ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ
ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒՄ
13 օգոստոսի 2008 թվականի N 8
i
ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՏՈՒՑՄԱՆ ՈՐՈՇ ԴԵՊՔԵՐՈՒՄ ԱԱՀ-Ի ՀԱՇՎԱՐԿՄԱՆ ԵՎ ՎՃԱՐՄԱՆ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԾԱԳՄԱՆ ՊԱՀԻ ԵՎ ՀԱՇՎԱՆՑՄԱՆ ԺԱՄԿԵՏԻ ՈՐՈՇՄԱՆ ՄԱՍԻՆ
«Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի`
ա) 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` ԱԱՀ-ով հարկվող գործարք (գործառնություն) է համարվում «ծառայությունների մատուցումը` ապրանքների մատակարարում չհամարվող գործարք (գործառնություն), որն իրականացվում է որևէ ձևով կատարվող հատուցման դիմաց, ներառյալ ոչ նյութական ակտիվների իրացումը (փոխանցումը): Ծառայությունների մատուցում է համարվում նաև ապրանքների և անշարժ գույքի վարձակալությունը»,
բ) 31-րդ հոդվածի համաձայն` «ԱԱՀ վճարողների կողմից հարկվող գործարքների (գործառնությունների) իրականացման դեպքում ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման, անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) սպառման, ինչպես նաև դրա հետ կապված հարկային պարտավորության (ԱԱՀ-ի հաշվարկման) ծագման պահ է համարվում այն պահը, երբ տեղի է ունեցել ներքոհիշյալ դեպքերից որևէ մեկը`
1) ապրանքները առաքվել կամ հանձնվել են գնորդներին կամ ծառայությունները մատուցվել են պատվիրատուներին....»,
գ) 8-րդ հոդվածի 4-րդ կետի համաձայն` սահմանված կարգով Հայաստանի Հանրապետությունում որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող չգրանցված օտարերկրյա անձանց կողմից Հայաստանի Հանրապետությունում ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ իրականացնելիս (ներառյալ այդ անձանց սեփականությունը հանդիսացող ապրանքներ ներմուծելիս) պայմանագրային հարաբերությունների կողմ (ներառյալ կոնտրագենտ) հանդիսացող Հայաստանի Հանրապետության անձինք (քաղաքացիները, անհատ ձեռնարկատերերը, իրավաբանական անձինք, տեղական ինքնակառավարման և պետական մարմինները) այդ գործարքների գծով օտարերկրյա անձանց փոխարեն կրում են հարկային պարտավորություն` սույն օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով և ժամկետներում: Այդ գործարքների գծով ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը որոշվում է սույն հոդվածով սահմանված կարգով»:
Ղեկավարվելով «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված իրավական ակտի մեկնաբանման և դրա վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանումներ տալու համար սահմանված նորմերով` պաշտոնապես պարզաբանում եմ.
1. «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին կետին համապատասխան ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորության ծագման պահը որոշելիս, օրենքի 6-րդ հոդվածի իմաստով ծառայությունների (այսուհետ` ծառայությունների) մատուցման դեպքերում, ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորությունը ծագած է համարվում այն պահին, որ պահին ծառայությունը կհամարվի մատուցված:
2. ԱԱՀ-ով հարկման առումով ծառայության մատուցված համարելու պահը որոշվում է ստորև նշված պահերից մեկով` կիրառման հաջորդականության որոշման կարգով (ծառայության մատուցման պահը ստորև նշված այն դրույթով որոշվողն է, որն ունի ամենափոքր հերթական համարը).
Ծառայությունը մատուցված համարելու պահ (օր) է համարվում`
1) ծառայություն մատուցողի պարտավորությունները կատարված համարելու պահը, եթե այն կարող է որոշվել ելնելով պայմանագրի տվյալ տեսակի համար օրենքով սահմանված դրույթներից կամ պայմաններից: Օրինակ` պահատվության պայմանագրով ի պահ վերցված գույքի հետ վերադարձման պահին ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի դրույթներին համապատասխան պահատուի հանդեպ պահառուի պարտավորությունը կատարված է: Ըստ այդմ` պահառուի մոտ ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորության առաջացման պահ պետք է համարվի այդ գույքի հետ վերադարձման պահը,
2) օրենքով և պայմանագրով ծառայությունները փուլ առ փուլ մատուցելու հնարավորության դեպքում` տվյալ փուլի մասով ծառայություն մատուցողի պարտավորությունները կատարված համարելու պահը: Օրինակ` կապալի պայմանագրի պարագայում Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքով նախատեսված է, որ «կողմերի համաձայնությամբ` պայմանագրում կարող են նախատեսվել աշխատանքի առանձին փուլերի ավարտի (միջանկյալ) ժամկետներ» (հոդված 706): Կապալի պայմանագրով աշխատանքների կատարման առանձին փուլերի ժամկետներ նախատեսված լինելու դեպքում տվյալ փուլի աշխատանքների կատարման ժամկետ պետք է համարվի պայմանագրով սահմանված համապատասխան ժամկետը,
3) այն պահը, որը գործարար շրջանակներում ընդունված սովորույթներին համապատասխան, համարվում է ծառայությունը մատուցված համարելու պահ: Գործարար շրջանակներում ընդունված սովորույթներին համապատասխան` անընդհատ բնույթ ունեցող որոշ ծառայությունների մասով կողմերը ծառայության մատուցման ժամանակաշրջան են համարում մատուցված ծառայությունների դիմաց վճարման ենթակա ժամանակաշրջանը: Այդ ժամանակաշրջանը ավարտվելու պահն էլ համարվում է ծառայությունը մատուցված համարելու պահ: Օրինակ` հեռախոսային, ինտերնետային կապի, աղբահանության ծառայությունների դիմաց վճարման ենթակա ժամանակաշրջան (ծառայության մատուցման ժամանակաշրջան) է համարվում ամիսը: (Վճարման ենթակա ժամանակաշրջանը` վճարում կատարելու ժամկետը չէ, այլ ծառայությունների մատուցման այն ժամանակահատվածը, որը լրանալու դեպքում ծառայություն ստացողը պարտավոր է կատարել այդ ժամանակահատվածում ստացած ծառայությունների դիմաց վճարում),
4) այն պահը, որում ծառայություն մատուցողը պայմանագրին համապատասխան իրավունք է ձեռք բերել, չվերադարձնելով նախկինում ստացված` ծառայության չմատուցված մասին համապատասխանող գումարը (բացառությամբ` օրենքով նախավճար համարվող գումարի), դադարեցնել ծառայության մատուցումը,
5) այն հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջին օրը, որում ակնհայտ է դարձել, որ ծառայություն ստացողը առնվազն տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում արդեն իսկ ստացել էր այդ ծառայությունը, իսկ պայմանագրով նախատեսված դեպքում` տվյալ փուլով նախատեսված ծառայությունը,
6) ծառայություն մատուցողի կողմից հաշվարկային փաստաթղթի, կատարողական ակտի կամ ծառայություն մատուցելու վերաբերյալ այլ փաստաթղթի (այսուհետ` հաշվարկային փաստաթղթի) վրա ակցեպտի` ծառայության մատուցման ընդունման օրը: Հաշվարկային փաստաթուղթը որպես ծախսը (եկամուտը) հիմնավորող փաստաթուղթ հանդիսանալու դեպքերում, ծառայություն ստացողի կողմից ծառայության ընդունումը պետք է հաստատվի հաշվարկային փաստաթղթի ստորագրությամբ, իսկ օրենքով սահմանված դեպքերում նաև կնիքով:
3. Հայաստանի Հանրապետությունում որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն վարող` սահմանված կարգով չգրանցված անձանց (այսուհետ` օտարերկրյա անձ) կողմից Հայաստանի Հանրապետության անձանց կողմից ծառայությունների մատուցման դեպքերում ծառայության մատուցված համարելու պահը որոշվում է սույն պարզաբանման 2-րդ կետին համապատասխան:
4. Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանված կարգով գրանցված անձանցից ստացած ծառայությունների գծով դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում են հաշվի առնելով ծառայությունը մատուցված համարվելու վերը նշված ժամկետները, ինչպես նաև հաշվանցումների կատարման համար օրենքով սահմանված պայմանները (բանկային փոխանցմամբ վճարում, հարկային հաշիվների վերաբերյալ տեղեկությունների ներկայացում և այլ) և սահմանափակումները (օրենքի 26-րդ և 27-րդ հոդվածներ):
5. Այն դեպքերում, երբ օտարերկրյա անձի կողմից մատուցված ծառայության մասով ԱԱՀ հաշվարկելու և վճարելու պարտավորությունը «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության 8-րդ հոդվածի 4-րդ կետին համապատասխան ծագում է մեկ հաշվետու ժամանակաշրջանում, իսկ օտարերկրյա անձի կողմից ներկայացված հաշվարկային փաստաթղթերը ստացվում են հետո` ապա հարկ վճարողը պետք է ճշգրտի այն հաշվետու ժամանակաշրջանի ԱԱՀ-ի հաշվարկները, որում ծագել է ԱԱՀ հաշվարկելու և վճարելու պարտավորությունը: Ճշգրտումը պետք է կատարվի ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկ ներկայացնելու միջոցով:
Եթե ԱԱՀ հաշվարկելու և վճարելու պարտավորությունը ծագելու հաշվետու ժամանակաշրջանը ընդգրկված է եղել հարկային մարմնի կողմից ավելացված արժեքի հարկի գծով ստուգման ժամանակաշրջանում, ապա ԱԱՀ-ի գծով պարտավորությունները ճշգրտվում են հարկ վճարողի դիմումի հիման վրա իրականացվող վերստուգման արդյունքներով: