«ՀՀ-ՈՒՄ ՍՏՈՒԳՈՒՄՆԵՐԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ԵՎ ԱՆՑԿԱՑՄԱՆ ՄԱՍ ...

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

    Հայաստանի Հանրապետության          Քաղաքացիական գործ թիվ 3-1825(ՏԴ)

    տնտեսական դատարանի վճիռ                                   2006թ.

Քաղաքացիական գործ թիվ Տ-1603\2006թ.

Նախագահող դատավոր` Գ.ՂԱՐԻԲՅԱՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատը /այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան/

նախագահությամբ Հ. ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ

դատավորներ Ա. ՄԿՐՏՈՒՄՅԱՆԻ

Ս. ԳՅՈՒՐՋՅԱՆԻ

Վ. ԱԲԵԼՅԱՆԻ

Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆԻ

Է. ՀԱՅՐԻՅԱՆԻ

Ս. ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

2006թ. սեպտեմբերի 28-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ կառավարությանն առընթեր հարկային պետական ծառայության վճռաբեկ բողոքը ՀՀ տնտեսական դատարանի 02.06.2006 թվականի վճռի դեմ` ըստ ՀՀ կառավարությանն առընթեր հարկային պետական ծառայության Ավանի հարկային տեսչության (այսուհետ` Տեսչություն) հայցի ընդդեմ քաղաքացի Կարեն Նալբանդյանի` գումար բռնագանձելու և Կ.Նալբանդյանի հակընդդեմ դիմումի` ակտն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով ՀՀ տնտեսական դատարան` Տեսչությունը պահանջել է Կ.Նալբանդյանից բռնագանձել 1.644.000 ՀՀ դրամ` որպես առանց համապատասխան պետական գրանցման ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու համար տուգանքի գումար:

Պատասխանողը հակընդդեմ դիմումով խնդրել է անվավեր ճանաչել Տեսչության 10.03.2006թ. թիվ 2304977 ակտը:

ՀՀ տնտեսական դատարանի 02.06.2006 թվականի վճռով հայցը մերժվել է, իսկ հակընդդեմ դիմումը` բավարարվել:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել ՀՀ կառավարությանն առընթեր հարկային պետական ծառայությունը:

Պատասխանողը ներկայացված վճռաբեկ բողոքին պատասխան չի ներկայացրել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով`

1) դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածը, չի կիրառել «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ և «Հարկային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածները, որոնք պետք է կիրառեր:

Դատարանը եկել է այն սխալ եզրահանգման, որ Կ.Նալբանդյանը չի հանդիսանում ՀՀ տարածքում գործունեություն իրականացնող տնտեսավարող սուբյեկտ և ինքնուրույն ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող, ուստի նրա մոտ ստուգում իրականացնելու նպատակով հանձնարարագրի տրամադրումը և ակտի կազմումն իրականացվել են «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի պահանջների խախտմամբ:

Բողոք բերող անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է նաև այն հանգամանքով, որ «Հարկային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի համաձայն` հարկային ծառայության խնդիրներից է ֆիզիկական անձանց եկամուտների, գույքի և ծախսերի հայտարարագրման մասին օրենսդրության պահանջների կատարման և կիրառման նկատմամբ հսկողության իրականացումը, իսկ նշված հոդվածի` դատարանի կողմից նման մեկնաբանման պայմաններում հարկային մարմինները հնարավորություն չեն ունենա առանց համապատասխան գրանցման ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնողների մոտ կատարել ստուգումներ, հետևաբար հարկային դաշտի վերը նշված հատվածը կհայտնվի վերահսկողությունից դուրս:

Միաժամանակ, «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածի համաձայն, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով չգրանցված կամ հարկային մարմիններում օրենսդրությամբ սահմանված կարգով չհաշվառված կամ առանց լիցենզիայի կամ տվյալ գործունեությամբ զբաղվելու համար օրենսդրությամբ թույլատրված վայրերից դուրս այդ գործունեությամբ զբաղվող անձանց կողմից ձեռնարկատիրական կամ լիցենզավորման ենթակա գործունեությամբ զբաղվելու դեպքում (ապօրինի գործունեություն) գանձվում է տուգանք` այդ գործունեության արդյունքում հարկային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով հաշվարկված իրացման շրջանառության (համախառն եկամտի) 50 տոկոսի չափով: Նույն հոդվածի համաձայն` այս տուգանքը հարկային պարտավորություն է:

Ստուգման ժամանակ Կ.Նալբանդյանը ստուգողներին չի ներկայացրել պետական գրանցման առկայությունը հավաստող որևէ փաստաթուղթ կամ որևէ փաստաթուղթ այն մասին, որ ինքը հանդիսանում է ԱՁ Հրաչ Հակոբյանի աշխատողը (աշխատանքային պայմանագիր, աշխատանքի ընդունման հրամանի քաղվածք): Վերջինս չի ներկայացրել նաև ԱՁ Հրաչ Հակոբյանի անվամբ ՀՀ կառավարության 25.08.1998թ. թիվ 525 որոշմամբ հաստատված «Ծախսերը հիմնավորող փաստաթղթերի նկատմամբ ներկայացվող պահանջները սահմանելու և այդ փաստաթղթերի կազմման կարգին» համապատասխան դուրս գրված հաշիվ-ապրանքագրեր կամ առաքման փաստաթղթեր: Նշված կարգի համաձայն` այդ փաստաթղթերում պետք է նշված լինեին առաքիչի և տրանսպորտային միջոցի տվյալները, որով առաքվում են ապրանքները: Հետևաբար, պատասխանողի կողմից իրականացված գործունեությունը համարվում է ձեռնարկատիրական, իսկ նրա նկատմամբ Ավանի ՀՏ-ի 10.03.2006թ. թիվ 2304977 ստուգման ակտը կազմվել է օրենքի պահանջներին համապատասխան:

2) Դատարանը խախտել է «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 18-րդ հոդվածը:

Վճռաբեկ բողոքի այս հիմքը որևէ հիմնավորմամբ պատճառաբանված չէ:

Վերոգրյալի հիման վրա վճռաբեկ բողոք բերած անձը խնդրել է բեկանել ՀՀ տնտեսական դատարանի 02.06.2006 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նոր քննության:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`

ա) քաղաքացի Կ.Նալբանդյանը ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով գրանցված չի եղել որպես անհատ ձեռնարկատեր և հարկային մարմիններում հաշվառված չի եղել:

բ) քաղաքացի Կ.Նալբանդյանի մոտ, Ավանի Հարկային տեսչության պետի 27.03.06 թվականի թիվ 2304977 հանձնարարագրի հիման վրա կատարված ստուգման արդյունքում 10.03.06 թվականին կազմվել է թիվ 2304977 ակտը:

գ) Տեսչության ակտում արձանագրվել է, որ Կ.Նալբանդյանի համախառն եկամուտը կազմել է 3.288.000 ՀՀ դրամ, ինչը հիմք ընդունելով` քաղաքացի Կ.Նալբանդյանին առաջադրվել է այդ գումարի 50 տոկոսի չափով հարկային պարտավորություն:

դ) ստուգման ակտով արձանագրված պարտավորությունները Կ. Նալբանդյանը օրենքով սահմանված 10-օրյա ժամկետում չի վճարել:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքերի սահմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ`

1) բողոքի առաջին հիմքն անհիմն է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«ՀՀ-ում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի համաձայն` «... Ստուգումն օրենքի հիման վրա իրականացվող ընթացակարգ է, որով պարզվում է տնտեսավարող սուբյեկտի ներկայացրած հաշվետվությունների, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ նախատեսված հայտարարագրերի, հարկերի և պարտադիր այլ վճարների գծով նախատեսված հաշվարկների, ելակետային տվյալների, այլ փաստաթղթերի (այսուհետ` հաշվետվություն) արժանահավատությունը և վերջինիս ծավալած փաստացի գործունեության համապատասխանությունն օրենքների և այլ իրավական ակտերի պահանջներին...»: Օրենքի նշված դրույթը կիրառելի է ՀՀ օրենսդրությամբ նախատեսված հայտարարագրերի, հարկերի և պարտադիր այլ վճարների գծով նախատեսված հաշվարկների, ելակետային տվյալների, այլ փաստաթղթերի արժանահավատությունը և տնտեսավարող սուբյեկտի ծավալած փաստացի գործունեության` օրենքների և այլ իրավական ակտերի պահանջներին համապատասխանությունն ստուգելիս, իսկ քանի որ նման հայտարարագրեր ներկայացնելու և հարկեր և պարտադիր այլ վճարներ վճարելու պարտավորությունն առաջանում է նաև քաղաքացիների մոտ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ «ՀՀ-ում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի իմաստով ստուգումներ կարող են իրականացվել ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող /գրացված կամ չգրանցված/ բոլոր սուբյեկտների մոտ: Անուղղակիորեն նման տեսակետը հաստատվում է նաև «Հարկային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածով, համաձայն որի` հարկային ծառայության խնդիրներից են ֆիզիկական անձանց եկամուտների, գույքի և ծախսերի հայտարարագրման մասին օրենսդրության պահանջների կատարման և կիրառման նկատմամբ հսկողության իրականացումը, հարկային և պարտադիր սոցիալական ապահովագրության վճարների մասին օրենսդրությամբ սահմանված պարտավորությունների չկատարման հետևանքով Հայաստանի Հանրապետության պետական, պարտադիր սոցիալական ապահովագրության և համայնքների բյուջեների նկատմամբ առաջացած պարտավորությունների մարման գծով աշխատանքների իրականացումը:

Պատասխանող Կ. Նալբանդյանի կողմից 2002-2006 թվականներին պիցայի կիսաֆաբրիկատների առաքմամբ զբաղվելու մասին Քանաքեռ-Զեյթունի ՀՏ-ի գրությամբ ուղարկված տեղեկությունը կարող էր առիթ կամ հիմք ծառայել միայն ստուգումն իրականացնելու համար: Այս դեպքում պետք է պարզվեր տեղեկության իսկությունը, իսկ «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված տուգանքը կարող էր նշանակվել ստուգման արդյունքում հայտնաբերված և հիմնավորված /ապացուցված/ ապօրինի գործունեության իրականացման համար` հաշվի առնելով այդ գործունեության արդյունքում հարկային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով հաշվարկված իրացման շրջանառության (համախառն եկամտի) ծավալը: Սակայն դատաքննության ընթացքում հետազոտված և գնահատված թույլատրելի ապացույցներով, այդ թվում նաև ստուգման ակտով, չի հաստատվել այն փաստը, որ պատասխանող Կ. Նալբանդյանը 2002 թվականից մինչև 2006 թվականն ընկած ժամանակահատվածում հանդիսացել է տնտեսավարող սուբյեկտ կամ չհանդիսանալով տնտեսավարող սուբյեկտ` իրականացրել է ապօրինի գործունեություն: Ստուգման ակտում արձանագրված` Կ. Նալբանդյանի 3.288.000 ՀՀ դրամ համախառն եկամտի չափը հայցվորի կողմից չի հիմնավորվել, մասնավորապես`

ա/ թե նշված գումարն ինչպես է առաջացել,

բ/ թե ինչպես են հաշվարկվել հարկային պարտավորությունները` «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի համաձայն:

Այն հանգամանքը, որ պատասխանողը ստուգման ժամանակ հարկային մարմնին չի ներկայացրել պետական գրանցման առկայությունը հավաստող որևէ փաստաթուղթ և որևէ փաստաթուղթ այն մասին, որ ինքը հանդիսանում է ԱՁ Հրաչ Հակոբյանի աշխատողը /աշխատանքային պայմանագիր, աշխատանքի ընդունման հրամանի քաղվածք/, ինչպես նաև չի ներկայացրել ԱՁ Հրաչ Հակոբյանի անվամբ ՀՀ կառավարության 25.08.1998 թվականի թիվ 525 որոշմամբ հաստատված «Ծախսերը հիմնավորող փաստաթղթերի նկատմամբ ներկայացվող պահանջները սահմանելու և այդ փաստաթղթերի կազմման կարգին» համապատասխան դուրս գրված հաշիվ-ապրանքագրեր կամ առաքման փաստաթղթեր, չի կարող հիմք հանդիսանալ անօրինական գործունեություն իրականացնելու համար քաղաքացու նկատմամբ տուգանք նշանակելու, քանի որ պատասխանող Կ. Նալբանդյանի կողմից անօրինական գործունեություն իրականացնելու հանգամանքը հարկային մարմինը չի ապացուցել: Տվյալ վարչաիրավական հարաբերության նկատմամբ կիրառելի «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 43-րդ հոդվածի համաձայն` ապացուցման պարտականությունը կրում է հայցվորը: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` պատասխանողի կողմից հայցվորին վերը նշված տեղեկությունների չտրամադրելը կարող էր հիմք հանդիսանալ հարկային պարտավորության գումարների հաշվարկման համար բացառապես այն դեպքերում, երբ այդ տեղեկությունը նա կարող էր ստանալ միայն պատասխանողի միջոցով: Տվյալ դեպքում հարկային մարմինը վերը հիշատակված տեղեկությունները ձեռք բերելու այլ հնարավորություններ ունեցել է նույն օրենքի 15-րդ և 16-րդ հոդվածներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կարգով:

2) բողոքը 2-րդ հիմքով անհիմն է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Նշված հիմքի անհիմն լինելը պատճառաբանվում է բողոք բերած անձի կողմից այս հիմքի որևէ փաստարկ չբերելու հանգամանքով:

Վերը նշված հիմքերի անհիմն լինելը վճռաբեկ բողոքը մերժելու հիմք է:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 236-239-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

Վճռաբեկ բողոքը մերժել` ՀՀ տնտեսական դատարանի 02.06.2006 թվականի վճիռը թողնել անփոփոխ:

Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ` Հ. ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ` Ա. ՄԿՐՏՈՒՄՅԱՆ Ս. ԳՅՈՒՐՋՅԱՆ Վ. ԱԲԵԼՅԱՆ Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆ Է. ՀԱՅՐԻՅԱՆ Ս. ՍԱՐԳՍՅԱՆ