040.0661.200617
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
15 հունիսի 2017 թվականի N 661-Ն
ԸՆԴԵՐՔՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐՈՒՄ ԴԻՏԱՆՑՄԱՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԿԱՐԳԸ ՍԱՀՄԱՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության ընդերքի մասին օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 19-րդ կետը` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Սահմանել ընդերքօգտագործման թափոնների օբյեկտներում դիտանցման իրականացման կարգը` համաձայն հավելվածի:
2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2017 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆԻՍԻ 20-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2017 թվականի հունիսի 15-ի
N 661-Ն որոշման
ԿԱՐԳ
ԸՆԴԵՐՔՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐՈՒՄ ԴԻՏԱՆՑՄԱՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ
I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
1. Սույն կարգով կարգավորվում են ընդերքօգտագործման թափոնների օբյեկտներում (այսուհետ` օբյեկտ) դիտանցում իրականացնելու հետ կապված հարաբերությունները:
2. Սույն կարգի դրույթները տարածվում են այն ընդերքօգտագործողների վրա, որոնց գործունեության հետևանքով առաջացել են ընդերքօգտագործման թափոններ:
3. Դիտանցումն ընդերքօգտագործման թափոնների օբյեկտների նկատմամբ պարբերաբար իրականացվող գործողությունների (ակնադիտարկումներ, այդ թվում` բնապայմանային ուսումնասիրություններ և գործիքային չափումներ, լաբորատոր ուսումնասիրություններ, տեղեկատվության հավաքագրում, մշակում, գնահատում և տվյալների հիմնապաշարների (բազայի) վարում) համակարգն է:
4. Օբյեկտների դիտանցման նպատակն է`
1) օբյեկտների անվտանգության և կայունության պահպանումը.
2) հնարավոր ռիսկերի բացահայտումն ու կանխարգելումը.
3) օբյեկտների պահպանման և դրանց հնարավոր վթարների օրինաչափությունների ուսումնասիրությունը.
4) օբյեկտների գործունեության կարճաժամկետ ու երկարաժամկետ կանխատեսումների համար տվյալների հավաքագրումը և վերլուծությունը.
5) օբյեկտների ռիսկայնության աստիճանի գնահատման մասին հենակետային տվյալների ստացումը.
6) օբյեկտների վերաբերյալ օպերատիվ տվյալների հավաքագրումը, մշակումը, ամփոփումը և հրապարակումն իր` ընդերքօգտագործողի ինտերնետային կայքում.
7) ամփոփ տվյալների հիման վրա առաջարկությունների և կանխարգելման միջոցառումների պլանի մշակումը և իրականացումը:
5. Դիտանցումն իրականացվում է հետևյալ օբյեկտների նկատմամբ` պոչամբարների, տարածքի, տեղի` ներառյալ ցանկացած պատվարի կամ որևէ այլ կառույցի (այսուհետ` լցակույտի հարթակ), կույտային տարալվացման հարթակների, ինչպես նաև պոչամբարների, կույտային տարալվացման հարթակների ու լցակույտի հարթակի կամ դրանց շրջակա միջավայրի ազդեցության (այսուհետ` ազդեցության) տարածքների` մակերևութային և ստորերկրյա ջրերի, մթնոլորտային օդի, հողերի, բուսական և կենդանական աշխարհի նկատմամբ:
6. Օբյեկտների դիտանցումն իրականացվում է ընդերքօգտագործողի կողմից`
1) մինչ գործունեության ծավալման փուլում` օբյեկտների և դրա ազդեցության ենթակա տարածքների շուրջը բնապահպանական ֆոնային ելակետային տվյալների բազայի ստեղծման համար.
2) օբյեկտների շահագործման փուլում` որոշակի պարբերականությամբ` օբյեկտի կառույցի անվտանգ և բնապահպանական կայուն ռեժիմով կառավարումն ապահովելու` շրջակա միջավայր աղտոտող նյութերի արտանետման դեպքերի բացահայտման համար.
3) օբյեկտի փակման և փակումից հետո փուլում` պարզելու համար, որ օբյեկտն այլևս վտանգ չի ներկայացնում շրջակա միջավայրի և բնակչության առողջության համար և օբյեկտում իրականացվել են ռեկուլտիվացման աշխատանքներ:
II. ՊՈՉԱՄԲԱՐՆԵՐԻ ԵՎ ԿՈՒՅՏԱՅԻՆ ՏԱՐԱԼՎԱՑՄԱՆ ՀԱՐԹԱԿՆԵՐԻ ԴԻՏԱՆՑՈՒՄԸ
7. Պոչամբարների և կույտային տարալվացման հարթակների (այսուհետ` կառույցներ) դիտանցումը` մշտական ռեժիմով, անհրաժեշտ է պոչամբարի կառուցվածքների և նրա տարրերի վիճակներին հետևելու համար` նշելով ֆիլտրացիայի օջախները, փլուզումները, փլվածքները, նստվածքները, նստեցումները, ճեղքերը, խյուսի և կեղտաջրերի արտահոսքի տեղերը:
8. Կառույցների կայունության վիճակի դիտանցման նպատակն է ապահովել կառույցում տեղադրված ընդերքօգտագործման թափոնների զանգվածի և կառույցների կայունությունը` հատկապես նվազեցնելով սողանքային վտանգը:
9. Պոչամբարների կառուցվածքների և կույտային տարալվացման հարթակների վիճակի որակական դիտանցման իրականացման համար պետք է տեղադրվեն հսկիչ-չափիչ սարքեր:
10. Կառույցների կանոնավոր դիտանցման նպատակն է հետևել կառուցվածքի ամբողջականության վիճակին` իրականացնելով դիտանցում դրանց գործածության ամբողջ ընթացքում: Կառույցների կարգավորման և կայունության գնահատումը պետք է իրականացվի համապատասխան որակավորում ունեցող անձի կողմից:
11. Լանջի խախտումը (կուտակումները) շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության համար կարող են հանդիսանալ պոտենցիալ վտանգ, հետևաբար լանջերի վրա տեղադրված ընդերքօգտագործման թափոնները պետք է վերահսկվեն կանոնավոր պարբերականությամբ իրականացվող դիտանցումների միջոցով` համոզվելու համար, որ դրանց կայունությունը մնացել է ընդունելի:
12. 25 տարվանից ավելի շահագործման մեջ եղած պոչամբարների կառուցվածքները` անկախ դրանց վիճակից, ամեն տարի պետք է ենթարկվեն համալիր վերլուծության` ամրության, կայունության և շահագործման հուսալիության գնահատումով: Կառուցվածքների նյութերի ու դրանց հիմքերի փաստացի ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերի հիման վրա, անհրաժեշտության դեպքում (նախավթարային վիճակի նշանների առկայության), կառուցվածքներն արտահերթ կարգով վիճակի համալիր վերլուծության են ենթարկվում: Կուտակումների կայունության դիտանցման ցուցանիշները պետք է վերլուծվեն` հիմք ընդունելով ելակետային վերլուծության տվյալները:
13. Պոչամբարների շահագործման ժամանակ անհրաժեշտ է իրականացնել դիտանցում`
1) պոչամբարում ջրի մակարդակների, պոչանքների ծավալի, պոչամբար լցվող պոչանքների հոսքի արագության, արտամղման պոմպերի ջրի ծախսի, արտահոսքերի արագության նկատմամբ` օրական կտրվածքով.
2) հեղուկի մակարդակից պատնեշի կատարի բարձրության գերազանցման նկատմամբ` շաբաթական կտրվածքով.
3) լողափային շեպերի վիճակի նկատմամբ` շաբաթական կտրվածքով.
4) պոչամբարի ծակոտկենային ջրերի, ստորերկրյա ջրերի որակի ելակետային տվյալների և աղտոտման մակարդակի նկատմամբ` ամսական կտրվածքով.
5) ողողալցման նախագծին պոչամբարի տարածքի համապատասխանության նկատմամբ.
6) պոչանքի` պոչամբար տեղափոխվող զանգվածի (ծավալի) նկատմամբ` շաբաթական կտրվածքով.
7) կույտային տարալվացման հարթակ տեղափոխվող արդյունահանված հանքաքարի զանգվածի (ծավալի) արագության նկատմամբ` օրական կտրվածքով.
8) խյուսատարի և ցամաքուրդի (դրենաժի) համակարգի նկատմամբ.
9) տարվա չոր ժամանակաշրջանում տղմարանների փոշեզատման նկատմամբ.
10) պոչամբարի ազդեցության տարածքի ջրահոսքերում, խմելու ջրի ջրամատակարարման համակարգերի ջրառներում և ստորերկրյա ջրերում ագրեսիվ ջրերի հայտնվելու նկատմամբ.
11) տղմազտիչների և հեղուկ թափոնների ամբարների նկատմամբ.
12) արգելափակող սարքվածքների վիճակի, հեղուկի մակարդակից կատարի բարձրության գերազանցման նկատմամբ.
13) անձրևային և հալոցքային ջրերի որսման ու հեռացման համակարգի նկատմամբ.
14) հակածծանցող, ջրամերժ կառույցների (էկրանների, սեպերի, պատնեշների) նկատմամբ.
15) տղմազտարանների ու պահեստարանների տարածքից հեղուկ թափոնների դուրս թափանցման հնարավորությանը հետևող հսկիչ-չափիչ սարքավորման աշխատանքի նկատմամբ.
16) շահագործման և կառուցվածքների վիճակի բացահայտված խախտումների շտապ վերացման, ինչպես նաև հետագայում դրանց կանխարգելման և բացառելու ուղղությամբ.
17) փոշեզատման, վթարների, միջադեպերի և դժբախտ պատահարների տեխնիկական պատճառների նկատմամբ, որի արդյունքում ներկայացվում են առաջարկություններ այդ պատճառների վերացման համար:
III. ԼՑԱԿՈՒՅՏԻ ՀԱՐԹԱԿԻ ԴԻՏԱՆՑՈՒՄԸ
14. Լցակույտի հարթակի ձևավորումը, շահագործումը և պահպանումը պետք է իրականացվեն լցակույտի հարթակի կառուցման նախագծի համաձայն:
15. Լցակույտի հարթակում իրականացվում է դիտանցում`
1) թեքությունների վրա տեղադրված լցակույտի հարթակի սողալը կամ փլուզումը կանխարգելող միջոցառումների կատարման նկատմամբ` ամենօրյա (շաբաթական) կտրվածքով.
2) լցակույտի հարթակում մակերևութային կամ հանքախորշային ջրերի ներթափանցման կանխարգելմանն ուղղված միջոցառումների կատարման նկատմամբ` շաբաթական կտրվածքով.
3) լցակույտի հարթակից գրունտային, հեղեղատային և անձրևային ջրերի հեռացմանն ուղղված միջոցառումների կատարման նկատմամբ` շաբաթական կտրվածքով.
4) լցակույտի հարթակի տարածքի գրունտային ջրերի մակարդակի նկատմամբ` շաբաթական կտրվածքով, ջրի որակի ընդհանուր չափորոշիչների նկատմամբ` շաբաթական կտրվածքով, ջրի որակի ընդհանուր (մանրամասն) չափորոշիչների նկատմամբ` ամսական կտրվածքով.
5) լցակույտի հարթակի տարածքում տեղումների ներծծման ցուցանիշների և ընդերքօգտագործման թափոնների խոնավության պարունակության նկատմամբ` եռամսյակային կտրվածքով.
6) ընդերքօգտագործման թափոններում պարունակվող ջրերի մակարդակի, ծավալի և ընդերքօգտագործման թափոններում թթվածնի ազդեցության ենթարկվող դատարկ ապարների ծավալի նկատմամբ` ամսական կտրվածքով.
7) լցակույտ հարթակի թեքությունում, հիմքի մոտակայքում և տրանսպորտային միջոցների բեռնաթափման տեղերում մարդկանց գտնվելը կանխարգելող նշանների կամ գրառումների առկայության նկատմամբ.
8) ապարների լցակույտերի աստիճանահարթակների և բարձրության, կտրվածքների և բերմաների անկյունների, լցակույտային աշխատանքների ճակատի շարժի արագության նախագծին համապատասխանության նկատմամբ.
9) լցակույտի հարթակում վթարների և վտանգավոր միջադեպերի կանխման, նախագծով նախատեսված կանխարգելիչ միջոցառումների կատարման նկատմամբ.
10) լցակույտի հարթակի ազդեցության տարածքի ջրահոսքերում, մակերևութային և ստորերկրյա ջրերում ագրեսիվ ջրերի հայտնվելու նկատմամբ:
16. Իրականացվում են փոշեզատման, վթարների, միջադեպերի և դժբախտ պատահարների տեխնիկական պատճառների ուսումնասիրություններ և ներկայացվում առաջարկություններ այդ պատճառների վերացման վերաբերյալ:
IV. ԴԻՏԱՆՑՈՒՄ ԸՆԴԵՐՔՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ԵՎ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՍՏՈՐԵՐԿՐՅԱ ՋՐԵՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ
17. Ստորերկրյա ջրերի նկատմամբ դիտանցումն իրականացվում է թափոնների տեղադրման օբյեկտներում (պոչամբարում, լցակույտի հարթակում, կույտային տարալվացման հարթակներում ձևավորված լցակույտերում, խարամակուտակիչներում և այլն) և դրանց ազդեցության տարածքներում:
18. Ստորերկրյա և ցամաքուրդային ջրերի նկատմամբ դիտանցումն իրականացվում է դիտարկման ջրհորներում և հորատանցքերում, որոնք տեղադրված են անմիջապես օբյեկտում, իսկ եթե այդպիսին հնարավոր չէ` ազդեցության տարածքում, կանխատեսվող աղտոտման գոտու շրջանակներում:
19. Դիտանցման հորատանցքերը պետք է հորատվեն համապատասխան տեղում և խորության վրա, որպեսզի հնարավոր լինի`
1) բացահայտել օբյեկտների ստորերկրյա ջրերի որակի բարելավման միտումները.
2) բացահայտել օբյեկտների ստորերկրյա ջրերի որակի վատթարացման միտումները.
3) ճշգրիտ չափել ստորերկրյա ջրերի մակարդակը.
4) որոշել ստորերկրյա ջրերի շարժման ուղղությունը:
20. Դիտարկման ջրհորների և հորատանցքերի քանակը որոշվում է նախագծային փաստաթղթերով` կոնկրետ տվյալ օբյեկտի համար` հաշվի առնելով տարածքի ռելիեֆի և ջրաերկրաբանական պայմանների բարդության աստիճանը:
21. Դիտարկման հորատանցքերի ցանցում պետք է նախատեսվեն հորատանցքեր նաև ստորերկրյա ջրերի վրա վնասակար ազդեցության գոտու սահմաններից դուրս, ստորերկրյա ջրերի բնական հոսքի շարժման վերին և ստորին հոսանքներում: Նվազագույնը մեկ հորատանցք պետք է տեղադրվի պոչամբար մտնող ջրի սկզբնաղբյուրում և առնվազն երկու հորատանցք` դրանից դուրս եկող ջրի հոսքի ուղղությամբ:
22. Նախքան օբյեկտի կառուցումը, մեկ տարվա ընթացքում, եռամսյա կտրվածքով, անհրաժեշտ է իրականացնել հսկողություն ստորերկրյա ջրերի մակարդակի և որակի նկատմամբ` ելակետային տվյալների ստացման համար: Օբյեկտի փակման ընթացքում անհրաժեշտ է իրականացնել հսկողություն ստորերկրյա ջրերի մակարդակի և որակի նկատմամբ` յուրաքանչյուր չորս ամիսը մեկ անգամ:
23. Կույտային տարալվացման հարթակների շահագործման ժամանակ պետք է նախատեսվի նաև վերահսկիչ-ցամաքուրդային հորատանցքերի տեղադրում` ստորերկրյա ջրերի շարժման ուղղությամբ:
24. Տեխնոլոգիական լուծույթների վթարային ներծծումային ստորերկրյա արտահոսքի դեպքում վերահսկիչ-ցամաքուրդային հորատանցքերից իրականացվում է աղտոտված ջրերի արտամղում և դրանց վերադարձ կույտային տարալվացման տեղամասի կեղտաջրերի կուտակման միջանկյալ տարաներ:
25. Օբյեկտներում դիտանցման հորատանցքերը և ջրհորները պետք է լինեն տեխնիկապես անխափան ու աշխատանքային վիճակում, հագեցված չափիչ և հսկիչ սարքերով` ներառյալ ջրի արտամղման և նմուշարկման համար պոմպային սարքավորումներով:
26. Ստորերկրյա ջրերի նմուշարկման ժամանակ իրականացվում է նախնական արտամղում մինչև կախված նյութերի դուրսբերումը և հետագայում ջրատար հորիզոնում ջրի մակարդակի վերականգնումը` նվազագույնը հորատանցքի ծավալի եռապատիկի չափով արտամղում կատարելով:
V. ԴԻՏԱՆՑՈՒՄ ԸՆԴԵՐՔՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ԵՎ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՄԱԿԵՐԵՎՈՒԹԱՅԻՆ ՋՐԵՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ
27. Մակերևութային ջրերի դիտանցման նպատակն է ջրի քանակի և որակի նկատմամբ պարբերական ստուգումներ իրականացնելը և օբյեկտի շահագործման հետևանքով մակերևութային ջրերի վրա էական բացասական ազդեցության բացահայտումը:
28. Դիտանցումն իրականացվում է թափոնների տեղադրման օբյեկտներից դուրս հոսող բոլոր մակերևութային ջրերի հանդեպ, ինչպես նաև դրանց բեռնաթափման գետերում, լճերում, արհեստական ջրամբարներում:
29. Դիտարկման կետերի քանակը որոշվում է նախագծային փաստաթղթերով կոնկրետ տվյալ օբյեկտի համար` հաշվի առնելով տարածքի ռելիեֆի և ջրաբանական պայմանների բարդության աստիճանը, գետային համակարգի բնութագիրը, ջրի ծախսերը, հոսքի բնութագիրը, ստորերկրյա և մակերևութային ջրերի փոխադարձ կապը:
30. Դիտարկման կետերի ցանցում պետք է ստեղծվեն կետեր, որոնք տեղադրվում են օբյեկտներից հոսող ջրերը մակերևութային ջրերի խառնման տեղից բնական հոսքի շարժման վերին և ստորին հոսանքներում: Դիտարկման կետերի տեղադրման համապատասխան վայր ընտրելիս պետք է հաշվի առնել հետևյալը`
1) գետային ցանցի համար դիտանցումը պետք է իրականացնել նվազագույնը երկու կետերում, նախքան օբյեկտ մտնող յուրաքանչյուր գետի վերին հոսանքում և օբյեկտից դուրս եկող ստորին հոսանքում: Եթե ստորին հոսքը բեռնաթափվում է մոտակա գետային ցանց, ապա դիտարկման կետը տեղադրվում է միախառնման տեղից անմիջապես հետո.
2) օբյեկտից քաղցրահամ ջրերի ջրամբարներ (լճեր) մտնող հոսքի դեպքում պետք է տեղադրվի առնվազն երկու դիտարկման կետ, մեկը դուրս եկող հոսքի վրա, մյուսը` ջրամբարում (լճում), որը հանդիսանում է բնութագրական` ամբողջ ջրամբարի (լճի) համար.
3) թափոնների օբյեկտներից հավաքված ջուրն անհրաժեշտ է հեռացնել և բեռնաթափել գետային ցանց.
4) թափոնների օբյեկտ մտնող և դուրս եկող ցանկացած ջրարգելող և ջրթող տեղամասերում անհրաժեշտ է իրականացնել դիտանցում, որպեսզի հնարավոր լինի գնահատել դրանց արդյունավետությունը և որոշել ցանկացած պոտենցիալ աղտոտման աղբյուրները.
5) օբյեկտից դուրս հոսող թափոնաջրերի բոլոր կետերը պետք է նույնականացվեն և ստուգվեն մինչև գետային ցանց բեռնաթափվելը:
31. Օբյեկտներում մակերևութային ջրերի դիտանցման կետերը պետք է լինեն տեխնիկապես անխափան ու աշխատանքային վիճակում, հագեցված չափիչ և հսկիչ սարքերով:
32. Մակերևութային ջրերի դիտարկման կետերում իրականացվում է ջրի ծախսի, ընդհանուր հանքայնացման չափում, և որոշվում են որակական հատկանիշները:
33. Օբյեկտներից դուրս հոսող կեղտաջրերի մաքրման կայաններում իրականացվում է դիտանցում ինչպես կայան մտնող, այնպես էլ դուրս հոսող ջրերի հանդեպ:
34. Յուրաքանչյուր կոնկրետ օբյեկտի համար մակերևութային և ստորերկրյա ջրերի համար որոշվում են նաև այն չափորոշիչները, որոնք կարող են դառնալ աղտոտման աղբյուր կամ ենթարկվել աղտոտման ազդեցության: Այդ չափորոշիչների ցանկը կազմում է ընդերքօգտագործողը, նախօրոք, օբյեկտի կառուցման նախագծման փուլում:
35. Ընդերքօգտագործողներն օբյեկտում մակերևութային կամ ստորերկրյա ջրերի հանդեպ դիտարկումներն իրականացնում են անվտանգ լցակույտերում յուրաքանչյուր չորս ամիսը մեկ անգամ, կույտային տարալվացման հարթակներից առաջացած լցակույտերում և պոչամբարներում` յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ, այդ թվում` նաև հորատանցքում կամ ջրհորում ջրի առավելագույն և նվազագույն մակարդակների ժամանակ:
36. Տեխնիկատնտեսական հիմնավորման փուլում ելակետային տվյալների ստացման համար մակերևութային ջրերի դիտանցման ցանկացած կետ, մինչև օբյեկտում աշխատանքների սկսելը, անհրաժեշտ է դիտանցել (վերահսկել) եռամսյակային կտրվածքով, նվազագույնը մեկ տարվա ընթացքում:
37. Ընդերքօգտագործողները յուրաքանչյուր օբյեկտում մակերևութային և ստորերկրյա ջրերի ֆոնային չափորոշիչներից որևէ մեկի էական շեղումներ հայտնաբերելու դեպքում դիտարկումներն իրականացվում են ուժեղացված ռեժիմով, որի պարբերականությունը որոշում է ինքը, բայց ոչ ավելի, քան մեկ շաբաթը:
38. Ընդերքօգտագործողը դիտանցման արդյունքում յուրաքանչյուր օբյեկտի համար ստեղծում է տվյալների բազա` շտեմարան, որտեղ պարբերաբար գրանցվում են դիտարկման արդյունքները: Կազմվում են մակերևութային կամ ստորերկրյա ջրի ծախսի, մակարդակի կորեր և այլ գրաֆիկական պատկերներ, որոնցում արտացոլվում են տվյալ օբյեկտին յուրահատուկ չափորոշիչների փոփոխման առանձնահատկությունները:
39. Ստորերկրյա և մակերևութային ջրերից վերցված նմուշներում պետք է որոշվեն աղյուսակում նշված չափորոշիչները:
Ստորերկրյա և մակերևութային ջրերի որակական չափորոշիչները
Աղյուսակ
._______________________________________________________.
|Ցուցանիշի անվանումը |Պարունակությունը |
| |մեկ լիտրում |
| |________________________|
| |մգ/լ |մգ-էկվ |մգ-էկվ, %|
|______________________________|______|_______|_________|
|Նատրիում, Na+ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Կալիում K+ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ամոնիում, NH4+ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Կալցիում, Ca2+ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Մագնեզիում, Mg++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Երկաթ, Fe++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Երկաթ, Fe+++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Կադմիում, Cd++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Քրոմ, Cr++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Կապար, Pb++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Մկնդեղ As+++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Պղինձ Cu++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Մոլիբդեն Mo++++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Նիկել Ni++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ցինկ Zn++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Սնդիկ, Hg++ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ընդամենը` կատիոններ` | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Սուլֆատ, SO4- - | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Քլորիդ, Cl- | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Նիտրիտ, NO2- | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Նիտրատ, NO3- | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Հիդրոկարբոնատ, HCO3- | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Յոդ, I- | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Բրոմ, Br - | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ֆտորիդ, F- | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Հիդրոսուլֆիդ HS- | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Կարբոնատ CO3_ - | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Հիդրոարսենիտ H2 AsO4 - - | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ընդամենը` անիոններ` | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ընդհանուր հանքայնացում | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|pH | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Չդիսոցվող մոլեկուլներ` | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Մետաբորաթթու HBՕ2 | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ծծմբաջրածին ընդ. (H2S+HS) | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Սիլիկաթթու, H2 SiO3 | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Արսենաթթու H3 AsO3 կամ H3AsO4 | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ածխածնի երկօքսիդ CO2 | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ցիանիդներ | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Ֆիզիկական հատկությունները | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Պղտորությունը | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Համը | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Հոտը | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Գույնը | | | |
|______________________________|______|_______|_________|
|Նստվածք | | | |
._______________________________________________________.
VI. ԴԻՏԱՆՑՈՒՄ ԸՆԴԵՐՔՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՕԴԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ
40. Օբյեկտներում, ամենօրյա ռեժիմով, պետք է իրականացվի դիտանցում մթնոլորտային օդն աղտոտող նյութերի արտանետման նկատմամբ:
41. Դիտանցում է իրականացվում մթնոլորտային օդ արտանետող բոլոր աղտոտող նյութերի աղբյուրների նկատմամբ, որոնց համար Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի փետրվարի 2-ի N 160-Ն որոշմամբ սահմանված է սահմանային թույլատրելի խտությունների (կոնցենտրացիաների-ՍԹԿ) քանակը:
42. Օբյեկտներից փոշու արտանետումները, կախված փոշու մասնիկների չափերից և քիմիական կազմից, մեծ ազդեցություն են թողնում մարդու առողջության վրա և ստեղծում տեսողության համար անհարմար պայմաններ, հետևաբար, փոշու չափերի ու քիմիական կազմի բացահայտման համար պետք է իրականացվի օդում կախված մասնիկների և աէրոզոլային մասնիկների <10 և 2,5 մկմ նմուշարկում և որոշվի դրանց մեջ ծանր մետաղների պարունակությունը:
43. Փոշու մասնիկների վերահսկման սարքերը պետք է տեղակայել օբյեկտի շրջակայքում` նվազագույնը չորս կետերում, ազդեցության ենթարկվող օբյեկտից հեռու, քամու ուղղությամբ և դրան հակառակ: Անհրաժեշտ է նաև դիտանցում իրականացնել օբյեկտի սահմանում, զգայուն ընկալիչների և հավանական աղբյուրների մոտ:
44. Փոշեկլանման դիտարկման տևողությունը պետք է կազմի երեսուն օր, տարեկան երեքանգամյա պարբերականությամբ, որոնցից երկուսն ընկած են մայիսից սեպտեմբեր ժամանակահատվածում:
45. Կախված մասնիկների (PM10) նկատմամբ դիտանցման պահանջները պետք է որոշվեն կոնկրետ տարածքին համապատասխան: Տվյալ դեպքում դիտանցման պարբերականությունը կախված է թափոնների օբյեկտի չափերից և բնութագրերից: Անհրաժեշտ է նաև դիտանցում իրականացնել օբյեկտի սահմանում, զգայուն ընկալիչների և հավանական աղբյուրների մոտ:
VII. ԴԻՏԱՆՑՈՒՄ ԸՆԴԵՐՔՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ՀՈՂԵՐԻ ԵՎ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՀՈՂԵՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ
46. Ընդերքօգտագործման թափոնների օբյեկտների հողերի և ազդեցության տարածքների հողերի դիտանցման նպատակը Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, ստանդարտներով, թույլտվություններով և նախագծային փաստաթղթերով սահմանված պահանջների կատարման հսկողությունն է:
47. Դիտանցումն իրականացվում է թափոնների օբյեկտների կառավարման պլաններում նախանշված շրջակա միջավայրի վրա հնարավոր ազդեցությունների կանխարգելման նպատակով և պլանով նշված նմուշառման վայրերում, ըստ հստակ սահմանված դիտանցման ցուցանիշների և դիտանցման հաճախականության:
48. Հողերի աղտոտման գնահատման չափանիշ ընդունվում են աղտոտող նյութերի սահմանային թույլատրելի քանակները, իսկ այդպիսիների բացակայության դեպքում` ֆոնային մեծությունները:
49. Դիտանցումը պետք է իրականացվի միասնական տեղեկատվական և մեթոդական հիմքով, ինչը կապահովի համադրելիությունն ու համապատասխանությունն այլ պետական մոնիթորինգի համակարգերի դիտարկումների արդյունքների հետ:
50. Ընդերքօգտագործողը դիտանցման արդյունքում ստեղծում է տվյալների բազա` շտեմարան, որտեղ պարբերաբար գրանցվում են դիտարկման արդյունքները:
VIII. ԴԻՏԱՆՑՈՒՄ ԸՆԴԵՐՔՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ԲՈՒՍԱԿԱՆ ԱՇԽԱՐՀԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ
51. Օբյեկտների հարակից տարածքներում պետք է իրականացվի դիտանցում` բուսական աշխարհի նկատմամբ:
52. Բուսական աշխարհի դիտանցման նպատակը պետք է լինի ընդերքօգտագործման թափոնների օբյեկտների շրջակա միջավայրի և բուսական աշխարհի պահպանումը և կանխումը վտանգավոր ազդեցություններից:
53. Բուսական աշխարհի դիտանցումը ֆիտոինդիկացիոն մեթոդի վրա հիմնված մշտական և պարբերական դիտարկումներ են բուսական աշխարհի օբյեկտների նկատմամբ, դրանց վիճակի և աճման միջավայրի գնահատման համար, ինչպես նաև զարգացման և փոփոխությունների ենթարկման կանխատեսումը` ընդերքօգտագործման թափոնների օբյեկտների ազդեցության հետևանքով:
54. Ընդերքօգտագործման թափոնների օբյեկտներում բուսական աշխարհի դիտանցումն իրականացվում է հետևյալ ուղղություններով`
1) լեռնային բուսականության դիտանցում.
2) մարգագետնային բուսականության դիտանցում.
3) ջրային բուսականության դիտանցում.
4) բույսերի և սնկերի պահպանվող (Հայաստանի Հանրապետության կարմիր գրքում գրանցված) տեսակների դիտանցում.
5) ռեսուրսաձևավորող բույսերի (հատապտուղներ և սնկեր) դիտանցում.
6) անտառների դիտանցում:
55. Ընդերքօգտագործողներն օբյեկտում բուսականության հանդեպ դիտարկումներն իրականացնում են անվտանգ լցակույտերում` յուրաքանչյուր չորս ամիսը մեկ անգամ, կույտային տարալվացման հարթակներից առաջացած լցակույտերում և պոչամբարներում` յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ:
56. Ընդերքօգտագործողը դիտանցման արդյունքում յուրաքանչյուր օբյեկտի համար ստեղծում է բուսական աշխարհի տվյալների բազա` շտեմարան, որտեղ պարբերաբար գրանցվում են դիտարկման արդյունքները, ինչպես նաև տվյալ օբյեկտին յուրահատուկ բուսական աշխարհի տեսակների զարգացման և փոփոխման առանձնահատկությունները:
IX. ԴԻՏԱՆՑՈՒՄ ԸՆԴԵՐՔՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ԿԵՆԴԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՐՀԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ
57. Կենդանական աշխարհի դիտանցման օբյեկտ են հանդիսանում վայրի կենդանիների հետևյալ տեսակները` կաթնասունները, թռչունները, սողունները, ձկները, կրծողները, միջատները և այլ կենդանիներ, որոնք բնակվում են գետնում (մակերևույթում, հողում, ստորերկրյա դատարկություններում), մակերևութային ջրերում և մթնոլորտում ազատ բնական պայմաններում:
58. Դիտանցում իրականացվում է`
1) Հայաստանի Հանրապետության կարմիր գրքում գրանցված վայրի կենդանիների և դրանց ապրելու միջավայրի նկատմամբ.
2) որսի օբյեկտ հանդիսացող վայրի կենդանիների և դրանց բնական միջավայրի նկատմամբ:
59. Դիտանցման արդյունքում պետք է ստացվի տեղեկատվություն հետևյալի մասին`
1) վայրի կենդանիների տարածվածության արեալի և բնակատեղերի մասին.
2) վայրի կենդանիների թվի մասին, այդ թվում` Հայաստանի Հանրապետության կարմիր գրքում գրանցված.
3) վայրի կենդանիների առանձին տեսակների աճի դինամիկայի և կառուցվածքի մասին.
4) կենդանական աշխարհի վերարտադրության գնահատման մասին.
5) վայրի կենդանիների ֆիզիկական վիճակի մասին:
60. Ընդերքօգտագործողներն օբյեկտում կենդանական աշխարհի հանդեպ դիտարկումներն իրականացնում են տարեկան երկու անգամ:
61. Ընդերքօգտագործողը դիտանցման արդյունքում յուրաքանչյուր օբյեկտի համար ստեղծում է կենդանական աշխարհի տվյալների բազա` շտեմարան, որտեղ պարբերաբար գրանցվում են դիտարկման արդյունքները, ինչպես նաև տվյալ օբյեկտին յուրահատուկ կենդանական աշխարհի տեսակների զարգացման և փոփոխման առանձնահատկությունները: