ԵՐԵԽԱՅԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 2017 ԹՎԱԿԱՆԻ ՏԱՐԵԿԱՆ ԾՐԱԳՐԻՆ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ ...

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԻՍՏԻ
ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՔԱՂՎԱԾՔ

 

29 սեպտեմբերի 2016 թվականի N 38

 

32. ԵՐԵԽԱՅԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 2017 ԹՎԱԿԱՆԻ ՏԱՐԵԿԱՆ ԾՐԱԳՐԻՆ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Հավանություն տալ Երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2017 թվականի տարեկան ծրագրին և միջոցառումների ցանկին` համաձայն NN 1 և 2 հավելվածների, և դրանք սահմանված կարգով Հայաստանի Հանրապետության 2017 թվականի պետական բյուջեի նախագծի կազմում ներկայացնել Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով:

 

ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ

2016 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 30-ԻՆ

 

Հավելված N 1

ՀՀ կառավարության

2016 թ. սեպտեմբերի 29-ի նիստի

N 38 արձանագրային որոշման

 

ՏԱՐԵԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ ԵՐԵԽԱՅԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 2017 ԹՎԱԿԱՆԻ

 

I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

 

«Երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2017 թվականի տարեկան ծրագիրը» (այսուհետ` ծրագիր) մշակվել է «Երեխայի իրավունքների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 33 և 34 հոդվածների պահանջներին համապատասխան:

Ծրագիրը կազմելիս հաշվի են առնվել Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2015 թվականի դեկտեմբերի 15-ի N 1217-Ա որոշմամբ հաստատված հավելվածի 45-րդ կետի 4-ի ա) ենթակետը և ՀՀ կառավարության 2012 թվականի դեկտեմբերի 27-ի N 1694-Ն որոշմամբ ամրագրված քաղաքականության հիմնական ուղղություններն ու նպատակները:

Ծրագիրը համահունչ է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2014 թվականի մայիսի 27-ի N 442-Ն որոշմամբ հաստատված «ՀՀ 2014-2025 թվականների հեռանկարային զարգացման ծրագրի» դրույթներին, համապատասխանում է երեխայի իրավունքների պաշտպանության ոլորտում ստանձնած միջազգային պարտավորություններին և ուղղված է կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների սոցիալական պաշտպանության հիմնախնդիրների լուծմանը:

II. Տարեկան ծրագրի նպատակը և խնդիրները

1. Ծրագրի նպատակն է`

1) սոցիալական պաշտպանության ոլորտում` կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխայի սոցիալական պաշտպանության երաշխիքների ապահովումը, այլընտրանքային ծառայությունների ցանցի զարգացումը, երեխաների խնամքի և պաշտպանության հաստատությունների բարելավումը, նշված հաստատություններում խնամվող երեխաների կյանքի որակի բարելավումը, նրանց ինտեգրումը հասարակություն,

2) առողջապահության ոլորտում` երեխաների բժշկական օգնության որակյալ և մատչելի ծառայությունների ապահովումը, ինչպես նաև հիվանդությունների կանխարգելման միջոցառումների իրականացումը` ուղղված մանկական մահացության և հիվանդացության ցուցանիշների նվազեցմանը,

3) կրթության ոլորտում` համակարգի շարունակական զարգացումը, միջազգային ասպարեզում նրա մրցունակության ապահովումը, կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների որակյալ հիմնական կրթության ապահովումը, հանրակրթական դպրոցներում ներառական կրթության հնարավորության ապահովումը, սովորողների հետաքրքրությունների և նախասիրությունների բավարարումը,

4) մշակույթի ոլորտում` երեխայի գեղագիտական և ստեղծագործական կարողությունների զարգացումը, գեղագիտական դաստիարակությունը, ինչպես նաև մշակութային արժեքների ճանաչումն ապահովելը,

5) անչափահասների արդարադատության ոլորտում` իրավախախտումներ կատարած անչափահասների վերականգնողական կենտրոնների ցանցի ընդլայնումը, անչափահաս դատապարտյալների զբաղվածության ապահովումը:

2. Ծրագրի խնդիրն է`

1) սոցիալական պաշտպանության ոլորտում` կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված և հաշմանդամություն ունեցող երեխաների և նրանց ընտանիքների հիմնախնդիրների վերհանումը, սոցիալ-մանկավարժական, սոցիալ-հոգեբանական գործնական աջակցության ցուցաբերումը, Երեխաների իրավունքների պաշտպանության եռաստիճան համակարգի հզորացումը, սոցիալական պաշտպանության ոլորտի այլընտրանքային համակարգի ընդլայնումը և հզորացումը,

2) առողջապահության ոլորտում` ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բուժօգնության ապահովումը, հիվանդանոցային բուժօգնության ապահովումը, վերականգնողական-առողջարանային բուժման ապահովումը,

3) կրթության ոլորտում` նախադպրոցական կրթության ծառայությունների որակի ու մատչելիության ապահովումը, կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների վկայագրման չափորոշիչների և կիրառվող գործիքների կատարելագործումը, ներառական կրթություն իրականացնող դպրոցների ցանցի ընդլայնումը,

4) մշակույթի ոլորտում` գեղարվեստական կրթության մատչելիության ապահովումը, գեղարվեստական կրթական հաստատությունների բնականոն գործունեության ապահովումը, ուսուցման մատչելիության ապահովումը արտադպրոցական գեղարվեստական դաստիարակության շրջանակներում` մասնավորապես սահմանափակ կարողություններ ունեցող, սոցիալապես անապահով, առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների մշակութային կրթության ապահովմամբ,

5) անչափահասների արդարադատության ոլորտում` ինչպես անչափահասների կողմից, այնպես էլ նրանց նկատմամբ կատարվող հանցագործությունների և այլ իրավախախտումների կանխարգելման և բացահայտման ուղղությամբ տարվող աշխատանքների իրականացումը:

 

3. Սոցիալական պաշտպանության ոլորտ

 

Ոլորտում ՀՀ կառավարության կողմից վերջին տարիների իրականացված քաղաքականության հիմնական նպատակը կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների կյանքի որակի բարելավումն է, նրանց սոցիալական պաշտպանությունն ու հասարակությանը ինտեգրումը:

Ծրագրի նպատակն է`

Երեխաների իրավունքների և շահերի պաշտպանությունը, սոցիալական պաշտպանվածության ապահովումը, այդ թվում`

1) Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխայի սոցիալական պաշտպանության երաշխիքների ապահովումը, երեխայի և նրա ընտանիքի կարիքների բավարարումը, այլընտրանքային ծառայությունների ցանցի զարգացումը, երեխաների խնամքի և պաշտպանության հաստատություններում խնամվող երեխաների կյանքի որակի բարելավումը, նշված հաստատություններում խնամվող երեխաների ինտեգրումը հասարակությանը, ընտանիքի, կանանց և երեխաների իրավունքների և շահերի պաշտպանությունը, սոցիալական պաշտպանության իրավունքի ապահովումը, այդ թվում` մինչև 18 տարեկան առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների խնամքի, դաստիարակության, ուսման, ֆիզիկական և մտավոր զարգացման համար նպաստավոր պայմանների ստեղծումը, սոցիալ-հոգեբանական և բժշկական վերականգնման իրականացումը, երեխայի` ընտանիքում ապրելու իրավունքի ապահովումը, իսկ վերջինիս բացակայության դեպքում` ընտանեկանին առավել մոտ կենսապայմանների ապահովումը, մանկատանը խնամվող առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների` ընտանիքում ապրելու իրավունքի ապահովումը.

2) երեխաների խնամքի գիշերօթիկ հաստատություններում և բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի և հատուկ/մասնագիտացված հաստատություններում (մանկատներում) խնամվող մինչև 18 տարեկան երեխաների` ընտանիք վերադարձի ապահովումը, հաստատություններում տեղավորման ենթակա` կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների մուտքի կանխարգելումը հաստատություններ.

3) բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի հաստատությունների (մանկատների) շրջանավարտների սոցիալական պաշտպանությունը, նրանց հետագա ինքնուրույն կյանքի կազմակերպումը և հասարակությանը ինտեգրման գործընթացի համակարգումը.

4) կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված` 6-18 տարեկան առանց ծնողական խնամքի մնացած, ծնողների խնամքից զրկվելու վտանգի տակ գտնվող, ինչպես նաև աճի և զարգացման համար անբարենպաստ և վտանգավոր կենսապայմաններում հայտնված երեխաների, նրանց ընտանիքների հիմնախնդիրների վերհանումը, սոցիալ-մանկավարժական, սոցիալ-հոգեբանական գործնական աջակցության ցուցաբերումը.

5) բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի և հատուկ (մասնագիտացված հաստատությունների) մանկատների սաների խնամքի և դաստիարակության, ֆիզիկական և մտավոր զարգացման, կրթության գործընթացին աջակցությունը

6) հաստատություն երեխայի մուտքի կանխարգելումը` խնամատար ընտանիքում խնամվող երեխայի խնամքի և դաստիարակության ապահովման շնորհիվ:

7) այլընտրանքային ծառայությունների ընդլայնման միջոցով երեխաների հոսքի նվազեցումը մանկատներ և հատուկ հանրակրթական հաստատություններ, 6-18 տարեկան երեխաների սոցիալական վերականգնումը, շուրջօրյա խնամքն ու դաստիարակությունը:

8) հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտներում քաղաքացիների համար հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովումը` անկախ սեռից:

9) Հայաստանի Հանրապետությունում թրաֆիքինգի և բռնության երևույթի կանխարգելման աշխատանքները:

Հաշվի առնելով խնդրի շարունակական բնույթը, առաջիկա տարիներին անհրաժեշտ է աշխատանքներն ուղղել մի շարք խնդիրների լուծմանը, մասնավորապես.

4. Ծրագրի խնդիրն է`

1) կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների կարիքների բավարարման սահմանափակ հնարավորությունները,

2) նախարարության համակարգի մանկատներում և երեխաների խնամքի և պաշտպանության գիշերօթիկ հաստատություններում խնամվող երեխաների հոսքի կանխարգելման և խնամվողների թվի նվազեցման սահմանափակ հնարավորությունները,

3) Խարբերդի մասնագիտացված մանկատան չափահաս սաների հաստատությունից դուրսբերման անհրաժեշտությունը

4) վերականգնողական ծառայությունների պակասը,

5) այլընտրանքային ծառայությունների պակասը,

6) բռնության ենթարկված երեխաների սոցիալական աջակցության ոչ բավարար մեխանիզմները,

Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների աջակցության քաղաքականությունն ուղղված է այդ երեխաների սոցիալական պաշտպանության երաշխիքների ապահովմանը, նրանց մատուցվող այլընտրանքային ծառայությունների ցանցի զարգացմանը, ինչպես նաև երեխաների խնամքի և պաշտպանության հաստատություններում մատուցվող ծառայությունների որակի բարելավմանը, նրանցում խնամվող երեխաների խնամքի, դաստիարակության, ուսման, ֆիզիկական զարգացման և հասարակությանն ինտեգրման համար նպաստավոր պայմանների ստեղծմանը:

Հայաստանի Հանրապետությունում ձևավորվել և գործում է երեխաների պաշտպանության եռաստիճան համակարգ` ազգային, մարզային և համայնքային մակարդակներում, որի նպատակը` երեխաների պաշտպանության միասնական և համակարգված քաղաքականության իրականացման ապահովումն է:

ՀՀ Վարչապետի որոշմամբ ստեղծվել և 2005 թվականից գործում է երեխաների պաշտպանության ազգային հանձնաժողովը, որի գործունեությունը հիմնականում ուղղված է երեխաների իրավունքների և շահերի պաշտպանության երաշխիքների ապահովման միասնական պետական քաղաքականության իրականացմանը, ինչպես նաև երեխաների իրավունքների և շահերի պաշտպանությունն իրականացնող պետական կառավարման մարմինների, հասարակական, քաղաքական, գիտական և այլ կազմակերպությունների համագործակցության համակարգմանը:

2006 թվականից գործում են մարզպետարանների (Երևանի քաղաքապետարանի) ընտանիքի, կանանց և երեխաների իրավունքների պաշտպանության բաժինները, որոնց խնդիրն է մարզում` ՀՀ Կառավարության կողմից հաստատված երեխաների պաշտպանությանն ուղղված քաղաքականության իրականացումը, կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխայի իրավունքների պաշտպանության ապահովումը և նպատակային ծրագրերի մշակումը և իրագործումը:

Հայաստանի Հանրապետության Ընտանեկան օրենսգրքով ամրագրված` խնամակալության և հոգաբարձության մարմինները հանդիսանում են երեխաների իրավունքների պաշտպանության առաջին մակարդակը, որոնք համագործակցելով մարզպետարանների աշխատակազմերի ընտանիքի, կանանց և երեխաների իրավունքների պաշտպանության բաժինների հետ, իրականացնում են երեխաների իրավունքների պաշտպանությունը համայնքներում:

5. Սոցիալական ոլորտում «Երեխաների իրավունքների պաշտպանության տարեկան ծրագրի շրջանակում իրականացվում են հետևյալ միջոցառումները.

1) «Երեխաների շուրջօրյա խնամքի ծառայություններ» ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության համակարգում գործում է երեխաների շուրջօրյա խնամք իրականացնող բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի և հատուկ (մասնագիտացված) 6 հաստատություն (մանկատուն), որտեղ իրականացվում է 660 երեխայի շուրջօրյա լրիվ խնամքը: Մանկատներից երեքը մասնագիտացված է, որտեղ խնամվում է կենտրոնական նյարդային համակարգի օրգանական և ֆունկցիոնալ ախտահարումներով, բնածին և ձեռքբերովի մտավոր և ֆիզիկական արատներով շուրջ 450 երեխա:

2) «Հայաստանի Հանրապետության երեխաների շուրջօրյա խնամք և պաշտպանություն իրականացնող հաստատություններում խնամվող երեխաներին ընտանիքներ վերադարձնելու ծառայություններ (բեռնաթափում)» միջոցառումն իրականացվում է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության և «Առավոտ» հասարակական կազմակերպության հետ կնքված պայմանագրի համաձայն ՀՀ Լոռու մարզում, 2014 թ-ից` նաև Շիրակի մարզում: Այն նախատեսում է երեխաների շուրջօրյա խնամք և պաշտպանություն իրականացնող գիշերօթիկ հաստատություններից երեխաներին վերադարձնել կենսաբանական ընտանիքներ, ինչպես նաև կանխարգելել նրանց մուտքը հաստատություններ: 2014 թ-ից` նշված երկու մարզում իրականացվող միջոցառման շրջանակներում հաստատություններից յուրաքանչյուր տարի կենսաբանական ընտանիք է վերադառնում և կանխարգելվում է 100 երեխայի մուտքը հաստատություններ:

3) «Կենսաբանական ընտանիքներ տեղափոխված երեխաների ընտանիքներին բնաիրային օժանդակության փաթեթի տրամադրումը» կազմում է վերոնշյալ միջոցառման բաղկացուցիչ մասը, ըստ որի ՀՀ Լոռու և ՀՀ Շիրակի մարզերում իրականացվող սույն միջոցառման շրջանակում յուրաքանչյուր տարի 100 երեխայի ընտանիքների տրամադրվում է աջակցություն` սննդի զամբյուղ, հագուստ, կոշիկ, գրենական պիտույքներ և դասագրքեր, էներգետիկ ծառայությունների փոխհատուցում:

4) «Հայաստանի Հանրապետության բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի հաստատությունների (մանկատների) շրջանավարտներին աջակցություն և խորհրդատվություն» միջոցառումը, որի նպատակն է ապահովել մանկատների շրջանավարտների սոցիալական պաշտպանությունը, ստեղծել բավարար պայմաններ հետագա կյանքի ինքնուրույն կազմակերպման և նրանց հասարակությանը ինտեգրելու համար: Սույն միջոցառման շրջանակում մատուցվում են հետևյալ ծառայությունները` շրջանավարտների ուսումնասիրություն, կարիքների գնահատում, մասնագիտական կողմնորոշում, ուսուցում, վերապատրաստում, բժշկական օգնության, իրավաբանական աջակցության տրամադրում, սոցիալ-հոգեբանական աջակցություն, իսկ 2014 թ-ից Վանաձոր և Գավառ քաղաքներում` «Վանաձորի մանկատուն» ՊՈԱԿ-ի և «Գավառի մանկատուն» ՊՈԱԿ-ի 18-23 տարեկան շրջանավարտների համար վարձակալվում են բնակարաններ:

«Բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի հաստատությունների (մանկատների) շրջանավարտներին միանվագ դրամական օգնության տրամադրում» միջոցառման շրջանակում մանկատների շրջանավարտների տրամադրվում է միանվագ դրամական օգնություն:

5) «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում» միջոցառումն շրջանակում նախարարության համակարգի երեխաների սոցիալական հոգածության 3 կենտրոնի կողմից ծառայություններ են տրամադրվում կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված 6-18 տարեկան 300 երեխայի և նրանց ընտանիքներին:

6) «Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաներին ժամանակավոր խնամքի տրամադրման ծառայություններ» միջոցառման շրջանակում «Երևանի երեխաների «Զատիկ» սոցիալական աջակցության կենտրոն»-ի կողմից յուրաքանչյուր տարի կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված 3-18 տարեկան թվով 20 երեխայի տրամադրվում է մինչև 6 ամիս ժամկետով շուրջօրյա խնամք` մինչև նրան կենսաբանական ընտանիք վերադարձնելը, մանկատանը կամ երեխաների խնամքի գիշերօթիկ հաստատությունում տեղավորելը:

7) «Երեխաների գիշերօթիկ խնամքի ծառայություններ» միջոցառման շրջանակում սոցիալապես անապահով, ընտանիքների անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառված ընտանիքների 6-18 տարեկան 730 երեխա խնամվում է երեխաների խնամքի և պաշտպանության գիշերօթիկ 7 հաստատությունում, որտեղ երեխաների խնամքը տարանջատվում է կրթությունից և կազմակերպվում է հանրակրթական դպրոցներում` երեխային հասարակությանն ինտեգրելու նպատակով:

8) «Երեխաների խնամքի ցերեկային կենտրոնների կողմից կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների սոցիալական հոգածության ծառայություններ» միջոցառման շրջանակում «Հույսի կամուրջ» հասարակական կազմակերպության Դիլիջան, Իջևան, Բերդ և Նոյեմբերյան քաղաքների 4 կենտրոնում ծառայություններ են մատուցվում նշված համայնքների հատուկ կարիքներով, հաշմանդամ, սոցիալ-հոգեբանական և այլ խնդիրներ ունեցող երեխաների: Կենտրոնների ծառայություններից օգտվում է շուրջ 250 երեխա: «Հույսի կամուրջ» հասարակական կազմակերպությունը 2008 թ-ից իր գործունեությունն իրականացնում է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության համաֆինանսավորմամբ: Նշված կենտրոնների 84 աշխատակցի աշխատավարձ է տրամադրվում ՀՀ պետական բյուջեից:

9) «Բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի և հատուկ (մասնագիտացված) հաստատություններում (մանկատներում) խնամվող դպրոցահասակ երեխաներին դրամական աջակցության տրամադրում» միջոցառման շրջանակում մանկատներում խնամվող 7-18 տարեկան 195 դպրոցահասակ երեխայի տրամադրվում է մանր ծախսերի համար նախատեսված գումար (գրպանի գումար):

10) «Խնամատար ընտանիքում երեխայի խնամքի և դաստիարակության աջակցության տրամադրում» միջոցառման շրջանակում մանկատան առանց ծնողական խնամքի մնացած 25 երեխա խնամվում է խնամատար ընտանիքներում` մինչև նրանց 18 տարին լրանալը:

11) «Հաշմանդամ երեխաների ցերեկային խնամքի ծառայությունների մատուցում Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի թիվ 92 ներառական մանկապարտեզում» միջոցառումն շրջանակներում «Արաբկիր» Միացյալ Մանկական Բարեգործական Հիմնադրամ բարեգործական հասարակական կազմակերպությունը Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի N 92 «Ներառական մանկապարտեզի» 18 աշխատակցի միջոցով իրականացնում է կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների, այդ թվում մտավոր և ֆիզիկական զարգացման ծանր խանգարումներ ունեցող մինչև 6 տարեկան երեխաների միջամտությունը, մասնավորապես ինքնասպասարկման և հաղորդակցման հմտությունների զարգացումը, ինտեգրումն ու կյանքի որակի բարելավումը, մտավոր և ֆիզիկական զարգացման ծանր խանգարումներով երեխաներ ունեցող ընտանիքների սոցիալական և հոգեբանական խնդիրների թեթևացումը: Կազմակերպության կողմից հիմնված ցերեկային խնամքի կենտրոնի շահառուներն են մտավոր և ֆիզիկական զարգացման ծանր խանգարումներ ունեցող թվով 24 երեխաները: Միջոցառումն իրականացնում է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության համաֆինանսավորմամբ` 18 աշխատակցի տրամադրվում է աշխատավարձ:

«Բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի և հատուկ (մասնագիտացված) հաստատություններում (մանկատներում) երեխաների խնամքի բարելավման ուղղությամբ ևս ձեռնարկվել են մի շարք քայլեր: Մասնավորապես, «Սոցիալական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքի դրույթներին համապատասխանեցնելու նպատակով ՀՀ կառավարության կողմից 2016 թվականի սեպտեմբերի 8-ին ընդունվել է «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության մի շարք որոշումներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության N 957-Ն որոշումը, ըստ որի փոփոխվել են հաստատությունների գործունեության հիմնական նպատակը և առարկան:

Հաստատություններում երեխաների թվի նվազեցման և այդ հաստատություններ երեխաների մուտքի կանխարգելման, ինչպես նաև այլընտրանքային ծառայությունների ընդլայնման նպատակով ՀՀ կառավարության կողմից 2016 թվականի օգոստոսի 11-ին ընդունվել է «Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության «Երևանի երեխաների խնամքի և պաշտպանության N 2 գիշերօթիկ հաստատություն» պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունը վերանվանելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2007 թվականի հուլիսի 26-ի N 890-Ն որոշման մեջ փոփոխություն կատարելու մասին» N 831-Ն որոշումը: ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարի 2016 թվականի սեպտեմբերի 13-ի թիվ 92-Ա/1 հրամանով հաստատվել է «Երեխայի և ընտանիքի աջակցության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կանոնադրությունը և ներկայացվել է պետական գրանցման մ /Գրանցման թիվ` 278.210.03431/:

Խնամատար ընտանիքներում կազմակերպվում է նաև հաշմանդամ երեխաների խնամքը: 2016 թ-ից իրականացվում են աշխատանքներ` մասնագիտացված խնամատար ընտանիքների թիվն ընդլայնելու ուղղությամբ: Խնամատար ընտանիքների ներդրման գործընթացի արդյունավետությունը բարձրացնելու նպատակով մշակվել և ՀՀ կառավարություն է ներկայացվել «Երեխայի խնամքը և դաստիարակությունը խնամատար ընտանիքում կազմակերպելու կարգը, յուրաքանչյուր երեխայի պահելու համար խնամատար ընտանիքին ամսական վճարվող դրամական միջոցների և երեխայի խնամքի ու դաստիարակության համար խնամատար ծնողների վարձատրության վճարման կարգն ու չափը, խնամատար ընտանիք երեխային խնամքի և դաստիարակության համար հանձնելու մասին պայմանագրի օրինակելի ձևը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2008 թվականի մայիսի 8-ի N 459-Ն որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» որոշման նախագիծը:

Ոլորտի խնդիրները կարգավորելու, ՀՀ կառավարության 2016 թվականի հունվարի 14-ի N 131-Ն որոշման և ՀՀ կառավարության 2012թ. դեկտեմբերի 27-ի N 1694-Ն որոշման պահանջներն ապահովելու նպատակով մշակվել են ներքոհիշյալ իրավական ակտերը.

ՀՀ կառավարության կողմից 2015 թվականի հոկտեմբերի 29-ին հաստատվել է «Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ենթակայությանը հանձնված խնամք և սպասարկում իրականացնող պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների հաստիքային միավորների չափորոշիչները հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2007 թվականի մայիսի 31-ի N 730-Ն և N 815-Ն որոշումներում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության N 1292-Ն որոշումը:

ՀՀ կառավարության կողմից 2016 թվականի հունիսի 2-ին հաստատվել է «Խնամակալության և հոգաբարձության մարմինների կանոնադրությունը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2011 թվականի փետրվարի 24-ի N 164-Ն որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» ՀՀ կառավարության N 631-Ն որոշումը:

ՀՀ կառավարության կողմից 2016թ. մայիսի 26-ին հաստատվել է «Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների` այլընտրանքային խնամքի տրամադրման նպատակով ուղղորդման կարգը և չափորոշիչները հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2015 թվականի սեպտեմբերի 25-ի N 1112-Ն որոշման մեջ փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության N 551-Ն որոշումը:

ՀՀ կառավարության կողմից 2016 թվականի մարտի 10-ի նիստում հավանության է արժանացել «Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաներին խնամատարության հանձնելու ընթացակարգի բարեփոխման հայեցակարգը» N 9 արձանագրային որոշումը:

ՀՀ կառավարության կողմից 2016 թվականի մայիսի 12-ի նիստում հավանության է արժանացել «Հայաստանի Հանրապետությունում կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների խնամքի այլընտրանքային ծառայությունների համակարգի զարգացման հայեցակարգը» N 18 արձանագրային որոշումը:

ՀՀ կառավարության կողմից հաստատվել է ՀՀ կառավարության 2015 թվականի սեպտեմբերի 25-ի «Երեխաների, տարեց և (կամ) հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնամքի տրամադրման կարգը և պայմանները սահմանելու, տարեց և (կամ) հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնամքի տրամադրումը մերժելու հիմք հանդիսացող հիվանդությունների ցանկը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության մի շարք որոշումներ ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 1112-Ն որոշումը: Սույն կարգի թիվ 1 հավելվածով կարգավորվում են բնակչության սոցիալական պաշտպանության, խնամքի գիշերօթիկ հաստատություններում ու սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոններում երեխաների խնամքի տրամադրման, այդ թվում` տվյալ հաստատություններ նրանց ուղեգրման և ընդունելության հետ կապված հարաբերությունները: Միաժամանակ խնամքի տրամադրման կարգում առանձին բաժիններով, մանրամասն ներկայացված են նաև բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատություններում և սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոններում խնամք ստանալու նպատակով դիմելու ընթացակարգը և երեխաների ուղեգրման մեխանիզմները:

Մշակվել և ՀՀ արդարադատության նախարարություն է ներկայացվել «ՀՀ ընտանեկան օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը, որը բխում է երեխաների պաշտպանության համակարգում իրականացվող բարեփոխումներից:

Երեխայի իրավունքների պաշտպանության քաղաքականության շարունակականությունն ապահովելու նպատակով մեկնարկել են «Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2017-2021 թվականների ռազմավարական ծրագիրը և երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2017-2021 թվականների ռազմավարական ծրագրի իրականացման միջոցառումների ժամանակացույցը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության արձանագրային որոշման նախագծի մշակման աշխատանքները:

 

6. Առողջապահության ոլորտ

Ոլորտում մոր և մանկան առողջության պահպանման խնդիրները կարևորված են ազգային մակարդակում և որպես գերակայություն արտացոլված են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության մեջ, ռազմավարական և ծրագրային մի շարք փաստաթղթերում:

Առողջապահության ոլորտում Տարեկան ծրագրի նպատակը և խնդիրները

Ծրագրի նպատակն է`

Երեխաների և դեռահասների առողջության և սնուցման կարգավիճակի բարելավում, առողջ աճի և զարգացման ապահովում, պատվաստումներով ընդգրկվածության բարձր մակարդակի պահպանում և հիվանդությունների կանխարգելում, երեխաների հիվանդացության և մահացության ցուցանիշների նվազեցում, հաշմանդամության կանխարգելում:

Ծրագրի խնդիրն է`

1) Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բուժօգնության գծով`

Երեխաների ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բուժօգնության կազմակերպումը լրիվ ծավալով, որն իր մեջ ներառում է տեղամասային մանկաբույժների, ընտանեկան բժիշկների կողմից մինչև 18 տարեկան երեխաների զարգացման և առողջության հսկողությունն ու բուժօգնության իրականացումը,

2) Հիվանդանոցային բուժօգնության գծով`

Երեխայի առողջության պետական հավաստագրի ծրագրի շարունակական իրականացումը, ներառյալ մինչև 7 տարեկան երեխաների հիվանդանոցային բժշկական օգնության իրականացումը

3) Վերականգնողական-առողջարանային բուժման գծով`

սոցիալապես անապահով և հատուկ (առանձին) խմբերում ընդգրկված երեխաների (անկախ տարիքից) և մինչև 7 տարեկան խրոնիկ հիվանդ երեխաների (անկախ սոցիալական կարգավիճակից) վերականգնողական-առողջարանային բուժման ապահովումը համապատասխան բուժկազմակերպություններում` Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կողմից հաստատված ծավալներով:

2011թ.-ին հունվարի 1-ից Հայաստանի Հանրապետությունում ներդրվեց և շարունակվում է իրականացվել երեխայի առողջության պետական հավաստագրի համակարգը, որի ներդրման արդյունքում արձանագրվեցին երեխաների առողջության և մահացության մի շարք առանցքային ցուցանիշների բարելավում:

Երեխաների բուժօգնության ոլորտում արձանագրված առաջընթացի շնորհիվ վերջին տարիների ընթացքում գրանցվել է մինչև 5 տարեկան երեխաների մահացության կայուն կրճատում: Ըստ ՀՀ ԱՎԾ պաշտոնական տվյալների` մինչև 5 տարեկան երեխաների մահացության ցուցանիշը 2015թ. կազմել է 10,4%` կրճատվելով շուրջ 56%, նպատակային` 66%-ի փոխարեն, ինչը վկայում է, որ բավականին մոտ լինելով Հազարամյակի թիրախային ցուցանիշին, այնուամենայնիվ այն հաղթահարված չէ:

Սակայն ըստ ԱՀԿ-ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի գնահատականի` մինչև 5 տարեկան երեխաների մահացության հաշվարկային ցուցանիշն այլ է (2015թ.` 14,2%) և կրճատվել է 71%-ով, նպատակային` 66%-ի փոխարեն, ինչը փաստում է, որ Հայաստանը հաղթահարել է Հազարամյակի զարգացման 4-րդ նպատակը:

Ոլորտում դեռևս մտահոգիչ են, եվրոպական երկրների համեմատ, մանկական և 0-5 տարեկան երեխաների մահացության հարաբերականորեն բարձր մակարդակը, «գյուղ-քաղաք» կտրվածքով, ըստ աղքատության մակարդակի և մայրերի կրթական ցենզի ՄՄ ցուցանիշների զգալի անհավասարությունների պահպանումը, մանկական մահացության կառուցվածքում նորածնային մահացության և պերինատալ պատճառներից երեխաների մահացության բարձր տեսակարար կշիռը, հետնորածնային մահացության աճի միտումը:

Հանրապետության մարզերում ընդլայնվել են Երեխայի զարգացման գնահատման և վերականգնողական ծառայությունները: Այս ոլորտում ունեցած վերջին ձեռքբերումներից են` զարգացման խանգարումներով և հաշմանդամ երեխաներին սպասարկող ծառայությունների ցանցի ընդլայնումը, համայնքային ինտեգրացված ծառայությունների մոդելի ներդրումը, նորածնային սկրինինգ ծրագրերի ընդլայնումը թե՛ աշխարհագրական ընդգրկվածության, թե՛ ֆինանսական ծավալների մեծացման առումով:

Շարունակում են իրականացվել և ընդլայնվել երեխաների մահացության, հիվանդացության և հաշմանդամության կանխարգելմանն ուղղված մի շարք ծրագրեր, այդ թվում ֆենիլկետոնուրիայի, հիպոթիրեոզի, անհասության ռետինոպաթիայի և լսողության նորածնային սկրինինգի իրականացման ծրագրերը, որոնք թույլ են տալիս դեռ վաղ հասակից ձեռնարկել միջոցառումներ այս երեխաների բուժման ուղղությամբ և կանխարգելել դրանցով պայմանավորված հաշմանդամությունը:

Շարունակաբար իրականացվում են ծրագրեր` երեխաների ստոմատոլոգիական խնդիրների առաջնային կանխարգելման, աղջիկների վերարտադրողական առողջության գնահատման ու բուժման ուղղությամբ: Խրոնիկ հիվանդ և հաշմանդամ երեխաների վերականգնողական բուժման շրջանակներում հաշմանդամ երեխաները ստացել և շարունակում են ստանալ առողջարանային վերականգնողական բուժում «Արարատ» մանկական առողջարանում, «Ապարան» առողջարարական կենտրոնում և «Օշական» առողջարանային-վերականգնողական կենտրոնում:

Իրականացվել է երեխաների սնուցման բարելավմանն ուղղված մեծածավալ քարոզչական նախաձեռնություն, որի շրջանակներում նշանակվել են իրազեկման նյութեր, նկարահանվել տեսաֆիլմեր, բոլոր մարզերում ստեղծվել ռեսուրսային կենտրոններ և վերապատրաստվել բուժաշխատողներ:

2015 թվականին առողջապահության բյուջեում առաջին անգամ նախատեսվել են միջոցներ` վաղ հասակի երեխաների սնուցման բարելավմանն ուղղված հանրային իրազեկման աշխատանքներ իրականացնելու համար, որի նպատակն է գիտելիքների պակասով պայմանավորված թերսնուցման և դրանից բխող սակավարյունության նվազեցումը: Ծրագիրը կշարունակվի նաև 2017 թվականին:

Աշխատանքներ են կատարվել խրոնիկ հիվանդություններով տառապող երեխաների բուժսպասարկման բարելավման ուղղությամբ` մասնավորապես Դիաբետով հիվանդ խրոնիկ հիվանդ երեխաների բուժօգնության և կյանքի որակի բարելավման նպատակով ՀՀ կառավարության կողմից հաստատվել է «Վերահսկի՛ր դիաբետը, ապրի՛ր լիարժեք կյանքով» միջոցառումների 2015-2019 թթ. ծրագիրը` դրանից բխող միջոցառումներով:

Սակայն ոլորտում դեռևս մտահոգիչ են, եվրոպական երկրների համեմատ, մանկական և 0-5 տարեկան երեխաների մահացության հարաբերականորեն բարձր մակարդակը, «գյուղ-քաղաք» կտրվածքով, ըստ աղքատության մակարդակի և մայրերի կրթական ցենզի ՄՄ ցուցանիշների զգալի անհավասարությունների պահպանումը, մանկական մահացության կառուցվածքում նորածնային մահացության և պերինատալ պատճառներից երեխաների մահացության բարձր տեսակարար կշիռը, հետնորածնային մահացության աճի միտումը:

Մանկական բնակչության շրջանում մի շարք հիվանդություններով տառապող երեխաներ, ներառյալ ուռուցքային հիվանդությունները, նյարդամկանային ախտահարումները, մանկական ուղեղային կաթվածի ծանր ձևերը, ծանր գանգուղեղային և ողնուղեղային տրավմաների հետևանքները, զարգացման ծանր` անդառնալի բնույթ ունեցող խանգարումները, բնածին և ժառանգական հիվանդությունները (զարգացման բազմակի անոմալիաներ) և այլն, պալիատիվ խնամքի և բուժօգնության կարիք ունեն, մինչդեռ բացակայում է երեխաների պալիատիվ օգնության խնդրի շուրջ որևէ ծրագիր, թերի են տրամադրվող օգնության մեխանիզմները:

Վերոհիշյալ և բազմաթիվ այլ հարցերի լուծումները քայլ առ քայլ կտրվեն 2017թ. ընթացքում և շարունակական:

 

7. Կրթության ոլորտ

Ոլորտում պետական քաղաքականության հիմնական նպատակն է ապահովել յուրաքանչյուր քաղաքացու` իր հակումներին և ընդունակություններին համապատասխան ստանալ որակյալ կրթություն` հասարակության և հանրապետության տնտեսության արդի կարիքներին ու պահանջներին համապատասխան:

1) Կրթության ոլորտում Տարեկան ծրագրի նպատակն է`

ա) բարելավել նախադպրոցական կրթության ծառայությունների որակն ու մատչելիությունը` հատուկ ուշադրություն դարձնելով նախադպրոցական կրթության մեջ սոցիալապես անապահով ընտանիքների երեխաների ընդգրկման ավելացմանը,

բ) ընդլայնել դպրոցահասակ երեխաների, ներառյալ` կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների, որակյալ հիմնական կրթություն ստանալու հնարավորությունները` ստեղծելով ներառական կրթության հնարավորություններ հանրակրթական դպրոցներում,

գ) նպաստել սովորողների հետաքրքրությունների և նախասիրությունների բավարարմանը, գեղագիտական, ֆիզիկական ու ստեղծագործական կարողությունների զարգացմանը:

2) Երեխայի իրավունքների պաշտպանության տարեկան ծրագրի շրջանակներում` կրթության ոլորտում սահմանվել են հետևյալ խնդիրները`

ա) փոքր է նախադպրոցական կրթական ծրագրերում երեխաների ընդգրկվածությունը, շատ համայնքներում չկան նախադպրոցական կրթական ծառայություններ,

բ) հանրակրթական դպրոցները սահմանափակ կարողություններ ունեն ապահովելու բոլոր, այդ թվում` կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների կրթությունը,

գ) վերանայման կարիք ունի կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների գնահատման գործիքակազմը,

դ) սովորողները չունեն բավարար իրազեկվածություն` մասնագիտական կողմնորոշման հարցերի շուրջ,

ե) բավարար չեն սովորողների ստեղծագործական կարողությունների զարգացման ու նախասիրությունների դրսևորման համար առկա պայմանները, ինչպես նաև սահմանափակ են երեխաների ազատ ժամանցի ու հանգստի կազմակերպման համար պետական հատկացումները, ինչի արդյունքում այդ ծառայությունները շատերի համար դառնում են անհասանելի:

Վերջին տարիներին առաջընթաց է նկատվում կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաներին ընդհանուր հանրակրթական դպրոցներում ներգրավելու գործում: 2015-2016 ուստարում ներառական կրթություն իրականացվել է 156 հանրակրթական դպրոցներում, իսկ ներառական կրթության մեջ ընդգրկվածների թիվը կազմել է` 4.7 հազար երեխա, ինչպես նաև փորձնական կարգի իրականացման շրջանակներում Տավուշի մարզի 14 հանրակրթական դպրոցներում ներառական կրթության մեջ ընդգրկվածների թիվը կազմել է 0.3 հազար երեխա:

ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 2014 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ընդունվել է «Հանրակրթության մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքը (ՀՕ-200-Ն), որով նախատեսվում է հանրակրթության համակարգում անցում կատարել համընդհանուր ներառական կրթության, կիրառելով երեխայի կրթական կարիքներին արձագանքման եռաստիճան համակարգ: Օրենքի կիրարկման արդյունքում կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաները մանկավարժահոգեբանական աջակցություն կստանան 3 մակարդակում` հանրակրթական դպրոցում, ինչպես նաև տարածքային և հանրապետական մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոնների կողմից: Նոր ձևավորված համակարգը հնարավորություն կընձեռի կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների կրթությունն ու դաստիարակությունը կազմակերպել առանց երեխային ընտանիքից անջատելու` ապահովելով նրա համակողմանի հասարակական զարգացումը և ներառելով նրան հանրակրթական ուսումնական հաստատություն: ՀՀ-ում համընդհանուր ներառական կրթության համակարգը լիովին կներդրվի մինչև 2025 թվականի օգոստոսի 1-ը: Ոլորտում իրականացվող քաղաքականության արդյունքում նախատեսվում է ընդլայնել կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների, որակյալ հիմնական կրթություն ստանալու հնարավորությունները` ստեղծելով ներառական կրթության հնարավորություններ բոլոր հանրակրթական դպրոցներում:

3) 2016 թվականի փետրվարին ՀՀ կառավարության հավանությանն է արժանացել համընդհանուր ներառական կրթության համակարգի ներդրման գործողությունների պլանը և ժամանակացույցը, համաձայն որի` հատուկ դպրոցների վերակազմակերպման գործընթացը կսկսվի 2016 թվականին, ՀՀ Սյունիքի մարզից: Ընդ որում, յուրաքանչյուր մարզում, հատուկ դպրոցների վերակազմակերպմանը զուգահեռ, կիրականացվեն.

ա. նոր ձևավորված տարածքային մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոնների մանկավարժական աշխատողների վերապատրաստում,

բ. սովորողների տեղափոխում հանրակրթական դպրոց,

գ. հանրակրթական դպրոցներում կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների համար սահմանված ֆինանսավորման բարձրացված չափաքանակի սանդղակի կիրառում` ըստ երեխայի կարիքի ծանրության աստիճանի, մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայությունների և ուսուցչի օգնականի հաստիքի ներդրում:

Նախադպրոցական կրթության ոլորտում պետության կողմից իրականացվող քաղաքականությունն ուղղված է առկա ներուժի պահպանմանը, դրանց զարգացման նախադրյալների ստեղծմանը և գործունեության ընդլայնմանը: Ոլորտին աջակցելու և ՀՀ տարբեր տարածքներում նախադպրոցական կրթական ծառայությունների մատչելիությունն ապահովելու նպատակով հատկացվել են միջոցներ` ծախսարդյունավետ մոդելների կիրառմամբ փորձնական ծրագիր իրականացնելու համար: ՀԲ ֆինանսավորմամբ իրականացվում է նոր` «Կրթության բարելավում» վարկային ծրագիրը, որի շրջանակներում 2016 թվականին կշարունակվեն ծախսարդյունավետ նախադպրոցական ծառայությունների ներդրման միկրոծրագրերը` դպրոցին երեխաների պատրաստվածության մակարդակի բարձրացման և կրթության հավասար մեկնարկային հնարավորությունների ապահովման ուղղությամբ: Այս ծրագրի շրջանակներում 2016 թվականին դրամաշնորհներ կհատկացվեն նախադպրոցական ծրագիր իրականացնող 24 հաստատությունների, որի արդյունքում նախադպրոցական կրթության մեջ լրացուցիչ կընդգրկվեն շուրջ 700 երեխաներ:

Նախադպրոցական ծրագրերի (բացառությամբ Երևանում իրականացվելիք ծրագրերի) շարունակականության ապահովման համար հետագա տարիներին ևս ընթացիկ ծախսերը կիրականացվեն ՀՀ պետական բյուջեի միջոցների հաշվին` ելնելով ըստ աշակերտների թվի ֆինանսավորման բանաձևով մեկ սովորողին ընկնող տարեկան գումարի չափից: ՀՀ 2016 թվականի պետական բյուջեով նշված նպատակով նախատեսվել է 657.4 մլն դրամ` 5.6 հազար երեխայի կրթության գծով): Նախադպրոցական կրթության գծով ծախսերում ներառված են նաև դպրոցին նախապատրաստման խմբերում (նախակրթարաններում) ընդգրկված երեխաներին սննդով ապահովման գծով գումարները, համաձայն ՀՀ կառավարության 2015 թվականի հուլիսի 8-ի N 749-Ն որոշման:

Անշուշտ կարևորվում է նաև դաստիարակության համակարգի զարգացումը, ուսուցման ու դաստիարակության միասնականության ապահովումը: Այստեղ առանձնահատուկ շեշտադրում է արվել սովորողների համար ըստ հետաքրքրությունների գործունեություն ծավալելու հնարավորությունների ընձեռնմանը և լրացուցիչ կրթության ապահովմանը:

Անցկացվել են դպրոցականների հանրապետական օլիմպիադաներ հանրակրթական 16 առարկաներից, իսկ միջազգային օլիմպիադաներին Հայաստանը թիմային մասնակցություն է ունենալու 8 առարկաներից:

Հանրակրթական դպրոցի 8-11-րդ դասարաններում իրականացվել է «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացի ուսուցում, սովորողները ձեռք են բերել առողջ ապրելակերպի գիտելիքներ ու կյանքի հմտություններ:

Ամառային ճամբարներում ու հանգստյան տներում կազմակերպվի սոցիալապես անապահով ընտանիքների շուրջ 4800 երեխաների ամառային հանգիստը:

Հանրակրթական դպրոցների աշակերտների համար անցկացվել են ամենամյա հանրապետական սպորտային խաղեր` 9 մարզաձևերից: Մարզական խաղերի միջմարզային և հանրապետական փուլերին մասնակցել են ընդհանուր թվով 3196 աշակերտներ:

Համաշխարհային դպրոցական խաղերին կմասնակցեն ընդհանուր թվով 200` 15-17 տարեկան դպրոցահասակ երեխաներ:

Հանրապետության տարբեր մարզերում կազմակերպվել են դպրոցականների գեղագիտական ստեղծագործության մրցույթ-փառատոներ, նկարչական հանրապետական ու միջազգային մրցույթներ:

Նշված բոլոր ուղղություններով աշխատանքները կշարունակվեն նաև 2017 թվականին:

 

8. Մշակույթի ոլորտ

Ոլորտում երեխայի իրավունքների բաղկացուցիչ մաս է կազմում նրա գեղագիտական ու ստեղծագործական կարողությունների զարգացումը, գեղագիտական դաստիարակությունը, ինչպես նաև մշակութային արժեքների ճանաչումը:

 

Տարեկան ծրագրի նպատակը և խնդիրները և ակնկալվող արդյունքը

1) Ծրագրի նպատակն է`

ա. երեխաների մշակութային մասնագիտական ուսուցմանը և գեղագիտական դաստիարակությանը պետական աջակցության ցուցաբերումը.

երեխաների բազմաբովանդակ հանգստի, ժամանցի և մշակութային կյանքի կազմակերպումը.

բ. երեխաների ստեղծագործական ներուժի բացահայտումը և խթանումը.

գ. արվեստի և մշակույթի ոլորտներում բազմակողմանի և մասնագիտական գիտելիքների ուսուցանումը.

դ. արվեստի բնագավառում ստեղծագործող շնորհալի երեխաների ներգրավումը.

ե. մանկապատանեկան կինոյի, թատրոնի գործունեության զարգացման խթանումը.

զ. երեխաների աշխարհայացքի զարգացմանը, հայրենասիրական դաստիարակությանը, գեղագիտական ճաշակի ձևավորմանը և սոցիալապես անապահով խավի երեխաների ազգային արվեստին ու մշակութային ժառանգության հաղորդակցման նպաստումը.

է. երիտասարդ սերնդի արվեստների և արհեստների ուսուցման ապահովումը:

Ծրագրի խնդիրն է`

ը. գեղարվեստական կրթության մատչելիության ապահովում` «Երաժշտական և արվեստի դպրոցներում ազգային, լարային և փողային նվագարանների գծով ուսուցում» ծրագրի շրջանակում ուսման վարձավճարների փոխհատուցման շարունակականությամբ,

թ. գեղարվեստական կրթական հաստատությունների բնականոն գործունեության ապահովում` ուսումնամեթոդական աշխատանքների իրականացմամբ,

ժ. ուսուցման մատչելիության ապահովում արտադպրոցական գեղարվեստական դաստիարակության շրջանակներում, մասնավորապես` սահմանափակ կարողություններ ունեցող, սոցիալապես անապահով, առանց ծնողական խնամքի մնացած մշակութային կրթության ապահովմամբ,

ժա. երեխաների ստեղծագործական ներուժի վերարտադրման և զարգացման պայմանների ստեղծումը` նպատակային ծրագրերի իրականացմամբ,

ժբ. ազգային և համաշխարհային մշակութային արժեքներին, ժողովրդական արվեստի լավագույն նմուշներին, դասական և ժամանակակից արվեստին հաղորդակցում` մշակութային միջոցառումների և գիտաճանաչողական ուղևորությունների իրականացմամբ,

ժգ. շնորհալի երեխաների ու երիտասարդների բացահայտում, նրանց կրթության և ստեղծագործական ունակությունների զարգացման ու ինքնադրսևորման համար պայմանների ապահովում` մրցույթների, փառատոների, ցուցահանդեսների, համերգների, վարպետության դասերի և այլ միջոցառումների կազմակերպմամբ:

 

2) Ծրագրի ակնկալվող արդյունքն է`

ա. ՀՀ երաժշտական և արվեստի դպրոցներում ուսման վարձավճարների փոխհատուցումը նպատակաուղղված է գեղարվեստական կրթության մատչելիության ապահովմանը, կրթական հաստատությունների պահպանմանը և մշակույթի ոլորտի հետագա մասնագետներով համալրմանը:

բ. «Մշակութային կրթության աջակցման հիմնադրամի» կողմից մեթոդական աշխատանքների կազմակերպումը նպաստում է գեղարվեստական կրթական հաստատություններում ուսուցման որակի բարձրացմանը, կրթական նոր մեթոդների ներդրմանը, փորձի փոխանակմանը, վերապատրաստման դասընթացների կազմակերպմանը, ժամանակակից դասագրքերով համալրմանը, վարպետության դասերի միջոցով ստեղծագործական կարողությունների զարգացմանը:

գ. ՀՀ մշակույթի նախարարությունում ստեղծված ՀՀ շնորհալի երեխաների տեղեկատվական բանկի համալրումը միտված է առավել նպատակային իրականացնել շնորհալի երեխաների և պատանիների ստեղծագործական կարողությունների զարգացմանն ու խթանմանը նպատակաուղղված ծրագրերը:

դ. «Երեխաների հատուկ ստեղծագործական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի գործունեության արդյունքում գիշերօթիկ, հատուկ դպրոցներում իրականացվում է հաշմանդամ, ծնողազուրկ և սոցիալապես անապահով երեխաների արվեստների և արհեստների ուսուցում:

ե. «Երեխաների և պատանիների համար գիտաճանաչողական ուղևորությունների կազմակերպում» ծրագրի հիմնական նպատակն է նպաստել երեխաների աշխարհայացքի զարգացմանը, հայրենասիրական դաստիարակությանը, գեղագիտական ճաշակի ձևավորմանը և ազգային արվեստին ու մշակութային ժառանգության հաղորդակցմանը:

զ. «Մենք ենք, մեր մարզը» մանկապատանեկան մարզային մշակույթի օրեր մայրաքաղաքում ծրագրի իրականացմամբ ներկայացվում են ՀՀ բոլոր մարզերի շնորհալի երեխաների ստեղծագործական աշխատանքները (համերգ, ցուցահանդես):

է. «Երգող Հայաստան» մանկապատանեկան երգչախմբերի հանրապետական մրցույթի կազմակերպումը միտված է Հայաստանի հանրապետության և Արցախի լավագույն երգչախմբերի բացահայտմանը, նրանց կատարումները հանրությանը ներկայացմանը:

ը. Մանկական գրականության հրատարակումը նպաստում է մանուկների աշխարհայացքի ձևավորմանը, հայրենասիրական դաստիարակությանը, ազգային և համամարդկային արժեքների սերմանմանը, գրադարանների մանկական գրականության համալրմանը:

թ. Մանկապատանեկան թատրոնների «Նռան հատիկ» հանրապետական փառատոնի անցկացումը նպաստում է մանկապատանեկան թատրոնի զարգացմանը, շնորհալի երեխաների հայտնաբերմանը և ստեղծագործական գործունեության խթանմանը:

ժ. Մանկական մուլտֆիլմերի նկարահանումը նպաստում է մանկական կինոյի զարգացմանը, հայրենասիրական դաստիարակությանը և աշխարհայացքի ընդլայնմանը, ժամանցի և հանգստի կազմակերպմանը:

ժա. Մանկապատանեկան կինոյի և անիմացիայի փառատոնի իրականացումը նպաստում է հայրենական կինոարտադրության խթանմանը, լավագույն ֆիլմերի հեղինակների հայտնաբերմանը և խրախուսմանը:

 

Ներկա իրավիճակի համառոտ նկարագիրը

 

ՀՀ մշակույթի նախարարությունը երեխաների գեղարվեստական կրթության և գեղագիտական դաստիարակության բնագավառում միասնական քաղաքականություն իրականացնելու նպատակով ղեկավարվել է ՀՀ կառավարության 2014 թվականի մայիսի 19-ի N 511-Ա որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ծրագրի «2.4.5. Մշակույթը» բաժնի ուղղություններով, ՀՀ կառավարության 2014 թվականի մարտի 27-ի N 442-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ 2014-2025 թթ. հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրի, ՀՀ կառավարության 2004 թ. նոյեմբերի 18-ի N 47 արձանագրային որոշմամբ հաստատված «Գեղարվեստական կրթության հայեցակարգի» դրույթներով:

Մշակութային քաղաքականությունը արտացոլում է մշակույթի և արվեստի բնագավառում քաղաքացու և մարդու` մշակութային կյանքին մասնակցության, մշակութային և ստեղծագործական գործունեության իրականացման, մշակութային արժեքներին հաղորդակցման, գեղարվեստական կրթություն ստանալու և այդ կրթության ձևերն ու միջոցները ընտրելու հնարավորության իրավունքներն ու ազատությունները:

 

Անհատի զարգացմանն ուղղված ծրագրերի իրականացում

 

3) Մշակութային կրթության մատչելիության և որակի ապահովում

 

ա) Գեղարվեստական կրթության մատչելիության ապահովման նպատակով ՀՀ կառավարության 2007 թ. հոկտեմբերի 11-ի N 1167-Ն որոշմամբ հաստատվել է «Երաժշտական և արվեստի դպրոցների ազգային նվագարանների գծով ուսուցում ծրագիրը», որի իրականացման ընթացքում բազմաթիվ դպրոցներում վերաբացվեցին ազգային նվագարանների բաժիններ: Ազգային նվագարանների ուսման վարձավճարների փոխհատուցումը հնարավորություն տվեց ապահովել ուսուցման մատչելիությունն ու վտանգված շատ մասնագիտությունների դասավանդումը: ՀՀ կառավարության 2009 թ. ապրիլի 16-ի N 529-Ն որոշմամբ ծրագրի շրջանակները ընդլայնվեցին` ներառելով նաև լարային և փողային նվագարանները:

2013 թ. գործընթացը համալրվեց «ՀՀ երաժշտական և արվեստի դպրոցների համար երաժշտական գործիքների ձեռք բերում» ծրագրով` (2013-2015 թթ. համապատասխանաբար ձեռք է բերվել և շնորհալի երեխաներին տրամադրվել 73, 102 և 96 երաժշտական գործիք) և «Հայաստանի Հանրապետությունում շնորհալի պատանի երաժիշտ-կատարողների մասնագիտական կարողությունների զարգացում և կատարելագործում» նպատակային ծրագրերով:

բ) ՀՀ մշակույթի նախարարությունում 2008 թ. ստեղծվել է ՀՀ շնորհալի երեխաների տեղեկատվական բանկ: Շնորհալի երեխաների ստեղծագործական կարողությունների զարգացմանն է ուղղված միջազգային մրցույթներին և փառատոների տեղեկատվական բանկերում ընդգրկված երեխաների մասնակցության աջակցության ցուցաբերումը:

գ) Մեթոդական աշխատանքների կազմակերպման նպատակով 2009 թ. 10 մարզերում գործում են մարզային մեթոդական կենտրոններ, որոնք տեղակայված են այդ նպատակով ընտրված հենակետային 33 դպրոցում` յուրաքանչյուր մարզում մեկական երաժշտական, արվեստի և գեղարվեստի դպրոց: Հենակետային դպրոցներում կազմակերպվում են մեթոդական աշխատանքներ` նոր ուսումնական պլանների և առարկայական ծրագրերի ներդրման, խորհրդատվական, առաջավոր փորձի փոխանակման աշխատանքներ, վարպետության և վերապատրաստման դասընթացներ:

դ) Մանկական գեղարվեստական գրքերի հրատարակման, գրադարանային ֆոնդերի համալրման նպատակով «Աջակցություն գրականության հրատարակմանը» ծրագրով իրականացվում է «Մանկական գրականություն» ենթածրագիրը:

ե) 2008 թ. միջոցներ են հատկացվում երաժշտական, արվեստի, գեղարվեստի և պարարվեստի դպրոցներում ուսումնամեթոդական աշխատանքների իրականացման, ուսումնական նոր ծրագրերի, դասագրքերի, մեթոդական ձեռնարկների մշակման և հրատարակման համար: Հրատարակված գրականությունն անվճար տրամադրվում է հանրապետության բոլոր համայնքների երաժշտական և արվեստի դպրոցներին:

 

4) Հանգստի և ժամանցի կազմակերպմանն ուղղված ծրագրերի իրականացում

Երեխաների հանգիստը և ժամանցը բազմաբովանդակ կազմակերպելու համար իրականացվել են`

ա) «Երեխաների և պատանիների համար գիտաճանաչողական ուղևորությունների կազմակերպում մայրաքաղաքի և մարզկենտրոնների թանգարաններ, պատկերասրահներ, համերգային և այլ մշակութային կազմակերպություններ» ծրագիրը, որի հիմնական նպատակն է` նպաստել երեխաների աշխարհայացքի զարգացմանը, հայրենասիրական դաստիարակությանը, գեղագիտական ճաշակի ձևավորմանը և ազգային արվեստին ու մշակութային ժառանգության հաղորդակցմանը: Ծրագիրը շարունակական է, իրականացվում է 2008 թվականից:

բ) «ՀՀ մարզերում շնորհալի երեխաների ու պատանիների ստեղծագործական կարողությունների զարգացում և խթանում» ծրագիրը նպատակաուղղված է երաժշտական, արվեստի և գեղարվեստի դպրոցներում սովորող երեխաների մասնագիտական կրթական ծրագրերի առավել արդյունավետ ուսուցմանը, վարպետության դասընթացների միջոցով ստեղծագործական կարողությունների զարգացմանը:

գ) «Մենք ենք, մեր մարզը» մանկապատանեկան մարզային մշակույթի օրեր մայրաքաղաքում» ծրագիրը, որն ուղղված է շնորհալի երեխաների և պատանիների ստեղծագործական կարողությունների զարգացմանն ու խթանմանը:

դ) «Դպրոցականի ֆիլհարմոնիա» ծրագիրը, որը նպատակաուղղված է երեխաների և պատանիների գեղագիտական դաստիարակությանը և բազմակողմանի զարգացմանը, դասական երաժշտության, ժողովրդական արվեստի, գեղանկարչության, թատրոնի հետ հաղորդակցմանը:

ե) «Մշակութային կազմակերպություն-դպրոց» աբոնեմենտային համակարգի ներդրման ծրագիրը նպատակաուղղված է դպրոցահասակ երեխաներին և սովորողներին արվեստին հաղորդակցվելու մատչելիության ապահովմանը: Երեխաների հոգևոր-մշակութային, գեղագիտական դաստիարակության նպատակային ուղղորդմանը:

 

5) Պատանի ստեղծագործողների համար հանրապետական ու միջազգային մրցույթների, փառատոների, ցուցահանդեսների կազմակերպում և մասնակցության ապահովում

ա) «Երգող Հայաստան» մանկապատանեկան երգչախմբերի հանրապետական մրցույթի նպատակն է երգչախմբային արվեստի ոլորտում պատանի ստեղծագործողների կարողությունների զարգացումը: Մրցույթի նախնական ընտրական փուլին մասնակցում են ՀՀ մարզերի (երաժշտական և հանրակրթական դպրոցների) մանկական երգչախմբերը, որտեղ լավագույնը ճանաչված երգչախմբերն ընդգրկվում են մայրաքաղաքում կազմակերպվող մրցույթի եզրափակիչ փուլին:

բ) «Վերածնունդ» պատանի երաժիշտ-կատարողների միջազգային մրցույթ-փառատոնի (Գյումրի) նպատակն է կատարողական արվեստում պատանի երաժիշտների կարողությունների զարգացումն ու խթանումը:

գ) Յուրաքանչյուր տարի իրականացվում է մանկապատանեկան ֆիլմերի միջազգային փառատոնը:

դ) Մարզերում մշակութային կյանքի աշխուժացման, ինչպես նաև մայրաքաղաքից դեպի մարզեր մշակութային կյանքի ապակենտրոնացման նպատակով ՀՀ մշակույթի նախարարությունը կազմակերպում է`

- Մանկապատանեկան թատրոնների «Նռան հատիկ» հանրապետական փառատոնը, որի անցկացումը նպաստում է մանկապատանեկան թատրոնի զարգացմանը, շնորհալի երեխաների հայտնաբերմանը և ստեղծագործական գործունեության խթանմանը և ավանդաբար անցկացվում է 2001 թվականից:

- «Թումանյանական հեքիաթի օր» տիկնիկային միջազգային թատերական փառատոն Դսեղում, որը 2005 թ. կազմակերպվում է ՀՀ Լոռու մարզի Դսեղ գյուղում:

ե) 2008 թ. անցկացվում է «ՀՀ ազգային փոքրամասնությունների երաժշտական փառատոնը», որտեղ ներկայացվում է Հայաստանում բնակվող ազգային փոքրամասնությունների մշակույթը, ազգային երգն ու պարը (այդ թվում նաև` մանկական համույթներ): Փառատոնին մասնակցում են ՀՀ-ում բնակվող 11 ազգային միությունների ներկայացուցիչներ:

 

6) Սոցիալապես անապահով և հատուկ կարիքներով երեխաներին մշակութային մասնագիտական ուսուցման և գեղագիտական դաստիարակության ասպարեզում պետական աջակցություն ՀՀ մշակույթի նախարարության ենթակայությամբ գործող «Երեխաների հատուկ ստեղծագործական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի գործունեության արդյունքում Երևանի 5 և Վանաձորի 2, Սպիտակի, Գավառի, Գյումրու 5 մասնաճյուղերի գիշերօթիկ հատուկ դպրոցներում հաշմանդամ, ծնողազուրկ և սոցիալապես անապահով 614 երեխաներ ստանում են արվեստի և արհեստների անվճար ուսուցում: Կենտրոնի կողմից երեխաներին անվճար տրամադրվում են նյութեր, գործիքներ, իսկ դասընթացի ավարտից հետո` վկայականներ: Կազմակերպվում են նաև համերգներ, ցուցահանդեսներ:

 

7) Մանկական մուլտֆիլմերի նկարահանում

Մանկական մուլտֆիլմերի նկարահանումը նպաստում է մանկական կինոյի զարգացմանը, հայրենասիրական դաստիարակությանը և աշխարհայացքի ընդլայնմանը, ժամանցի և հանգստի կազմակերպմանը: Տարեկան պետական աջակցությամբ երեխաների համար նկարահանվում է 4-5 մուլտֆիլմ:

Ռազմավարություն

Երաժշտական և արվեստի դպրոցներին պետական աջակցության ցուցաբերման շարունակականության ապահովում.

Արվեստի տարբեր ոլորտներում նպատակային ծրագրերի իրականացում.

Միջազգային մրցույթների, փառատոների, ցուցահանդեսների մասնակցության նպատակով պատանի շնորհալի ստեղծագործողներին պետական աջակցության ցուցաբերման շարունակականության ապահովում

Երեխաների հատուկ ստեղծագործական կենտրոնի գործունեության ապահովում և հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաների ինտեգրման խնդրին ուղղված նպատակային ծրագրերի մշակում.

մշակութային ծրագրերի իրականացման ընթացքում հասարակական կազմակերպությունների հետ համագործակցության ապահովում:

 

9. Արդարադատության ոլորտ

 

Հայաստանի Հանրապետությունում անչափահասների գործերով արդարադատության ոլորտում իրականացվող աշխատանքներն ուղղված են ոլորտում արդյունավետության բարձրացմանը, բարեփոխումների խթանմանը:

Տարեկան ծրագրի նպատակը, խնդիրները և գործողությունները

Ծրագրի նպատակն է

ՀՀ-ում անչափահասների գործերով արդարադատության ոլորտի զարգացումը: Ծրագրի խնդիրներն են`

1) օրենսդրության բարելավում երեխաների իրավունքների պաշտպանության և արդարադատության մատչելիության տեսանկյունից,

2) օրենքի հետ առնչվող երեխաների իրավունքների պաշտպանության ընթացակարգերի բարելավում, ոլորտում իրականացվող ծրագրերի համակարգում, արդյունավետության բարձրացում, նոր չափորոշիչների կիրառում,

3) քրեական պատասխանատվությունից, պատժից ազատված, այլընտրանքային պատիժ կրող անչափահասների վերասոցիալականացում, զբաղվածության ապահովում և կրկնահանցագործությունների նվազեցում:

4) Պրոբացիոն ծառայությունում երեխայակենտրոն մոտեցումների զարգացում:

Ելնելով տարեկան նպատակից և վերը նշված խնդիրներից` նախատեսվում է հետևյալ գործողությունների իրականացում.

ա. Ընթացիկ օրենսդրական բարեփոխումների շրջանակում ներառել երեխաների իրավունքների պաշտպանությանն առնչվող միջազգային փորձաքննություն անցած վերլուծությունները և դրանցից բխող առաջարկությունները:

բ. Շարունակել անչափահասների արդարադատության խորհրդի աշխատանքները` ուղղված ոլորտում բարեփոխումների խթանմանը, նոր ծրագրերի իրականացմանը:

գ. Ոլորտում երեխաների (իրավախախտ, զոհ, տուժող և վկա) իրավունքների մշտադիտարկում իրականացվող ծրագրերի արդյունավետության բարձրացման նպատակով:

դ. Ելնելով մշտադիտարկման արդյունքներից և կարիքների գնահատումից` նախատեսվում է անհրաժեշտ ընթացակարգերի և ծառայությունների նախագծում, ինչպես նաև համապատասխան ծառայությունների ներդրմանն ու ձևավորմանն ուղղված գործողությունների իրականացում

ե. Քրեական պատասխանատվությունից, պատժից ազատված, այլընտրանքային պատիժ կրող անչափահասների հետ վերականգնողական ծրագրերի և ուղղորդման մեխանիզմների բարելավում վերը նշված խնդիրների կատարման նպատակով:

զ. Նորաստեղծ պրոբացիոն ծառայության շրջանակում երեխաների հետ աշխատող մասնագիտացված պրոբացիոն ծառայողների կարողությունների զարգացում:

ը. Անչափահասների գեղագիտական դաստիարակության ծրագրի իրականացում, որը ներառելու է իրավախախտում կատարած անչափահասների մշակութային մասնագիտությունների ուսուցում, մշակութային, կրթական, սոցիալ-հոգեբանական ծրագրերի իրականացում, ցուցահանդեսների և կրթամշակութային միջոցառումների կազմակերպում:

 

10. ՀՀ կառավարության առընթեր ոստիկանությունը երեխաների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում իր կարևորագույն տեղն ունի: Այն լայնածավալ աշխատանքներ է իրականացնում իրավախախտումներ կատարած անչափահասների շրջանում, ինչպես նաև նրանց նկատմամբ կատարվող հանցագործությունների և այլ իրավախախտումների կանխարգելման և բացահայտման ուղղությամբ:

Տարեկան ծրագրի նպատակներն ու խնդիրները

1) Ծրագրի նպատակն է`

ա. անչափահասներին զերծ պահել հակահասարակական արարքներից, բռնություններից և նպաստել հասարակության համար պիտանի մարդ ձևավորելու խնդրում,

բ. իրավախախտումներ կատարած անչափահասների վերականգնողական կենտրոնների ցանցի ընդլայնումը,

գ. անչափահաս դատապարտյալների զբաղվածության ապահովումը:

 

2) Ծրագրի խնդիրն է`

ա. անչափահասների կողմից և նրանց նկատմամբ կատարվող իրավախախտումների ու հանցագործությունների նախականխումը, բացահայտումը, իրավունքների պարզաբանումը:

Վերջին տարիների ընթացքում ՀՀ ոստիկանությունում կատարված բարեփոխումների շրջանակում ՀՀ ոստիկանության քրեական հետախուզության գլխավոր վարչության կազմում գործող անչափահասների իրավունքների պաշտպանության և ընտանեկան բռնության դեմ պայքարի վարչության կողմից իրականացված բազմաբնույթ կանխարգելիչ միջոցառումների արդյունքում ՀՀ տարածքում շարունակաբար գրանցվում է անչափահասների կողմից կատարվող իրավախախտումների նվազում: Սակայն, հարկ է նշել, որ դեռևս կան չլուծված խնդիրներ, որոնք պահանջում են շուտափույթ լուծում և համարվում են առաջնային:

12-ից 18 տարեկան իգական սեռի դժվար դաստիարակվող, շեղված վարքագիծ և հատուկ դաստիարակության կարիք ունեցող անչափահասների համար ՀՀ-ում վերականգնողական կենտրոնի ստեղծումը:

Կենտրոնը հնարավորություն կտա երկարատև վերականգնողական և սոցիալական աշխատանքներ իրականացնել անչափահաս աղջիկների հետ, ովքեր հայտնվելով տարբեր կոնֆլիկտային իրավիճակներում հարազատների և ընկերական շրջապատի հետ, հեռանում են տանից և հայտնվում այնպիսի միջավայրում, ուր հնարավոր է դառնում նրա շահագործումն ու բռնության ենթարկվելու վտանգը:

ՀՀ ոստիկանության կողմից համայնքային վերականգնողական կենտրոնների ցանցի ընդլայնման կապակցությամբ շարունակվում են բանակցային գործընթացները միջազգային և պետական պատկան մարմինների հետ:

Գործող վերականգնողական կենտրոնները գործում են ՀՀ ոստիկանության և կենտրոնների պատասխանատուների փոխհամագործակցության շրջանակներում: ՀՀ ոստիկանության կողմից կենտրոն ուղղորդված շահառուներ հանդիսացող յուրաքանչյուր անչափահասի դեպք ուսումնասիրվում է յուրովի, վեր են հանվում պատճառներն ու պայմանները և միջոցներ են ձեռնարկվում դրանց վերացման ուղղությամբ:

Հարկ է նշել, որ հիշյալ կենտրոններ ուղղորդվում են ոչ միայն իրավախախտումներ կատարած կամ անչափահասների գործերով ծառայությունում հաշվառված անչափահասները, այլ նաև բռնության ենթարկված, սոցիալ-հոգեբանական աջակցության կարիք ունեցող և կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված անչափահասները:

Վերոհիշյալ անչափահասների հետ աշխատանքները կազմակերպելիս վերականգնողական կենտրոնների աշխատանքային խմբերը համագործակցում են ինչպես պետական շահագրգիռ կառույցների, այնպես էլ տեղական ու միջազգային հասարակական կազմակերպությունների հետ, որոնց միջոցով անհրաժեշտության դեպքում աջակցություն է ցուցաբերվում վերականգնողական կենտրոնների շահառու հանդիսացող անչափահասներին և նրանց ընտանիքներին:

Նշված աշխատանքները ավելի արդյունավետ դարձնելու նպատակով անհրաժեշտ է նպաստել նոր համայնքային վերականգնողական կենտրոնների բացմանը և ակտիվորեն համագործակցել գործող համայնքային վերականգնողական կենտրոնների հետ:

Անչափահասների շրջանում իրականացվող կանխարգելիչ աշխատանքների շրջանակներում ՀՀ ոստիկանության անչափահասների գործերով ծառայության աշխատակիցների կողմից սպասարկվող վարչական տարածքներում գործող հանրակրթական դպրոցներում պարբերաբար անց են կացվում հանդիպումներ և զրույցներ դպրոցականների հետ` «Անչափահասը և հանցագործությունը», «Բռնություն», «Թմրամոլությունը և անչափահասը», «Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության կանոններ» թեմաներով: Ինչը նպատակ է հետապնդում անչափահասներին ծանոթացնել գործող օրենքներին, իրենց իրավունքներին և պարտականություններին:

Անչափահասների կողմից կատարվող իրավախախտումները նախականխելու, անչափահասների շրջանում հանցագործություն ծնող պատճառների և նպաստող պայմանների վերացման, ոստիկանի նկատմամբ հասարակության մեջ ձևավորված կարծրատիպը փոխելու նպատակով, 2013-2014թթ. ընթացքում ՀՀ ոստիկանության պետի հրամանով ստեղծվեց դպրոցական տեսուչների ինստիտուտը և ՀՀ ոստիկանության անչափահասների գործերով ծառայությանը տրամադրվեց 62 դպրոցական տեսուչների հաստիք: Ներկայումս դպրոցական տեսուչները իրենց գործունեությունն են ծավալում ՀՀ տարածքում գործող 107 ավագ դպրոցներում:

Դպրոցական տեսուչների ինստիտուտի գործունեությունը մշտապես գտնվում է ոստիկանության ղեկավարության ուշադրության կենտրոնում և ձեռնարկվում են անհրաժեշտ միջոցներ` ինստիտուտի լիարժեք կայացման ուղղությամբ: Ներկայումս ոստիկանության ղեկավարության կողմից քննարկվում է նաև դպրոցական տեսուչների ինստիտուտը նոր հաստիքներով համալրելու հարցը:

 

III. ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ 2017 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՆԱԽԱՏԵՍՎՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԸ

 

2017 թվականի ընթացքում իրականացվելու են երեխաների իրավունքների պաշտպանության, նրանց կյանքի որակի բարելավմանն ուղղված միջոցառումներ: Երեխաների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում 2017 թվականի տարեկան ծրագրով նախատեսվող միջոցառումները բխում են երեխաների իրավունքների և շահերի պաշտպանությունից` նրանց խնամքի, բուժման և դաստիարակության համար նպաստավոր պայմանների ստեղծման, ֆիզիկական և մտավոր բնականոն զարգացման, հոգեբանական վերականգնման և արդյունավետ սոցիալականացման նպատակով:

 

Հավելված N 2

ՀՀ կառավարության

2016 թ. սեպտեմբերի 29-ի նիստի

N 38 արձանագրային որոշման

 

ՑԱՆԿ

ԵՐԵԽԱՅԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 2017 ԹՎԱԿԱՆԻ ՏԱՐԵԿԱՆ ԾՐԱԳՐՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ

 

._____________________________________________________________________.

|Հ/Հ|Միջոցառման    |Պատասխանատու  |Ակնկալվող    |Կատար-|Ֆինանսավորման |

|   |անվանումը     |կատարողը      |արդյունքները |ման   |աղբյուրը      |

|   |              |              |             |ժամ-  |              |

|   |              |              |             |կետը  |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|1. |Երեխաների     |Հայաստանի     |ՀՀ աշխատանքի |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |շուրջօրյա     |Հանրապետության|և  սոցիալական|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |խնամքի        |աշխատանքի և   |հարցերի      |քում  |պետական բյուջե|

|   |ծառայություն- |սոցիալական    |նախարարության|      |2,045,155.2   |

|   |ներ           |հարցերի       |համակարգի 6  |      |հազ. դրամ     |

|   |              |նախարարություն|մանկատանը    |      |              |

|   |              |              |կխնամվի      |      |              |

|   |              |              |649 երեխա    |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|2. |ՀՀ երեխաների  |Հայաստանի     |Ծրագրի       |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |խնամք և       |Հանրապետության|շրջանակում   |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |պաշտպանություն|աշխատանքի և   |ընտանիք      |քում  |պետական բյուջե|

|   |իրականացնող   |սոցիալական    |կվերադառնա   |      |22,529.8      |

|   |հաստատություն-|հարցերի       |40 երեխա,    |      |              |

|   |ներում խնամվող|նախարարություն|կկանխարգելվի |      |              |

|   |երեխաներին    |              |60 երեխայի   |      |              |

|   |ընտանիքներ    |              |մուտքը հաստա-|      |              |

|   |վերադարձնելու |              |տություններ  |      |              |

|   |(բեռնաթափում) |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|3. |Հայաստանի     |Հայաստանի     |Ծրագրի       |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |Հանրապետության|Հանրապետության|շրջանակներում|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |բնակչության   |աշխատանքի և   |աջակցություն |քում  |պետական բյուջե|

|   |սոցիալական    |սոցիալական    |կտրամադրվի   |      |16,053.9      |

|   |պաշտպանության |հարցերի       |11 շահառուի  |      |հազ. դրամ     |

|   |ընդհանուր տիպի|նախարարություն|             |      |              |

|   |հաստատու-     |              |             |      |              |

|   |թյունների     |              |             |      |              |

|   |(մանկատների)  |              |             |      |              |

|   |շրջանավարտ-   |              |             |      |              |

|   |ներին         |              |             |      |              |

|   |աջակցություն  |              |             |      |              |

|   |և  խորհրդատ-  |              |             |      |              |

|   |վություն      |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|4. |Սոցիալական    |Հայաստանի     |Հայաստանի    |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |հոգածության   |Հանրապետության|Հանրապետու-  |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |ցերեկային     |աշխատանքի և   |թյան         |քում  |պետական բյուջե|

|   |կենտրոնների   |սոցիալական    |աշխատանքի և  |      |353,976.3     |

|   |երեխաներին    |հարցերի       |սոցիալական   |      |հազ. դրամ     |

|   |սոցիալական    |նախարարություն|հարցերի      |      |              |

|   |ծառայու-      |              |նախարարության|      |              |

|   |թյունների     |              |համակարգի    |      |              |

|   |տրամադրում    |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |սոցիալական   |      |              |

|   |              |              |հոգածության  |      |              |

|   |              |              |4 կենտրոնում |      |              |

|   |              |              |450 երեխայի  |      |              |

|   |              |              |կտրամադրվեն  |      |              |

|   |              |              |համապատասխան |      |              |

|   |              |              |ծառայու-     |      |              |

|   |              |              |թյուններ     |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|5. |Կյանքի դժվարին|Հայաստանի     |Կյանքի       |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |իրավիճակում   |Հանրապետության|դժվարին      |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |հայտնված      |աշխատանքի և   |իրավիճակում  |քում  |պետական բյուջե|

|   |երեխաներին    |սոցիալական    |հայտնված     |      |35,101.7      |

|   |ժամանակավոր   |հարցերի       |3-18 տարեկան |      |հազ. դրամ     |

|   |խնամքի        |նախարարություն|17 երեխայի   |      |              |

|   |տրամադրման    |              |կտրամադրվի   |      |              |

|   |ծառայու-      |              |մինչև  6 ամիս|      |              |

|   |թյուններ      |              |ժամկետով     |      |              |

|   |              |              |շուրջօրյա    |      |              |

|   |              |              |խնամք        |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|6. |Երեխաների     |Հայաստանի     |ՀՀ աշխատանքի |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |գիշերօթիկ     |Հանրապետության|և  սոցիալական|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |խնամքի        |աշխատանքի և   |հարցերի      |քում  |պետական բյուջե|

|   |ծառայու-      |սոցիալական    |նախարարության|      |846,807.0     |

|   |թյուններ      |հարցերի       |համակարգի 6  |      |հազ. դրամ     |

|   |              |նախարարություն|գիշերօթիկ    |      |              |

|   |              |              |հաստատու-    |      |              |

|   |              |              |թյունում     |      |              |

|   |              |              |կխնամվի      |      |              |

|   |              |              |621 երեխա    |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|7. |Երեխաների     |Հայաստանի     |Տավուշի      |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |խնամքի        |Հանրապետության|մարզում      |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |ցերեկային     |աշխատանքի և   |«Հույսի      |քում  |պետական բյուջե|

|   |կենտրոնների   |սոցիալական    |կամուրջ» ՀԿ-ի|      |73,334.0      |

|   |կողմից կյանքի |հարցերի       |4 ցերեկային  |      |հազ. դրամ     |

|   |դժվարին       |նախարարություն|կենտրոնում`  |      |              |

|   |իրավիճակում   |              |Դիլիջանի,    |      |              |

|   |հայտնված      |              |Իջևանի,      |      |              |

|   |երեխաների     |              |Նոյեմբերյանի,|      |              |

|   |սոցիալական    |              |Բերդի և      |      |              |

|   |հոգածության   |              |նրանց հարակից|      |              |

|   |ծառայություն- |              |գյուղերի`    |      |              |

|   |ներ           |              |հաշմանդամու- |      |              |

|   |              |              |թյուն կամ    |      |              |

|   |              |              |սոցիալ       |      |              |

|   |              |              |հոգեբանական  |      |              |

|   |              |              |խնդիրներ և   |      |              |

|   |              |              |հատուկ       |      |              |

|   |              |              |կարիքներ     |      |              |

|   |              |              |ունեցող շուրջ|      |              |

|   |              |              |250 երեխայի  |      |              |

|   |              |              |մատուցվող    |      |              |

|   |              |              |ծառայու-     |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |համար        |      |              |

|   |              |              |կտրամադրվի   |      |              |

|   |              |              |աշխատավարձ,  |      |              |

|   |              |              |ներառյալ     |      |              |

|   |              |              |եկամտային    |      |              |

|   |              |              |հարկը        |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|8. |Բնակչության   |Հայաստանի     |Մանկատներում |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |սոցիալական    |Հանրապետության|խնամվող      |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |պաշտպանության |աշխատանքի և   |դպրոցահասակ` |քում  |պետական բյուջե|

|   |ընդհանուր տիպի|սոցիալական    |7-18 տարեկան |      |5,820.0       |

|   |և  հատուկ     |հարցերի       |195 երեխայի  |      |հազ. դրամ     |

|   |(մասնագիտաց-  |նախարարություն|կտրամադրվի   |      |              |

|   |ված) հաստատու-|              |մանր ծախսերի |      |              |

|   |թյուններում   |              |համար        |      |              |

|   |(մանկատներում)|              |նախատեսված   |      |              |

|   |խնամվող       |              |գումար       |      |              |

|   |դպրոցահասակ   |              |/գրպանի ծախս/|      |              |

|   |երեխաներին    |              |             |      |              |

|   |դրամական      |              |             |      |              |

|   |աջակցության   |              |             |      |              |

|   |տրամադրում    |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|9. |Կենսաբանական  |Հայաստանի     |Կենսաբանական |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |ընտանիքներ    |Հանրապետության|100 ընտանիքի |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |տեղափոխված    |աշխատանքի և   |կտրամադրվի   |քում  |պետական բյուջե|

|   |երեխաների     |սոցիալական    |բնաիրային    |      |20,403.2      |

|   |ընտանիքներին  |հարցերի       |օգնության    |      |հազ. դրամ     |

|   |բնաիրային     |նախարարություն|փաթեթ        |      |              |

|   |օժանդակության |              |             |      |              |

|   |փաթեթի        |              |             |      |              |

|   |տրամադրում    |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|10.|Բնակչության   |Հայաստանի     |Մանկատների 11|2017թ.|Հայաստանի     |

|   |սոցիալական    |Հանրապետության|շրջանավարտի  |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |պաշտպանության |աշխատանքի և   |տրամադրվի    |քում  |պետական բյուջե|

|   |ընդհանուր տիպի|սոցիալական    |միանվագ      |      |550.0         |

|   |հաստատու-     |հարցերի       |դրամական     |      |հազ. դրամ     |

|   |թյունների     |նախարարություն|օգնություն   |      |              |

|   |(մանկատների)  |              |             |      |              |

|   |շրջանավարտ-   |              |             |      |              |

|   |ներին միանվագ |              |             |      |              |

|   |դրամական      |              |             |      |              |

|   |օգնության     |              |             |      |              |

|   |տրամադրում    |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|11.|Խնամատար      |Հայաստանի     |Խնամատար     |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |ընտանիքում    |Հանրապետության|ընտանիքներում|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |երեխայի խնամքի|աշխատանքի և   |կիրականացվի  |քում  |պետական բյուջե|

|   |և  դաստիարա-  |սոցիալական    |25 երեխայի   |      |39,124.6      |

|   |կության       |հարցերի       |խնամքը       |      |հազ. դրամ     |

|   |աջակցության   |նախարարություն|             |      |              |

|   |տրամադրում    |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|12.|Հաշմանդամ     |Հայաստանի     |24 երեխայի   |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |երեխաների     |Հանրապետության|մատուցվող    |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |ցերեկային     |աշխատանքի և   |ծառայու-     |քում  |պետական բյուջե|

|   |խնամքի        |սոցիալական    |թյունների    |      |26,385.2      |

|   |ծառայություն- |հարցերի       |համար 18     |      |հազ. դրամ     |

|   |ների մատուցում|նախարարություն|աշխատակցի    |      |              |

|   |Երևանի        |              |կտրամադրվի   |      |              |

|   |Մալաթիա -     |              |աշխատավարձ,  |      |              |

|   |Սեբաստիա      |              |ներառյալ     |      |              |

|   |վարչական      |              |եկամտային    |      |              |

|   |շրջանի թիվ 92 |              |հարկը        |      |              |

|   |ներառական     |              |             |      |              |

|   |մանկապարտեզում|              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|13.|Կյանքի դժվարին|Հայաստանի     |Կբարձրանա    |2017թ.|Ֆինանսավորում |

|   |իրավիճակներում|Հանրապետության|դեպք         |ընթաց-|չի պահանջվում |

|   |հայտնված      |աշխատանքի և   |վարողների`   |քում  |              |

|   |երեխաների     |սոցիալական    |Կյանքի       |      |              |

|   |«Մանուկ»      |հարցերի       |դժվարին      |      |              |

|   |(արդիա-       |նախարարություն|իրավիճակում  |      |              |

|   |կանացված)     |              |հայտնված     |      |              |

|   |տեղեկատվական  |              |երեխաների    |      |              |

|   |համակարգի     |              |հաշվառման    |      |              |

|   |շահագործման,  |              |«Մանուկ»     |      |              |

|   |սպասարկման և  |              |(արդիա-      |      |              |

|   |տեղեկատվության|              |կանացված)    |      |              |

|   |տրամադրման    |              |տեղեկատվական |      |              |

|   |վերաբերյալ    |              |համակարգից   |      |              |

|   |դասընթացների  |              |օգտվելու     |      |              |

|   |կազմակերպում  |              |հմտությունը: |      |              |

|   |և  իրականացում|              |             |      |              |

|   |երեխաների     |              |             |      |              |

|   |իրավունքների  |              |             |      |              |

|   |պաշտպանության |              |             |      |              |

|   |ոլորտի        |              |             |      |              |

|   |մասնագետների  |              |             |      |              |

|   |և  դեպք       |              |             |      |              |

|   |վարողների     |              |             |      |              |

|   |համար:        |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|14.|Շուրջօրյա     |Հայաստանի     |Բացահայտված  |2017թ.|Օրենքով       |

|   |հաստատու-     |Հանրապետության|են շուրջօրյա |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |թյուններում   |աշխատանքի և   |հաստատու-    |քում  |միջոցներ      |

|   |խնամվող       |սոցիալական    |թյուններում  |      |              |

|   |երեխաների և   |հարցերի       |գտնվող       |      |              |

|   |նրանց         |նախարարություն|երեխաների և  |      |              |

|   |ընտանիքների   |              |նրանց        |      |              |

|   |կարիքների խորը|              |ընտանիքների  |      |              |

|   |գնահատում     |              |խնդիրները,   |      |              |

|   |              |              |այդ երեխաների|      |              |

|   |              |              |կենսաբանական |      |              |

|   |              |              |ընտանիք      |      |              |

|   |              |              |վերադառնալու |      |              |

|   |              |              |հնարավորու-  |      |              |

|   |              |              |թյունները    |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|15.|Շուրջօրյա     |Հայաստանի     |Առկա է       |2017թ.|Օրենքով       |

|   |հաստատու-     |Հանրապետության|շուրջօրյա    |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |թյուններում   |աշխատանքի և   |հաստատու-    |քում  |միջոցներ      |

|   |գտնվող        |սոցիալական    |թյուններում  |      |              |

|   |երեխաների     |հարցերի       |գտնվող       |      |              |

|   |բնակության    |նախարարություն|երեխաների    |      |              |

|   |համայնքների   |              |բնակության   |      |              |

|   |սոցիալական    |              |համայնքների  |      |              |

|   |ենթակառուց-   |              |սոցիալական   |      |              |

|   |վածքների      |              |ենթակառուց-  |      |              |

|   |գնահատում     |              |վածքների     |      |              |

|   |              |              |վիճակի իրական|      |              |

|   |              |              |պատկերը,     |      |              |

|   |              |              |բացահայտված  |      |              |

|   |              |              |են այդ       |      |              |

|   |              |              |համայնքներում|      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |խնամքի ու    |      |              |

|   |              |              |պաշտպանության|      |              |

|   |              |              |համար        |      |              |

|   |              |              |անհրաժեշտ,   |      |              |

|   |              |              |սակայն       |      |              |

|   |              |              |բացակայող    |      |              |

|   |              |              |սոցիալական   |      |              |

|   |              |              |ծառայու-     |      |              |

|   |              |              |թյունները    |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|16.|Համայնքներում |Հայաստանի     |Առկա է       |2017թ.|Օրենքով       |

|   |ընտանիքներին  |Հանրապետության|համայնքներում|ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |ու երեխաներին |աշխատանքի և   |ընտանիքներին |քում  |միջոցներ      |

|   |տրամադրվող    |սոցիալական    |ու երեխաներին|      |              |

|   |սոցիալական    |հարցերի       |սոցիալական   |      |              |

|   |ծառայու-      |նախարարություն|ծառայու-     |      |              |

|   |թյունների     |Հայաստանի     |թյունների և  |      |              |

|   |քարտեզագրում  |Հանրապետության|դրանք        |      |              |

|   |և  դրանց      |տարածքային    |տրամադրող    |      |              |

|   |արդյունքների  |կառավարման և  |կազմակերպու- |      |              |

|   |վերլուծություն|զարգացման     |թյունների    |      |              |

|   |              |նախարարություն|վերաբերյալ   |      |              |

|   |              |              |ամբողջական և |      |              |

|   |              |              |թարմացվող    |      |              |

|   |              |              |տեղեկատվու-  |      |              |

|   |              |              |թյուն        |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|17.|Շուրջօրյա     |Հայաստանի     |Շուրջօրյա    |2017թ.|Օրենքով       |

|   |հաստատություն-|Հանրապետության|հաստատու-    |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |ներում գտնվող |աշխատանքի և   |թյուններում  |քում  |միջոցներ      |

|   |երեխաների     |սոցիալական    |գտնվող       |      |              |

|   |(ովքեր        |հարցերի       |երեխաների մի |      |              |

|   |կարիքների     |նախարարություն|մասը դուրս է |      |              |

|   |գնահատման     |              |բերվել այդ   |      |              |

|   |արդյունքում   |              |հաստատու-    |      |              |

|   |ճանաչվել են   |              |թյուններից և |      |              |

|   |կենսաբանական  |              |տեղավորվել   |      |              |

|   |ընտանիք       |              |կենսաբանական |      |              |

|   |վերադարձման   |              |ընտանիքներում|      |              |

|   |ենթակա)       |              |             |      |              |

|   |դուրսբերում   |              |             |      |              |

|   |այդ հաստատու- |              |             |      |              |

|   |թյուններից և  |              |             |      |              |

|   |տեղավորում    |              |             |      |              |

|   |կենսաբանական  |              |             |      |              |

|   |ընտանիքներում |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|18.|Շուրջօրյա     |Հայաստանի     |Շուրջօրյա    |2017թ.|Օրենքով       |

|   |հաստատություն-|Հանրապետության|հաստատու-    |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |ներում գտնվող |աշխատանքի և   |թյուններում  |քում  |միջոցներ      |

|   |այն երեխաների |սոցիալական    |գտնվող       |      |              |

|   |(ում կենսա-   |հարցերի       |երեխաների մի |      |              |

|   |բանական       |նախարարություն|մասը դուրս է |      |              |

|   |ընտանիք       |              |բերվել այդ   |      |              |

|   |վերադարձը     |              |հաստատու-    |      |              |

|   |խնդրահարույց  |              |թյուններից,  |      |              |

|   |է) դուրս      |              |նրանց համար  |      |              |

|   |բերում այդ    |              |ապահովվել են |      |              |

|   |հաստատություն-|              |այլընտրան-   |      |              |

|   |ներից և  նրանց|              |քային խնամքի |      |              |

|   |համար այլընտ- |              |այլ ձևեր     |      |              |

|   |րանքային      |              |(որդեգրում,  |      |              |

|   |խնամքի այլ    |              |խնամակալու-  |      |              |

|   |ձևերի         |              |թյուն, խնամա-|      |              |

|   |(որդեգրում,   |              |տարություն և |      |              |

|   |խնամակալու-   |              |այլն)        |      |              |

|   |թյուն,        |              |             |      |              |

|   |խնամատարու-   |              |             |      |              |

|   |թյուն և  այլն)|              |             |      |              |

|   |ապահովում     |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|19.|«Երեխայի և    |Հայաստանի     |Կուսումնասիր-|2017թ.|Օրենքով       |

|   |ընտանիքի      |Հանրապետության|վեն,         |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |աջակցության   |աշխատանքի և   |կվերլուծվեն  |քում  |միջոցներ      |

|   |կենտրոն»      |սոցիալական    |և  կգնահատվեն|      |              |

|   |պետական ոչ    |հարցերի       |կենտրոնի     |      |              |

|   |առևտրային     |նախարարություն|գործունեու-  |      |              |

|   |կազմակերպու-  |              |թյան         |      |              |

|   |թյան գործու-  |              |արդյունքները,|      |              |

|   |նեության      |              |կիրականացվեն |      |              |

|   |ուսումնա-     |              |անհրաժեշտ    |      |              |

|   |սիրություն,   |              |աշխատանքներ  |      |              |

|   |վերլուծություն|              |կենտրոնի     |      |              |

|   |արդյունավետու-|              |արդյունավետ  |      |              |

|   |թյան ապահովում|              |գործունեու-  |      |              |

|   |              |              |թյունն       |      |              |

|   |              |              |ապահովելու   |      |              |

|   |              |              |համար և  ըստ |      |              |

|   |              |              |անհրաժեշտու- |      |              |

|   |              |              |թյան         |      |              |

|   |              |              |կներկայացվեն |      |              |

|   |              |              |առաջարկու-   |      |              |

|   |              |              |թյուններ այլ |      |              |

|   |              |              |տարածքներում |      |              |

|   |              |              |նմանօրինակ   |      |              |

|   |              |              |հաստատու-    |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |ստեղծման     |      |              |

|   |              |              |մասին        |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|20.|Կյանքի        |Հայաստանի     |Ներդրվել են  |2017թ.|Օրենքով       |

|   |դժվարին       |Հանրապետության|կյանքի       |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |իրավիճակում   |աշխատանքի և   |դժվարին      |քում  |միջոցներ      |

|   |հայտնված      |սոցիալական    |իրավիճակում  |      |              |

|   |երեխաներին,   |հարցերի       |հայտնված     |      |              |

|   |ընտանիքներին  |նախարարություն|երեխաներին,  |      |              |

|   |և  երեխաների  |Միջազգային և  |նրանց        |      |              |

|   |խնամքի այլ-   |հասարակական   |ընտանիքներին |      |              |

|   |ընտրանքային   |կազմակերպու-  |և  երեխաների |      |              |

|   |ծառայություն- |թյուններ      |խնամքի       |      |              |

|   |ներ մատուցող  |(համաձայնու-  |այլընտրան-   |      |              |

|   |մարմիններին   |թյամբ)        |քային        |      |              |

|   |մասնագիտական  |              |ծառայություն-|      |              |

|   |օգնության     |              |ներ տրամադրող|      |              |

|   |ցուցաբերման   |              |մարմիններին  |      |              |

|   |մեխանիզմների  |              |մասնագիտական |      |              |

|   |կատարելագոր-  |              |օգնության    |      |              |

|   |ծում          |              |ցուցաբերման  |      |              |

|   |              |              |տարբեր       |      |              |

|   |              |              |մեխանիզմներ  |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|21.|Խնամատարության|Հայաստանի     |Երեխայի      |2017թ.|Ֆինանսավորում |

|   |վերաբերյալ    |Հանրապետության|ընտանիքում   |ընթաց-|չի պահանջվում |

|   |հանրային      |աշխատանքի և   |ապրելու      |քում  |              |

|   |իրազեկման     |սոցիալական    |իրավունքի    |      |              |

|   |բարձրացմանն   |հարցերի       |ապահովման    |      |              |

|   |ուղղված       |նախարարություն|աջակցություն |      |              |

|   |միջոցառումների|              |             |      |              |

|   |կազմակերպում: |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|22.|Հայաստանի     |Հայաստանի     |Մեթոդաբանու- |2017թ.|Օրենքով       |

|   |Հանրապետու-   |Հանրապետության|թյան հիման   |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |թյունում      |աշխատանքի և   |վրա ՀՀ տարբեր|քում  |միջոցներ      |

|   |խնամատար      |սոցիալական    |տարածքներում |      |              |

|   |ընտանիքների   |հարցերի       |կհայտնաբերվեն|      |              |

|   |հայտնաբերման  |նախարարություն|խնամատար     |      |              |

|   |մեթոդաբանու-  |              |ընտանիքների  |      |              |

|   |թյունը        |              |թեկնածուներ, |      |              |

|   |հաստատելու    |              |այդ թվում`   |      |              |

|   |մասին ՀՀ      |              |կգնահատվեն   |      |              |

|   |աշխատանքի և   |              |նրանց սոցիալ-|      |              |

|   |սոցիալական    |              |տնտեսական    |      |              |

|   |հարցերի       |              |պայմանները,  |      |              |

|   |նախարարի      |              |դրանցում     |      |              |

|   |հրամանի       |              |տիրող        |      |              |

|   |ընդունում     |              |բարոյահոգե-  |      |              |

|   |              |              |բանական      |      |              |

|   |              |              |մթնոլորտը,   |      |              |

|   |              |              |առանց        |      |              |

|   |              |              |ծնողական     |      |              |

|   |              |              |խնամքի մնացած|      |              |

|   |              |              |երեխաներին   |      |              |

|   |              |              |խնամելու ու  |      |              |

|   |              |              |դաստիարակելու|      |              |

|   |              |              |նրանց պատրաս-|      |              |

|   |              |              |տակամությունը|      |              |

|   |              |              |այդ          |      |              |

|   |              |              |ուղղությամբ  |      |              |

|   |              |              |ունեցած      |      |              |

|   |              |              |հմտություն-  |      |              |

|   |              |              |ների ու      |      |              |

|   |              |              |գիտելիքների  |      |              |

|   |              |              |աստիճանը, դրա|      |              |

|   |              |              |համար        |      |              |

|   |              |              |անհրաժեշտ    |      |              |

|   |              |              |որակների     |      |              |

|   |              |              |առկայությունը|      |              |

|   |              |              |և  այլն:     |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|23.|խնամատարու-   |Հայաստանի     |Ըստ մարզերի  |2017թ.|Օրենքով       |

|   |թյուն         |Հանրապետության|առկա է       |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |իրականացնելու |աշխատանքի և   |խնամատար     |քում  |միջոցներ      |

|   |պատրաստակամ   |սոցիալական    |ընտանիք      |      |              |

|   |ընտանիքների   |հարցերի       |դառնալու     |      |              |

|   |հայտնաբերում  |նախարարություն|ցանկություն  |      |              |

|   |              |              |հայտնած      |      |              |

|   |              |              |ընտանիքների  |      |              |

|   |              |              |թիվը         |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|24.|Խնամատար      |Հայաստանի     |Առկա է       |2017թ.|Օրենքով       |

|   |ընտանիքների   |Հանրապետության|խնամատար     |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |ուսուցման     |աշխատանքի և   |ընտանիքների  |քում  |միջոցներ      |

|   |ծրագրի        |սոցիալական    |ուսուցման    |      |              |

|   |հաստատում     |հարցերի       |միասնական    |      |              |

|   |              |նախարարություն|ծրագիր, որը  |      |              |

|   |              |              |թույլ է տալիս|      |              |

|   |              |              |ՀՀ տարբեր    |      |              |

|   |              |              |տարածքներում |      |              |

|   |              |              |խնամատար     |      |              |

|   |              |              |ընտրված      |      |              |

|   |              |              |ընտանիքների  |      |              |

|   |              |              |չափահաս      |      |              |

|   |              |              |անդամներին   |      |              |

|   |              |              |տալ առանց    |      |              |

|   |              |              |ծնողական     |      |              |

|   |              |              |խնամքի մնացած|      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |խնամքի ու    |      |              |

|   |              |              |պաշտպանության|      |              |

|   |              |              |համար        |      |              |

|   |              |              |անհրաժեշտ    |      |              |

|   |              |              |բազմակողմանի |      |              |

|   |              |              |գիտելիքներ և |      |              |

|   |              |              |հմտություններ|      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|25.|Հայաստանի     |Հայաստանի     |ՀՀ տարբեր    |2017թ.|Օրենքով       |

|   |Հանրապետության|Հանրապետության|տարածքներում |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |տարբեր        |աշխատանքի և   |անհրաժեշտ    |քում  |միջոցներ      |

|   |մարզերում     |սոցիալական    |ուսուցում են |      |              |

|   |խնամատար      |հարցերի       |առնվազն 500  |      |              |

|   |ընտանիքների   |նախարարություն|խնամատար     |      |              |

|   |ուսուցում     |              |ընտանիք      |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|26 |Երեխաների     |Հայաստանի     |Կյանքի       |2017թ.|Օրենքով       |

|   |իրավունքների  |Հանրապետության|դժվարին      |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |պաշտպանության |աշխատանքի և   |իրավիճակում  |քում  |միջոցներ      |

|   |ոլորտին       |սոցիալական    |հայտնված     |      |              |

|   |վերաբերող     |հարցերի       |երեխաների    |      |              |

|   |տեղեկատվական  |նախարարություն|տեղեկատվական |      |              |

|   |համակարգի     |              |համակարգում  |      |              |

|   |կատարելա-     |              |հնարավորու-  |      |              |

|   |գործում`      |              |թյուն        |      |              |

|   |կյանքի դժվարին|              |կստեղծվի     |      |              |

|   |իրավիճակում   |              |հաշվառելու   |      |              |

|   |հայտնված      |              |խնամատար ծնող|      |              |

|   |երեխաներին    |              |դառնալու     |      |              |

|   |այլընտրանքային|              |ցանկություն  |      |              |

|   |խնամքի        |              |հայտնած      |      |              |

|   |ծառայություն- |              |անձանց,      |      |              |

|   |ների          |              |ինչպես նաև   |      |              |

|   |տրամադրման    |              |վերապատրաստ- |      |              |

|   |համար         |              |ման          |      |              |

|   |անհրաժեշտ     |              |հավաստագիր   |      |              |

|   |տեղեկու-      |              |ստացած       |      |              |

|   |թյունների     |              |թեկնածուներին|      |              |

|   |ներառման      |              |             |      |              |

|   |ուղղությամբ   |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|27.|Հայաստանի     |Հայաստանի     |Հայաստանի    |2017թ.|Օրենքով       |

|   |Հանրապետության|Հանրապետության|Հանրապետու-  |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |աշխատանքի և   |աշխատանքի և   |թյան         |քում  |միջոցներ      |

|   |սոցիալական    |սոցիալական    |աշխատանքի և  |      |              |

|   |հարցերի       |հարցերի       |սոցիալական   |      |              |

|   |նախարարության |նախարարություն|հարցերի      |      |              |

|   |ենթակայության |              |նախարարության|      |              |

|   |և/կամ         |              |ենթակայու-   |      |              |

|   |մեթոդական     |              |թյամբ գործող |      |              |

|   |ղեկավարման    |              |և/կամ        |      |              |

|   |ենթակա        |              |մեթոդական    |      |              |

|   |կառույցների   |              |ղեկավարման   |      |              |

|   |կողմից        |              |ենթակա       |      |              |

|   |տրամադրվող    |              |կառույցների  |      |              |

|   |սոցիալական    |              |կողմից       |      |              |

|   |ծառայու-      |              |տրամադրվող   |      |              |

|   |թյունների     |              |սոցիալական   |      |              |

|   |մոնիթորինգի ու|              |ծառայու-     |      |              |

|   |գնահատման     |              |թյունների    |      |              |

|   |համակարգում   |              |մոնիթորինգի  |      |              |

|   |երեխաների     |              |ու գնահատման |      |              |

|   |իրավունքների  |              |համակարգում  |      |              |

|   |պաշտպանության,|              |հստակորեն    |      |              |

|   |այդ թվում`    |              |սահմանված են |      |              |

|   |խնամքի        |              |երեխաների    |      |              |

|   |այլընտրանքային|              |իրավունքների |      |              |

|   |ծառայու-      |              |պաշտպանության|      |              |

|   |թյունների     |              |այդ թվում`   |      |              |

|   |մոնիթորինգի ու|              |խնամքի       |      |              |

|   |գնահատման     |              |այլընտրան-   |      |              |

|   |ենթահամակարգի |              |քային        |      |              |

|   |ամբողջացում   |              |համակարգի    |      |              |

|   |              |              |ենթակառուց-  |      |              |

|   |              |              |վածքների     |      |              |

|   |              |              |կողմից       |      |              |

|   |              |              |տրամադրվող   |      |              |

|   |              |              |ծառայու-     |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |մոնիթորինգի  |      |              |

|   |              |              |ու գնահատման |      |              |

|   |              |              |ենթահամակարգի|      |              |

|   |              |              |արդյունավետ  |      |              |

|   |              |              |գործառնության|      |              |

|   |              |              |համար        |      |              |

|   |              |              |անհրաժեշտ    |      |              |

|   |              |              |ցուցանիշների |      |              |

|   |              |              |ցանկը, այդ   |      |              |

|   |              |              |ցուցանիշների |      |              |

|   |              |              |վերաբերյալ   |      |              |

|   |              |              |տվյալների    |      |              |

|   |              |              |հավաքման     |      |              |

|   |              |              |համար        |      |              |

|   |              |              |պատասխանատու |      |              |

|   |              |              |սուբյեկտները |      |              |

|   |              |              |(կազմակերպու-|      |              |

|   |              |              |թյուններ/    |      |              |

|   |              |              |ստորաբաժա-   |      |              |

|   |              |              |նումներ      |      |              |

|   |              |              |պաշտոնատար   |      |              |

|   |              |              |անձինք և     |      |              |

|   |              |              |այլն),       |      |              |

|   |              |              |մոնիթորին-   |      |              |

|   |              |              |գային        |      |              |

|   |              |              |տվյալների    |      |              |

|   |              |              |հավաքման     |      |              |

|   |              |              |մեխանիզմները,|      |              |

|   |              |              |պարբերականու-|      |              |

|   |              |              |թյունը,      |      |              |

|   |              |              |վերլուծության|      |              |

|   |              |              |և  կիրառման  |      |              |

|   |              |              |կարգը և  այլն|      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|28.|Երեխաների     |Հայաստանի     |Առկա է       |2017թ.|Օրենքով       |

|   |խնամքի        |Հանրապետության|համապատասխան |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |այլընտրանքային|աշխատանքի և   |ուսումնական  |քում  |միջոցներ      |

|   |ծառայություն- |սոցիալական    |ծրագիր, որի  |      |              |

|   |ների համակարգի|հարցերի       |հիման վրա    |      |              |

|   |տարբեր        |նախարարություն|իրականացվելու|      |              |

|   |կառույցների   |              |է երեխաների  |      |              |

|   |կադրերի       |              |խնամքի       |      |              |

|   |մասնագիտական  |              |այլընտրան-   |      |              |

|   |պատրաստման և  |              |քային        |      |              |

|   |վերապատրաստման|              |ծառայու-     |      |              |

|   |ուսումնական   |              |թյունների    |      |              |

|   |ծրագրի        |              |համակարգի    |      |              |

|   |(մոդուլների)  |              |տարբեր       |      |              |

|   |մշակում և     |              |կառույցների  |      |              |

|   |հաստատում ՀՀ  |              |կադրերի      |      |              |

|   |աշխատանքի և   |              |մասնագիտական |      |              |

|   |սոցիալական    |              |ուսուցումը և |      |              |

|   |հարցերի       |              |վերապատրաս-  |      |              |

|   |նախարարի      |              |տումը        |      |              |

|   |կողմից        |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|29.|Կյանքի դժվարին|Հայաստանի     |Կբարձրանա    |2017թ.|Օրենքով       |

|   |իրավիճակում   |Հանրապետության|կյանքի       |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |հայտնված      |աշխատանքի և   |դժվարին      |քում  |միջոցներ      |

|   |երեխաների     |սոցիալական    |իրավիճակում  |      |              |

|   |խնամքի        |հարցերի       |հայտնված     |      |              |

|   |այլընտրանքային|նախարարություն|երեխաների    |      |              |

|   |ծառայու-      |              |խնամքի       |      |              |

|   |թյունների     |              |այլընտրան-   |      |              |

|   |զարգացման     |              |քային        |      |              |

|   |համակարգի     |              |ծառայու-     |      |              |

|   |նպատակի,      |              |թյունների    |      |              |

|   |խնդիրների,    |              |համակարգի    |      |              |

|   |ներդրման      |              |մասին        |      |              |

|   |ուղղությամբ   |              |հանրային     |      |              |

|   |իրականացվող   |              |իրազեկման    |      |              |

|   |քաղաքականու-  |              |աստիճանը:    |      |              |

|   |թյան հիմնական |              |             |      |              |

|   |ուղղություն-  |              |             |      |              |

|   |ների,         |              |             |      |              |

|   |ներդրմանը     |              |             |      |              |

|   |խոչընդոտող    |              |             |      |              |

|   |գործոնների    |              |             |      |              |

|   |վերաբերյալ    |              |             |      |              |

|   |հանրային      |              |             |      |              |

|   |իրազեկման     |              |             |      |              |

|   |տարբեր        |              |             |      |              |

|   |միջոցառումների|              |             |      |              |

|   |կազմակերպում, |              |             |      |              |

|   |այդ թվում`    |              |             |      |              |

|   |1) կլոր       |              |             |      |              |

|   |սեղան-քննար-  |              |             |      |              |

|   |կումների      |              |             |      |              |

|   |կազմակերպում  |              |             |      |              |

|   |ՀՀ մարզերում` |              |             |      |              |

|   |երեխաների     |              |             |      |              |

|   |իրավունքների  |              |             |      |              |

|   |պաշտպանության |              |             |      |              |

|   |ոլորտում      |              |             |      |              |

|   |իրավասու-     |              |             |      |              |

|   |թյուններ      |              |             |      |              |

|   |ունեցող       |              |             |      |              |

|   |պետական և  ոչ |              |             |      |              |

|   |պետական       |              |             |      |              |

|   |կառույցների   |              |             |      |              |

|   |ներկայացուցիչ-|              |             |      |              |

|   |ների մասնակ-  |              |             |      |              |

|   |ցությամբ,     |              |             |      |              |

|   |2) հեռուստա-  |              |             |      |              |

|   |հաղորդումների |              |             |      |              |

|   |կազմակերպում, |              |             |      |              |

|   |այդ թվում`    |              |             |      |              |

|   |հանրապետական  |              |             |      |              |

|   |և  մարզային   |              |             |      |              |

|   |սփռման        |              |             |      |              |

|   |հեռուստաալիք- |              |             |      |              |

|   |ներով,        |              |             |      |              |

|   |3) ռադիո-     |              |             |      |              |

|   |հաղորդումների |              |             |      |              |

|   |կազմակերպում, |              |             |      |              |

|   |այդ թվում`    |              |             |      |              |

|   |հանրապետական  |              |             |      |              |

|   |և  մարզային   |              |             |      |              |

|   |սփռման        |              |             |      |              |

|   |ռադիոալիքներով|              |             |      |              |

|   |4) երեխաների  |              |             |      |              |

|   |իրավունքների  |              |             |      |              |

|   |պաշտպանության,|              |             |      |              |

|   |այդ թվում`    |              |             |      |              |

|   |երեխայի`      |              |             |      |              |

|   |ընտանիքում    |              |             |      |              |

|   |ապրելու և     |              |             |      |              |

|   |դաստիարակվելու|              |             |      |              |

|   |իրավունքի     |              |             |      |              |

|   |վերաբերյալ    |              |             |      |              |

|   |տեսաֆիլմերի և |              |             |      |              |

|   |սոցիալական    |              |             |      |              |

|   |գովազդների    |              |             |      |              |

|   |պատրաստում,   |              |             |      |              |

|   |5) տպագիր     |              |             |      |              |

|   |մամուլում և   |              |             |      |              |

|   |էլեկտրոնային  |              |             |      |              |

|   |լրատվամիջոց-  |              |             |      |              |

|   |ներում        |              |             |      |              |

|   |վերլուծական,  |              |             |      |              |

|   |տեղեկատվական  |              |             |      |              |

|   |և  հրապարակա- |              |             |      |              |

|   |խոսական       |              |             |      |              |

|   |բնույթի       |              |             |      |              |

|   |հոդվածների    |              |             |      |              |

|   |հրապարակում   |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|30.|Պետական       |Հայաստանի     |Երեխաների և  |2017թ.|Պետական       |

|   |նպատակային    |Հանրապետության|դեռահասների  |ընթաց-|նպատակային    |

|   |ծրագրերի      |առողջապահու-  |առողջապահական|քում  |ծրագրերի      |

|   |շրջանակներում |թյան          |ծառայու-     |      |շրջանակներում |

|   |երեխաների և   |նախարարություն|թյունների    |      |              |

|   |դեռահասների   |              |բյուջետային  |      |              |

|   |առողջապահական |              |ֆինանսավորման|      |              |

|   |ծառայու-      |              |շարունակակա- |      |              |

|   |թյունների և   |              |նության      |      |              |

|   |բուժօգնության |              |ապահովում:   |      |              |

|   |անհրաժեշտ     |              |             |      |              |

|   |ծավալների     |              |             |      |              |

|   |ապահովում     |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|31.|Նորածնային և  |Հայաստանի     |Մարզերում    |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |մանկական      |Հանրապետության|մասնագիտացված|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |արտագնա       |առողջապահու-  |անհետաձգելի  |քում  |պետական բյուջե|

|   |անհետաձգելի   |թյան          |բուժօգնության|      |20.000.0      |

|   |բուժօգնության |նախարարություն|կարիք ունեցող|      |հազ. դրամ     |

|   |ծառայու-      |              |հիվանդներին  |      |              |

|   |թյունների     |              |մասնագիտացված|      |              |

|   |շարունակակա-  |              |բուժօգնության|      |              |

|   |նության       |              |տրամադրում   |      |              |

|   |ապահովում     |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|32.|Երեխաների     |Հայաստանի     |Մայրերի/     |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |սնուցման      |Հանրապետության|խնամողների   |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |հարցերի       |առողջապահու-  |գիտելիքների  |քում  |պետական բյուջե|

|   |բարելավմանն   |թյան          |բարելավում   |      |10,150.0      |

|   |ուղղված       |նախարարություն|             |      |հազ. դրամ     |

|   |հանրային      |              |             |      |              |

|   |իրազեկման     |              |             |      |              |

|   |նպատակային    |              |             |      |              |

|   |ծրագրի        |              |             |      |              |

|   |շարունակական  |              |             |      |              |

|   |իրականացում   |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|33.|«Երեխայի      |Հայաստանի     |0-7 տարեկան  |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |առողջության   |Հանրապետության|երեխաների    |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |պետական       |առողջապա-     |հիվանդանո-   |քում  |պետական բյուջե|

|   |հավաստագրի»   |հության       |ցային        |      |8,021.6       |

|   |ծրագրի        |նախարարություն|բուժօգնության|      |հազ. դրամ     |

|   |շարունակական  |              |մատչելիության|      |              |

|   |իրականացում,  |              |առկա         |      |              |

|   |մատուցվող     |              |իրավիճակի    |      |              |

|   |ծառայու-      |              |պահպանում և  |      |              |

|   |թյունների     |              |բարելավում   |      |              |

|   |որակի         |              |             |      |              |

|   |բարելավման    |              |             |      |              |

|   |ուղղությամբ   |              |             |      |              |

|   |զարգացումների |              |             |      |              |

|   |ապահովում     |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|34.|Մանկական      |Հայաստանի     |ՄՀԻՎ ռազմա-  |2017թ.|Օրենքով       |

|   |հիվանդու-     |Հանրապետության|վարության    |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |թյունների     |առողջապա-     |շարունակական |քում  |միջոցներ      |

|   |ինտեգրացված   |հության       |ներդրման     |      |              |

|   |վարման (ՄՀԻՎ) |նախարարություն|ապահովում,   |      |              |

|   |ռազմավարության|միջազգային և  |երեխաներին   |      |              |

|   |շարունակական  |տեղական       |մատուցվող    |      |              |

|   |իրագործում    |հասարակական   |պոլիկլինի-   |      |              |

|   |ազգային       |կազմակերպու-  |կական և      |      |              |

|   |մակարդակով.   |թյուններ      |հիվանդանո-   |      |              |

|   |              |Մասնագիտական  |ցային բուժ-  |      |              |

|   |              |ասոցիացիաներ  |օգնության    |      |              |

|   |              |(համաձայնու-  |որակի        |      |              |

|   |              |թյամբ)        |բարելավում   |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|35.|Նյութափոխանա- |Հայաստանի     |Բնածին ախտա- |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |կության       |Հանրապետության|բանություն-  |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |ժառանգական    |առողջա-       |ներով        |քում  |պետական       |

|   |հիվանդու-     |պահության     |պայմանավորված|      |բյուջե,       |

|   |թյունների և   |նախարարություն|հիվանդու-    |      |250.000.0     |

|   |բնածին այլ    |              |թյունների    |      |հազ. դրամ     |

|   |շեղումների    |              |կանխարգելում |      |օրենքով       |

|   |հայտնաբերմանն |              |             |      |չարգելված այլ |

|   |ուղղված       |              |             |      |միջոցներ      |

|   |նորածնային    |              |             |      |              |

|   |սկրինինգի     |              |             |      |              |

|   |ծրագրի        |              |             |      |              |

|   |շարունակական  |              |             |      |              |

|   |իրագործում,   |              |             |      |              |

|   |հայտնաբերված  |              |             |      |              |

|   |հիվանդ        |              |             |      |              |

|   |երեխաների     |              |             |      |              |

|   |հետագա        |              |             |      |              |

|   |բուժօգնության |              |             |      |              |

|   |և  հսկողության|              |             |      |              |

|   |կազմակերպում  |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|36.|Մանկական      |Հայաստանի     |Երեխաների    |2017թ.|Օրենքով       |

|   |պալիատիվ      |Հանրապետության|պալիատիվ     |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |օգնության     |առողջապա-     |օգնության    |քում  |միջոցներ      |

|   |հայեցակարգի   |հության       |ծառայու-     |      |              |

|   |մշակում       |նախարարություն|թյունների    |      |              |

|   |              |Հայաստանի     |կարողու-     |      |              |

|   |              |Հանրապետության|թյունների    |      |              |

|   |              |աշխատանքի և   |հզորացում,   |      |              |

|   |              |սոցիալական    |կադրային     |      |              |

|   |              |հարցերի       |ներուժի      |      |              |

|   |              |նախարարություն|բարելավում   |      |              |

|   |              |Հայաստանի     |             |      |              |

|   |              |Հանրապետության|             |      |              |

|   |              |կրթության և   |             |      |              |

|   |              |գիտության     |             |      |              |

|   |              |նախարարություն|             |      |              |

|   |              |Մասնագիտական  |             |      |              |

|   |              |ասոցիացիաներ  |             |      |              |

|   |              |և  մասնագիտաց-|             |      |              |

|   |              |ված բժշկական  |             |      |              |

|   |              |կազմակերպու-  |             |      |              |

|   |              |թյուններ      |             |      |              |

|   |              |Հասարակական   |             |      |              |

|   |              |կազմակերպու-  |             |      |              |

|   |              |թյուններ      |             |      |              |

|   |              |(համաձայնու-  |             |      |              |

|   |              |թյամբ)        |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|37.|Հանրապետության|Հայաստանի     |Նախադպրոցական|2017թ.|Օրենքով       |

|   |բոլոր         |Հանրապետության|կրթության    |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |մարզերում     |կրթության     |կազմակերպման |քում  |միջոցներ      |

|   |նախադպրոցական |և  գիտության  |այլընտրան-   |      |              |

|   |ծառայու-      |նախարարություն|քային և      |      |              |

|   |թյունների     |              |ծախսարդյու-  |      |              |

|   |ցանցի         |              |նավետ        |      |              |

|   |ընդլայնում`   |              |մոդելների    |      |              |

|   |դպրոցին       |              |ներդրման     |      |              |

|   |երեխաների     |              |միջոցով ՀՀ   |      |              |

|   |պատրաստվա-    |              |մարզերում    |      |              |

|   |ծության       |              |ընդգրկվել է  |      |              |

|   |մակարդակի     |              |շուրջ 7150   |      |              |

|   |բարձրացման և  |              |երեխա, այդ   |      |              |

|   |կրթության     |              |թվում`       |      |              |

|   |հավասար       |              |«Կրթության   |      |              |

|   |մեկնարկային   |              |բարելավում»  |      |              |

|   |հնարավորու-   |              |վարկային     |      |              |

|   |թյունների     |              |ծրագրի       |      |              |

|   |ապահովման     |              |նախադպրոցական|      |              |

|   |նպատակով      |              |միկրո        |      |              |

|   |              |              |ծրագրերի     |      |              |

|   |              |              |շրջանակներում|      |              |

|   |              |              |ընդգրկվել է  |      |              |

|   |              |              |շուրջ 750    |      |              |

|   |              |              |երեխա,       |      |              |

|   |              |              |ՀՀ պետական   |      |              |

|   |              |              |բյուջեի միջոց|      |              |

|   |              |              |ներով` ՀՀ    |      |              |

|   |              |              |մարզերում    |      |              |

|   |              |              |նախադպրոցական|      |              |

|   |              |              |կրթության մեջ|      |              |

|   |              |              |ընդգրկվել է  |      |              |

|   |              |              |շուրջ 6400   |      |              |

|   |              |              |երեխա:       |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|38.|Նախադպրոցական |Հայաստանի     |Ապահովվել է  |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |կրթության     |Հանրապետության|նոր ուսումնա-|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |չափորոշիչների |կրթության     |մեթոդական    |քում  |պետական       |

|   |հիման վրա     |և  գիտության  |նյութերի     |      |բյուջեից      |

|   |ուսումնա-     |նախարարություն|մշակման      |      |լրացուցիչ     |

|   |մեթոդական     |              |գործընթացը,  |      |ֆինանսավորում |

|   |ձեռնարկների   |              |հրատարակվել է|      |չի պահանջում  |

|   |մշակում և     |              |«Փոքր        |      |              |

|   |հրատարակում   |              |մարդկանց մեծ |      |              |

|   |              |              |իրավունքները»|      |              |

|   |              |              |ձեռնարկը`    |      |              |

|   |              |              |նախատեսված   |      |              |

|   |              |              |նախադպրոցա-  |      |              |

|   |              |              |կան հաստատու-|      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |դաստիարակների|      |              |

|   |              |              |համար:       |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|39.|Հոսքային      |Հայաստանի     |Հանրապետու-  |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |ուսուցման     |Հանրապետության|թյան առանձին |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |կազմակերպում` |կրթության     |գործող ավագ  |քում  |պետական       |

|   |սովորողների   |և  գիտության  |դպրոցներում  |      |բյուջեից      |

|   |նախասիրու-    |նախարարություն|և  միջնակարգ |      |լրացուցիչ     |

|   |թյուններին և  |              |դպրոցների    |      |ֆինանսավորում |

|   |հակումներին   |              |3-րդ         |      |չի պահանջում  |

|   |համապատասխան  |              |աստիճանում   |      |              |

|   |              |              |իրականացվում |      |              |

|   |              |              |է հոսքային   |      |              |

|   |              |              |ուսուցում`   |      |              |

|   |              |              |հումանիտար,  |      |              |

|   |              |              |բնագիտամաթե- |      |              |

|   |              |              |մատիկական,   |      |              |

|   |              |              |արհեստագոր-  |      |              |

|   |              |              |ծական և      |      |              |

|   |              |              |ընդհանուր    |      |              |

|   |              |              |հոսքերում:   |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|40.|Երեխայի       |Հայաստանի     |Դասղեկների   |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |իրավունքների  |Հանրապետության|համար անցկաց-|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |պաշտպանության |կրթության     |վել են       |քում  |պետական       |

|   |թեմաներով     |և  գիտության  |երեխայի      |      |բյուջեից      |

|   |սեմինարների   |նախարարություն|իրավունքների |      |լրացուցիչ     |

|   |անցկացում և   |              |վերաբերյալ   |      |ֆինանսավորում |

|   |դաս-պլանների  |              |մեկօրյա      |      |չի պահանջում  |

|   |մշակում       |              |սեմինարներ`  |      |              |

|   |              |              |«Մեդիագրագի- |      |              |

|   |              |              |տություն»,   |      |              |

|   |              |              |«Հանդուրժողա-|      |              |

|   |              |              |կանության    |      |              |

|   |              |              |ուսուցում» և |      |              |

|   |              |              |«ՈՒսուցում   |      |              |

|   |              |              |վավերագրական |      |              |

|   |              |              |ֆիլմերի      |      |              |

|   |              |              |միջոցով»     |      |              |

|   |              |              |թեմաներով:   |      |              |

|   |              |              |Նախադպրոցական|      |              |

|   |              |              |և  կրտսեր    |      |              |

|   |              |              |դպրոցական    |      |              |

|   |              |              |տարիքի երեխա-|      |              |

|   |              |              |ների համար   |      |              |

|   |              |              |մշակվել է    |      |              |

|   |              |              |«Ավելի լավ է |      |              |

|   |              |              |գիտենալ, քան |      |              |

|   |              |              |կռահել»      |      |              |

|   |              |              |խորագրով     |      |              |

|   |              |              |դաս -        |      |              |

|   |              |              |միջոցառման   |      |              |

|   |              |              |օրինակելի    |      |              |

|   |              |              |պլան: Ինչպես |      |              |

|   |              |              |նաև          |      |              |

|   |              |              |անցկացվել է  |      |              |

|   |              |              |«Ներառական   |      |              |

|   |              |              |կրթությունը  |      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |իրավունքների |      |              |

|   |              |              |համատեքստում»|      |              |

|   |              |              |թեմայով      |      |              |

|   |              |              |սեմինար`     |      |              |

|   |              |              |հանրակրթական |      |              |

|   |              |              |դպրոցների    |      |              |

|   |              |              |մանկավարժների|      |              |

|   |              |              |և  վարչական  |      |              |

|   |              |              |աշխատողների  |      |              |

|   |              |              |համար:       |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|41.|Համընդհանուր  |Հայաստանի     |Համընդհանուր |2017թ.|Օրենքով       |

|   |ներառական     |Հանրապետության|ներառական    |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |կրթության     |կրթության     |կրթության    |քում  |միջոցներ      |

|   |համակարգի     |և  գիտության  |համակարգի    |      |              |

|   |ներդրում      |նախարարություն|ներդրման     |      |              |

|   |              |              |գործողու-    |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |պլանի և      |      |              |

|   |              |              |ժամանակա-    |      |              |

|   |              |              |ցույցի       |      |              |

|   |              |              |համաձայն ՀՀ 3|      |              |

|   |              |              |մարզերում    |      |              |

|   |              |              |հանրակրթու-  |      |              |

|   |              |              |թյան ոլորտում|      |              |

|   |              |              |անցում է     |      |              |

|   |              |              |կատարվել     |      |              |

|   |              |              |համընդհանուր |      |              |

|   |              |              |ներառական    |      |              |

|   |              |              |կրթության    |      |              |

|   |              |              |համակարգին,  |      |              |

|   |              |              |ընդ որում 2  |      |              |

|   |              |              |մարզերում    |      |              |

|   |              |              |հատուկ       |      |              |

|   |              |              |հանրակրթական |      |              |

|   |              |              |ուսումնական  |      |              |

|   |              |              |հաստատու-    |      |              |

|   |              |              |թյունները    |      |              |

|   |              |              |վերակազմա-   |      |              |

|   |              |              |կերպվել են   |      |              |

|   |              |              |տարածքային   |      |              |

|   |              |              |մանկավարժա-  |      |              |

|   |              |              |հոգեբանական  |      |              |

|   |              |              |աջակցության  |      |              |

|   |              |              |կենտրոնների, |      |              |

|   |              |              |ներդրվել է   |      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |վկայագրման ու|      |              |

|   |              |              |գնահատման նոր|      |              |

|   |              |              |գործիքակազմ: |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|42.|«Ներառական    |Հայաստանի     |Համընդհանուր |2017թ.|Օրենքով       |

|   |կրթություն»   |Հանրապետության|ներառական    |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |ծրագրի        |կրթության     |կրթության    |քում  |միջոցներ      |

|   |իրականացում   |և  գիտության  |համակարգի    |      |              |

|   |203           |նախարարություն|ներդրմանը    |      |              |

|   |դպրոցներում   |              |զուգահեռ,    |      |              |

|   |              |              |ընդլայնվել է |      |              |

|   |              |              |ներառական    |      |              |

|   |              |              |կրթություն   |      |              |

|   |              |              |իրականացնող  |      |              |

|   |              |              |դպրոցների    |      |              |

|   |              |              |ցանկը:       |      |              |

|   |              |              |Կրթության    |      |              |

|   |              |              |առանձնահատուկ|      |              |

|   |              |              |պայմանների   |      |              |

|   |              |              |կարիք ունեցող|      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |համար ապահով-|      |              |

|   |              |              |վել է        |      |              |

|   |              |              |կրթության    |      |              |

|   |              |              |մատչելուու-  |      |              |

|   |              |              |թյուն և      |      |              |

|   |              |              |հավասար      |      |              |

|   |              |              |պայմաններ,   |      |              |

|   |              |              |մտավոր և     |      |              |

|   |              |              |ֆիզիկական    |      |              |

|   |              |              |զարգացման    |      |              |

|   |              |              |խնդիրներ     |      |              |

|   |              |              |ունեցող շուրջ|      |              |

|   |              |              |6200         |      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |կրթությունը  |      |              |

|   |              |              |կազմակերպվել |      |              |

|   |              |              |է հանրա-     |      |              |

|   |              |              |կրթական      |      |              |

|   |              |              |դպրոցներում: |      |              |

|   |              |              |Ներառական    |      |              |

|   |              |              |կրթություն   |      |              |

|   |              |              |իրականացնող  |      |              |

|   |              |              |դպրոցների    |      |              |

|   |              |              |համապատասխան |      |              |

|   |              |              |մանկավարժները|      |              |

|   |              |              |վերապատրաստ- |      |              |

|   |              |              |վել են:      |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|43.|Դպրոցական     |Հայաստանի     |Հանրակրթական |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |օլիմպիադաների |Հանրապետության|դպրոցների    |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |կազմակերպում  |կրթության     |աշակերտների  |քում  |պետական բյուջե|

|   |(17           |և  գիտության  |համար        |      |64,688.0      |

|   |առարկաներից`  |նախարարություն|կազմակերպվել |      |հազ. դրամ     |

|   |հանրապետական  |              |են           |      |              |

|   |և  8          |              |հանրապետական |      |              |

|   |առարկաներից`  |              |օլիմպիադաներ |      |              |

|   |միջազգային    |              |17           |      |              |

|   |օլիմպիադաների |              |առարկաներից, |      |              |

|   |մասնակցու-    |              |իսկ          |      |              |

|   |թյուն)        |              |լավագույնները|      |              |

|   |              |              |մասնակցել են |      |              |

|   |              |              |միջազգային   |      |              |

|   |              |              |օլիմպիադաների|      |              |

|   |              |              |8 առարկաներից|      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|44.|Դպրոցականների |Հայաստանի     |Հանրակրթական |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |հանրապետական  |Հանրապետության|դպրոցների    |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |սպարտակիադայի |կրթության     |աշակերտների  |քում  |պետական բյուջե|

|   |անցկացում     |և  գիտության  |համար        |      |35,000.0      |

|   |              |նախարարություն|անցկացվել են |      |հազ. դրամ     |

|   |              |              |ամենամյա     |      |              |

|   |              |              |հանրապետական |      |              |

|   |              |              |սպորտային    |      |              |

|   |              |              |խաղեր 9      |      |              |

|   |              |              |մարզաձևերով: |      |              |

|   |              |              |Մարզական     |      |              |

|   |              |              |խաղերի       |      |              |

|   |              |              |մարզային և   |      |              |

|   |              |              |հանրապետական |      |              |

|   |              |              |փուլերին     |      |              |

|   |              |              |մասնակցել են |      |              |

|   |              |              |շուրջ 3200   |      |              |

|   |              |              |աշակերտներ:  |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|45.|Հանրակրթական  |Հայաստանի     |Հանրակրթական |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |դպրոցներում   |Հանրապետության|դպրոցների    |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |«Առողջ        |կրթության     |8-11-րդ      |քում  |պետական       |

|   |ապրելակերպ»   |և  գիտության  |դասարաններում|      |բյուջեից      |

|   |դասընթացի     |նախարարություն|սովորողների  |      |լրացուցիչ     |

|   |իրականացում   |              |համար        |      |ֆինանսավորում |

|   |              |              |անցկացվել են |      |չի պահանջում  |

|   |              |              |առողջ        |      |              |

|   |              |              |ապրելակերպի  |      |              |

|   |              |              |դասընթացներ, |      |              |

|   |              |              |սովորողները  |      |              |

|   |              |              |ձեռք են բերել|      |              |

|   |              |              |կյանքի հմտու-|      |              |

|   |              |              |թյուններ:    |      |              |

|   |              |              |Դասընթացը    |      |              |

|   |              |              |վարող        |      |              |

|   |              |              |ուսուցիչներին|      |              |

|   |              |              |սեմինար -    |      |              |

|   |              |              |խորհրդակցու- |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |միջոցով      |      |              |

|   |              |              |ցուցաբերվել է|      |              |

|   |              |              |մասնագիտական |      |              |

|   |              |              |և  մեթոդական |      |              |

|   |              |              |աջակցություն:|      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|46.|Դպրոցականների |Հայաստանի     |Ամառային     |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |ամառային      |Հանրապետության|ճամբարներում |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |հանգստի       |կրթության     |կազմակերպվել |քում  |պետական բյուջե|

|   |կազմակերպում  |և  գիտության  |է սոցիալապես |      |480,198.0     |

|   |              |նախարարություն|անապահով     |      |հազ. դրամ     |

|   |              |              |ընտանիքների  |      |              |

|   |              |              |շուրջ 4800   |      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |ամառային     |      |              |

|   |              |              |հանգիստը:    |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|47.|«Երաժշտական և |Հայաստանի     |ՀՀ 148       |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |արվեստի       |Հանրապետության|երաժշտական և |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |դպրոցներում   |մշակույթի     |արվեստի      |քում  |պետական բյուջե|

|   |ազգային,      |նախարարություն|դպրոցների    |      |629,766.0     |

|   |լարային,      |              |ազգային,     |      |հազ. դրամ     |

|   |փողային       |              |փողային և    |      |              |

|   |նվագարանների  |              |լարային      |      |              |

|   |գծով          |              |նվագարանների |      |              |

|   |ուսուցում»    |              |բաժինների    |      |              |

|   |ծրագրի        |              |2361 սովորող |      |              |

|   |իրականացում   |              |կստանա ուսման|      |              |

|   |              |              |վարձավճարների|      |              |

|   |              |              |փոխհատուցում,|      |              |

|   |              |              |ինչը կնպաստի |      |              |

|   |              |              |գեղարվեստական|      |              |

|   |              |              |կրթության    |      |              |

|   |              |              |մատչելիության|      |              |

|   |              |              |ապահովմանը,  |      |              |

|   |              |              |կրթական      |      |              |

|   |              |              |հաստատու-    |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |պահպանմանը և |      |              |

|   |              |              |մշակույթի    |      |              |

|   |              |              |ոլորտի հետագա|      |              |

|   |              |              |մասնագետներով|      |              |

|   |              |              |համալրմանը   |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|48.|«Հայաստանի    |Հայաստանի     |Շնորհալի     |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |Հանրապետու-   |Հանրապետության|երեխաների    |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |թյունում      |մշակույթի     |բացահայտման  |քում  |պետական բյուջե|

|   |շնորհալի      |նախարարություն|և  հետագա    |      |15,926.6      |

|   |պատանի        |              |ուսուցման    |      |հազ. դրամ     |

|   |երաժիշտ -     |              |գործընթացի   |      |              |

|   |կատարողների   |              |կազմակերպումը|      |              |

|   |մասնագիտական  |              |կապահովի     |      |              |

|   |կարողու-      |              |մասնակիցների |      |              |

|   |թյունների     |              |պրոֆեսիոնալ  |      |              |

|   |զարգացում և   |              |աճ և         |      |              |

|   |կատարելա-     |              |զարգացում,   |      |              |

|   |գործում»      |              |միջազգային   |      |              |

|   |նպատակային    |              |ասպարեզում և |      |              |

|   |ծրագրի        |              |մշակութային  |      |              |

|   |իրականացում   |              |շուկայում հայ|      |              |

|   |              |              |կատարողական  |      |              |

|   |              |              |արվեստի      |      |              |

|   |              |              |մրցունակու-  |      |              |

|   |              |              |թյան         |      |              |

|   |              |              |ապահովում:   |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|49.|Պատանի        |Հայաստանի     |Պատանի       |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |ստեղծագործող- |Հանրապետության|ստեղծագործող-|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |ների համար    |մշակույթի     |ների համար   |քում  |պետական բյուջե|

|   |մրցույթների,  |նախարարություն|մրցույթների, |      |Վերածնունդ`   |

|   |փառատոների,   |              |փառատոների,  |      |4,000.0       |

|   |ցուցահանդես-  |              |ցուցահանդես- |      |հազ. դրամ     |

|   |ների          |              |ների         |      |Երգող         |

|   |կազմակերպում, |              |կազմակերպմամբ|      |Հայաստան`     |

|   |այդ թվում`    |              |կբացահայտվեն |      |5,000.0       |

|   |«Վերածնունդ»  |              |շնորհալի     |      |հազ. դրամ     |

|   |պատանի երաժիշտ|              |երեխաներ,    |      |              |

|   |կատարողների   |              |որոնց հետագա |      |              |

|   |միջազգային    |              |ուսուցման    |      |              |

|   |մրցույթ -     |              |գործընթացում |      |              |

|   |փառատոն,      |              |և  ստեղծա-   |      |              |

|   |«Երգող        |              |գործական     |      |              |

|   |Հայաստան»     |              |գործունեու-  |      |              |

|   |մանկապատանեկան|              |թյանը        |      |              |

|   |երգչախմբերի   |              |կցուցաբերվի  |      |              |

|   |հանրապետական  |              |աջակցություն:|      |              |

|   |մրցույթ       |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|50.|Մանկապատանեկան|Հայաստանի     |Մանկապատա-   |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |թատրոնների    |Հանրապետության|նեկան        |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |զարգացման     |մշակույթի     |թատրոնների   |քում  |պետական բյուջե|

|   |նպատակային    |նախարարություն|«Նռան հատիկ» |      |Նռան հատիկ`   |

|   |ծրագրեր, այդ  |              |հանրապետական |      |2,800.0       |

|   |թվում`        |              |և  «Թումանյա-|      |հազ. դրամ     |

|   |Մանկապատանեկան|              |նական հեքիաթի|      |Թումանյանական |

|   |թատրոնների    |              |օր»          |      |հեքիաթի օր`   |

|   |«Նռան հատիկ»  |              |տիկնիկային   |      |3,900.0       |

|   |հանրապետական  |              |միջազգային   |      |հազ. դրամ     |

|   |փառատոն,      |              |փառատոների   |      |              |

|   |«Թումանյանական|              |անցկացումը   |      |              |

|   |հեքիաթի օր»   |              |կնպաստի      |      |              |

|   |տիկնիկային    |              |մանկապատա-   |      |              |

|   |միջազգային    |              |նեկան թատրոնի|      |              |

|   |փառատոն       |              |զարգացմանը,  |      |              |

|   |              |              |շնորհալի     |      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |հայտնաբերմանը|      |              |

|   |              |              |և  ստեղծագոր-|      |              |

|   |              |              |ծական        |      |              |

|   |              |              |գործունեու-  |      |              |

|   |              |              |թյան խթանմանը|      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|51.|«Աջակցություն |Հայաստանի     |Մանկական     |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |գրականության  |Հանրապետության|գրականության |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |հրատարակմանը» |մշակույթի     |հրատարակումը |քում  |պետական բյուջե|

|   |ծրագրի        |նախարարություն|կնպաստի      |      |              |

|   |շրջանակում    |              |մանուկների   |      |              |

|   |«Մանկական     |              |աշխարհայացքի |      |              |

|   |գրականություն»|              |ձևավորմանը,  |      |              |

|   |ենթածրագրի    |              |հայրենասիրա- |      |              |

|   |իրականացում`  |              |կան դաստիարա-|      |              |

|   |մանկական      |              |կությանը,    |      |              |

|   |գեղարվեստական |              |ազգային և    |      |              |

|   |գրքերի        |              |համամարդկային|      |              |

|   |հրատարակման,  |              |արժեքների    |      |              |

|   |գրադարանային  |              |սերմանմանը,  |      |              |

|   |ֆոնդերի       |              |գրադարանների |      |              |

|   |համալրման     |              |մանկական     |      |              |

|   |նպատակով      |              |գրականության |      |              |

|   |              |              |համալրմանը:  |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|52.|Մանկապատանեկան|Հայաստանի     |Փառատոնը     |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |ֆիլմերի       |Հանրապետության|կնպաստի      |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |միջազգային    |մշակույթի     |մանկական     |քում  |պետական բյուջե|

|   |փառատոն       |նախարարություն|կինոյի       |      |3,300.0       |

|   |(«Աջակցություն|              |զարգացմանն ու|      |հազ. դրամ     |

|   |մանկապատանեկան|              |հանրահռչակ-  |      |              |

|   |միջոցառում-   |              |մանը,        |      |              |

|   |ներին») ծրագիր|              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |հայրենասի-   |      |              |

|   |              |              |րական        |      |              |

|   |              |              |դաստիարակու- |      |              |

|   |              |              |թյանը և      |      |              |

|   |              |              |աշխարհայացքի |      |              |

|   |              |              |ընդլայնմանը, |      |              |

|   |              |              |ժամանցի և    |      |              |

|   |              |              |հանգստի      |      |              |

|   |              |              |կազմակերպմանը|      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|53.|Պետական       |Հայաստանի     |ՀՀ մշակույթի |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |աջակցություն  |Հանրապետության|նախարարության|ընթաց-|Հանրապետության|

|   |հատուկ        |մշակույթի     |«Երեխաների   |քում  |պետական բյուջե|

|   |կարիքներով,   |նախարարություն|հատուկ       |      |105.286.5     |

|   |սոցիալապես    |              |ստեղծագործա- |      |հազ. դրամ     |

|   |անապահով      |              |կան կենտրոն» |      |              |

|   |երեխաներին    |              |ՊՈԱԿ-ի       |      |              |

|   |մշակութային   |              |գործունեու-  |      |              |

|   |մասնագիտական  |              |թյան         |      |              |

|   |ուսուցման և   |              |արդյունքում  |      |              |

|   |գեղագիտական   |              |Երևանի  5,   |      |              |

|   |դաստիարակու-  |              |Վանաձորի 2,  |      |              |

|   |թյան ոլորտում`|              |Գյումրու 2,  |      |              |

|   |արվեստների և  |              |Սպիտակի,     |      |              |

|   |արհեստների    |              |Գավառի,      |      |              |

|   |ուսուցում:    |              |Ստեփանավանի  |      |              |

|   |              |              |մասնաճյուղերի|      |              |

|   |              |              |գիշերօթիկ    |      |              |

|   |              |              |հատուկ       |      |              |

|   |              |              |դպրոցներում  |      |              |

|   |              |              |հաշմանդամ,   |      |              |

|   |              |              |ծնողազուրկ և |      |              |

|   |              |              |սոցիալապես   |      |              |

|   |              |              |անապահով     |      |              |

|   |              |              |ավելի քան 614|      |              |

|   |              |              |երեխաներ     |      |              |

|   |              |              |կստանան      |      |              |

|   |              |              |արվեստների և |      |              |

|   |              |              |արհեստների   |      |              |

|   |              |              |ուսուցում:   |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|54.|«Դպրոցականի   |Հայաստանի     |Ճանաչողական, |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |ֆիլհարմոնիա»  |Հանրապետության|բացատրական   |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |դաս-ծրագրի    |մշակույթի     |համերգների   |քում  |պետական բյուջե|

|   |իրականացում   |նախարարություն|միջոցով      |      |23,451.4      |

|   |              |              |երեխաների    |      |հազ. դրամ     |

|   |              |              |գեղագիտական  |      |              |

|   |              |              |դաստիարակու- |      |              |

|   |              |              |թյան,        |      |              |

|   |              |              |աշխարհայացքի |      |              |

|   |              |              |ընդլայնման և |      |              |

|   |              |              |վաղվա        |      |              |

|   |              |              |բարձրաճաշակ  |      |              |

|   |              |              |ու գրագետ    |      |              |

|   |              |              |ունկնդրի     |      |              |

|   |              |              |դաստիարակում:|      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|55.|«Մշակութային  |Հայաստանի     |Գեղարվեստական|2017թ.|Հայաստանի     |

|   |կրթության     |Հանրապետության|կրթություն   |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |աջակցության»  |մշակույթի     |իրականացնող  |քում  |պետական բյուջե|

|   |հիմնադրամի    |նախարարություն|ուսումնական  |      |77,587.7      |

|   |գործունեության|              |հաստատու-    |      |հազ. դրամ     |

|   |իրականացում   |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |մանկավարժների|      |              |

|   |              |              |և            |      |              |

|   |              |              |սովորողների  |      |              |

|   |              |              |մասնագիտական |      |              |

|   |              |              |ունակու-     |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |զարգացման    |      |              |

|   |              |              |նպատակով     |      |              |

|   |              |              |ուսումնա-    |      |              |

|   |              |              |մեթոդական և  |      |              |

|   |              |              |գործնական    |      |              |

|   |              |              |աջակցության  |      |              |

|   |              |              |ցուցաբերում: |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|56.|Մանկական      |Հայաստանի     |Մանկական     |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |մուլտֆիլմերի  |Հանրապետության|կինոյի       |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |նկարահանում   |մշակույթի     |զարգացում    |քում  |պետական բյուջե|

|   |              |նախարարություն|             |      |111,096.6     |

|   |              |              |             |      |հազ. դրամ     |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|57.|«Երեխաների և  |Հայաստանի     |Երեխաների և  |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |պատանիների    |Հանրապետության|պատանիների   |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |համար         |մշակույթի     |գեղագիտական  |քում  |պետական բյուջե|

|   |գիտաճանաչո-   |նախարարություն|դաստիարակու- |      |5,900.0       |

|   |ղական         |              |թյուն և      |      |հազ. դրամ     |

|   |ուղևորու-     |              |բազմակողմանի |      |              |

|   |թյունների     |              |զարգացում,   |      |              |

|   |կազմակերպում» |              |արվեստի      |      |              |

|   |ծրագրի        |              |ճյուղերի հետ |      |              |

|   |իրականացում   |              |շփում        |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|58.|«Մենք ենք,    |Հայաստանի     |Շնորհալի     |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |մեր մարզը»    |Հանրապետության|երեխաների և  |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |մանկապատանեկան|մշակույթի     |պատանիների   |քում  |պետական բյուջե|

|   |մարզային      |նախարարություն|ստեղծագործա- |      |900.0         |

|   |մշակույթի օրեր|              |կան կարողու- |      |հազ. դրամ     |

|   |մայրաքաղաքում»|              |թյունների    |      |              |

|   |ծրագրի        |              |զարգացում և  |      |              |

|   |իրականացում   |              |խթանում      |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|59.|«Մշակութային  |Հայաստանի     |Դպրոցահասակ  |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |կազմակերպու-  |Հանրապետության|երեխաներին և |ընթաց-|Հանրապետության|

|   |թյուն-դպրոց»  |մշակույթի     |սովորողներին |քում  |պետական բյուջե|

|   |աբոնեմենտային |նախարարություն|արվեստին     |      |20,000.0      |

|   |համակարգի     |              |հաղորդակըց-  |      |հազ.դրամ      |

|   |ներդրման      |              |վելու մատչե- |      |              |

|   |ծրագրի        |              |լիության     |      |              |

|   |իրականացում:  |              |ապահովում:   |      |              |

|   |              |              |Երեխաների    |      |              |

|   |              |              |հոգևոր  -    |      |              |

|   |              |              |մշակութային, |      |              |

|   |              |              |գեղագիտական  |      |              |

|   |              |              |դաստիարա-    |      |              |

|   |              |              |կության      |      |              |

|   |              |              |նպատակային   |      |              |

|   |              |              |ուղղորդում:  |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|60.|Իրավախախտում  |Հայաստանի     |իրավախախտում |2017թ.|Հայաստանի     |

|   |կատարած       |Հանրապետության|կատարած      |շարու-|Հանրապետության|

|   |անչափահասների |արդարադա-     |անչափահասների|նակա- |պետական բյուջե|

|   |գեղագիտական   |տության       |մասնագիտական |կան   |23.166.6      |

|   |դաստիարակու-  |նախարարություն|և            |      |հազ. դրամ     |

|   |թյուն`        |              |մշակութային  |      |              |

|   |1. Արտադպրո-  |              |հմտություն-  |      |              |

|   |ցական         |              |ների         |      |              |

|   |կրթության     |              |ձևավորում  և |      |              |

|   |կազմակերպում  |              |զարգացում,   |      |              |

|   |իրավախախտ     |              |անչափահաս    |      |              |

|   |անչափահասների |              |իրավախախտների|      |              |

|   |համար         |              |օգտակար      |      |              |

|   |2. Ցուցա-     |              |զբաղվածության|      |              |

|   |հանդեսների,   |              |խթանում,     |      |              |

|   |կրթամշա-      |              |ազատազրկման  |      |              |

|   |կութային      |              |վայրում      |      |              |

|   |միջոցառումների|              |անչափահասների|      |              |

|   |կազմակերպում  |              |հանրային,    |      |              |

|   |անչափահաս     |              |մշակութային  |      |              |

|   |իրավախախտների |              |կյանքին      |      |              |

|   |մասնակցությամբ|              |մասնակցության|      |              |

|   |3. Պատիժը կրած|              |և            |      |              |

|   |անչափահասների |              |գեղագիտական  |      |              |

|   |սոցիալական    |              |կրթության    |      |              |

|   |վերականգնում  |              |իրավունքի    |      |              |

|   |              |              |ապահովում,   |      |              |

|   |              |              |պատիժը կրած  |      |              |

|   |              |              |անչափահասների|      |              |

|   |              |              |հասարակու-   |      |              |

|   |              |              |թյուն        |      |              |

|   |              |              |արդյունավետ  |      |              |

|   |              |              |վերաինտեգրում|      |              |

|   |              |              |կրկնահանցա-  |      |              |

|   |              |              |գործություն- |      |              |

|   |              |              |ների         |      |              |

|   |              |              |նվազեցում,   |      |              |

|   |              |              |ռիսկային     |      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |շրջանում     |      |              |

|   |              |              |հանցագործու- |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |կանխարգելում |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|61.|Անչափահասների |Հայաստանի     |Հայաստանի    |2015  |Օրենքով       |

|   |արդարադատու-  |Հանրապետության|Հանրապետու-  |թվա-  |չարգելված այլ |

|   |թյան խորհրդի  |արդարադա-     |թյունում     |կանի  |միջոցներ      |

|   |գործունեության|տության       |անչափահասների|սեպտեմ|              |

|   |և             |նախարարություն|հարցերով     |բերից |              |

|   |աշխատանքների  |              |արդարադատու- |անժամ-|              |

|   |կազմակերպում  |              |թյան ոլորտում|կետ   |              |

|   |              |              |բարեփոխում-  |      |              |

|   |              |              |ների խթանում,|      |              |

|   |              |              |նոր ծրագրերի |      |              |

|   |              |              |իրականացում, |      |              |

|   |              |              |երեխաների    |      |              |

|   |              |              |իրավունքների |      |              |

|   |              |              |պաշտպանության|      |              |

|   |              |              |տեսանկյունից |      |              |

|   |              |              |ոլորտի       |      |              |

|   |              |              |օրենսդրության|      |              |

|   |              |              |բարելավում   |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|62.|Անչափահասների |Հայաստանի     |Անչափահասների|2017թ |Օրենքով       |

|   |արդարադատու-  |Հանրապետության|արդարադատու- |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |թյան ոլորտում |արդարադա-     |թյան ոլորտում|քում  |միջոցներ      |

|   |երեխաների     |տության       |իրականացվող  |      |              |

|   |իրավիճակների  |նախարարություն|ծրագրերի     |      |              |

|   |մշտադիտարկում |              |արդյունավե-  |      |              |

|   |              |              |տության      |      |              |

|   |              |              |բարձրացում,  |      |              |

|   |              |              |նոր          |      |              |

|   |              |              |չափորոշիչների|      |              |

|   |              |              |կիրարկում    |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|63.|Անչափահասների |Հայաստանի     |Զոհ, տուժող  |2017թ |Օրենքով       |

|   |արդարադատու-  |Հանրապետության|և  վկա       |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |թյան ոլորտում |արդարադա-     |երեխաների    |քում  |միջոցներ      |

|   |տուժող և  զոհ |տության       |կարիքների    |      |              |

|   |երեխաների     |նախարարություն|ուսումնա-    |      |              |

|   |համար ծառայու-|              |սիրության    |      |              |

|   |թյունների     |              |իրականացում` |      |              |

|   |համակարգի     |              |երեխաների    |      |              |

|   |նախագծում     |              |պաշտպանության|      |              |

|   |              |              |տեսանկյունից |      |              |

|   |              |              |և  դրա հիման |      |              |

|   |              |              |վրա ծառայու- |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |քարտեզագրում,|      |              |

|   |              |              |ինչպես նաև   |      |              |

|   |              |              |համապատասխան |      |              |

|   |              |              |ծառայություն-|      |              |

|   |              |              |ների         |      |              |

|   |              |              |ներդրմանն ու |      |              |

|   |              |              |ձևավորմանն   |      |              |

|   |              |              |ուղղված      |      |              |

|   |              |              |գործողու-    |      |              |

|   |              |              |թյունների    |      |              |

|   |              |              |իրականացում: |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|64.|Քրեական       |Հայաստանի     |քրեական      |2017թ |Օրենքով       |

|   |պատասխանատվու-|Հանրապետության|պատասխանատվու|ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |թյունից,      |արդարադա-     |թյունից,     |քում  |միջոցներ      |

|   |պատժից        |տության       |պատժից       |      |              |

|   |ազատված,      |նախարարություն|ազատված,     |      |              |

|   |այլընտրանքային|              |այլընտրան-   |      |              |

|   |պատիժ կրող    |              |քային պատիժ  |      |              |

|   |անչափահասների |              |կրող         |      |              |

|   |հետ վերա-     |              |անչափահասների|      |              |

|   |կանգնողական   |              |վերասոցիալա- |      |              |

|   |ծրագրերի      |              |կանացում,    |      |              |

|   |կիրառման      |              |զբաղվածության|      |              |

|   |համակարգի և   |              |ապահովում և  |      |              |

|   |ուղղորդման    |              |կրկնահանցա-  |      |              |

|   |մեխանիզմների  |              |գործության   |      |              |

|   |ստեղծում      |              |նվազեցում:   |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|65.|Նորաստեղծ     |Հայաստանի     |Պրոբացիոն    |2017թ |Օրենքով       |

|   |պրոբացիոն     |Հանրապետության|ծառայությու- |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |ծառայության   |արդարադա-     |նում         |քում  |միջոցներ      |

|   |շրջանակում    |տության       |իրավախախտում |      |              |

|   |իրավախախտում  |նախարարություն|կատարած      |      |              |

|   |կատարած       |              |անչափահասների|      |              |

|   |անչափահասների |              |նկատմամբ     |      |              |

|   |հետ աշխատող   |              |տարբերակված  |      |              |

|   |մասնագիտացված |              |մոտեցումների |      |              |

|   |պրոբացիոն     |              |զարգացում    |      |              |

|   |ծառայողների   |              |             |      |              |

|   |կարողու-      |              |             |      |              |

|   |թյունների     |              |             |      |              |

|   |զարգացում     |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|66.|Կազմակերպել   |Հայաստանի     |Վերականգնո-  |2017թ |Օրենքով       |

|   |քննարկումներ` |Հանրապետության|ղական        |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |12-ից 18      |կառավարությանն|աշխատանքներ  |քում  |միջոցներ      |

|   |տարեկան իգական|առընթեր       |կիրականացվեն |      |              |

|   |սեռի, դժվար   |Հայաստանի     |վարքի շեղում |      |              |

|   |դաստիարակվող, |Հանրապետության|ունեցող      |      |              |

|   |շեղված        |ոստիկանություն|աղջիկների    |      |              |

|   |վարքագծով և   |              |շրջանում     |      |              |

|   |հատուկ        |              |             |      |              |

|   |դաստիարակու-  |              |             |      |              |

|   |թյան կարիք    |              |             |      |              |

|   |ունեցող       |              |             |      |              |

|   |անչափահասների |              |             |      |              |

|   |համար վերա-   |              |             |      |              |

|   |կանգնողական   |              |             |      |              |

|   |կենտրոնի      |              |             |      |              |

|   |ստեղծման      |              |             |      |              |

|   |ուղղությամբ   |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|67.|Նպաստել նոր   |Հայաստանի     |Կիրականացվեն |2017թ |Օրենքով       |

|   |համայնքային   |Հանրապետության|կանխարգելման |ընթաց-|չարգելված այլ |

|   |վերականգնո-   |կառավարությանն|աշխատանքներ  |քում  |միջոցներ      |

|   |ղական         |առընթեր       |իրավախախտ    |      |              |

|   |կենտրոնների   |Հայաստանի     |անչափահասների|      |              |

|   |բացմանը,      |Հանրապետության|շրջանում     |      |              |

|   |համագործակցել |ոստիկանություն|             |      |              |

|   |գործող        |              |             |      |              |

|   |համայնքային   |              |             |      |              |

|   |վերականգնո-   |              |             |      |              |

|   |ղական         |              |             |      |              |

|   |կենտրոնների   |              |             |      |              |

|   |հետ           |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|68.|ՀՀ տարածքում  |Հայաստանի     |Անչափահասների|2017թ.|Ֆինանսավորում |

|   |գործող        |Հանրապետության|կողմից       |ընթաց-|չի պահանջում  |

|   |դպրոցներում   |կառավարությանն|կատարվող     |քում  |              |

|   |կազմակերպել և |առընթեր       |հանցագործու- |      |              |

|   |անցկացնել     |Հայաստանի     |թյունների թվի|      |              |

|   |հանդիպումներ, |Հանրապետության|նվազում      |      |              |

|   |զրույց -      |ոստիկանություն|             |      |              |

|   |զեկույցներ    |              |             |      |              |

|___|______________|______________|_____________|______|______________|

|69.|Շարունակել    |Հայաստանի     |Անչափահասների|2017թ.|Ֆինանսավորում |

|   |ավագ          |Հանրապետության|իրավական     |ընթաց-|չի պահանջում  |

|   |դպրոցներում   |կառավարությանն|գիտելիքների  |քում  |              |

|   |դպրոցական     |առընթեր       |զարգացում,   |      |              |

|   |տեսուչների    |Հայաստանի     |իրավախախ-    |      |              |

|   |ծրագրի        |Հանրապետության|տումների     |      |              |

|   |իրականացումը  |ոստիկանություն|կանխարգելում |      |              |

._____________________________________________________________________.