020.0963.240511
ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄԸ
i
2005 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 27-ԻՆ ՖԱՐՈՅՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ ԵՎՐՈՊԱՅԻ ԽՈՐՀՐԴԻ ՇՐՋԱՆԱԿԱՅԻՆ ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ
| Քաղ. Երևան |
24 մայիսի 2011թ. |
Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը` կազմով. Վ. Հովհաննիսյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ֆ. Թոխյանի, Մ. Թոփուզյանի, Ա. Խաչատրյանի, Հ. Նազարյանի (զեկուցող), Ա. Պետրոսյանի,
համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդվածների,
դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2005 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Ֆարոյում ստորագրված` Մշակութային ժառանգության նշանակությունը հասարակության համար Եվրոպայի խորհրդի շրջանակային կոնվենցիայում ամրագրված պարտավորությունների` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:
Գործի քննության առիթ է հանդիսացել Հանրապետության Նախագահի դիմումը սահմանադրական դատարան:
ՈՒսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ մշակույթի նախարարի տեղակալ Ա. Սամուելյանի գրավոր բացատրությունը, հետազոտելով կոնվենցիան և գործում առկա մյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՊԱՐԶԵՑ.
1. Մշակութային ժառանգության նշանակությունը հասարակության համար Եվրոպայի խորհրդի շրջանակային կոնվենցիան ստորագրվել է 2005 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Ֆարո քաղաքում:
Կոնվենցիայի հիմնական նպատակն է ճանաչել մշակութային ժառանգությանը վերաբերող իրավունքները, որպես մշակութային կյանքին հաղորդակցվելու իրավունքի անբաժանելի մաս, անհատական և կոլեկտիվ պատասխանատվությունը մշակութային ժառանգության նկատմամբ:
Կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածի համաձայն մշակութային ժառանգությունն անցյալից ժառանգված ռեսուրսների ամբողջություն է, որը, անկախ իր պատկանելության, մարդիկ համարում են իրենց մշտապես փոփոխվող արժեքների, հավատալիքների, իմացությունների, ավանդույթների արտացոլումն ու արտահայտումը: Միաժամանակ, կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածում ամրագրված է, որ յուրաքանչյուր մարդ կոլեկտիվ իրավունք ունի օգտվելու մշակութային ժառանգությունից և կատարելու իր ներդրումը, իսկ մշակութային ժառանգության նկատմամբ իրավունքի կիրառումը կարող է ենթարկվել միայն այնպիսի սահմանափակումների, որոնք անհրաժեշտ են ժողովրդավարական հասարակությունում մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության համար:
2. Շրջանակային կոնվենցիայի համաձայն Հայաստանի Հանրապետությունը հետևյալ բնագավառներում ստանձնում է մի շարք պարտավորություններ.
ա) մշակութային ժառանգության բնագավառի օրենսդրության և քաղաքականության բնագավառում
- ճանաչել հասարակության համար, իրենց նշանակությանը համապատասխան, մշակութային ժառանգության բաղկացուցիչ մասերին առնչվող հանրային շահերը,
- բարձրացնել մշակութային ժառանգության արժեքը` հայտնաբերման, ուսումնասիրման, մեկնաբանման, պահպանության, պաշտպանության և օգտագործման միջոցով,
- ապահովել մշակութային ժառանգության իրավունքի իրականացման` կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածով սահմանված կոնկրետ պայմանները` օրենսդրությունում համապատասխան դրույթներ նախատեսելու եղանակով,
- ամրապնդել տնտեսական և սոցիալական մթնոլորտը, ինչը կնպաստեր մշակութային ժառանգության բնագավառում իրականացվող գործունեությանը մասնակցությանը,
- խրախուսել մշակութային ժառանգության պահպանությունը որպես կայուն զարգացման, մշակութային բազմազանության և ժամանակակից ստեղծագործության փոխկապակցված նպատակների կարևորագույն գործոն,
- ճանաչել ծագումից անկախ, իր տարածքում իր իրավասության ներքո գտնվող մշակութային ժառանգության արժեքը,
բ) մշակութային ժառանգության վերաբերյալ երկխոսության բնագավառում
- խրախուսել մշակութային ներկայացման էթիկայի և մեթոդների մասին մտորումները, ինչպես նաև հարգանքը տարաբնույթ մեկնաբանումների նկատմամբ,
- նախաձեռնել հաշտեցման գործընթացներ, որպեսզի արդարացիորեն կանոնակարգվեն այնպիսի իրավիճակներ, երբ միևնույն մշակութային ժառանգությունը վիճարկելի արժեք է տարբեր հանրությունների համար,
- զարգացնել մշակութային ժառանգության մասին գիտելիքները, որպես խաղաղ գոյակցության ամրապնդման աղբյուր` վստահության և փոխըմբռնման եղանակով հակամարտությունները կանխարգելելու և կանոնակարգելու համար,
- ինտեգրել այդ մոտեցումները կրթության և մասնագիտական պատրաստման բոլոր բնագավառներում,
գ) շրջակա միջավայրի, ժառանգության և կենսամակարդակի բնագավառում
- հարստացնել տնտեսական, քաղաքական, սոցիալական և մշակութային զարգացման ու հողօգտագործման պլանավորման գործընթացները` իրականացնելով մշակութային ժառանգության վրա դրանց հետևանքների գնահատումը` անհրաժեշտության դեպքում նախատեսելով փոխհատուցման միջոցներ,
- նպաստել մշակութային, կենսաբանական, երկրաբանական և լանդշաֆտային բազմազանության ոլորտներում ինտեգրված մոտեցումը` հավասարակշռության հասնելու համար,
- ամրապնդել սոցիալական համախմբվածությունը` մարդկանց բնակության վայրերի համար ընդհանուր պատասխանատվության զգացում դաստիարակելու միջոցով,
- ապահովել ժամանակակից փոխակերպումների արդյունքում շրջակա միջավայրի պահպանության հավելումների որակավորման խնդիրը` առանց վտանգելու դրանց մշակութային արժեքները,
դ) մշակութային ժառանգության կայուն օգտագործման բնագավառում
- խրախուսել մշակութային ժառանգության ամբողջականության նկատմամբ հարգանքը, հասնելով նրան, որ փոփոխությունների մասին որոշումները ներառեն նշյալ մշակութային արժեքներին առնչվող հասկացություններ,
- մշակել և առաջ մղել կայուն կառավարման սկզբունքները, ինչպես նաև խրախուսել ժառանգության պահպանությունը,
- ապահովել, որպեսզի բոլոր կանոնակարգերում տեխնիկական ընդհանուր նորմերում ուշադրության արժանանան մշակութային ժառանգության հատուկ պայմանները,
- նպաստել ավանդույթների վրա հիմնված նյութերի, տեխնիկական մեթոդների և կարողությունների օգտագործմանը, ինչպես նաև հետազոտել ժամանակակից պայմաններում դրանց կիրառման հնարավորությունները,
- խրախուսել բարձրորակ աշխատանքը` առանձին անձանց, գործարարների և հաստատությունների մասնագիտական որակավորման և հավատարմագրման համակարգի միջոցով,
ե) մշակութային ժառանգության և տնտեսական գործունեության բնագավառում
- խորացնել մշակութային ժառանգության կարևորության գիտակցումը և նրա տնտեսական ներուժի օգտագործումը,
- տնտեսական քաղաքականություն մշակելիս հաշվի առնել մշակութային ժառանգության շահերն ու հատուկ բնույթը,
- ապահովել, որպեսզի այդ քաղաքականության շրջանակներում հարգվի մշակութային ժառանգության ամբողջականությունը և միևնույն ժամանակ չխարխլվեն նրա հիմնարար արժեքները,
զ) մշակութային ժառանգության ոլորտում պետական մարմինների պատասխանատվության ապահովման բնագավառում
- խրախուսել բոլոր ոլորտներում և բոլոր մակարդակներում պետական մարմինների այնպիսի մոտեցում, որը կլինի համալիր և հիմնված կլինի ամբողջական տեղեկատվության վրա,
- մշակել իրավական, ֆինանսական և պրոֆեսիոնալ շրջանակները, որոնցում հնարավոր կլիներ իրականացնել պետական մարմինների, փորձագետների, մասնավոր սեփականատերերի, ներդրողների, գործարարների, հասարակական կազմակերպությունների և քաղաքացիական հասարակության համատեղ գործունեությունը,
- զարգացնել պետական մարմինների մյուս մասնակիցների հետ համագործակցության նորարարական մոտեցումները,
- հարգել և խրախուսել կամավոր նախաձեռնությունները, որոնք լրացնում են պետական մարմինների դերը,
- խրախուսել ժառանգության պահպանմամբ զբաղվող հասարակական կազմակերպություններին` գործել ողջ հասարակության շահերից,
է) մշակութային ժառանգության մատչելիության և ժողովրդավարական մասնակցության բնագավառում
- խրախուսել համընդհանուր մասնակցությունը մշակութային ժառանգության հայտնաբերման, ուսումնասիրման, մեկնաբանման, պահպանության, պաշտպանության և օգտագործման գործընթացին,
- խրախուսել համընդհանուր մասնակցությունը մշակութային ժառանգության հնարավորություններին վերաբերող հասարակական մտորումներին և քննարկումներին,
- հաշվի առնել այն նշանակությունը, որը յուրաքանչյուր համայնք տալիս է այն մշակութային ժառանգությանը, որի հետ ինքն իրեն նույնականացնում է,
- ճանաչել մշակութային ժառանգության ոլորտի քաղաքականության մեջ կամավորական կազմակերպությունների դերը և՛ որպես գործընկեր, և՛ որպես կառուցողական քննադատ,
- քայլեր ձեռնարկել ժառանգության մատչելիությունը կատարելագործելու ուղղությամբ` հատկապես երիտասարդության և բնակչության սակավապահովված խավերի համար,
ը) մշակութային ժառանգության և գիտելիքի բնագավառում
- նպաստել մշակութային ժառանգության ներառմանը կրթության բոլոր մակարդակներում, ընդ որում, ոչ միայն որպես առանձին, այլև որպես մյուս առարկաներն ուսումնասիրելու բարենպաստ աղբյուր,
- ամրապնդել կապը մշակութային ոլորտի կրթության և մասնագիտական պատրաստության միջև,
- աջակցել մշակութային ժառանգության, մշակութային համայնքների, միջավայրի և նրանց փոխգործակցության ոլորտներում միջառարկայական հետազոտությունները,
- խրախուսել մշտական մասնագիտական պատրաստումը և գիտելիքների ու հմտությունների փոխանակումն ինչպես կրթական համակարգի ներսում, այնպես էլ` նրա շրջանակներից դուրս,
թ) մշակութային ժառանգության և տեղեկատվական հասարակության բնագավառում
- զարգացնել թվային տեխնոլոգիաների օգտագործումը` մշակութային ժառանգության և դրա հետ կապված բարիքների մատչելիությունն ընդլայնելու համար,
ժ) մոնիտորինգի և համագործակցության բնագավառում
- Եվրոպայի խորհրդի միջոցով զարգացնել մշակութային ժառանգության նկատմամբ օրենսդրության, քաղաքականության և պրակտիկան ընդգրկող դիտանցման համակարգը,
- պահպանել, զարգացնել և ներմուծել տվյալներ հասարակությանը հասանելի համատեղ տեղեկատվական համակարգ, որը կնպաստեր կոնվենցիայով ստանձնած պարտավորությունների կատարման գնահատմանը:
Կոնվենցիայի 5-րդ բաժնում նախատեսված են դրույթներ կոնվենցիայի ստորագրման, ուժի մեջ մտնելու, փոփոխման և կիրառման վերաբերյալ:
3. Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ կոնվենցիայով Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած պարտավորությունները բխում են ՀՀ Սահմանադրության 9-րդ հոդվածում ամրագրված ՀՀ արտաքին քաղաքականության սկզբունքներից և համահունչ են սոցիալ-մշակութային բնագավառում պետության առջև դրված սահմանադրաիրավական այլ խնդիրներին:
Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի առաջին և չորրորդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 63, 64 և 72-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՈՐՈՇԵՑ.
i
1. 2005 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Ֆարոյում ստորագրված` Մշակութային ժառանգության նշանակությունը հասարակության համար Եվրոպայի խորհրդի շրջանակային կոնվենցիայում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:
2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդվածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից:
24 մայիսի 2011 թվականի
ՍԴՈ-963