդային   |

|               |մակարդակի բուժհաստատություններ                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |Շաքարային դիաբետի առնչվող տվյալների հավաքագրման      |

|չափորոշիչ      |լիարժեքությունը                                      |

|               |Ժամանակին տվյալների հավաքագրումը                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |Շաքարային դիաբետին առնչվող տվյալների լիարժեք         |

|               |հավաքագրում բոլոր մարզերում, այսինքն` բուժում ստացած |

|               |բոլոր դեպքերի ընդգրկում                              |

|               |Տվյալները պատրաստ են հավաքագրման ժամանակահատվածում,  |

|               |սկզբնական փուլում` տարեկան կտրվածքով, իսկ ավելի ուշ  |

|               |փուլում` եռամսյակային կտրվածքով                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |ՀՀ առողջապահության նախարարություն առաջնային և        |

|կողմեր/        |մասնագիտացված օղակների բուժհաստատություններ          |

|Պատասխանատու   |Հսկողություն/մոնիթորինգ` ՀՀ առողջապահության          |

|մարմիններ      |նախարարություն                                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Սահմանել հավաքագրվելիք տվյալները, որոնք, օրինակ,     |

|               |ընդգրկում են`                                        |

|               |Հիվանդության դեպքերի քանակը                          |

|               |Բուժում և  կիրառած ընթացակարգեր                      |

|               |Նշանակված դեղորայք                                   |

|               |Սահմանել տվյալների հավաքագրման միջոցներն ու          |

|               |գործընթացները և  մշակել համապատասխան ուղեցույցեր ու  |

|               |նյութեր                                              |

|               |Ձեռք բերել պահանջվող համակարգչային սարքավորումներ,   |

|               |տվյալների հավաքագրման ու փոխանցման համար անհրաժեշտ   |

|               |համակարգչային ծրագիր և  տրամադրել դրանք ԱԱՊ          |

|               |բուժհաստատություններին:                              |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - Իրականացնել տվյալների հավաքագրման           |

|               |փորձարարական ծրագիր: Փորձարկման նպատակներով ընտրված  |

|               |քաղաքային կամ գյուղական որևէ  շրջանում իրականացնել   |

|               |տվյալների հավաքագրման փորձարարական ծրագիր: Ելնելով   |

|               |մեկ տարվա փորձարկման արդյունքներից` կատարել տվյալների|

|               |հավաքագրման նախատեսվող գործընթացի համապատասխան       |

|               |ադապտացում:                                          |

|               |Քայլ 2 - Բուժհաստատություններին տրամադրել տվյալների  |

|               |հավաքագրման ուղեցույցեր և  նյութեր: Տրամադրել        |

|               |անհրաժեշտ փաստաթղթերը, նյութերը և  անհրաժեշտության   |

|               |դեպքում` իրականացնել վերապատրաստումներ:              |

|               |Քայլ 3 - Սկսել տվյալների հավաքագրման գործընթաց:      |

|               |Հիվանդությունների տվյալների հավաքագրումը պետք է      |

|               |կատարվի սկզբնական փուլում` տարեկան կտրվածքով, իսկ    |

|               |ավելի ուշ փուլում` 6 ամսվա կտրվածքով:                |

|               |Քայլ 4 - Հրապարակել տվյալների հավաքագրման            |

|               |արդյունքները.                                        |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նկատառումներ   |Տվյալների ըստ հիվանդների հավաքագրման դեպքում հարկ է  |

|               |երաշխավորել առողջապահական տվյալների գաղտնիությունը և |

|               |պաշտպանությունը:                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Առողջապահության համակարգի գործընթացների և  ելքերի    |

|ազդեցություն/  |ավելի մեծ թափանցիկություն և  վերահսկելիություն       |

|ելք            |Երկարաժամկետ կտրվածքով առողջապահական ծախսերի         |

|               |խնայողություններ, որոնք պայմանավորված են որոշումների |

|               |կայացման արդյունավետությամբ (օրինակ` շաքարային       |

|               |դիաբետի դեղերի ձեռքբերման վերաբերյալ)                |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Առողջապահական տվյալների և  ցուցանիշների հրապարակում  |

|գործոններ      |Շահագրգիռ կողմերի մասնակցություն (բժիշկներ,          |

|               |բուժքույրեր, վարչական աշխատակազմ) տվյալների          |

|               |հավաքագրման գործընթացում                             |

|               |Ղեկավար մարմինների աջակցություն                      |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Տվյալների հավաքագրման համակարգ մշակելու ծախսեր       |

|ծախսեր         |Հավաքագրման և  վերլուծության կանոնավոր աշխատանք      |

|               |Տվյալների հավաքագրումը և  կատարողականի կառավարումը   |

|               |կենսական են և  պետք է նախաձեռնվեն ՍԱՀ-ի աշխատանքների |

|               |հետ համակարգված եղանակով: Համեմատությունները ցույց են|

|               |տալիս, որ ծախսերը կազմում են տարեկան 5 ԱՄՆ դոլարից   |

|               |պակաս` ընդգրկված մեկ հիվանդի հաշվով                  |

._____________________________________________________________________.

 

Այս նախաձեռնությունը կնպաստի ծրագրի կատարողականի ինդիկատորների սահմանմանը` ծրագրի գնահատման և մոնիթորինգի նպատակներով:

20. Շաքարային դիաբետի հիվանդացությանն ուղղակիորեն նպաստող ռիսկերի գործոնների այդ թվում` անառողջ սննդակարգի, ալկոհոլի չարաշահման, ֆիզիկական թերակտիվության, ճարպակալման և ավելորդ քաշի վերաբերյալ Հայաստանի բնակչության իրազեկվածության մակարդակի բարձրացումը շատ կարևոր միջոցառում է:

21. Հայաստանում փորձագետների իրականացրած հարցազրույցների և հետազոտության ընթացքում կարմիր գծով անցնում էր այն փաստը, որ ռիսկի վերոհիշյալ գործոնների վտանգավորության մասին բնակչության ընդհանուր գիտելիքների մակարդակը հարաբերականորեն ցածր էր: Ռիսկի գործոնների տարածվածությանը կարող են լրացուցիչ նպաստել ծխախոտի ու ոգելից խմիչքների գովազդի հանդեպ սահմանափակումների բացակայությունը և, ընդհանուր առմամբ, այդ ապրանքների մատչելիությունը:

 

Աղյուսակ 6. Հայաստանում շաքարային դիաբետի կանխարգելմանն ուղղված

բնակչության բժշկահիգիենիկ ուսուցման ծրագիրը

 

._____________________________________________________________________.

|Նախաձեռնություն 4 - Շաքարային դիաբետի կանխարգելմանն ուղղված          |

|բնակչության բժշկահիգիենիկ ուսուցում - Նախաձեռնության հիմնական        |

|բնութագրերը                                                          |

|_____________________________________________________________________|

|Թիրախային խումբ|Շաքարային դիաբետի ռիսկի ենթակա ընտրված խմբեր,        |

|               |ընդհանուր բնակչություն                               |

|_______________|_____________________________________________________|

|Կատարողականի   |Իրազեկված բնակչության %                              |

|չափորոշիչ      |Կրթական քարոզարշավների մեջ ընդգրկված ԶԼՄ-ների թիվ    |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նպատակներ      |Բնակչության իրազեկվածության բարձրացում, առողջ        |

|               |ապրելակերպի խրախուսում և  առողջության ամրապնդում     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Շահագրգիռ      |ՀՀ առողջապահության նախարարություն, առողջության       |

|կողմեր/        |առաջնային պահպանման բուժհաստատություններ             |

|Պատասխանատու   |                                                     |

|մարմիններ      |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Նախապատրաստում |Առողջ ապրելակերպի խրախուսմանն ու առողջության         |

|               |ամրապնդմանն ուղղված քարոզչական նյութերի              |

|               |նախապատրաստում                                       |

|_______________|_____________________________________________________|

|Իրականացում    |Քայլ 1 - Մշակել և  ներդնել առողջ ապրելակերպի         |

|               |քարոզչության ծրագիր                                  |

|               |Քայլ 2 - Լրատվամիջոցների քարոզարշավների և/կամ        |

|               |նպատակային քարոզչական միջոցառումների օգնությամբ      |

|               |տարածել տեղեկատվություն շաքարային դիաբետի, ինչպես    |

|               |նաև`  շաքարային դիաբետի առաջացմանը նպաստող ռիսկի     |

|               |գործոնների, առողջ սնուցման, ֆիզիկական ակտիվության    |

|               |խթանման ու ամրապնդման, ալկոհոլիզմից կախվածության     |

|               |կանխարգելմանն ուղղված նպատակային ծրագրեր:            |

|               |Քայլ 2 - Առողջ ապրելակերպի խրախուսմանն ու առողջության|

|               |ամրապնդմանը, շաքարային դիաբետի կանխարգելմանն ուղղված |

|               |հուշաթերթերի, բուկլետների տպագրում և  տարածում       |

|               |առաջնային բուժօղակի միջոցով                          |

|               |Քայլ 3 - Կրթական համակարգում` նախադպրոցական          |

|               |հիմնարկներում, դպրոցներում, ԲՈՒՀ-երում և  այլ կրթական|

|               |հիմնարկներում` ուսումնական ծրագրերում ընդգրկել       |

|               |բժշկահիգիենիկ գիտելիքների դասընթացներ:               |

|_______________|_____________________________________________________|

|Ակնկալվող      |Մասնակիցների միջավայրում առողջ ապրելակերպի խթանում,  |

|ազդեցություն/  |Շաքարային դիաբետի կենսական թեմաների մասին անվճար     |

|ելք            |կրթություն                                           |

|               |Հայաստանի առողջապահության համակարգի հանդեպ           |

|               |վստահության բարելավում                               |

|               |Երկարաժամկետ կտրվածքում շաքարային դիաբետով           |

|               |հիվանդների թվի իջեցում և  հետևաբար`  բուժման արժեքի  |

|               |նվազում (10-20%)                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաջողության    |Բնակչության համար լրացուցիչ ծախսեր չկան,             |

|գործոններ      |պետական/դոնորների ֆինանսավորում                      |

|               |Զանգվածային լրատվական միջոցների (ԶԼՄ) կամ քաղաքական  |

|               |դաշտի ներկայացուցիչների ներգրավում                   |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հաշվարկային    |Վարչական ծախսեր                                      |

|ծախսեր         |                                                     |

|_______________|_____________________________________________________|

|Հնարավոր հետագա|Համադրել առողջության խրախուսման մակրոտնտեսական       |

|քայլեր/        |միջամտությունների հետ` այլ նախարարությունների        |

|ընդլայնում     |համագործակցությամբ                                   |

._____________________________________________________________________.

 

IX. Ծրագրի իրականացման մոնիթորինգ և գնահատում

 

22. Ծրագրում ընդգրկված նախաձեռնությունների հաջողությունը երաշխավորելու համար կիրականացվի ծրագրի մոնիթորինգ և գնահատում կատարողականի որոշակի ինդիկատորների ներդրման միջոցով.

1) Կարճաժամկետից միջնաժամկետ գործողությունների ցուցանիշներ, որոնք նկարագրում են առողջապահության համակարգում իրականացված միջոցառումների (օրինակ` շաքարային դիաբետով մեկ հիվանդի հաշվով մասնագետի տարեկան այցերի քանակը) հաճախականությունն և արդյունավետությունը.

2) Միջնաժամկետից երկարաժամկետ արդյունքների ցուցանիշներ, որոնք նկարագրում են իրականացված գործողությունների արդյունքում ստացված առողջապահական ընդհանուր արդյունքները: Այս ցուցանիշները կարձանագրեն հիվանդությունների և ռիսկի գործոնների դեմ պայքարի ծրագրի իրականացման հետևանքով շաքարային դիաբետով հիվանդացության, տարածվածության և մահացության կառուցվածքում տեղ գտած փոփոխությունները

Այս գնահատումը թույլ կտա ՀՀ կառավարության և առողջապահության ոլորտի պաշտոնյաներին ավելի տեղեկացված լինել և կայացնել առավել արդյունավետ որոշումներ շարունակական բարելավման համար անհրաժեշտ հետագա գործողությունների վերաբերյալ:

 

X. Ծրագրի ֆինանսավորման աղբյուրները

 

23. Նախատեսվում է ծրագրի ֆինանսավորումն իրականացնել հետևյալ աղբյուրներից`

1) Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեից առողջապահության նպատակային ծրագրերի համար հատկացված գումարներ,

2) միջազգային կազմակերպությունների նպատակային ֆինանսավորում:

 

Հավելված N 4

ՀՀ կառավարության

2011 թվականի մարտի 24-ի

նիստի N 11 արձանագրային

որոշման

 

ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ՍՐՏԱՆՈԹԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԴԻԱԲԵՏԻ ԴԵՄ ՊԱՅՔԱՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ

 

._________________________________________________________________________.

|Նպատակներ և          |Կատարման|Ակնկալվող     |Պատաս-|Ակնկալվող           |

|գործողություններ     |ժամանա- |արդյունքն     |խանա- |ֆինանսական միջոցներ |

|                     |կացույցը|ըստ           |տու   |____________________|

|                     |        |յուրաքանչյուր |      |  Գումարը   |Հնարա- |

|                     |        |նպատակի և     |      |  (դրամ)    |վոր    |

|                     |        |գործողության  |      |            |աղբյու-|

|                     |        |              |      |            |րը     |

|_____________________|________|______________|______|____________________|

|        1            |    2   |     3        |   4  |         5          |

|_________________________________________________________________________|

|1. Սրտանոթային հիվանդությունների և  շաքարային դիաբետի ռիսկային խմբերի    |

|սկրինինգ                                                                 |

|_________________________________________________________________________|

|1) Սրտանոթային       |2013 թ. |1) Սրտանոթային|ՀՀ    |1) և  2) -  |Միջազ- |

|հիվանդությունների,   |        |հիվանդություն-|առող- |2.000.000   |գային  |

|հիպերտենզիայի,       |        |ների          |ջապա- |դրամ        |դոնոր  |

|շաքարային դիաբետի    |        |կանխարգելման  |հու-  |(տեխնիկական |կազմա- |

|գնահատման, ռիսկերի   |        |վերաբերյալ    |թյան  |աջակցու-    |կերպու-|

|կառավարման և         |        |ազգային       |նախա- |թյուն- 10   |թյուն- |

|կենսակերպի հարցերում |        |ուղեցույցերի  |րարու-|մարդ/ամիս,  |ներ    |

|միջամտությունների    |        |առկայություն  |թյուն |(ամսական    |       |

|ազգային ուղեցույցերի |        |առաջնային     |      |աշխատավարձ  |       |

|մշակում և            |        |օղակի բժշկական|      |200.000     |       |

|տրամադրում առաջնային |        |հաստատություն-|      |դրամ))      |       |

|օղակի բժիշկներին     |        |ների բժիշկների|      |            |       |

|                     |        |մոտ           |      |            |       |

|                     |        |              |      |            |       |

|2) Մասնակիցների համար|2013 թ. |2) Սկրինինգի  |ՀՀ    |            |Միջազ- |

|տեղեկատվական թերթիկի |        |մասնակիցների  |առող- |            |գային  |

|մշակում (սկրինինգի   |        |համար         |ջապա- |            |դոնոր  |

|բովանդակությունն և   |        |տեղեկատվական  |հու-  |            |կազմա- |

|օգուտները, ինչպես    |        |թերթիկների    |թյան  |            |կերպու-|

|նաև  հրավերների      |        |առկայություն  |նախա- |            |թյուն- |

|օրինակելի ձևը        |        |              |րարու-|            |ներ    |

|                     |        |              |թյուն |            |       |

|                     |        |              |      |            |       |

|3) Սկրինինգի         |2013թ-ից|3) Տվյալների  |ՀՀ    |Ֆինանսավո-  |    -  |

|արդյունքների մասին   |        |բազային       |առող- |րում չի     |       |

|տվյալների            |        |առկայություն  |ջապա- |պահանջվում  |       |

|հավաքագրման          |        |              |հու-  |            |       |

|գործընթացի մշակում   |        |              |թյան  |            |       |

|                     |        |              |նախա- |            |       |

|                     |        |              |րարու-|            |       |

|                     |        |              |թյուն |            |       |

|                     |        |              |      |            |       |

|4) Առաջնային օղակի   |2014 թ. |4) Առաջնային  |ՀՀ    |4)          |Պետական|

|բուժհաստատություն-   |        |օղակի         |առող- |1650000000  |բյուջե |

|ներում կատարել       |        |բուժհաստատու- |ջապա- |դրամ (Ըստ   |       |

|ծրագրում ընդգրկված   |        |թյուններում   |հու-  |ազգային     |       |

|մասնակիցների         |        |հաճախումների  |թյան  |վիճակագրական|       |

|սկրինինգ             |        |աճ, սրտամկանի |նախա- |վարչության  |       |

|                     |        |ինֆարկտի      |րարու-|տվյալների   |       |

|                     |        |տարեկան       |թյուն |հանրապետու- |       |

|                     |        |առնվազն 400   |Առաջ- |թյունում    |       |

|                     |        |դեպքի         |նային |ապրում են   |       |

|                     |        |կանխարգելում, |օղակի |40-74       |       |

|                     |        |շաքարային     |բուժ- |տարեկան     |       |

|                     |        |դիաբետից      |հաստա-|450000 մարդ,|       |

|                     |        |մահացության   |տու-  |որոնք       |       |

|                     |        |տարեկան       |թյուն-|որակվում են |       |

|                     |        |ցուցանիշի     |ներ   |որպես ռիսկի |       |

|                     |        |շուրջ 15%     |      |խմբի անձինք:|       |

|                     |        |նվազում       |      |Մեկ Մարդու  |       |

|                     |        |              |      |սկրինինգի   |       |

|                     |        |              |      |միջին արժեքը|       |

|                     |        |              |      |3666 դրամ է,|       |

|                     |        |              |      |որը դիաբետի |       |

|                     |        |              |      |դեպքում     |       |

|                     |        |              |      |ներառում է  |       |

|                     |        |              |      |գլյուկեմետ- |       |

|                     |        |              |      |րիա,        |       |

|                     |        |              |      |գլյուկոզաց- |       |

|                     |        |              |      |ված         |       |

|                     |        |              |      |հեմոգլոբինի |       |

|                     |        |              |      |որոշում և   |       |

|                     |        |              |      |ակնահատակի  |       |

|                     |        |              |      |զննում, իսկ |       |

|                     |        |              |      |սրտանոթային |       |

|                     |        |              |      |հիվանդու-   |       |

|                     |        |              |      |թյունների   |       |

|                     |        |              |      |դեպքում`    |       |

|                     |        |              |      |զարկերակային|       |

|                     |        |              |      |ճնշման      |       |

|                     |        |              |      |չափում,     |       |

|                     |        |              |      |խոլեսթերինի |       |

|                     |        |              |      |որոշում և   |       |

|                     |        |              |      |էլեկտրոսրտա-|       |

|                     |        |              |      |գրի         |       |

|                     |        |              |      |իրականա-    |       |

|                     |        |              |      |ցում):      |       |

|_________________________________________________________________________|

|2. Սրտանոթային հիվանդությունների և  շաքարային դիաբետի համաճարակաբանական  |

|հսկողության իրականացում                                                  |

|_________________________________________________________________________|

|Համաճարակաբանական    |2012-   |Համաճարակաբա- |ՀՀ    |Ֆինանսավո-  |  -    |

|հսկողության համակարգի|2014 թթ.|նական հսկողու-|առող- |րում չի     |       |

|մշակում և  ներդնում: |        |թյան համակարգը|ջապա- |պահանջվում  |       |

|                     |        |մշակվել և     |հու-  |            |       |

|                     |        |ներդրվել է:   |թյան  |            |       |

|                     |        |              |նախա- |            |       |

|                     |        |              |րարու-|            |       |

|                     |        |              |թյուն |            |       |

|_________________________________________________________________________|

|3. Սրտանոթային հիվանդությունների և  շաքարային դիաբետի մասին բնակչության  |

|իրազեկման ծրագիր                                                         |

|_________________________________________________________________________|

|1) Բժշկահիգիենիկ     |2013 թ. |1) Սրտանոթային|ՀՀ    |1) 500.000  |Միջազ- |

|գիտելիքների ուսուցում|        |հիվանդություն-|առող- |դրամ (մեկ   |գային  |

|և  առողջ ապրելակերպի |        |ների և        |ջապա- |ամսվա       |դոնոր  |

|քարոզչություն        |        |շաքարային     |հու-  |ընթացքում 5 |կազմա- |

|բնակչության շրջանում`|        |դիաբետի       |թյան  |մասնագետի   |կերպու-|

|ռիսկի գործոնների և   |        |կանխարգելման  |նախա- |վարձատրու-  |թյուն- |

|սրտանոթային          |        |վերաբերյալ    |րարու-|թյուն`      |ներ    |

|հիվանդությունների ու |        |բժշկահիգիենիկ |թյուն |ամսական     |       |

|շաքարային դիաբետի    |        |գիտելիքների   |      |աշխատավարձը`|       |

|կանխարգելման         |        |իրազեկվածու-  |      |100.000     |       |

|վերաբերյալ, այդ      |        |թյուն բնակչու-|      |դրամ):      |       |

|թվում` զանգվածային   |        |թյան շրջանում |      |            |       |

|լրատվության          |        |Երկարաժամկետ  |      |            |       |

|միջոցներով:          |        |կտրվածքում    |      |            |       |

|                     |        |սրտանոթային   |      |            |       |

|                     |        |հիվանդություն-|      |            |       |

|                     |        |ների և        |      |            |       |

|                     |        |շաքարային     |      |            |       |

|                     |        |դիաբետի       |      |            |       |

|                     |        |բուժման համար |      |            |       |

|                     |        |պահանջվող     |      |            |       |

|                     |        |ծախսերի       |      |            |       |

|                     |        |նվազում       |      |            |       |

|                     |        |(մինչև  20%)  |      |            |       |

|                     |        |              |      |            |       |

|2) Առաջնային օղակի   |2) 2012-|Առաջնային     |ՀՀ    |2) Ֆինանսա- |   -   |

|բուժհաստատությունում |2014 թթ.|օղակի         |առող- |վորում չի   |       |

|բնակչության համար    |        |բուժհաստատու- |ջապա- |պահանջվում  |       |

|ամսեկան անվճար       |        |թյուններ      |հու-  |            |       |

|ուսումնական          |        |բնակչության   |թյան  |            |       |

|դասընթացների         |        |այցերի        |նախա- |            |       |

|իրականացում:         |        |հաճախելիության|րարու-|            |       |

|                     |        |աճ` մինչև     |թյուն |            |       |

|                     |        |տարեկան 4 այց |Առաջ- |            |       |

|                     |        |(այդ թվում    |նային |            |       |

|                     |        |կանխարգելման  |օղակի |            |       |

|                     |        |նպատակով):    |բժշկա-|            |       |

|                     |        |              |կան   |            |       |

|                     |        |              |հաստա-|            |       |

|                     |        |              |տու-  |            |       |

|                     |        |              |թյուն-|            |       |

|                     |        |              |ներ   |            |       |

|                     |        |              |      |            |       |

|3) Զանգվածային       |3) 2012-|3) Երկարաժամ- |ՀՀ    |3) 17.280000|Պետական|

|լրատվության          |2014 թթ.|կետ կտրվածքում|առող- |դրամ        |բյուջե |

|միջոցներով           |        |սրտանոթային   |ջապա- |(Հեռուստահա-|       |

|բնակչության          |        |հիվանդություն-|հու-  |ղորդումներ` |       |

|իրազեկում:           |        |ների և        |թյան  |12 600000   |       |

|                     |        |շաքարային     |նախա- |դրամ:       |       |

|                     |        |դիաբետի       |րարու-|Միջինը մեկ  |       |

|                     |        |բուժման համար |թյուն |հեռուստահա- |       |

|                     |        |պահանջվող     |առաջ- |ղորդման     |       |

|                     |        |ծախսերի       |նային |համար       |       |

|                     |        |նվազում       |օղակի |կպահանջվի   |       |

|                     |        |(մինչև  20%)  |հաստա-|350000 դրամ,|       |

|                     |        |              |տու-  |որը 3 տարվա |       |

|                     |        |              |թյուն-|կտրվածքով   |       |

|                     |        |              |ներ   |ամսեկան մեկ |       |

|                     |        |              |      |հաղորդման   |       |

|                     |        |              |      |իրականացման |       |

|                     |        |              |      |համար` 36 X |       |

|                     |        |              |      |350000 դրամ |       |

|                     |        |              |      |կկազմի:     |       |

|                     |        |              |      |Թերթերում   |       |

|                     |        |              |      |հոդվածների  |       |

|                     |        |              |      |տպագրու-    |       |

|                     |        |              |      |թյուն`      |       |

|                     |        |              |      |4 680 000   |       |

|                     |        |              |      |դրամ: Մեկ   |       |

|                     |        |              |      |նյութի      |       |

|                     |        |              |      |տպագրության |       |

|                     |        |              |      |միջին արժեքը|       |

|                     |        |              |      |130 000     |       |

|                     |        |              |      |դրամ, 3     |       |

|                     |        |              |      |տարվա       |       |

|                     |        |              |      |ընթացքում   |       |

|                     |        |              |      |նյութերի    |       |

|                     |        |              |      |տպագրության |       |

|                     |        |              |      |համար` 36 X |       |

|                     |        |              |      |130000      |       |

|                     |        |              |      |դրամ):      |       |

|                     |        |              |      |            |       |

|4) Իրականացնել       |2014-   |              |      |            |       |

|բժշկահիգիենիկ        |2018 թթ.|4) Բնակչության|4) ՀՀ |4) Հուշաթեր-|4) Մի- |

|գիտելիքների ուսուցում|        |շրջանում      |առող- |թերի        |ջազգա- |

|և  առողջ ապրելակերպի |        |շարունակաբար  |ջապա- |տպագրու-    |յին    |

|քարոզչություն        |        |իրականացվում է|հու-  |թյուն -     |դոնոր  |

|բնակչության շրջանում`|        |բժշկահիգիենիկ |թյան  |1944000 դրամ|կազմա- |

|ռիսկի գործոնների     |        |գիտելիքների   |նախա- |Պաստառներ-  |կերպու-|

|ամրապնդման և  այդ    |        |ուսուցում և   |րարու-|1 440 000   |թյուն- |

|գործոնների դիմակայման|        |առողջ         |թյուն |դրամ        |ներ    |

|հնարավորությունների  |        |ապրելակերպի   |      |Տեսահոլովակ-|       |

|ուժեղացման, ինչպես   |        |քարոզչություն:|      |1800000 դրամ|       |

|նաև  բարձրացնել      |        |              |      |            |       |

|բնակչության          |        |              |      |            |       |

|տեղեկացվածությունը   |        |              |      |            |       |

|դիաբետի և            |        |              |      |            |       |

|սրտանոթային          |        |              |      |            |       |

|հիվանդությունների    |        |              |      |            |       |

|անհատական            |        |              |      |            |       |

|կանխարգելման         |        |              |      |            |       |

|գիտելիքների, ինչպես  |        |              |      |            |       |

|նաև  ախտորոշման ու   |        |              |      |            |       |

|բուժման արդի         |        |              |      |            |       |

|հաջողությունների     |        |              |      |            |       |

|վերաբերյալ:          |        |              |      |            |       |

|_________________________________________________________________________|

|4. Սրտանոթային հիվանդությունների և  շաքարային դիաբետի բուժման            |

|ուղեցույցների մշակում                                                    |

|_________________________________________________________________________|

|1) Միջազգային        |2013-   |1) Բուժման    |ՀՀ    |1) 18.250000|1) Մի- |

|ուղեցույցների        |2014 թթ.|հաստատված     |առող- |դրամ        |ջազգա- |

|համապատասխանեցմամբ   |        |ուղեցույցների |ջապա- |            |յին    |

|ազգային ուղեցույցների|        |առկայություն  |հու-  |            |դոնոր  |

|մշակում և  հաստատում:|        |բժշկական      |թյան  |            |կազմա- |

|                     |        |հաստատություն-|նախա- |            |կերպու-|

|                     |        |ներում        |րարու-|            |թյուն- |

|                     |        |              |թյուն |            |ներ    |

|                     |        |              |      |            |       |

|2) Մշակված և         |        |2) Սրտանոթային|      |2) 10.200000|2) Մի- |

|հաստատված            |        |հիվանդություն-|      |դրամ        |ջազգա- |

|ուղեցույցների        |        |ների և        |      |(տպագրու-   |յին    |

|տպագրում և           |        |շաքարային     |      |թյուն շուրջ |դոնոր  |

|տրամադրում           |        |դիաբետով      |      |3000 օրինակ)|կազմա- |

|բժիշկներին:          |        |հիվանդների    |      |            |կերպու-|

|                     |        |բուժման ելքերի|      |            |թյուն- |

|                     |        |ցուցանիշի աճ` |      |            |ներ    |

|                     |        |առնվազն       |      |            |       |

|                     |        |15%-ով:       |      |            |       |

|                     |        |              |      |            |       |

|3) Բժիշկների ամենամյա|        |3) Բուժման    |      |3) 50.000000|3) Մի- |

|վերապատրաստման       |        |ստանդարտների  |      |դրամ (շուրջ |ջազգա- |

|դասընթացներ`         |        |կիրառման      |      |3000        |յին    |

|ուղեցույցների        |        |արդյունքում   |      |թերապևտիկ   |դոնոր  |

|կիրառման վերաբերյալ: |        |ծախսերի       |      |պրոֆիլի     |կազմա- |

|                     |        |խնայողություն-|      |բժիշկներ    |կերպու-|

|                     |        |ներ (մինչև    |      |            |թյուն- |

|                     |        |20%)          |      |            |ներ    |

|                     |        |              |      |            |       |

|4) Բուժման           |        |4) Ներդրված   |      |Ֆինանսավո-  |       |

|ուղեցույցների մասին  |        |բուժման       |      |րում չի     |       |

|բժիշկների կարծիքների |        |ուղեցույցների |      |պահանջվում  |       |

|հավաքում և           |        |մասին         |      |            |       |

|վերլուծություն       |        |բժիշկների     |      |            |       |

|                     |        |կարծիքների    |      |            |       |

|                     |        |ուսումնասիրու-|      |            |       |

|                     |        |թյան հիման վրա|      |            |       |

|                     |        |դրանց         |      |            |       |

|                     |        |վերանայում և  |      |            |       |

|                     |        |լրամշակում    |      |            |       |

|_________________________________________________________________________|

|5. Սրտանոթային հիվանդությունների բուժօգնության գերազանցության կենտրոնի   |

|ստեղծում                                                                 |

|_________________________________________________________________________|

|Սրտանոթային          |2014-   |Սրտանոթային   |ՀՀ    |99 միլիոն   |Պետական|

|հիվանդությունների    |2015 թթ.|հիվանդություն-|առող- |դրամ (որը   |բյուջե |

|բուժօգնության        |        |ների          |ջապա- |համարժեք է  |       |

|գերազանցության       |        |բուժօգնության |հու-  |200000 Եվրո)|       |

|կենտրոնի ստեղծում և  |        |գերազանցության|թյան  |Հաշվարկը    |       |

|դրա գործարար նախագծի |        |կենտրոնի      |նախա- |կատարվել է  |       |

|մշակում:             |        |ստեղծման      |րարու-|ըստ         |       |

|                     |        |ծրագիրը       |թյուն |միջազգային  |       |

|                     |        |մշակվել և     |Հայաս-|առաջատար    |       |

|                     |        |ներկայացվել է |տանի  |խորհրդատվա- |       |

|                     |        |ՀՀ կառավարու- |ազգա- |կան         |       |

|                     |        |թյան          |յին   |ընկերու-    |       |

|                     |        |հաստատմանը:   |մրցու-|թյունների   |       |

|                     |        |              |նակու-|մատուցած    |       |

|                     |        |              |թյան  |ծառայու-    |       |

|                     |        |              |հիմնա-|թյունների   |       |

|                     |        |              |դրամ  |գների և     |       |

|                     |        |              |(համա-|ներառում է 4|       |

|                     |        |              |ձայնու|փորձագետի 5 |       |

|                     |        |              |թյամբ)|աշխատանքային|       |

|                     |        |              |      |այցելություն|       |

|                     |        |              |      |Հայաստան,   |       |

|                     |        |              |      |այցի միջին  |       |

|                     |        |              |      |տևողու-     |       |

|                     |        |              |      |թյունը`     |       |

|                     |        |              |      |յուրաքանչ-  |       |

|                     |        |              |      |յուրը 5 օր: |       |

|                     |        |              |      |Օդանավի     |       |

|                     |        |              |      |տոմսերի     |       |

|                     |        |              |      |արժեքը 1000 |       |

|                     |        |              |      |Եվրո:       |       |

|                     |        |              |      |4**5=20*1000|       |

|                     |        |              |      |=20000 Եվրո,|       |

|                     |        |              |      |Օրավարձը 100|       |

|                     |        |              |      |Եվրո,       |       |

|                     |        |              |      |4*5=20*5=100|       |

|                     |        |              |      |**100=10000 |       |

|                     |        |              |      |Եվրո:       |       |

|                     |        |              |      |Հյուրանոցի  |       |

|                     |        |              |      |մեկ օրվա    |       |

|                     |        |              |      |միջին արժեքը|       |

|                     |        |              |      |100 Եվրո:   |       |

|                     |        |              |      |4*5=20*5=100|       |

|                     |        |              |      |**100=10000 |       |

|                     |        |              |      |Եվրո:       |       |

|                     |        |              |      |Գրասենյակա- |       |

|                     |        |              |      |յին,        |       |

|                     |        |              |      |համակարգչա- |       |

|                     |        |              |      |յին,        |       |

|                     |        |              |      |ինտերնետային|       |

|                     |        |              |      |կապի և      |       |

|                     |        |              |      |փոստային    |       |

|                     |        |              |      |ծառայու-    |       |

|                     |        |              |      |թյունների,  |       |

|                     |        |              |      |ներկայացուց-|       |

|                     |        |              |      |չական,      |       |

|                     |        |              |      |չնախատեսված |       |

|                     |        |              |      |ծախսեր 10000|       |

|                     |        |              |      |Եվրո:       |       |

|                     |        |              |      |Աշխատավարձը |       |

|                     |        |              |      |300 մարդ/օր,|       |

|                     |        |              |      |յուրաքանչ-  |       |

|                     |        |              |      |յուր օրվա   |       |

|                     |        |              |      |վարձատրու-  |       |

|                     |        |              |      |թյունը 500  |       |

|                     |        |              |      |Եվրո:       |       |

|                     |        |              |      |300*500=    |       |

|                     |        |              |      |150000 Եվրո:|       |

._________________________________________________________________________.

 

Հավելված N 5

ՀՀ կառավարության

2011 թվականի մարտի 24-ի

նիստի N 11 արձանագրային

որոշման

 

ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՇՐՋԱՆՈՒՄ ՉԱՐՈՐԱԿ ՆՈՐԱԳՈՅԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴԵՄ ՊԱՅՔԱՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ

 

._________________________________________________________________________.

|Նպատակներ և        |Կատարման|Ակնկալվող     |Պատաս- |Ակնկալվող            |

|գործողություններ   |ժամանա- |արդյունքն ըստ |խանատու|ֆինանսական միջոցներ  |

|                   |կացույցը|յուրաքանչյուր |       |_____________________|

|                   |        |նպատակի և     |       |Գումարը (հազ  |Հնարա-|

|                   |        |գործողության  |       |դրամ)         |վոր   |

|                   |        |              |       |              |աղբ-  |

|                   |        |              |       |              |յուրը |

|___________________|________|______________|_______|_____________________|

|       1           |   2    |      3       |  4    |          5          |

|_________________________________________________________________________|

|1. ՈՒռուցքաբանական ծառայության արդիականացում                             |

|_________________________________________________________________________|

|1) Իրականացնել     |2012 թ. |1) հանրապետու-|ՀՀ     |1) Ֆինանսավո- |  -   |

|հանրապետության     |        |թյան          |առողջա-|րում չի       |      |

|ուռուցքաբանական    |        |ուռուցքաբանա- |պահու- |պահանջում     |      |

|բուժհաստատություն- |        |կան           |թյան   |              |      |

|ների արդի վիճակի և |        |բուժհաստատու- |նախա-  |              |      |

|նրանց              |        |թյունների արդի|րարու- |              |      |

|նյութատեխնիկական   |        |վիճակի և      |թյուն  |              |      |

|ապահովվածության    |        |նրանց         |       |              |      |

|վերաբերյալ         |        |նյութատեխնիկա-|       |              |      |

|տվյալների          |        |կան           |       |              |      |

|փաստագրում:        |        |ապահովվածու-  |       |              |      |

|                   |        |թյան          |       |              |      |

|                   |        |վերաբերյալ    |       |              |      |

|                   |        |տվյալների     |       |              |      |

|                   |        |փաստագրում:   |       |              |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|2) Մշակել և  ՀՀ    |2012 թ. |Չարորակ       |ՀՀ     |2) Ֆինանսավո- |  -   |

|առողջապահության    |        |նորագոյացու-  |առողջա-|րում չի       |      |

|նախարարի հրամանով  |        |թյունների (ըստ|պահու- |պահանջում     |      |

|հաստատել չարորակ   |        |առանձին       |թյան   |              |      |

|նորագոյացություն-  |        |տեղեկայումնե- |նախա-  |              |      |

|ների (ըստ առանձին  |        |րի) վաղ       |րարու- |              |      |

|տեղեկայումների) վաղ|        |հայտնաբերման, |թյուն  |              |      |

|հայտնաբերման,      |        |կանխարգելման  |       |              |      |

|կանխարգելման և     |        |և  բուժման    |       |              |      |

|բուժման իրականացման|        |ծրագիրը ՀՀ    |       |              |      |

|ծրագիր:            |        |առողջապահու-  |       |              |      |

|                   |        |թյան նախարարի |       |              |      |

|                   |        |հրամանով      |       |              |      |

|                   |        |հաստատվել և   |       |              |      |

|                   |        |համակարգում   |       |              |      |

|                   |        |ներդրվել է:   |       |              |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|3) ՈՒռուցքաբանական |2013-   |ՀՀ Սյունիքի և |ՀՀ     |3) 89 միլիոն  |Պետա- |

|ծառայության        |2015 թթ.|Գեղարքունիքի  |առողջա-|դրամ (որը     |կան   |

|մատչելիության      |        |մարզային      |պահու- |համարժեք է    |բյու- |

|ապահովման և        |        |հիվանդանոցնե- |թյան   |243836 ԱՄՆ $) |ջե,   |

|առավելագույնը      |        |րում ծավալվել |նախա-  |(կպահանջվի    |      |

|հիվանդներին        |        |են 10-ական    |րարու- |100.000 ԱՄՆ   |      |

|մոտեցնելու         |        |մահճակալով    |թյուն  |դոլարին       |      |

|նպատակով, ՀՀ       |        |քիմիաթերապև-  |       |համարժեք դրամ`|      |

|Սյունիքի և         |        |տիկ           |       |տարածքի       |      |

|Գեղարքունիքի       |        |բաժանմունքներ:|       |վերանորոգման  |      |

|մարզային           |        |              |       |համար: Քանի որ|      |

|հիվանդանոցներում   |        |              |       |10            |      |

|նախատեսել 10-ական  |        |              |       |մահճակալանոց  |      |

|մահճակալով         |        |              |       |բաժանմունքի   |      |

|բաժանմունքներ`     |        |              |       |ծավալման համար|      |

|հիվանդների         |        |              |       |անհրաժեշտ է   |      |

|քիմիաթերապևտիկ     |        |              |       |շուրջ 200 քմ  |      |

|բուժման ապահովման  |        |              |       |վերանորոգում, |      |

|համար:             |        |              |       |իսկ           |      |

|                   |        |              |       |յուրաքանչյուր |      |

|                   |        |              |       |1 քմ          |      |

|                   |        |              |       |կպահանջվի) 500|      |

|                   |        |              |       |ԱՄՆ դոլարին   |      |

|                   |        |              |       |համարժեք դրամ:|      |

|                   |        |              |       |Մեկ           |      |

|                   |        |              |       |բաժանմունքի   |      |

|                   |        |              |       |կահավորման    |      |

|                   |        |              |       |համար         |      |

|                   |        |              |       |կպահանջվի     |      |

|                   |        |              |       |22.000 ԱՄՆ    |      |

|                   |        |              |       |դոլարին       |      |

|                   |        |              |       |համարժեք դրամ:|      |

|                   |        |              |       |Վերածելով     |      |

|                   |        |              |       |դրամի` 1      |      |

|                   |        |              |       |բաժանմունքի   |      |

|                   |        |              |       |համար         |      |

|                   |        |              |       |պահանջվող     |      |

|                   |        |              |       |գումարը կկազմի|      |

|                   |        |              |       |շուրջ 44.5    |      |

|                   |        |              |       |միլիոն դրամ:  |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|4) Վերազինել       |2014-   |4) ՈՒռուցաքա- |       |4) 580 միլիոն |Պետա- |

|հանրապետության     |2018 թթ.|բանական       |       |դրամ          |կան   |

|ուռուցքաբանական    |        |ծառայություն  |       |Ըստ ՀԲ ծրագրի |բյու- |

|ծառայություն       |        |իրականացնող   |       |փորձի`        |ջե,   |

|իրականացնող        |        |բուժհաստատու- |       |անհրաժեշտ     |      |

|բուժհաստատություն- |        |թյուններն     |       |կլինեն շուրջ  |      |

|ների               |        |ապահովված են  |       |1.6 միլիոն    |      |

|նյութատեխնիկական   |        |անհրաժեշտ     |       |դոլար`        |      |

|բազան` հագեցնելով  |        |սարքավորումնե-|       |սարքավորումներ|      |

|դրանք նորագույն    |        |րով:          |       |գնելու համար  |      |

|ախտորոշիչ և        |        |              |       |(այդ թվում`   |      |

|բուժական           |        |              |       |համակարգչային |      |

|նշանակության       |        |              |       |տոմոգրաֆ,     |      |

|սարքավորումներով,  |        |              |       |մամոգրաֆներ,  |      |

|                   |        |              |       |սոնոգրաֆներ). |      |

|                   |        |              |       |Որի արժեքը    |      |

|                   |        |              |       |դրամի         |      |

|                   |        |              |       |վերածելով     |      |

|                   |        |              |       |ստացվում է:   |      |

|_________________________________________________________________________|

|           2. ՈՒռուցքաբանական ծառայության մասնագետների կրթում            |

|_________________________________________________________________________|

|Պետական պատվերով   |2013-   |1) Կլինիկական |ՀՀ     |1) 50 միլիոն  |Պետա- |

|կլինիկական         |2014 թթ.|օրդինատուրայի |առողջա-|դրամ          |կան   |

|օրդինատուրայի      |        |տեղերի        |պահու- |ՈՒսուցանվելու |բյու- |

|տեղերի ավելացում`  |        |ավելացումն    |թյան   |են 115        |ջե,   |

|բժիշկների ուսուցում|        |իրականացվել է |նախա-  |մասնագետներ:  |      |

|                   |        |և  բժիշկների  |րարու- |(Հաշվարկը     |      |

|                   |        |ուսուցման     |թյուն  |կատարվել է    |      |

|                   |        |գործընթացը    |       |ելնելով մեկ   |      |

|                   |        |սկսվել է:     |       |մասնագետի     |      |

|                   |        |              |       |ուսուցման     |      |

|                   |        |              |       |համար         |      |

|                   |        |              |       |անհրաժեշտ     |      |

|                   |        |              |       |ֆինանսավորու- |      |

|                   |        |              |       |մից` ամսեկան  |      |

|                   |        |              |       |18000 դրամ,   |      |

|                   |        |              |       |երկու տարվա   |      |

|                   |        |              |       |ուսուցման     |      |

|                   |        |              |       |հաշվարկով     |      |

|                   |        |              |       |կպահանջվի մեկ |      |

|                   |        |              |       |մասնագետի     |      |

|                   |        |              |       |համար 432000  |      |

|                   |        |              |       |դրամ):        |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|2) Միջուկային      |2014-   |Միջուկային    |ՀՀ     |2) 37,125     |Պետա- |

|բժշկության         |2015 թթ.|բժշկության    |կրթու- |միլիոն դրամ   |կան   |

|մասնագետների       |        |մասնագետները  |թյան և |(որը համարժեք |բյու- |

|վերապատրաստում,    |        |վերապատրաստվել|գիտու- |է 75000 Եվրո) |ջե,   |

|այդ թվում          |        |են:           |թյան   |(5 մասնագետի  |      |

|արտերկրում         |        |              |նախարա-|վեցամսյա      |      |

|                   |        |              |րու-   |գործուղման    |      |

|                   |        |              |թյուն  |հաշվարկով,    |      |

|                   |        |              |(համա- |յուրաքանչյուր |      |

|                   |        |              |ձայն   |մասնագետի     |      |

|                   |        |              |ՀՀ     |համար         |      |

|                   |        |              |կառավա-|պահանջվող     |      |

|                   |        |              |րության|ամսեկան       |      |

|                   |        |              |07.10. |գումարը 2500  |      |

|                   |        |              |2010 թ.|Եվրո)         |      |

|                   |        |              |N1424-Ն|              |      |

|                   |        |              |որոշման|              |      |

|                   |        |              |5-րդ   |              |      |

|                   |        |              |կետի)  |              |      |

|                   |        |              |ՀՀ     |              |      |

|                   |        |              |առողջա-|              |      |

|                   |        |              |պահու- |              |      |

|                   |        |              |թյան   |              |      |

|                   |        |              |նախարա-|              |      |

|                   |        |              |րու-   |              |      |

|                   |        |              |թյուն  |              |      |

|                   |        |              |Հայաս- |              |      |

|                   |        |              |տանի   |              |      |

|                   |        |              |Ազգային|              |      |

|                   |        |              |մրցու- |              |      |

|                   |        |              |նակու- |              |      |

|                   |        |              |թյան   |              |      |

|                   |        |              |հիմնա- |              |      |

|                   |        |              |դրամ   |              |      |

|                   |        |              |(համա- |              |      |

|                   |        |              |ձայնու-|              |      |

|                   |        |              |թյամբ) |              |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|3) Ռադիոքիմիկոսնե- |2014-   |3) Ռադիոքիմի- |3) ՀՀ  |3) 49 միլիոն  |Պետա- |

|րի, ցիկլոտրոնի     |2015 թթ.|կոսները,      |կրթու- |դրամ (որը     |կան   |

|շահագործման        |        |ցիկլոտրոնի    |թյան և |համարժեք է    |բյուջե|

|օպերատորների և     |        |շահագործման   |գիտու- |99000 Եվրո 8  |      |

|ճարտարագետների     |        |օպերատորները  |թյան   |վերապատրաստման|      |

|վերապատրաստում     |        |և             |նախարա-|ծրագրերի      |      |

|տեղում և           |        |ճարտարագետները|րու-   |հաշվարկով, մեկ|      |

|արտասահմանում      |        |վերապատրաստված|թյուն  |ծրագրի        |      |

|                   |        |են տեղում և   |(համա- |միջինացված    |      |

|                   |        |արտասահմանում |ձայն ՀՀ|գումարը 12375 |      |

|                   |        |              |կառավա-|Եվրո          |      |

|                   |        |              |րու-   |              |      |

|                   |        |              |թյան   |              |      |

|                   |        |              |07.10. |              |      |

|                   |        |              |2010 թ.|              |      |

|                   |        |              |N1424-Ն|              |      |

|                   |        |              |որոշման|              |      |

|                   |        |              |5-րդ   |              |      |

|                   |        |              |կետի)  |              |      |

|                   |        |              |ՀՀ     |              |      |

|                   |        |              |առողջա-|              |      |

|                   |        |              |պահու- |              |      |

|                   |        |              |թյան   |              |      |

|                   |        |              |նախարա-|              |      |

|                   |        |              |րու-   |              |      |

|                   |        |              |թյուն  |              |      |

|                   |        |              |Հայաս- |              |      |

|                   |        |              |տանի   |              |      |

|                   |        |              |ազգային|              |      |

|                   |        |              |մրցու- |              |      |

|                   |        |              |նակու- |              |      |

|                   |        |              |թյան   |              |      |

|                   |        |              |հիմնա- |              |      |

|                   |        |              |դրամ   |              |      |

|                   |        |              |(համա- |              |      |

|                   |        |              |ձայնու-|              |      |

|                   |        |              |թյամբ) |              |      |

|_________________________________________________________________________|

|3. ՈՒռուցքաբանական ծառայության ֆինանսավորման համակարգի բարելավում        |

|_________________________________________________________________________|

|1) ՈՒռուցքաբանական |2013-   |1) ՈՒռուցաքա- |ՀՀ     |Տվյալ         |Պետա- |

|ծառայության գործող |2014 թթ.|բանական       |Առողջա-|բյուջետային   |կան   |

|ֆինանսավորման      |        |ծառայությունը |պահու- |տարվա «ՀՀ     |բյու- |

|համակարգի          |        |ֆինանսավորվում|թյան   |պետական       |ջե,   |

|վերանայում,        |        |է նոր         |նախարա-|բյուջեի մասին»|      |

|ֆինանսավորման      |        |սկզբունքով և  |րու-   |օրենքով`      |      |

|մեխանիզմների       |        |կատարելագործ- |թյուն  |սոցիալական    |      |

|կատարելագործում    |        |ված           |       |հատուկ        |      |

|                   |        |մեխանիզմով:   |       |նշանակություն |      |

|                   |        |              |       |ունեցող       |      |

|                   |        |              |       |հիվանդություն-|      |

|                   |        |              |       |ների համար    |      |

|                   |        |              |       |նախատեսված    |      |

|                   |        |              |       |հատկացումների |      |

|                   |        |              |       |սահմաններում: |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|2) ՈՒռուցքաբանական |2014-   |2) ՈՒռուցքաբա-|       |Ֆինանսավորում | -    |

|ծառայության        |2015 թթ.|նական         |       |չի պահանջվում |      |

|մասնագետների       |        |ծառայության   |       |              |      |

|(բժիշկներ,         |        |մասնագետների  |       |              |      |

|բուժքույրեր,       |        |(բժիշկներ,    |       |              |      |

|ռադիոլոգներ,       |        |բուժքույրեր,  |       |              |      |

|տեխնիկներ) նոր     |        |ռադիոլոգներ,  |       |              |      |

|վարձատրման         |        |տեխնիկներ)    |       |              |      |

|համակարգի մշակում  |        |վարձատրվում են|       |              |      |

|և  ներդրում:       |        |նոր           |       |              |      |

|                   |        |համակարգով:   |       |              |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|3) Միջուկային      |        |3) Միջուկային |3) ՀՀ  |Ֆինանսավորում |      |

|բժշկության         |        |բժշկության    |առողջա-|չի պահանջվում |      |

|կիրառմամբ մատուցվող|        |կիրառմամբ     |պահու- |              |      |

|բժշկական           |        |մատուցվող     |թյան   |              |      |

|ծառայությունների   |        |բժշկական      |նախարա-|              |      |

|փոխհատուցման համար |        |ծառայություն- |րու-   |              |      |

|պարտադիր բժշկական  |        |ների          |թյուն  |              |      |

|ապահովագրության    |        |փոխհատուցման  |Հայաս- |              |      |

|ծրագրի մշակում, եթե|        |համար պարտադիր|տանի   |              |      |

|մինչ այդ           |        |բժշկական      |ազգային|              |      |

|համակարգում չի     |        |ապահովագրու-  |մրցու- |              |      |

|ներդրվել պարտադիր  |        |թյան ծրագիրը  |նակու- |              |      |

|բժշկական           |        |մշակված է:    |թյան   |              |      |

|ապահովագրությունը: |        |              |հիմնա- |              |      |

|                   |        |              |դրամ   |              |      |

|                   |        |              |(համա- |              |      |

|                   |        |              |ձայնու-|              |      |

|                   |        |              |թյամբ) |              |      |

|_________________________________________________________________________|

|4. ՈՒռուցքաբանական ծառայության ոլորտը կարգավորող նորմատիվների մշակում և  |

|ներդրում                                                                 |

|_________________________________________________________________________|

|1) ՈՒռուցքաբանական |2012-   |1) Ստեղծվել է |ՀՀ     |Ֆինանսավորում |      |

|ծառայության        |2014 թթ.|ուռուցքաբանա- |առողջա-|չի պահանջվում |      |

|իրավանորմատիվային  |        |կան           |պահու- |              |      |

|դաշտի ստեղծում:    |        |ծառայությունը |թյան   |              |      |

|                   |        |կարգավորող    |նախարա-|              |      |

|                   |        |իրավանորմատի- |րու-   |              |      |

|                   |        |վային դաշտ:   |թյուն  |              |      |

|_________________________________________________________________________|

|     5. ՈՒռուցքաբանական ծառայության որակի բարելավում և  մշտադիտարկում    |

|_________________________________________________________________________|

|1) ՈՒռուցքաբանական |2013-   |1) ՈՒռուցքաբա-|ՀՀ     |Ֆինանսավորում |1) Պե-|

|ծառայության և      |2014 թթ.|նական         |առողջա-|չի պահանջվում |տական |

|ամբուլատոր-պոլիկլի-|        |ծառայության և |պահու- |              |բյուջե|

|նիկական            |        |ամբուլատոր-   |թյան   |              |      |

|ծառայությունների   |        |պոլիկլինիկական|նախարա-|              |      |

|փոխհամագործակցու-  |        |ծառայություն- |րու-   |              |      |

|թյուն և  հետադարձ  |        |ների          |թյուն  |              |      |

|կապի ապահովում     |        |փոխհամագործակ-|       |              |      |

|                   |        |ցություն և    |       |              |      |

|                   |        |հետադարձ կապը |       |              |      |

|                   |        |կայացել է,    |       |              |      |

|                   |        |առնվազն 20%-ով|       |              |      |

|                   |        |պակասել է     |       |              |      |

|                   |        |«բարձիթողի»   |       |              |      |

|                   |        |դեպքերի թիվը: |       |              |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|2) Ծառայության     |2013-   |2) Ծառայության|ՀՀ     |2) 3,6 միլիոն |2) Պե-|

|գործունեության     |2017 թթ.|գործունեության|Առողջա-|դրամ          |տական |

|արդյունավետության  |        |արդյունավետու-|պահու- |Որակի         |բյուջե|

|բարձրացման նպատակով|        |թյան բարձրացել|թյան   |չափորոշիչների |      |

|որակի չափորոշիչների|        |է             |նախարա-|մշակման.      |      |

|մշակում և          |        |              |րու-   |համակարգման և |      |

|համակարգում        |        |              |թյուն  |ներդրման համար|      |

|ներդրում:          |        |              |       |կպահանջի 3,6  |      |

|                   |        |              |       |միլիոն դրամ   |      |

|                   |        |              |       |(Աշխատանքային |      |

|                   |        |              |       |խմբի ստեղծում`|      |

|                   |        |              |       |3 մասնագետ, 6 |      |

|                   |        |              |       |ամսվա         |      |

|                   |        |              |       |աշխատանք,     |      |

|                   |        |              |       |ամսական       |      |

|                   |        |              |       |200.000 դրամ  |      |

|                   |        |              |       |աշխատավարձ):  |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|3) Հանրապետության  |        |3) Հանրապետու-|ՀՀ     |3) 91,25      |3) Պե-|

|մարզերի            |        |թյան մարզերի  |առողջա-|միլիոն դրամ   |տական |

|բնակչությանը       |        |բնակչությանը  |պահու- |(Անհրաժեշտ    |բյուջե|

|որակյալ անհետաձգելի|        |որակյալ       |թյան   |կլինի ունենալ |      |

|բուժօգնության      |        |անհետաձգելի   |նախարա-|1 ավտոբուս    |      |

|ապահովում արտագնա  |        |բուժօգնության |րու-   |(100.000 $),  |      |

|ուռուցքաբանական    |        |ապահովում     |թյուն  |հագեցած       |      |

|խմբերի միջոցով     |        |արտագնա       |       |շարժական      |      |

|                   |        |ուռուցքաբանա- |       |ռենտգենով,    |      |

|                   |        |կան խմբերի    |       |մամոգրաֆով,   |      |

|                   |        |միջոցով       |       |սոնոգրաֆով    |      |

|                   |        |              |       |(145.000 $) և |      |

|                   |        |              |       |3 մասնագետների|      |

|                   |        |              |       |վարձատրու-    |      |

|                   |        |              |       |թյուն`        |      |

|                   |        |              |       |ներառյալ      |      |

|                   |        |              |       |օրապահիկ` 2000|      |

|                   |        |              |       |դրամ և        |      |

|                   |        |              |       |գիշերավարձ`   |      |

|                   |        |              |       |մինչև  15.000 |      |

|                   |        |              |       |դրամ (3 օր    |      |

|                   |        |              |       |յուրաքանչյուր |      |

|                   |        |              |       |մարզում*10    |      |

|                   |        |              |       |մարզ տարեկան, |      |

|                   |        |              |       |ընդամենը` 90  |      |

|                   |        |              |       |օր):          |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|5) ՈՒռուցքաբանու-  |        |5) ՈՒռուցքաբա-|ՀՀ     |5) 12,4 միլիոն|Պետա- |

|թյան ոլորտում      |        |նության       |առողջա-|դրամ (որը     |կան   |

|իրականացվող        |        |գերազանցության|պահու- |համարժեք է    |բյուջե|

|բուժօգնության և    |        |հայկական      |թյան   |25000 Եվրո)   |      |

|մատուցվող          |        |կենտրոնի և    |նախարա-|5 տարվա       |      |

|ծառայությունների   |        |միջուկային    |րու-   |ընթացքում     |      |

|որակի բարելավման   |        |բժշկության    |թյուն  |արտասահմանյան |      |

|նպատակով ձևավորել  |        |ոլորտի        |Հայաս- |փորձագետների  |      |

|«ՈՒռուցքաբանության |        |զարգացման     |տանի   |այցելություն  |      |

|գերազանցության     |        |նպատակով      |ազգային|տարեկան 10    |      |

|հայկական կենտրոնի» |        |միջազգային    |մրցու- |օրվա          |      |

|և  միջուկային      |        |առաջատար      |նակու- |հաշվարկով, 1  |      |

|բժշկության ոլորտում|        |կառույցների   |թյան   |օրվա արժեքը   |      |

|առաջատար միջազգային|        |հետ           |հիմնա- |500 Եվրո      |      |

|առաջատար           |        |գործընկերու-  |դրամ   |              |      |

|կառույցների հետ    |        |թյունը        |(համա- |              |      |

|գործընկերության    |        |ձևավորված  է  |ձայնու-|              |      |

|                   |        |              |թյամբ) |              |      |

|_________________________________________________________________________|

|6. ՈՒռուցքաբանության ոլորտում համաճարակաբանական հսկողության իրականացում  |

|_________________________________________________________________________|

|1) Համաճարակա-     |2012-   |1) Համաճարակա-|ՀՀ     |Ֆինանսավորում |      |

|բանական հսկողության|2018 թթ.|նական         |առողջա-|չի պահանջում  |      |

|համակարգի մշակում  |        |հսկողության   |պահու- |              |      |

|և  ներդնում:       |        |համակարգը     |թյան   |              |      |

|                   |        |մշակվել և     |նախարա-|              |      |

|                   |        |ներդրվել է:   |րու-   |              |      |

|                   |        |              |թյուն  |              |      |

|                   |        |              |       |              |      |

|2) Իրականացնել     |        |2) Բնակչության|       |2) Հուշաթերթե-|2) Մի-|

|բժշկահիգիենիկ      |        |շրջանում      |       |րի            |ջազգա-|

|գիտելիքների        |        |իրականացվել է |       |տպագրություն -|յին   |

|ուսուցում և  առողջ |        |բժշկահիգիենիկ |       |1944000 դրամ  |դոնոր |

|ապրելակերպի        |        |գիտելիքների   |       |Պաստառներ -   |կազմա-|

|քարոզչություն      |        |ուսուցում և   |       |1440000 դրամ  |կերպու|

|բնակչության        |        |առողջ         |       |Տեսահոլովակ - |թյուն-|

|շրջանում` ռիսկի    |        |ապրելակերպի   |       |1800000 դրամ  |ներ   |

|գործոնների         |        |քարոզչություն |       |              |      |

|ամրապնդման և  այդ  |        |              |       |              |      |

|գործոնների         |        |              |       |              |      |

|դիմակայման         |        |              |       |              |      |

|հնարավորությունների|        |              |       |              |      |

|ուժեղացման, ինչպես |        |              |       |              |      |

|նաև  բարձրացնել    |        |              |       |              |      |

|բնակչության        |        |              |       |              |      |

|տեղեկացվածությունը |        |              |       |              |      |

|քաղցկեղի անհատական |        |              |       |              |      |

|կանխարգելման       |        |              |       |              |      |

|գիտելիքների և      |        |              |       |              |      |

|չարորակ            |        |              |       |              |      |

|նորագոյացություն-  |        |              |       |              |      |

|ների ախտորոշման ու |        |              |       |              |      |

|բուժման արդի       |        |              |       |              |      |

|հաջողությունների   |        |              |       |              |      |

|վերաբերյալ         |        |              |       |              |      |

._________________________________________________________________________.

 

---------------------------

*) Հաշվարկը կատարվել է մեկ ԱՄՆ դոլարին համարժեք` 365 դրամ հաշվարկով